نوشابه‌خورترين ملت دنيا
يک ساندويچ يا پيتزا به اضافه سالاد فصل به اضافه نوشابه: زرد مي‌خوريد يا سياه؟
اين نمونه‌اي از منوي غذايي است که به‌طور معمول در رستوران‌هاي فست‌فود سفارش داده ميشود. در این مقاله به عوارض زرد تا سياه مصرف نوشابه‌هاي گازدار می پردازيم. موردي که چندي است در دنيا به آن توجه جدي شده است.
نوشابه‌هاي گازدار مانند تمام مظاهر فرهنگ غربي چند سالي بيشتر نيست که وارد فرهنگ غذايي ما شده است. البته با آن روحيه افراط و تفريط نوگرايي ايراني مدت زيادي هم لازم نبوده تا اين خوراکي جاي خود را به عنوان نماد تجدد در سفره ما باز کند تا آنجا که يکي از متخصصان سرشناس ما فرياد بزند: «نوشابه احترام به مهمان نيست». اين معضل زماني بزرگتر ميشود که تبليغات غول‌هاي بين‌المللي مثل کوکا کولا و... به آن اضافه شود آن‌وقت است که بين اين همه غذا و خوراکي مناسب براي حفظ سلامتي بدن، ما ايراني‌ها رتبه اول سرانه مصرف نوشابه‌هاي گازدار را در دنيا به دست مي‌آوريم. بر اساس آمار منتشر شده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي، ميانگين مصرف سرانه نوشابه گازدار در ايران 40 تا 42 ليتر است. در حالي که ميانگين مصرف نوشابه‌هاي گازدار در دنيا براي هر نفر 10 تا 12 ليتر است.
محتويات نوشابه‌هاي گازدار
اشتباه نکنيد منظور از کولا‌ها چيزي مثل دراکولا نيست. كولا در اصطلاح به گروهي از نوشابه‌هاي گازدار فاقد الكل گفته ميشود كه اغلب داراي دي‌اكسيد كربن (گازكربنيك)، كارامل، كافئين، شكر و... هستند. واژه «كولا» از نام گياه كولا گرفته شده است. دانه اين گياه كه در غرب آفريقا مي‌‌رويد، در نوشابه‌هاي اوليه به عنوان منبع كافئين به كار مي‌‌رفت. اولين نوشيدني با طعم كولا در سال 1881 ساخته شد ولي واژه كولا به دنبال اختراع كوكا كولا در 8 مي1886 متداول شد. از جمله مهم‌ترين مواد تشكيل دهنده نوشابه‌هاي گازدار، مي‌‌توان به موارد زير اشاره كرد:
گاز دي‌اكسيد كربن: براي گازدار کردن نوشابه‌ها استفاده ميشود. اغلب دي‌اكسيد كربن (گاز كربنيك) با فشار وارد بطري ميشود و وقتي در بطري را باز ميكنيد، فشار برداشته ميشود و به صورت حباب خارج ميشود.
شكر: نوشابه‌ها به كمك شكرشيرين ميشوند ولي استفاده از شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي هم متداول است. اولين شيرين كننده مصنوعي مورد استفاده «ساخارين» بود كه بعد از اينکه در سال 1970 ثابت شد، سرطان زاست، مصرف آن ممنوع شد و آسپارتام و... جاي آن را گرفت.
اسيد: معروف‌ترين اسيدهاي به كار رفته در نوشابه اسيد سيتريك و اسيد فسفريك هستند. مزه تيزي كه به دنبال نوشيدن كولا احساس ميكنيد، ناشي از همين اسيدها است.
