روش خطابه و سخنوری(4)
روش‌های عملی
1. متنی، مقاله‌ای یا بخشی از یك كتاب را مطالعه كنید، سپس آن را كنار گذاشته به بازگو كردن آن‌ها بپردازید.
2. درسی را كه آموخته‌اید، مثل یك معلم برای دیگری (یا برای خودتان) بازگو كنید.
3. در تنهایی به تمرین بپردازید و سخنرانی كنید و جلوی آینه ایستاده، نحوه حركات و چهره بیان خود را به دقت كنترل كنید.
4. سخنرانی‌های تمرینی یا اصلی خود را در نوار ضبط كنید، بعداً گوش كنید تا ضعف‌ها و نارسایی‌های آن را شناخته، اصلاح كنید.
5. نسبت به رسایی صدای خود و خوش آهنگی آن و فراز و فرود لحن و آهنگ صدا، تمرین كنید.
6. كلمات را فصیح، محكم، واضح و روشن ادا كنید؛ نه جویده جویده، یا ناقص.
7. از حركات دست و اندام و تغییر در چهره و شیوه نگاه، بهره گیری كنید.
8. متن سخنرانی‌های مهم خطبای نام دار را از نوار به دقت گوش كنید، یا اگر نوشته است، بخوانید و از جهات مختلف دقت كنید تا عوامل جاذبه و گیرایی آن‌ها را شناخته، شما هم به كار بندید.[1]
9. برای رسایی صدا، گاهی در صحرا و جنگل و فضای آزاد، با صدای بلند سخن بگویید یا متنی و شعری بخوانید تا صدایتان صاف و شفاف گردد.
10. گاهی پیش نویس نطق خود را روی كاغذ بیاورید و تدوین كنید، سپس طبق آن به تمرین بپردازید، البته مانعی ندارد كه سر فصل مطالب را یادداشت كنید تا هنگام سخنرانی یادتان نرود.
11. خود را برای نطق‌های كوتاه و سخنرانی‌های پنج دقیقه‌ای هم آماده سازید تا دور از حواشی و مطالب غیر لازم، در حداقل زمان، حداكثر مطالب را بتوانید به اطلاع شنوندگان برسانید. این در پیام رسانی یا ارائه گزارش بسیار مهم است.
12. برای تقویت نطق و بیان، گاهی موضوعات معمولی را (مثلاً: باغچه، كوه، قلم، آب، معلم، اسراف، شهید و ...) در نظر بگیرید و بدون مقدمه شروع كنید به سخنوری پیرامون آن و هر چه به فكرتان رسید در همان لحظه گفتن. این تمرین ذهن را خلاق و بیان را گویا می‌سازد.
چند تذكّر مهم:
2. پیش از ایراد سخن، مروری بر آنچه خواهید گفت، داشته باشید.
3. به صورت متعادل سخنرانی كنید؛ نه خیلی تند، نه خیلی كند و خسته كننده.
4. با شیوه‌های مختلف مربوط به صدا، نگاه، حركات و ... سعی كنید شنوندگان را همواره متوجه سخنان خود قرار دهید و اگر شنوندگان را خسته یا خواب آلوده یافتید، با بیان حكایت یا طرح سؤال یا شیوه‌ای دیگر، نشاط را به جلسه و افراد، بازگردانید.
5. بیش از وقت و مقدار مقرر، صحبت نكنید تا حاضرین خسته نشوند.
6. تا می‌توانید، از حفظ و خارج از نوشته سخنرانی كنید.
7. خلاصه مطالب را در پایان به صورت نتیجه گیری بیان كنید.
8. از پراكنده گویی، پرچانگی و تفصیل‌های ملال آور بپرهیزید.[3]
9. هنگام سخن، به شنوندگان نگاه كنید و همه را زیر نظر داشته باشید.
10. از شوخی‌های سبك و مطالب مبتذل و تعبیرات ركیك و زننده اجتناب كنید. رعایت عفت كلام، موجب جلب احترام مستمعین است و كلمات دور از نزاكت اخلاقی و سبك، در شأن خطیب نیست و او را در نظرها پایین می‌آورد.
11. وقار و متانت را حفظ كرده، بی جهت عصبانی نشوید.
