کيمياي سلامت
نويسنده:دکتر مسعود کيمياگر*
وقتي غذا مي‌خوريد 9 نکته يادتان باشد
1.براي خنك كردن غذا به آن فوت نكنيد
خب، اين كار قطعا منظره خوشايندي ندارد و در يك ميهماني رسمي شأن آدم را پايين مي‌آورد. علاوه بر آن، دكتر كيمياگر مي‌گويد: «فوت كردن به غذا باعث مي‌شود تا مقداري از آب دهان هم وارد غذا بشود. اين موضوع به خصوص براي وقتي كه ما غذا را براي فرد ديگري خنك مي‌كنيم، مثلا مادري كه براي غذا دادن به كودكش اين كار را مي‌كند، سلامت غذا را به خطر مي‌اندازد.»
2.با دهان پر حرف نزنيد
براي رعايت اين اصل شايد نيازي به استدلال زياد نباشد. وقتي با دهان پر حرف مي‌زنيم، نه تنها طرف مقابل حرف ما را درست و حسابي نمي‌فهمد، بلكه با صحنه بسيار بدي هم مواجه مي‌شود كه ممكن است پرتاب خرده‌هاي غذا به بيرون، زشتي آن را تشديد كند. به علاوه، حتما مي‌دانيد كه اصولا موقع خوردن غذا زياد نبايد حرف زد؛ چراکه باعث مي‌شود هواي زيادي وارد معده‌تان‌شده و هضم غذا را با مشكل مواجه کند.
3.قبل از چشيدن غذا به آن نمك نزنيد
اين كار نوعي توهين به ميزبان تلقي مي‌شود. از كجا معلوم كه نمك غذا به اندازه نباشد؟! بعضي از ما عادت داريم قبل از اينكه حتي غذا خوردن را شروع كنيم، نمكدان را برداشته و به غذا نمك بزنيم. اين عادت قبل از هر چيز به ضرر خودمان تمام مي‌شود؛ چون روزانه مقدار زيادي نمك اضافي وارد بدن خودمان مي‌كنيم و ذايقه‌مان را به خوردن غذاهاي شور عادت مي‌دهيم. به اين ترتيب، خطر ابتلا به فشار خون بالا را هم براي خودمان خريده‌ايم.
4.به قاشق و چنگال‌تان دقت کنيد
قبل از فرو بردن لقمه، قاشق يا چنگال را پر از غذا نكنيد و به حالت آماده و منتظر نگه نداريد. با انجام چنين كاري افراد حاضر بر سر ميز ممكن است احساس كنند شما در خوردن غذا عجله داريد. به علاوه، اين عادت موجب پرخوري و دريافت كالري بيش از نياز روزانه هم مي‌شود.
5.آرام غذا بخوريد
آرامش در غذا خوردن يكي از آن توصيه‌هايي است كه فقط به آداب معاشرت مربوط نمي‌شود، بلكه از توصيه‌هاي ديني ما هم به شمار مي‌آيد. در اسلام توصيه شده كه لقمه‌هاي كوچك برداريد و آرام غذا بخوريد. اين كار علاوه بر وقار و متانتي كه از شما به نمايش مي‌گذارد، يك دليل كاملا علمي هم دارد. دكتر كيمياگر توضيح مي‌دهد: «وقتي شروع به غذا خوردن مي‌كنيم، معمولا 20 تا 25 دقيقه طول مي‌كشد تا پيام لازم به مغز برسد و مغز دستور سيري بدهد. افرادي كه با سرعت غذا مي‌خورند، در واقع اين مهلت را به بدنشان نمي‌دهند. آنها در همين زمان، غذاي بيشتري صرف مي‌كنند تا كساني كه با آرامش غذا مي‌خورند.»
6.غذا را خوب بجويد
شايد اين توصيه هم ادامه همان توصيه قبلي (آرام غذا خوردن) باشد. دكتر كيمياگر مي‌گويد: «دستگاه گوارش مانند كارخانه‌اي است كه غذا مواد اوليه آن است. خرد كردن غذا يكي از فرآيندهايي است كه اين كارخانه روي مواد اوليه انجام مي‌دهد. هر قدر ما غذا را آماده‌تر و خردشده‌تر در اختيار دستگاه گوارش بگذاريم، كار آن را سبك‌تر و راحت‌تر كرده‌ايم. در حقيقت با جويدن و آسياب كردن مواد غذايي، كار معده آسان‌تر مي‌شود. به علاوه جويدن بيشتر باعث مي‌شود تا غذا بهتر با بزاق مخلوط و هضم آن به بهترين نحو انجام شود.»