كافئين: اين ماده که در بسياري از نوشابه‌ها وجود دارد، به عنوان يك عامل محرك روي قلب و سيستم اعصاب مركزي اثر مي‌‌گذارد و باعث افزايش تمركز و هوشياري ميشود. كافئين به طور موقت فشارخون را بالا مي‌‌برد ولي در مورد اثرات درازمدت آن روي فشارخون هنوز مدرک قابل استنادي وجود ندارد. اضطراب، احساس ناراحتي در شكم، اختلال خواب و... از ساير عوارض كافئين هستند. از ديگر عوارض مهم كافئين، ايجاد وابستگي است، به‌طوري كه بيش از 50 درصد كساني كه به‌طور مرتب كافئين مصرف ميكنند، در صورت مصرف نکردن آن دچار سردرد ميشوند. ساير عوارضي كه در اثر محروميت از كافئين ناشي ميشوند عبارتند از: احساس خستگي، كاهش انرژي، كاهش تمركز و هوشياري، تغييرات خلق و... با توجه به موارد فوق، پزشكان اصرار دارند كه افراد دچار پر‌فشاري خون، خانم‌هاي باردار و كودكان تا حد امكان مصرف كافئين را كاهش دهند.
در كنار اين مواد اصلي، از مواد رنگي مانند رنگ كارامل، طعم‌دهنده‌ها و نيز نگه‌دارنده‌ها هم در توليد نوشابه استفاده ميشود. بهتر است اين را هم بدانيد كه نوشابه‌ها داراي مقادير جزيي و يا فاقد ويتامين‌ها، مواد معدني، فيبر، پروتئين و ساير مواد مغذي ضروري هستند.
نوشابه و چاقي
نوشابه‌هاي گازدار عمدتا از آب تصفيه شده، افزودني‌هاي مصنوعي و شكر تصفيه شده تهيه مي‌گردند. بنابراين فاقد هرگونه ارزش تغذيه‌اي بوده و تنها به‌خاطر ميزان قند بالايشان داراي كالري زيادي هستند كه سبب چاقي مصرف‌كننده ميشوند. در نوشابه‌هاي رژيمي نيز جاي شكر معمولي از آسپارتام استفاده ميكنند كه ضمن آن كه يك ماده اشتها‌آور است براي سلامتي مضر بوده و مصـرف آن ميگرن، سرگيجه و كاهش توان حافظه را به دنبال دارد. محققان آمريكايي در يك مطالعه جديد نشان دادند، افزايش وزن كودكاني كه روزانه بيش از 350 گرم نوشابه‌هاي شيرين مصرف ميكنند، در مقايسه با افزايش وزن كودكاني كه روزانه كمتر از 180 گرم از اين نوشابه‌ها مي‌نوشند، بسيار بيشتر است. يك گروه از محققان دانشگاه كورنل در نيويورك، با مطالعه 30 كودك 6 تا 12 ساله نشان دادند، روزهايي كه اين كودكان نوشابه مي‌خورند ميزان انرژي دريافتي آنها به طور ميانگين 244 كالري افزايش مي‌يابد. به گفته «ديويد لويتسكي» پروفسور علم تغذيه دانشگاه كورنل، يافته‌هاي جديد نشان مي‌دهد كه مصرف نوشابه‌هاي شيرين يكي از عوامل مهم گسترش اضافه وزن در ميان كودكان آمريكايي است. همچنين به گفته محققان، زماني كه كودكان به نوشابه‌هاي شيرين دسترسي داشته باشند، اين نوشابه‌ها را به شير ترجيح مي‌دهند و ميزان فسفر، منيزيم، كلسيم، پروتئين و ويتامينA دريافتي آنها نيز با افزايش مصرف نوشابه‌هاي شيرين، كاهش پيدا مي‌كند. در نتيجه در معرض ابتلا به انواع کمبود‌هاي تغذيه‌اي و سوءتغذيه ناشي از آنها قرار مي‌گيرند.
