گفتمان عدالت در دولت نهم (4)
الف - ديدگاه مقام رهبري (1)
گفتمان اصول گرايي عدالت خواه دولت نهم و دال هاي مهم و چهارگانه آن همواره مورد تأئيد ويژه مقام رهبري قرار گرفته و ايشان با ذکر خصوصيات ارزشي و انقلابي دولت نهم، برخورداري از اين ويژگي ها را علت قدرداني افزونتر خود از اين دولت اعلام نموده اند.(2) ايشان در بيانات متعددي، اصول گرايي دولت نهم و احيا و بازگشت به شعارهاي انقلاب اسلامي توسط اين دولت را ستوده و يکي از شاخصه هاي اساسي شرايط استثنايي کشور را«غلبه گفتمان اصول گرايي و احياي ارزش ها و شعارهاي انقلاب اسلامي» به شمار آورده اند.(3)
رهبر فرزانه انقلاب در خرداد سال 85، مهمترين شاخصه هاي اصول گرايي را شامل باور به مواردي مانند«عدالت به عنوان فلسفه ي وجودي نظام اسلامي» دانسته اند.(4) ايشان مجدداً در ششم شهريور ماه سال 85، با تأئيد اينکه دولت نهم
هم درقول و هم درعمل دولتي اصول گرا بوده است، به تبيين شاخصه هاي اصول گرايي پرداخته اند که رأس اين شاخصه ها را«عدالت خواهي و عدالت گستري» را ذکر نموده اند و از دولت خواسته اند مجموعه اين شاخصه ها را که به بخش هاي مهمي از آن ها نيز متصفند، در برنامه دولت بگنجانند تا اصول گرايي دولت نهم به معناي حقيقي کلمه محقق گردد.(5)
مقام رهبري در چهارم شهريور سال 86، برداشت خود و اکثريت نزديک به اتفاق مردم را از دو سال رفتار دولت نهم، شامل ويژگي ها و خصوصياتي مانند پايبندي به اصول و ارزش هاي انقلاب، اسلامي چه در قول و چه در عمل و حاکم نمودن فضاي اصول گرايي و ارزش هاي انقلابي و پايبندي به عدالت دانسته اند.(6)
ارزيابي مقام رهبري از عملکرد سه ساله دولت نهم نيز تأئيدي برگفتمان اصول گرايي عدالت خواه آن است. ايشان در دوم شهريور سال 87، ضمن قدرداني ويژه از زحمات دست اندرکاران دولت نهم، به تمجيد صفاتي مانند عدالتخواهي و استکبار ستيزي اين دولت پرداخته اند.(7) بسياري ازاين ويژگي هاي مثبت، از منظر مقام رهبري در گفتمان قبل از دولت نهم يا وجود نداشته و يا فاقد قوت لازم بوده است.(8)
همانطور که قبلاً اشاره گرديد، گفتمان اصول گرايي عدالت خواه دولت نهم، شامل دال هاي چهارگانه: عدالت گستري، مهرورزي، خدمت رساني و پيشرفت و تعالي مادي و معنوي مي باشد. مقام رهبري، ضمن تأئيد اين دال هاي چهارگانه، به عنوان يک برنامه راهبردي دولت و نظام جمهوري اسلامي، تا حد مقدور نيز موارد مزبور را در بياناتشان مورد تصريح و تبيين قرار داده اند. در اينجا تنها به اهم اين رهنمودها و بيانات در حوزه دال«عدالت گستري» اشاره مي شود:
2- دال«عدالت گستري» در انديشه رهبري
مقام معظم رهبري، اميد و عدالت را دو نقطه برجسته در انتظار فرج حضرت مهدي (عج) به شمار آورده و در عصر حکومت پر نويد مهدوي، برجسته ترين نقطه را عدالت مي دانند؛ زيرا بشر تشنه عدالت است و بزرگترين خلأ دنياي امروز، خلأ عدالت مي باشد. ايشان با اعلان عدالت به عنوان اصلي ترين و مهمترين شاخص اصول گرايي، از دولت نهم به دليل طرح شعار عدالت به عنوان اصلي ترين سرلوحه عملکرد و شعار دولت تقدير به عمل آورده و جهان امروز و کشور ايران را تشنه عدالت مي دانند و اساساً سرچشمه و سرمنشأ همه کمبودها، توقعات، انتظارات و آرزوهاي بلند مردم را با تأمين عدالت، قابل حل و ترميم به شمار مي آورند و معتقدند: نفس رويکرد دولت نهم به عدالت، چيز بسيار باارزشي است و هر مقداري که مي توانند بايستي در اين مسير حرکت نمايند. (9) ازمنظر رهبر انقلاب،«امروز بيش ازگذشته هم حتي گفتمان عدالت طلبي و رفع تبعيض و مبارزه با فساد در کشور مستقر و حاکم است.»