در توصیههای اخلاقی همواره بر نیکی به سالمندان و نگهداری از آنان در جمع گرم خانواده تأکید میشود؛ با این حال، تحمل بداخلاقی برخی از سالمندان دشوار است. باید پذیرفت که گاهی آنچه در دوره سالمندی تجربه میکنند، پیامد طبیعی اعمال گذشته خودشان است.
گاهی ناگزیریم از سالمندانی مراقبت کنیم که خلقیات ناپسندشان ما را میآزارد؛ مانند پدربزرگ بدگمانی که به هر اقدام اعضای خانواده سوءظن دارد. همچنین، گاهی احساسات منفی و خاطرات ناخوشایند گذشته، صبر و طاقت ما را در برابر سالمندان کاهش میدهد. برای مثال، وقتی مجبوریم با پدرشوهر یا مادرشوهری (یا پدرزن و مادرزنی) زندگی کنیم که در گذشته مسبب ناراحتیهای بسیاری در زندگی مشترکمان بودهاند، در این صورت کوچکترین بدرفتاری آنان، احساسات و عواطف ناخوشایند ما را برمیانگیزد و مشکلساز میشود. خلاصه آن که گاهی با سالمندانی زندگی میکنیم که تحملشان برایمان دشوار است. در چنین شرایطی، تکلیف چیست؟
اگر سالمندانی که با ما زندگی میکنند، حق بزرگی بر گردن ما دارند و افرادی خوب و مهربان هستند، محبت و نگهداری از آنان و تحمل زحمت به خاطر ایشان، کمترین کاری است که میتوانیم انجام دهیم. اما اگر والدین ما نیستند و بداخلاق یا دارای عادات ناپسندی هستند، به گونهای که نیکی به ایشان نیاز به تقوا و صبر زیادی دارد، در این صورت تکلیف چیست؟
در هر صورت، انسانیت حکم میکند که با دیگران به نیکی رفتار کنیم. نیکی کردن به سالمندان و تحمل اخلاق و رفتار ناخوشایند آنان، فرصتی است برای تمرین حسن خلق و تقویت صبر و مقاومت. نیکی به کسی که به ما بدی کرده، میتواند موجب شادی درونی و سلامت روحی ما شود. هرگز تصور نکنید کسانی که این چالشها را ندارند، از خوشبختیهای ویژهای برخوردارند که شما محروم هستید؛ چه بسا مصائبی که به پاس این نیکی، از شما دور شده باشد. افزون بر این، حضور سالمندان در خانواده میتواند فرصتی طلایی برای آموزش اخلاق و رفتارهای نیک به فرزندان فراهم آورد. در ادامه چندین روش موثر برای رفتار با سالمندان بی حوصله آورده شده است:
گوش دادن فعال
تمرکز کامل بر شنیدن: تمام توجه خود را معطوف به صحبتهای سالمند کنید و با دقت به سخنانش گوش دهید. این کار نشان میدهد که برای او و حرفهایش ارزش قائل هستید.نشاندادن توجه از طریق زبان بدن: با برقراری تماس چشمی مناسب، تکان دادن سر و استفاده از حالات چهرهی مثبت، علاقه و همراهی خود را نشان دهید.
پرهیز از قطع کردن صحبت: اجازه دهید سالمند افکار و احساساتش را به طور کامل بیان کند. از قطع کردن صحبت او خودداری کنید و تا پایان سخنش شکیبایی به خرج دهید.
صبر و شکیبایی
حفظ آرامش: با کنترل احساسات و حفظ خونسردی خود، میتوانید فضایی امن و آرام برای سالمند ایجاد کنید و اضطراب او را کاهش دهید.اختصاص زمان کافی: برای انجام فعالیتها و گفتوگوها، زمان بیشتری در نظر بگیرید و از شتابزدگی بپرهیزید تا سالمند احساس عجله و بیتوجهی نکند.
مدیریت رفتار با سالمندان
در مواجهه با بداخلاقی به عنوان عارضه پیری
اگر تغییر خلق سالمند ناشی از عوامل مرتبط با سالمندی باشد (مانند بیماریهای این دوره، احساس بیکفایتی پس از بازنشستگی، یا ترس از سربار بودن)، راهکارهای زیر میتواند مؤثر باشد:بهبود شرایط محیطی و عاطفی
القای حس مفید بودن و تعریف از نقش ارزشمندشان در خانواده
یادآوری این موضوع که حضورشان مایه برکت و آرامش است
در مواجهه با بداخلاقی به عنوان بخشی از شخصیت
هنگامی که بداخلاقی جزئی ثابت از ویژگیهای فرد است، باید به این نکات توجه کرد:مامور تغییر نیستیم: ما مسئولیت تربیت مجدد سالمندان را بر عهده نداریم. دوران سالمندی، دوره تثبیت ویژگیهای اخلاقی و عادات است و تغییر آنها عملاً غیرممکن است.
هدف اصلی: پیشگیری از تنش: تنها کاری که میتوانیم انجام دهیم، جلوگیری از ایجاد تنش و درگیری است.