نتايج حاصل از گزارش يک گروه از محققان کشور دانمارک که در طي 10 سال بررسي به تازگي منتشر کرده‌اند حاکي از آن است که مصرف مقادير زياد نوشابه‌هاي گازدار به طور روزانه ممکن است منجر به ضعف بافت استخواني و به تبع آن ابتلا به بيماري‌هاي مختلف استخواني مانند نرمي، سستي، التهاب و در نهايت پوکي شود. در اين مطالعه که توسط مرکز مطالعات تغذيه‌اي انجام شد محققان نسبت به مقايسه فقدان و ساخت بافت استخواني افرادي با رنج سني بالاي 10 سال که مقدار زيادي از کوکاکولا و انواع ديگر نوشابه‌هاي گازدار کربنه مصرف مي‌کردند انجام شد. در مطالعه‌اي ديگر محققان تعداد 110 مرد را مورد بررسي قرار دادند که از 55 نفر درخواست کردند روزانه 5/2 ليتر از محصولات کوکاکولا براي مدت 10 روز مصرف کنند و گروه ديگر به همان ميزان و مدت شير مصرف کردند. سپس محققان آزمايش‌هايي براي آشنايي با ميزان تاثير هريک روي هر گروه انجام دادند. نتايج نشان داد که گروهي که از کوکاکولا استفاده نمودند کلسيم بدن آنها کاهش يافته و اين کاهش منجر به کاهش شديد بافت استخواني و به تبع آن کاهش رشد و نمو استخوان‌ها، افزايش سرعت تخريب استخوان‌ها گرديد اما در گروه ديگر ميزان کلسيم و رشدونمو بافت استخواني بيشتر بود. درتوليد نوشابه‌هاي گازدار، دي‌اکسيد کربن به آنها اضافه ميشود که اين ماده باعث افزايش اسيديته و اختلال در هضم غذا گرديده و اين عکس آن چيزي است که مردم فکر مي‌کنند. هنگامي‌که اين اسيديته وارد سيستم خون گردد بدن براي خنثي کردن آن کلسيم ذخيره‌اي خود را مصرف مي‌کند درحالي که کلسيم ذخيره به عنوان يک منبع مطمئن و قوي براي ساخت بافت استخواني به کار مي‌رود.
نوشابه و پوسيدگي دندان‌ها
علاوه بر تاثير بر ذخاير کلسيم به دليل مقادير زياد قند مصرفي در تهيه نوشابه‌ها، خطر پوسيدگي دندان بالا مي‌رود. اين مورد به خصوص در مورد کودکان بايد مورد توجه قرار گيرد.
نوشابه و عوارض رفتاري
پژوهشگران نروژي مي‌گويند مصرف زياد نوشابه‌هاي غيرالكلي قندي احتمال بروز مشكلات ذهني مانند بيش‌فعالي را در نوجوانان افزايش مي‌دهد. اين محققان در بررسي بيش از ? هزار نوجوان ?5 و ?6 ساله در شهر اسلو، ارتباط مستقيم و روشني را بين مصرف نوشابه‌هاي غيرالكلي و بيش‌فعالي يافتند. همچنين ارتباط پيچيده‌تري بين مصرف نوشابه با ساير اختلالات رفتاري و ذهني مشاهده شد.
محققان ميزان مصرف روزانه نوشابه‌هاي گازدار حاوي قند را در شركت‌كنندگان مورد بررسي قرار دادند سپس با استفاده از يك پرسشنامه استاندارد سلامت رواني آنها را ارزيابي كردند. دكتر «لارس لين» و همكارانش از دانشگاه اسلو دريافتند نوجواناني كه صبحانه و ناهار نمي‌خورند بيشترين ميزان مصرف نوشابه‌هاي غيرالكلي را دارند. محققان ارتباط نيرومندي را بين مصرف نوشابه‌هاي غيرالكلي با مشكلات ذهني در نوجوانان يافتند. اين نوجوانان در هفته بين يك تا شش بطري نوشابه مي‌نوشيدند. نوجواناني كه بالاترين مصرف نوشابه را داشتند بيشترين علايم اختلال ذهني را داشتند. در مورد بيش فعالي، ارتباط خطي مستقيمي مشاهده شد يعني مصرف بيشتر نوشابه علايم بيشتري از بيش‌فعالي را به دنبال داشت. بدترين مشكلات در پسران و دختراني مشاهده شد كه روزانه حداقل چهار بطري نوشابه مصرف مي‌كردند. اين ميزان مصرف نوشابه در 10 درصد پسران و دو درصد دختران مشاهده ميشود. احتمال دارد مواد ديگر داخل نوشابه مانند كافئين در بروز اين علايم نقش داشته باشد. يك شيوه موثر و ساده كاهش مصرف نوشابه در اين گروه سني عدم عرضه آنها در مدارس و مكان‌هاي تجمع نوجوانان است.