7.اول سوپ بخوريد؛ بعدا غذا
چرا همه جاي دنيا سوپ را قبل از غذا مي‌خورند؟! دكتر كيمياگر مي‌گويد: «دستگاه گوارش ما براي اينكه غذا را بپذيرد، نياز دارد تا آرام آرام آماده شود. خوردن يك سوپ رقيق علاوه بر اينكه اشتهابرانگيز است، كمك مي‌كند تا ترشح‌هاي دستگاه گوارش افزايش پيدا كند و معده ما براي پذيرفتن غذاهاي جامد مهيا شود. غذا خوردن نبايد با مواد سفت و سخت شروع شود، بلكه دستگاه گوارش براي شروع، به يك تحريك ملايم احتياج دارد.»
8.دسر را بعد از غذا بخوريد
معمولا در مجالس رسمي بعد از غذا دسر صرف مي‌شود. اين دسر اغلب از مواد شيرين تشكيل مي‌شود. بعضي افراد هم به خوردن يك خوراكي شيرين بعد از غذا عادت دارند و به خصوص بعد از غذاهاي چرب اصطلاحا مي‌گويند بدنشان شيريني مي‌طلبد. دكتر كيمياگر توضيح جالبي در اين‌باره دارد. او مي‌گويد: «خوردن دسر بعد از غذا بيشتر جنبه رواني دارد تا علت علمي و فيزيولوژيك. اين كار بيشتر براي تغيير ذايقه پس از غذا خوردن انجام مي‌شود. درست است كه در علم تغذيه گفته مي‌شود چربي‌ها در بدن بايد با آتش قندها بسوزند، ولي مقدار قندي كه براي سوخت و ساز چربي‌ها لازم است از راه همان غذايي كه ميخوريم به بدن مي‌رسد.» از طرف ديگر، بعضي‌ها مخالف سرسخت خوردن دسر بعد از غذا هستند و معتقدند هر چيزي كه بلافاصله بعد از غذا خورده شود، بيشتر از مواقع ديگر جذب مي‌شود. دكتر كيمياگر اين موضوع را هم از نظر علمي مردود مي‌داند و مي‌گويد: «جذب هميشه اتفاق مي‌افتد. تا وقتي كالري اضافي به بدن وارد بشود، جذب هم صورت مي‌گيرد؛ مگر اينكه ماهيت غذايي كه ميخوريم به گونه‌اي باشد كه جذب كامل نداشته باشد و فقط بخشي از آن جذب بشود؛ مثل موادي كه فيبر دارند.»
9.همراه غذا كمي آب بنوشيد
بسياري از ما اين توصيه را شنيده‌ايم كه همراه غذا نبايد آب خورد. ولي اين توصيه تا چه حد علمي است؟ توضيح جالب دكتر كيمياگر را در پاسخ به اين سوال بخوانيد: «بعضي از مردم معتقدند خوردن آب همراه غذا باعث مي‌شود تا شيره معده رقيق شود. در اين‌باره بايد گفت دستگاه گوارش ما روزانه دو و نيم ليتر ترشح دارد. اتفاقا رقيق شدن اين ترشحات با خوردن كمي آب چندان هم بد نيست و به آغشته شدن بهتر مواد غذايي با شيره‌هاي گوارشي و هضم بهتر غذا كمك مي‌كند؛ به شرطي كه در خوردن آب زياده‌روي نكنيد و حداكثر يك تا يك و نيم ليوان آب با غذا بنوشيد.»
شايد بد نباشد در پايان به برخي از آدابي اشاره كنيم كه صرفا نشانه عوامل ظاهري تشخص شما هستند؛ از جمله اينكه اگر حين غذا مشغول صحبت شديد، از قاشق و چنگال يا كارد براي اشاره به طرف مقابل استفاده نكنيد و موقع حرف زدن، آنها را تكان ندهيد. وقتي غذا خوردن‌تان تمام شد، قاشق و چنگال يا كارد و چنگال را جفت كنيد و داخل بشقاب قرار دهيد. در ضمن، بشقاب غذاي تمام‌شده را از جاي خودش به دورتر هُل ندهيد و بگذاريد مقابل‌تان باقي بماند.
