گفتگو با دکتر سيدضياءالدين طباطبايي، جراح و متخصص چشم، درباره گل‌مژه و بلفاريت
پلک‌ها ساختمان‌هاي تمايز يافته‌اي از جنس پوست و عضلات زير پوستي هستند كه وظيفه محافظت از چشم‌ها را بر عهده دارند. وقتي جسم نوك تيزي به چشم ما نزديك مي‌شود، بي‌اختيار پلك‌هايمان را مي‌بنديم. مژه‌ها مانند صافي از ورود گرد و غبار و ذرات گوناگون به داخل چشم جلوگيري مي‌كنند. پلك‌ها دو وظيفه مهم دارند: اول آنكه مانند ديواري دفاعي جلوي قسمت عمده‌اي از كره چشم را مي‌گيرند و از كره چشم محافظت مي‌كنند و دوم آنكه پلك ها هر 5 تا 10 ثانيه يك بار باز و بسته مي‌شوند كه اين امر به شسته شدن ميكروب‌ها و ذرات خارجي از سطح چشم كمك مي‌كنند و در حقيقت، سطح چشم را جارو مي‌كند. به علاوه، باز و بسته شدن پلك‌ها به توزيع يك نواخت اشك روي كره چشم كمك مي‌كند. اما گاهي برخي از ميکروب‌ها بر پلک تاثيرات بدي گذاشته و مشکلاتي را ايجاد مي‌کنند. يکي از اين مشکلات که به نسبت شايع‌تر است، بيماري گل‌مژه است. در اين خصوص گفتگوي سلامت را با دکتر سيدضياءالدين طباطبايي محمدي، جراح و متخصص بيماري‌هاي چشم مي‌خوانيد.
بيماري گل‌مژه چيست؟
گل مژه يا التهاب حاد غدد سباسه يا غدد توليدکننده چربي پلک ناشي از عوامل باکتريايي است که اغلب عامل اين نوع عفونت ميکروبي به نام استافيلوکوک طلايي است.
علت به وجود آمدن بيماري چيست؟
درباره علت پيدايش گل مژه عواملي دخالت دارند که مهم‌ترين آن، بسته شدن مجاري غدد سباسه يا توليدکننده چربي است که اين خود نيز ناشي از التهاب مزمن لبه پلک است که به اصطلاح بلفاريت ناميده مي‌شود. به‌طور معمول، در اين بيماران لبه پلک ضخيم شده و شوره پلک که اغلب هم همراه با شوره سر و گوش و ابرو است، ديده مي‌شود. در اين افراد به علت التهاب مزمن، دهانه غدد بسته شده و ترشحات در داخل غدد جمع شده و ميکروب‌هاي موجود در هوا يا ميکروب‌هاي طبيعي روي پلک شروع به تکثير و فعاليت مي‌کنند و در نهايت، التهاب حادي در لبه و يا در ضخامت پلک ايجاد مي‌شود.
چه علايم و نشانه‌هايي دارد؟
علايم سه‌گانه حساسيت، قرمزي و تورم از مشخصات آبسه است. تورم در گل مژه خارجي به‌طورمعمول کوچک و سطحي و مستقر در لبه پلک است. شدت درد بستگي به وسعت تورم دارد. ناگفته نماند که به علت وجود رشته‌هاي حسي فراوان در پلک، اين عفونت‌ها اغلب با درد شديد همراه هستند.
طول مدت بيماري چقدر است؟
طول مدت بيماري اغلب کوتاه است بيشتر بيماران به علت درد و تورم و قرمزي پلک که همان‌روز هنگام بيدار شدن از خواب آغاز شده مراجعه مي‌کنند. به طور معمول دوره بيماري دو تا سه روز است. طي مدت فوق، عفونت خود به خود کنترل مي‌شود و يا اينکه گسترش يافته و به خارج سر باز مي‌کند. گل‌مژه داخلي مي‌تواند به ملتحمه يا پوست راه يابد در حالي که گل مژه خارجي تنها به پوست سرباز مي‌کند.
ذکر يک نکته در اينجا لازم و ضروري به نظر مي‌رسد. به سه گروه از بيماران يعني نوزادان، بيماراني که سيستم ايمني بدن‌شان تضعيف شده است مانند بيماراني که پيوند اعضا کرده‌اند و بيماران مبتلا به ديابت کنترل نشده، بايد توجه ويژه‌اي معطوف داشت و همانند يک عفونت حاد به طور جدي با آن برخورد کرد.
گاهي بيماري چند بار عود مي‌کند. علت عودهاي مکرر چيست؟
با توجه به اينکه گل‌مژه اغلب در زمينه بيماري‌هاي التهابي پلک به‌خصوص التهاب و شوره پلک به نام بلفاريت يا التهاب زخمي شونده پلک ايجاد مي‌شود و اين بيماري‌هاي زمينه‌اي مقاوم به درمان بوده و سال‌ها پايدار باقي مي‌مانند بنابراين احتمال عود گل مژه نيز زياد خواهد بود.
بنابراين ذکر اين نکته حائز اهميت دارد که پيشگيري مقدم بر درمان است.
سلامت : بلفاريت چيست؟
بلفاريت يک التهاب مزمن و دوطرفه لبه پلک‌ها است که دو نوع دارد و به طورمعمول هر دو فرم به طور توام با هم ديده مي‌شوند.