منبع:www.salamat.com
/ع
اين نمونه‌اي از منوي غذايي است که به‌طور معمول در رستوران‌هاي فست‌فود سفارش داده ميشود. در این مقاله به عوارض زرد تا سياه مصرف نوشابه‌هاي گازدار می پردازيم. موردي که چندي است در دنيا به آن توجه جدي شده است.
نوشابه‌هاي گازدار مانند تمام مظاهر فرهنگ غربي چند سالي بيشتر نيست که وارد فرهنگ غذايي ما شده است. البته با آن روحيه افراط و تفريط نوگرايي ايراني مدت زيادي هم لازم نبوده تا اين خوراکي جاي خود را به عنوان نماد تجدد در سفره ما باز کند تا آنجا که يکي از متخصصان سرشناس ما فرياد بزند: «نوشابه احترام به مهمان نيست». اين معضل زماني بزرگتر ميشود که تبليغات غول‌هاي بين‌المللي مثل کوکا کولا و... به آن اضافه شود آن‌وقت است که بين اين همه غذا و خوراکي مناسب براي حفظ سلامتي بدن، ما ايراني‌ها رتبه اول سرانه مصرف نوشابه‌هاي گازدار را در دنيا به دست مي‌آوريم. بر اساس آمار منتشر شده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي، ميانگين مصرف سرانه نوشابه گازدار در ايران 40 تا 42 ليتر است. در حالي که ميانگين مصرف نوشابه‌هاي گازدار در دنيا براي هر نفر 10 تا 12 ليتر است.
محتويات نوشابه‌هاي گازدار
اشتباه نکنيد منظور از کولا‌ها چيزي مثل دراکولا نيست. كولا در اصطلاح به گروهي از نوشابه‌هاي گازدار فاقد الكل گفته ميشود كه اغلب داراي دي‌اكسيد كربن (گازكربنيك)، كارامل، كافئين، شكر و... هستند. واژه «كولا» از نام گياه كولا گرفته شده است. دانه اين گياه كه در غرب آفريقا مي‌‌رويد، در نوشابه‌هاي اوليه به عنوان منبع كافئين به كار مي‌‌رفت. اولين نوشيدني با طعم كولا در سال 1881 ساخته شد ولي واژه كولا به دنبال اختراع كوكا كولا در 8 مي1886 متداول شد. از جمله مهم‌ترين مواد تشكيل دهنده نوشابه‌هاي گازدار، مي‌‌توان به موارد زير اشاره كرد:
گاز دي‌اكسيد كربن: براي گازدار کردن نوشابه‌ها استفاده ميشود. اغلب دي‌اكسيد كربن (گاز كربنيك) با فشار وارد بطري ميشود و وقتي در بطري را باز ميكنيد، فشار برداشته ميشود و به صورت حباب خارج ميشود.
شكر: نوشابه‌ها به كمك شكرشيرين ميشوند ولي استفاده از شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي هم متداول است. اولين شيرين كننده مصنوعي مورد استفاده «ساخارين» بود كه بعد از اينکه در سال 1970 ثابت شد، سرطان زاست، مصرف آن ممنوع شد و آسپارتام و... جاي آن را گرفت.
اسيد: معروف‌ترين اسيدهاي به كار رفته در نوشابه اسيد سيتريك و اسيد فسفريك هستند. مزه تيزي كه به دنبال نوشيدن كولا احساس ميكنيد، ناشي از همين اسيدها است.
كافئين: اين ماده که در بسياري از نوشابه‌ها وجود دارد، به عنوان يك عامل محرك روي قلب و سيستم اعصاب مركزي اثر مي‌‌گذارد و باعث افزايش تمركز و هوشياري ميشود. كافئين به طور موقت فشارخون را بالا مي‌‌برد ولي در مورد اثرات درازمدت آن روي فشارخون هنوز مدرک قابل استنادي وجود ندارد. اضطراب، احساس ناراحتي در شكم، اختلال خواب و... از ساير عوارض كافئين هستند. از ديگر عوارض مهم كافئين، ايجاد وابستگي است، به‌طوري كه بيش از 50 درصد كساني كه به‌طور مرتب كافئين مصرف ميكنند، در صورت مصرف نکردن آن دچار سردرد ميشوند. ساير عوارضي كه در اثر محروميت از كافئين ناشي ميشوند عبارتند از: احساس خستگي، كاهش انرژي، كاهش تمركز و هوشياري، تغييرات خلق و... با توجه به موارد فوق، پزشكان اصرار دارند كه افراد دچار پر‌فشاري خون، خانم‌هاي باردار و كودكان تا حد امكان مصرف كافئين را كاهش دهند.