(10) به باور ايشان، عدالت بدون معنويت و بدون عقلانيت قابل تحقق نيست و اين دو در تحقق عدالت شرط هستند.(11) آيت الله خامنه اي به طور دقيق و مستوفايي دال عدالت را به عنوان شاخص اول اصول گرايي، تبيين نموده اند. (12)
مقام رهبري، فلسفه ي وجودي نظام اسلامي را عدالت به شمار مي آورند و بر اين باورند که، رشد اقتصادي بايد همپاي عدالت پيش رفته و در برنامه هاي توسعه و رشد اقتصادي، به طور منطقي، عدالت ملحوظ گردد.(13) ايشان با قبول اختلاف نظر در معاني عدالت، قدر مسلم مفهوم اين واژه را اين چنين بيان نموده و پيش شرط هاي آن را به صورت زير ذکر کرده اند:
البته ممکن است در معنا کردن«عدالت» افرادي، کساني با گروه هايي اختلاف نظر داشته باشند، اما يک قدر مسلم هايي وجود دارد: کم کردن فاصله ها، دادن
فرصت هاي برابر، تشويق درستکار و مهار متجاوزان به ثروت ملي، عدالت را در بدنه حاکميتي رايج کردن - عزل و نصب ها، قضاوت ها، اظهارنظرها، مناطق دور دست کشور و مناطق فقير را مثل مرکز کشور زيرنظر آوردن، منابع مالي کشور را به همه رساندن، همه را صاحب و مالک اين منابع دانستن، از قدر مسلم ها و مورد اتفاق هاي عدالت است که بايد انجام بگيرد. بنابراين، عدالت يک اصل است و نيازمند قاطعيت.
... عدالت، با تعارف درست نمي شود، اولاًً قاطعيت مي خواهد. ثانياً، ارتباط با مردم مي خواهد. ثالثاً، ساده زيستي و مردمي بودن لازم دارد و بالاتر از همه، خود سازي و تهذيب مي خواهد. اين هم جزو پيش شرط ها و پيش نيازهاي اجراي عدالت است. اول، بايد خودمان را درست کنيم ... تا بتوانيم عدالت را اجرا کنيم. وظيفه من و شما اينهاست. واقعاً بايد با ويژه خواران و فساد مبارزه کنيم.(14) ... عدالت را بايد دربرنامه هاي گوناگون معنا کنيد ... که از جمله آنها تقويت پول ملي، مهار تورم و گراني، کم کردن شکاف و فاصله بين دهک هاي بالا و پايين جامعه از اين قبيل است. اين سياست ها بايد به برنامه تبديل شود؛ والا خود عنوان عدالت يک هدف آرماني است.(15)
آيت الله خامنه اي از راه کارهاي اقتصادي توزيع سهام عدالت، صندوق مهر رضا، ارائه عادلانه تسهيلات بانکي توسط دولت نهم نيز به نيکي ياد کرده و خواهان اطلاع رساني و تبيين آنها از سوي کارگزاران براي مردم شده اند:
يک نکته ديگر هم کارهاي خوبي است که در زمينه اقتصاد انجام گرفته - مثل اين سهام عدالت، ادامه طرح هاي نيمه تمام، نوع عدالت در ارائه تسهيلات بانکي، صندوق مهر رضا و امثال اينها - محتوا و فوايد اين کارها را با شکل صحيح براي مردم بيان کنيد تا معلوم شود اين کارها انجام گرفته است. (16)
3- توصيه ها و تذکرات مقام رهبري به دولت نهم
رهبر فرزانه انقلاب، همواره در کنار تأئيد گفتمان اصول گرايي عدالت خواه دولت نهم و تبيين امتيازات آن، به ضعف هاي اين دولت نيز اشاره نموده و توصيه ها و
تذکرات لازم را نيز گوشزد نموده اند. به عنوان نمونه، ايشان در شهريور سال 87، پس ازذکر و تمجيد ويژگي ها و برجستگي هاي گفتمان مزبور اذعان مي دارند.«البته اين به معناي چشم بستن بر ضعف هاي دولت هم نيست»(17)