/ج
1.براي خنك كردن غذا به آن فوت نكنيد
خب، اين كار قطعا منظره خوشايندي ندارد و در يك ميهماني رسمي شأن آدم را پايين مي‌آورد. علاوه بر آن، دكتر كيمياگر مي‌گويد: «فوت كردن به غذا باعث مي‌شود تا مقداري از آب دهان هم وارد غذا بشود. اين موضوع به خصوص براي وقتي كه ما غذا را براي فرد ديگري خنك مي‌كنيم، مثلا مادري كه براي غذا دادن به كودكش اين كار را مي‌كند، سلامت غذا را به خطر مي‌اندازد.»
2.با دهان پر حرف نزنيد
براي رعايت اين اصل شايد نيازي به استدلال زياد نباشد. وقتي با دهان پر حرف مي‌زنيم، نه تنها طرف مقابل حرف ما را درست و حسابي نمي‌فهمد، بلكه با صحنه بسيار بدي هم مواجه مي‌شود كه ممكن است پرتاب خرده‌هاي غذا به بيرون، زشتي آن را تشديد كند. به علاوه، حتما مي‌دانيد كه اصولا موقع خوردن غذا زياد نبايد حرف زد؛ چراکه باعث مي‌شود هواي زيادي وارد معده‌تان‌شده و هضم غذا را با مشكل مواجه کند.
3.قبل از چشيدن غذا به آن نمك نزنيد
اين كار نوعي توهين به ميزبان تلقي مي‌شود. از كجا معلوم كه نمك غذا به اندازه نباشد؟! بعضي از ما عادت داريم قبل از اينكه حتي غذا خوردن را شروع كنيم، نمكدان را برداشته و به غذا نمك بزنيم. اين عادت قبل از هر چيز به ضرر خودمان تمام مي‌شود؛ چون روزانه مقدار زيادي نمك اضافي وارد بدن خودمان مي‌كنيم و ذايقه‌مان را به خوردن غذاهاي شور عادت مي‌دهيم. به اين ترتيب، خطر ابتلا به فشار خون بالا را هم براي خودمان خريده‌ايم.
4.به قاشق و چنگال‌تان دقت کنيد
قبل از فرو بردن لقمه، قاشق يا چنگال را پر از غذا نكنيد و به حالت آماده و منتظر نگه نداريد. با انجام چنين كاري افراد حاضر بر سر ميز ممكن است احساس كنند شما در خوردن غذا عجله داريد. به علاوه، اين عادت موجب پرخوري و دريافت كالري بيش از نياز روزانه هم مي‌شود.
5.آرام غذا بخوريد
آرامش در غذا خوردن يكي از آن توصيه‌هايي است كه فقط به آداب معاشرت مربوط نمي‌شود، بلكه از توصيه‌هاي ديني ما هم به شمار مي‌آيد. در اسلام توصيه شده كه لقمه‌هاي كوچك برداريد و آرام غذا بخوريد. اين كار علاوه بر وقار و متانتي كه از شما به نمايش مي‌گذارد، يك دليل كاملا علمي هم دارد. دكتر كيمياگر توضيح مي‌دهد: «وقتي شروع به غذا خوردن مي‌كنيم، معمولا 20 تا 25 دقيقه طول مي‌كشد تا پيام لازم به مغز برسد و مغز دستور سيري بدهد. افرادي كه با سرعت غذا مي‌خورند، در واقع اين مهلت را به بدنشان نمي‌دهند. آنها در همين زمان، غذاي بيشتري صرف مي‌كنند تا كساني كه با آرامش غذا مي‌خورند.»
6.غذا را خوب بجويد
شايد اين توصيه هم ادامه همان توصيه قبلي (آرام غذا خوردن) باشد. دكتر كيمياگر مي‌گويد: «دستگاه گوارش مانند كارخانه‌اي است كه غذا مواد اوليه آن است. خرد كردن غذا يكي از فرآيندهايي است كه اين كارخانه روي مواد اوليه انجام مي‌دهد. هر قدر ما غذا را آماده‌تر و خردشده‌تر در اختيار دستگاه گوارش بگذاريم، كار آن را سبك‌تر و راحت‌تر كرده‌ايم. در حقيقت با جويدن و آسياب كردن مواد غذايي، كار معده آسان‌تر مي‌شود. به علاوه جويدن بيشتر باعث مي‌شود تا غذا بهتر با بزاق مخلوط و هضم آن به بهترين نحو انجام شود.»