در كنار اين مواد اصلي، از مواد رنگي مانند رنگ كارامل، طعم‌دهنده‌ها و نيز نگه‌دارنده‌ها هم در توليد نوشابه استفاده ميشود. بهتر است اين را هم بدانيد كه نوشابه‌ها داراي مقادير جزيي و يا فاقد ويتامين‌ها، مواد معدني، فيبر، پروتئين و ساير مواد مغذي ضروري هستند.
نوشابه و چاقي
نوشابه‌هاي گازدار عمدتا از آب تصفيه شده، افزودني‌هاي مصنوعي و شكر تصفيه شده تهيه مي‌گردند. بنابراين فاقد هرگونه ارزش تغذيه‌اي بوده و تنها به‌خاطر ميزان قند بالايشان داراي كالري زيادي هستند كه سبب چاقي مصرف‌كننده ميشوند. در نوشابه‌هاي رژيمي نيز جاي شكر معمولي از آسپارتام استفاده ميكنند كه ضمن آن كه يك ماده اشتها‌آور است براي سلامتي مضر بوده و مصـرف آن ميگرن، سرگيجه و كاهش توان حافظه را به دنبال دارد. محققان آمريكايي در يك مطالعه جديد نشان دادند، افزايش وزن كودكاني كه روزانه بيش از 350 گرم نوشابه‌هاي شيرين مصرف ميكنند، در مقايسه با افزايش وزن كودكاني كه روزانه كمتر از 180 گرم از اين نوشابه‌ها مي‌نوشند، بسيار بيشتر است. يك گروه از محققان دانشگاه كورنل در نيويورك، با مطالعه 30 كودك 6 تا 12 ساله نشان دادند، روزهايي كه اين كودكان نوشابه مي‌خورند ميزان انرژي دريافتي آنها به طور ميانگين 244 كالري افزايش مي‌يابد. به گفته «ديويد لويتسكي» پروفسور علم تغذيه دانشگاه كورنل، يافته‌هاي جديد نشان مي‌دهد كه مصرف نوشابه‌هاي شيرين يكي از عوامل مهم گسترش اضافه وزن در ميان كودكان آمريكايي است. همچنين به گفته محققان، زماني كه كودكان به نوشابه‌هاي شيرين دسترسي داشته باشند، اين نوشابه‌ها را به شير ترجيح مي‌دهند و ميزان فسفر، منيزيم، كلسيم، پروتئين و ويتامينA دريافتي آنها نيز با افزايش مصرف نوشابه‌هاي شيرين، كاهش پيدا مي‌كند. در نتيجه در معرض ابتلا به انواع کمبود‌هاي تغذيه‌اي و سوءتغذيه ناشي از آنها قرار مي‌گيرند.