بر همين مبنا، مقام رهبري به کرات، وضع موجود کشور در دولت نهم را خالي از آفت و مشکل ندانسته و معتقد به وجود نيازهاي فوري، خلأهاي خطرناک و نقاط منفي و مشکلات اساسي درکشور مي باشند که در مسائلي مانند اشتغال، تورم و گراني، وجود مناطق محروم، فساد، نياز به امنيت سرمايه گذاري، نياز به تثبيت جايگاه بين المللي، و ضرورت پيرايش چهره فرهنگي کشور نمود دارد.(18)
مقام رهبري در موارد متعددي، سفارش ها، توصيه ها و تذکرات لازم را به دولت نهم و کارگزاران آن به صورت شفاهي و کتبي ايفاد نموده اند که به روشني عمل به آنها، به تحقق افزون تر هدف والاي عدالت گستري دولت نهم مدد خواهد بخشيد که برخي ازآنها به شرح زير است:
اول. جدي گرفتن سند چشم انداز20 ساله به عنوان ميثاق و مبناي عمل و نقشه راه؛
دوم. تقويت کارشناسي، به ويژه در کارهاي مبنايي و بنياني؛
سوم. تعامل نظام مند با نخبگان و اهل نظر؛
چهارم. روحيه سازگاري و تعامل منطقي و صحيح با ديگر قوا؛
پنجم. اطلاع رساني صحيح به مردم؛
ششم. ضرورت جدي گرفتن بخش فرهنگ و رفع مظلوميت از اين بخش؛
هفتم. انتقادپذيري، عدم رنجش از انتقاد و استقبال از آن با سعه ي صدر؛
هشتم. توجه جدي به نهضت علمي در کشور و جبران عقب ماندگي ها و افزايش بودجه هاي تحقيقاتي؛
نهم. توجه به سياست هاي اصل 44 قانون اساسي؛
دهم. توجه به موضوع گراني ها و لزوم مهارعلمي تورم و عوامل تحريک کننده آن؛ (19)
يازدهم. ضرورت رعايت قوانين؛
دوازدهم. ضرورت پيگيري مصوبات، به ويژه مصوبات سفرهاي استاني؛
سيزدهم. اهميت وافر به نظارت بر زيرمجموعه ها؛
چهاردهم. توجه به عدم افزايش نابجاي توقعات مردم؛
پانزدهم. عزم در تحقق بدون شتابزدگي طرح تحول اقتصادي و مقابله با جوانب اجتناب پذير تورمي آن؛
شانزدهم. عدم بهانه سازي براي مسئله سازان و جنجال آفرينان و پرهيز از مواضع تهمت؛( 20)
هفدهم. اجراي طرح امنيت اخلاقي و اجتماعي؛
هيجدهم. مبارزه قاطعانه و درايت آميز با فساد اقتصادي؛
نوزدهم. پرهيز از ورود به مجادلات متداول سياسي و جناحي و اتلاف وقت؛(21)
بيستم. ارزيابي و تقويم عملکردها و داوري بدون تعصب در مورد نقاط قوت و ضعف؛
بيست و يکم. برخورداري از سرعت عمل و دقت در انجام بدون شتابزدگي امور؛
بيست و دوم. تنظيم تعهدات با مقدورات و دامن نزدن به مطالبات و توقعات ناممکن؛
بيست و سوم. لحاظ کامل تدبير و درايت در تصميم گيري ها و اجرا؛
بيست و چهارم. سالم سازي و آسيب زدايي دستگاه دولت و اجتناب از تصدي گري دولت در غير وظايف حاکميتي؛
بيست و پنجم. توجه به موضوع تمرکز زدايي و لحاظ خصوصيات اقليمي و قومي در تمرکز زدايي ها و واگذاري مسئوليت به استان ها؛
بيست و ششم. توجه جدي به حفظ سرمايه هاي ملي و مقابله با تعدي به منابع طبيعي؛
بيست و هفتم. توجه به تحرک ديپلماسي جهت دار، برنامه دار، پخته و نافذ؛(22)
همچنين، رهبر انقلاب در تبيين ويژگي هاي اصول گرايي، اصل شکوفايي اقتصادي را، که الزاماً شکوفايي و گسترش عدالت را نيز در برخواهد داشت،
براي مسئولان دولت نهم تشريح نموده و با تأکيد ويژه بر اين موضوع، آن را به معناي رسيدگي به زندگي مردم و اقتصاد کشور دانسته اند.(23)
پی نوشت ها :
1- براي اطلاع بيشتر در اين باره، ر.ک: به بهرام اخوان کاظمي، گفتمان اصول گرايي و نقد و بررسي آن از منظر مقام معظم رهبري، ماهنامه معرفت، شماره 138، خرداد 1388، ص 13-33.