7.اول سوپ بخوريد؛ بعدا غذا
چرا همه جاي دنيا سوپ را قبل از غذا مي‌خورند؟! دكتر كيمياگر مي‌گويد: «دستگاه گوارش ما براي اينكه غذا را بپذيرد، نياز دارد تا آرام آرام آماده شود. خوردن يك سوپ رقيق علاوه بر اينكه اشتهابرانگيز است، كمك مي‌كند تا ترشح‌هاي دستگاه گوارش افزايش پيدا كند و معده ما براي پذيرفتن غذاهاي جامد مهيا شود. غذا خوردن نبايد با مواد سفت و سخت شروع شود، بلكه دستگاه گوارش براي شروع، به يك تحريك ملايم احتياج دارد.»
8.دسر را بعد از غذا بخوريد
معمولا در مجالس رسمي بعد از غذا دسر صرف مي‌شود. اين دسر اغلب از مواد شيرين تشكيل مي‌شود. بعضي افراد هم به خوردن يك خوراكي شيرين بعد از غذا عادت دارند و به خصوص بعد از غذاهاي چرب اصطلاحا مي‌گويند بدنشان شيريني مي‌طلبد. دكتر كيمياگر توضيح جالبي در اين‌باره دارد. او مي‌گويد: «خوردن دسر بعد از غذا بيشتر جنبه رواني دارد تا علت علمي و فيزيولوژيك. اين كار بيشتر براي تغيير ذايقه پس از غذا خوردن انجام مي‌شود. درست است كه در علم تغذيه گفته مي‌شود چربي‌ها در بدن بايد با آتش قندها بسوزند، ولي مقدار قندي كه براي سوخت و ساز چربي‌ها لازم است از راه همان غذايي كه ميخوريم به بدن مي‌رسد.» از طرف ديگر، بعضي‌ها مخالف سرسخت خوردن دسر بعد از غذا هستند و معتقدند هر چيزي كه بلافاصله بعد از غذا خورده شود، بيشتر از مواقع ديگر جذب مي‌شود. دكتر كيمياگر اين موضوع را هم از نظر علمي مردود مي‌داند و مي‌گويد: «جذب هميشه اتفاق مي‌افتد. تا وقتي كالري اضافي به بدن وارد بشود، جذب هم صورت مي‌گيرد؛ مگر اينكه ماهيت غذايي كه ميخوريم به گونه‌اي باشد كه جذب كامل نداشته باشد و فقط بخشي از آن جذب بشود؛ مثل موادي كه فيبر دارند.»
9.همراه غذا كمي آب بنوشيد
بسياري از ما اين توصيه را شنيده‌ايم كه همراه غذا نبايد آب خورد. ولي اين توصيه تا چه حد علمي است؟ توضيح جالب دكتر كيمياگر را در پاسخ به اين سوال بخوانيد: «بعضي از مردم معتقدند خوردن آب همراه غذا باعث مي‌شود تا شيره معده رقيق شود. در اين‌باره بايد گفت دستگاه گوارش ما روزانه دو و نيم ليتر ترشح دارد. اتفاقا رقيق شدن اين ترشحات با خوردن كمي آب چندان هم بد نيست و به آغشته شدن بهتر مواد غذايي با شيره‌هاي گوارشي و هضم بهتر غذا كمك مي‌كند؛ به شرطي كه در خوردن آب زياده‌روي نكنيد و حداكثر يك تا يك و نيم ليوان آب با غذا بنوشيد.»
شايد بد نباشد در پايان به برخي از آدابي اشاره كنيم كه صرفا نشانه عوامل ظاهري تشخص شما هستند؛ از جمله اينكه اگر حين غذا مشغول صحبت شديد، از قاشق و چنگال يا كارد براي اشاره به طرف مقابل استفاده نكنيد و موقع حرف زدن، آنها را تكان ندهيد. وقتي غذا خوردن‌تان تمام شد، قاشق و چنگال يا كارد و چنگال را جفت كنيد و داخل بشقاب قرار دهيد. در ضمن، بشقاب غذاي تمام‌شده را از جاي خودش به دورتر هُل ندهيد و بگذاريد مقابل‌تان باقي بماند.
پي نوشت ها :
* متخصص تغذیه
منبع:www.salamat.com/ج