نتايج حاصل از گزارش يک گروه از محققان کشور دانمارک که در طي 10 سال بررسي به تازگي منتشر کرده‌اند حاکي از آن است که مصرف مقادير زياد نوشابه‌هاي گازدار به طور روزانه ممکن است منجر به ضعف بافت استخواني و به تبع آن ابتلا به بيماري‌هاي مختلف استخواني مانند نرمي، سستي، التهاب و در نهايت پوکي شود. در اين مطالعه که توسط مرکز مطالعات تغذيه‌اي انجام شد محققان نسبت به مقايسه فقدان و ساخت بافت استخواني افرادي با رنج سني بالاي 10 سال که مقدار زيادي از کوکاکولا و انواع ديگر نوشابه‌هاي گازدار کربنه مصرف مي‌کردند انجام شد. در مطالعه‌اي ديگر محققان تعداد 110 مرد را مورد بررسي قرار دادند که از 55 نفر درخواست کردند روزانه 5/2 ليتر از محصولات کوکاکولا براي مدت 10 روز مصرف کنند و گروه ديگر به همان ميزان و مدت شير مصرف کردند. سپس محققان آزمايش‌هايي براي آشنايي با ميزان تاثير هريک روي هر گروه انجام دادند. نتايج نشان داد که گروهي که از کوکاکولا استفاده نمودند کلسيم بدن آنها کاهش يافته و اين کاهش منجر به کاهش شديد بافت استخواني و به تبع آن کاهش رشد و نمو استخوان‌ها، افزايش سرعت تخريب استخوان‌ها گرديد اما در گروه ديگر ميزان کلسيم و رشدونمو بافت استخواني بيشتر بود. درتوليد نوشابه‌هاي گازدار، دي‌اکسيد کربن به آنها اضافه ميشود که اين ماده باعث افزايش اسيديته و اختلال در هضم غذا گرديده و اين عکس آن چيزي است که مردم فکر مي‌کنند. هنگامي‌که اين اسيديته وارد سيستم خون گردد بدن براي خنثي کردن آن کلسيم ذخيره‌اي خود را مصرف مي‌کند درحالي که کلسيم ذخيره به عنوان يک منبع مطمئن و قوي براي ساخت بافت استخواني به کار مي‌رود.
نوشابه و پوسيدگي دندان‌ها
علاوه بر تاثير بر ذخاير کلسيم به دليل مقادير زياد قند مصرفي در تهيه نوشابه‌ها، خطر پوسيدگي دندان بالا مي‌رود. اين مورد به خصوص در مورد کودکان بايد مورد توجه قرار گيرد.
نوشابه و عوارض رفتاري
پژوهشگران نروژي مي‌گويند مصرف زياد نوشابه‌هاي غيرالكلي قندي احتمال بروز مشكلات ذهني مانند بيش‌فعالي را در نوجوانان افزايش مي‌دهد. اين محققان در بررسي بيش از ? هزار نوجوان ?5 و ?6 ساله در شهر اسلو، ارتباط مستقيم و روشني را بين مصرف نوشابه‌هاي غيرالكلي و بيش‌فعالي يافتند. همچنين ارتباط پيچيده‌تري بين مصرف نوشابه با ساير اختلالات رفتاري و ذهني مشاهده شد.
محققان ميزان مصرف روزانه نوشابه‌هاي گازدار حاوي قند را در شركت‌كنندگان مورد بررسي قرار دادند سپس با استفاده از يك پرسشنامه استاندارد سلامت رواني آنها را ارزيابي كردند. دكتر «لارس لين» و همكارانش از دانشگاه اسلو دريافتند نوجواناني كه صبحانه و ناهار نمي‌خورند بيشترين ميزان مصرف نوشابه‌هاي غيرالكلي را دارند. محققان ارتباط نيرومندي را بين مصرف نوشابه‌هاي غيرالكلي با مشكلات ذهني در نوجوانان يافتند. اين نوجوانان در هفته بين يك تا شش بطري نوشابه مي‌نوشيدند. نوجواناني كه بالاترين مصرف نوشابه را داشتند بيشترين علايم اختلال ذهني را داشتند. در مورد بيش فعالي، ارتباط خطي مستقيمي مشاهده شد يعني مصرف بيشتر نوشابه علايم بيشتري از بيش‌فعالي را به دنبال داشت. بدترين مشكلات در پسران و دختراني مشاهده شد كه روزانه حداقل چهار بطري نوشابه مصرف مي‌كردند. اين ميزان مصرف نوشابه در 10 درصد پسران و دو درصد دختران مشاهده ميشود. احتمال دارد مواد ديگر داخل نوشابه مانند كافئين در بروز اين علايم نقش داشته باشد. يك شيوه موثر و ساده كاهش مصرف نوشابه در اين گروه سني عدم عرضه آنها در مدارس و مكان‌هاي تجمع نوجوانان است.
منبع:www.salamat.com
/ع