2- بيانات مقام رهبري در ديدار با رئيس جمهوري و اعضاي هيأت دولت، مورخ 1387/6/2 (ر.ک: پايگاه اطلاع رساني دفتر مقام معظم رهبري http://www.leader.ir)
3- ر.ک: به بيانات مقام معظم رهبري در ديدار رئيس و نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، مورخ 1385/3/7 (ر.ک: پايگاه اطلاع رساني دفتر مقام معظم رهبري http: //www.leader.ir
4- بيانات رهبرانقلاب اسلامي در ديدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوري اسلامي، مورخ 1385/3/29 (ر.ک: همان).
5- بيانات رهبري انقلاب اسلامي در ديدار با رئيس جمهور و اعضاي هيئت دولت، مورخ 1385/6/6 (ر.ک: همان).
6- همان، مورخ 1386/6/4.
7- بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار با رئيس جمهوري و اعضاي هيئت دولت، مورخ 1387/6/2 (ر.ک: همان).
8- همان.
9- بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار با رئيس جمهوري و اعضاي هيات دولت مورخ 1386/6/4 (ر.ک: همان).
10- بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار با مردم گرمسار، مورخ 1385/8/21 (ر.ک: همان).
11- بيانات رهبرانقلاب اسلامي در ديدار با رئيس جمهوري و اعضاي هيات دولت، مورخ 1387/6/2 (ر.ک: همان).
12- بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار با رئيس جمهوري و اعضاي هيئت دولت، مورخ 1385/6/6 (ر.ک: همان).
13- بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوري اسلامي، مورخ 1385/3/29، (ر.ک: همان).
14- همان.
15- بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار با کارگزاران، مورخ 1384/8/8 (ر.ک: همان).
16- بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار با رئيس جمهوري و اعضاي هيئت دولت، مورخ 1385/6/6 (ر.ک: همان).
17- بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار با رئيس جمهوري و اعضاي هيئت دولت، مورخ 1387/6/2 (ر.ک: همان).
18- ر.ک: بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار با مسئولان و کارگزاران نظام، مورخ 1385/3/29 (ر.ک: همان).
19- ر.ک: بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار با رئيس جمهوري و هيئت دولت، مورخ 1385/4/6 (ر.ک: همان).
20- بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار با رئيس جمهوري و اعضاي هيئت دولت، مورخ 1387/6/2 (ر.ک: همان).
21- بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار با رئيس جمهوري و جمعي از مديران اجرايي و کارگزاران سراسر کشور، مورخ 1386/9/4 (ر.ک: همان).
22- بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار با رئيس جمهوري و اعضاي هيئت دولت، مورخ 1385/6/6 (ر.ک: همان).
23- بيانات رهبر انقلاب اسلامي در ديدار مسئولان و کارگزاران نظام، مورخ 1385/3/29 (ر.ک: همان).
ادامه دارد...