بيشتر بيماران از شوره پوست سر و گوش و ابرو نيز رنج مي‌برند. علايم چشمي اين بيماري، سوزش و خارش لبه پلک همراه با قرمزي و ضخيم شدن لبه پلک و ريزش مژه‌ها است و وجود شوره و پوسته‌هاي ريز چسبيده به مژه‌ها و گاهي اولسرهاي کوچکي در لبه پلک مشاهده مي‌شود. پوسته‌ها ممکن است خشک و يا چرب باشند و مژه‌ها تمايل به ريزش دارند. پيدايش گل مژه و شالازيون در اين بيماران شايع است. همچنين اين بيماران از التهاب ملتحمه و التهاب قرنيه نيز به درجات گوناگون رنج مي‌برند که عامل اصلي آن، اختلال در کيفيت اشک و ريزش مژه‌ها و شوره به داخل چشم و مالش زياد از حد چشم‌هاست.
آيا گل مژه تاثيري بر حدت بينايي دارد؟
گل مژه به‌خودي خود تاثيري بر حدت بينايي ندارد ولي در مواردي که بيمار زمينه‌اي از بلفاريت داشته باشد، بيماران به طورمعمول از تاري ديد به‌خصوص هنگام مطالعه رنج مي‌برند. درضمن، در التهاب شديد پلکي نيز بيماران از کاهش موقتي ديد شکايت دارند که علت آن پيدايش آستيگماتيسم ناشي از مشکل پلک است ولي با توجه به دوره کوتاه بيماري گل‌مژه، اختلالات بينايي چندان پا برجا نخواهد بود و بيشتر حالت گذرا دارند.
ذکر اين نکته ضروري است که در موارد نادري ممکن است عفونت پلکي گسترش يابد که در اين صورت به دليل التهاب شديد کاسه چشم ممکن است عصب بينايي درگير و بينايي به شدت کاهش يابد و ايجاد التهاب عصب بينايي کند. البته حالت اخير در کساني اتفاق مي‌افتد که سيستم ايمني بدن‌شان به شدت کاهش يافته و يا از کتواسيدوزيس ديابتي رنج مي‌برند.
آيا گل‌مژه تاثيري بر مژه‌ها دارد؟
نه تنها گل مژه بلکه هر گونه التهاب مزمن پلکي مي‌تواند موجب از بين رفتن فوليکول مژه‌ها و يا تغيير جهت مژه‌ها و در نتيجه ريزش مژه‌ها چه به صورت موقت و يا دايمي و کج شدن مژه‌ها و تماس آن با قرنيه و در نهايت تحريک قرنيه و ايجاد نورگريزي يا ترس از نور و اشک ريزش و پيدايش زخم و عفونت قرنيه شود.
آيا گل مژه مسري است و مي‌تواند از فردي به فرد ديگر منتقل شود؟
گل مژه مسري نبوده ولي با توجه به علت ناشناخته بلفاريت ممکن است بيماري در تعدادي از افراد خانواده ديده شود که نبايد با مسري بودن بيماري اشتباه شود.
براي پيشگيري چه بايد کرد؟
همان‌طور که ذکر شد، بهترين درمان گل مژه پيشگيري از آن است. بنابراين در افراد در معرض خطر اين بيماري که اغلب بيماران ديابتي و بلفاريتي هستند و يا چربي خون و کلسترول بالا دارند، توصيه مي‌شود که بيماري زمينه‌اي کنترل شده و بهداشت روزانه پلک‌ها را با دقت و جديت بيشتري انجام دهند و از مصرف مواد قندي و چربي پرهيز کنند.
درمان گل مژه چيست؟
گل مژه اغلب خود به خود بهبود پيدا مي¬کند و تنها در مواردي بسيار کم بيماران به کلينيک مراجعه مي‌کنند. انجام کمپرس گرم و مرطوب در ساعات اوليه مي‌تواند سير بيماري را متوقف و موجب برطرف شدن آن در روزهاي اول شود. استفاده از قطره و پماد آنتي‌بيوتيک همراه با کمپرس سودمند خواهد بود. اغلب گل مژه در همين مرحله متوقف و يا به طور کامل برطرف مي‌شود. به ندرت عفونت پيشرفت کرده و آبسه موضعي در محل تشکيل مي‌شود که در اين حالت، تجويز آنتي‌بيوتيک خوراکي که بتواند ميکروب استافيلوکوک را پوشش دهد، سودمند خواهد بود.
چنانچه تجويز آنتي‌بيوتيک خوراکي نيز موثر نباشد و آبسه نيز تشکيل شده باشد، تخليه آبسه نيز توصيه مي‌شود.
مدت زمان انجام کمپرس گرم در حدود 15 دقيقه بوده و بهتر است چهار تا شش بار در روز تکرار شود.
چه توصيه‌هاي بهداشتي به بيماران داريد؟
بهداشت پلک‌ها شامل شستشوي منظم روزانه و ماساژ پلک‌ها همراه با استفاده از شامپوي بچه، اصلاح ساختار رژيم غذايي مانند حذف مواد قندي و چربي و به‌خصوص شيريني‌تر، تنقلات، آجيل و غذاهاي آماده مثل ساندويچ و پيتزا و... و مصرف بيشتر ميوه‌‌ها و سبزي‌ها، کاهش استرس روزانه، کنترل قند خون، پايين آوردن چربي‌هاي خون، کاهش وزن، استفاده از عينک طبي در صورت نياز از جمله مواردي است که مي‌تواند در پيشگيري از بروز و عود بلفاريت و در نهايت بروز گل‌مژه موثر باشد.
منبع: http://www.salamat.com
ae