12. اگر مناسب باشد، در جلسه سخنرانی سؤال و جواب داشته باشید.
13. رعایت حال شنوندگان را داشته، از نظر جسمی و روحی آمادگی‌هایشان را در نظر بگیرید.
14. از تقلید سبك بیان دیگران بپرهیزید. استفاده از تجربه و شیوه، با تقلید فرق دارد.
15. از تكیه دادن به میز و تریبون یا لم دادن روی منبر و صندلی بپرهیزید.
16. از بازی كردن با تسبیح، دكمه لباس، موی سر و صورت و هر چیز دیگری كه عامل حواس پرتی شنوندگان از موضوع بحث شماست. پرهیز كنید.
17. در محیط پیرامون یا پشت سر سخنران، نباید صحنه‌ها، رفت و آمدها، تابلوها، لوازم تزیینی یا هر چیزی كه توجه افراد را از سخنران به آن‌ها معطوف سازد وجود داشته باشد. هم‌چنین طرز نشستن افراد به نحوی باشد كه ورود تازه واردین به جلسه، حواس‌ها را پرت نكند.
18. اگر محیط سخنرانی كوچك است و حاضران اندكند، نیازی به بلندگو نیست.
19. حاضران را از پراكنده نشستن جلوگیری كنید. سعی كنید همه یك جا و متمركز و نزدیك سخنران بنشینند.
20. پیش از حضور در محل سخنرانی، تا می‌توانید از وضعیت جلسه و مكان آن و تعداد حاضرین و سطح فكر و نیاز شنوندگان و زمینه‌های فكری و اجتماعی و روحی اطلاعات لازم را كسب كنید.
21. قبل از شروع سخنرانی، كمی مكث كنید تا توجه شنوندگان جلب شود. هم‌چنین قبل و بعد از نكات مهم سخنرانی، اندكی مكث كنید.
22. با حالت خستگی یا بلافاصله پس از غذای زیاد خوردن، سخنرانی نكنید. قبل از خطابه، خستگی خود را برطرف سازید. چند نوبت تنفس عمیق قبل از سخنرانی و پس از آن آرامش می‌آورد و خستگی‌ها را می‌برد.
23. لباس و سر و وضعتان هنگام سخنرانی منظم، تمیز و مرتب باشد.
24. با حالت شتاب و عجله سخنرانی نكنید. آرامش را در طول سخن داشته باشید.
25. برای شنوندگان كم، مكان كوچكی قرار دهید تا در فضای وسیع، پراكنده ننشینند و شوق و شور سخنران از بین نرود.
26. وضع نور، حرارت، هوا و ... مطلوب باشد.
27. گاهی سرعت بیان را به تناسب مطلب، تغییر دهید و كم یا زیاد كنید.
28. بكوشید در سخنرانی، با مخاطبان تماس و رابطه برقرار كنید و صمیمی شوید، تا آنان خود را مخاطب سخنان شما بدانند.
29. انرژی خود را هنگام سخنرانی بجا و به اندازه مصرف كنید و خود را بیش از حد نیاز، خسته نسازید.
30. از دوستان صمیمی به طور جدی بخواهید تا اشكالات سخنرانی شما را به شما تذكر دهند و شما نیز مجدانه بكوشید تا آن‌ها را برطرف كنید.
31. سخنرانی را شغل و حرفه خود ندانید، بلكه از سر سوز و تعهد و وظیفه به خطابه روی آوردید، تا تأثیر آن كاسته نشود.
32. از تكرار مطلب برای مستمعان بپرهیزید، كه از حلاوت و جاذبه آن می‌كاهد. به قول سعدی:
سخن گرچه دل بند و شیرین بود سزاوار تصدیق و تحسین بود
چو یك بار گفتی مگو باز پس كه حلوا چو یك بار خوردند بس
پي نوشت ها :
[1] . مدتی می‌بایدت لب دوختن و ز سخندانان سخن آموختن.
[2] . غررالحكم، (چاپ دانشگاه)، حدیث 6773.
[3] . علی ـ علیه السلام ـ : الكلام كالدوّاء، قلیله نافعٌ و كثیره قاتلٌ (غرر الحكم).
جواد محدثی، روش‌ها، ص 223.
ارسالي از طرف کاربر محترم :omidayandh
/ج