راهکار عملی: مدارا و آرامش: با رفتار محبتآمیز و حفظ آرامش میتوان به تعادلی قابل تحمل دست یافت.
پرهیز از مجادله: اصرار برای اثبات نقطه نظر خود یا تغییر باورهای آنان را کنار بگذارید.
سرعت ایجاد اعتماد: با نشان دادن مهربانی و حسن نیت مستمر، به دلیل حساستر شدن عواطف در پیری، به سرعت اعتماد و وابستگی آنان را جلب خواهید کرد.
نتیجه نگاه مثبت: اگر خوشبین باشید و با پیشفرضهای منفی وارد تعامل نشوید، حتی با یک سالمند بداخلاق نیز میتوانید رابطهای دوستانه برقرار و فضای خانواده را آرام نگه دارید.
مدیریت و کاهش پرخاشگری در سالمندان
در ادامه، راهکارهای عملی برای مدیریت و کاهش پرخاشگری در سالمندان بی حوصله ارائه میشود:
ارزیابی جامع و دقیق
قدم اول شناسایی ریشه مشکل است. این ارزیابی باید توسط متخصصان سلامت انجام شود و موارد زیر را دربرگیرد:بررسی مشکلات جسمانی: مانند دردهای مزمن، عفونتهای پنهان، یا مشکلات عصبی از قبیل زوال عقل (دمانس).
بررسی مسائل روانی: از جمله افسردگی، اضطراب، ترس، یا سایر اختلالات سلامت روان.
تغییرات محیطی: مانند جابجایی به خانه جدید، از دست دادن استقلال فردی، یا کاهش ارتباطات اجتماعی.
بررسی داروها: عوارض جانبی برخی داروها یا تداخل بین آنها میتواند محرک پرخاشگری باشد.
مدیریت دارویی (تحت نظر پزشک)
هرگونه تجویز دارو باید حتماً توسط پزشک صورت گیرد. خوددرمانی ممنوع است. داروها ممکن است شامل موارد زیر باشند:داروهای ضد افسردگی: برای بهبود خلق و کاهش اضطراب.
داروهای ضد روانپریشی: برای کنترل علائم شدید و در موارد خاص (مانند توهم و هذیان).
مسکنها: برای مدیریت و تسکین دردهای جسمانی که ممکن است عامل اصلی ناراحتی باشند.
راهکارهای غیردارویی (کلید اصلی مدیریت)
این روشها اغلب پایه و اساس مراقبت هستند:مداخلات روانی-اجتماعی: استفاده از جلسات مشاوره، رواندرمانی یا هنردرمانی برای کمک به سالمند در بیان و مدیریت احساسات.
اصلاح محیط: ایجاد یک محیط امن، آرام، قابل پیشبینی و عاری از محرکهای استرسزا.
تکنیکهای آرامشبخشی: آموزش و تمرین روشهایی مانند تنفس عمیق، مراقبه (مدیتیشن)، یا حرکات ملایم ورزشی مانند یوگا برای سالمندان.
برقراری ارتباط موثر: استفاده از گوش دادن فعال، همدلی و پرهیز از بحث و مجادله برای کاهش تنش
کلام پایانی
فرزندان ما، رفتارهایمان را الگوبرداری میکنند. آنان در آینده، دقیقاً همان رفتاری را با ما خواهند داشت که امروز ما با والدین خود داریم. در این زمینه، هیچ توضیح و توجیهی کارساز نیست، چرا که یک اصل مسلم در تربیت میگوید: «فرزندان ما، آن چیزی میشوند که ما هستیم؛ نه آن چیزی که میخواهیم بشوند». (دکتر عبدالعظیم کریمی، چهل نکته تربیتی)این اصل آنقدر استوار و غیرقابل انکار است که صاحبنظران تربیتی هشدار میدهند: فراموش نکنید که فرزندان شما، شبانهروز شاهد نحوه رفتار شما با سالمندان خانواده هستند. روزی خواهد رسید که آنان در موقعیت امروز شما قرار گیرند و شما در جایگاه آن سالمندان. آیا تا به حال اندیشیدهاید که دوست دارید در آن روز، با شما چگونه رفتار شود؟
احتمالاً هرگز به این پرسش نیندیشیدهاید، چرا که اندیشیدن به آن، با تمایل طبیعی انسان در تضاد است. انسان در رویاهایش، همواره آیندهای ایدهآل و مطلوب را مجسم میکند. به بیان دیگر، «نفس» ما ما را فریب میدهد. حتی اگر هم به دوران پیری فکر کنیم، خود را کاملاً بیعیب و از هر نقصی مبرا میپنداریم، در حالی که چنین نیست.
پس واقعبینانه است که هنگامی که به سالمندان مینگرید، خود را جای آنان بگذارید. با رحم کردن و مهربانی در حق آنان، در حقیقت به خود لطف میکنید؛ چرا که دنیا دار مکافات است.
.jpg "چگونه رسوب آب را از بین ببریم؟")
