دانش‌آموزان و بهداشت دهان و دندان
دندان‌ها در اولين مرحله گوارش، کلام و صوت و ساختمان اسکلت صورت نقش اساسي دارند و براي انجام دادن اين سه وظيفه لازم است شکل و نظم خاصي از نظر ترتيب داشته باشند. شکل و عمل دندان‌ها با هم ارتباط داشته و تاثير بسياري بر سلامت انسان دارد. رويش، استحکام و فرم صحيح دندان‌ها اغلب تابع وراثت، سلامت جسماني و تغذيه مناسب است. اولين قدم براي سلامت دندان‌ها، پيشگيري از بروز بيماري و درمان دندان‌ها در مراحل اوليه است. هر فردي در طول زندگي خود دو سري دندان دارد: دندان‌هاي شيري و دايمي. و اما بعد:
از وظايف مهم و اختصاصي دندان‌هاي شيري، موارد زير را مي‌توان نام برد:
- نقش اساسي در جويدن، تغذيه و سلامت عمومي
- حفظ زيبايي، تلفظ صحيح کلمات و کمک به سلامت روحي و رواني کودک
- حفظ فضاي لازم براي رويش دندان‌هاي دايمي و در نهايت، جلوگيري از به هم ريختگي دندان‌ها و کاهش نياز به درمان‌هاي ارتودنسي
استفاده نکردن از مسواک و نخ دندان در زمان مناسب به تشکيل لايه ميکروبي منجر مي‌شود. دو تا پنج دقيقه بعد از استفاده از مواد قندي و غذا، اسيدهاي مخرب ناشي از فعاليت ميکروب‌هاي موجود در لايه ميکروبي توليد شده و به مدت 20 دقيقه الي 1 ساعت در دهان باقي مي‌مانند. اسيد توليد شده ميناي دندان را تخريب و به شروع پوسيدگي منجر مي‌شود.
2) مصرف نامناسب مواد قندي
- استفاده از مواد قندي چسبناک (مانند شکلات‌ها، تافي‌ها، آدامس‌هاو...) اين مواد به علت خاصيت چسبندگي به دندان‌ها مدت زيادي در دهان باقي مي‌مانند.
- بالا بودن ميزان مصرف مواد قندي بالا تعداد دفعات مصرف مواد قندي به ويژه (در ميان وعده‌هاي اصلي غذا) اين نکته بسيار حايز اهميت است و بايد بسيار تاکيد کرد که مواد قندي در طول روز و يک وعده مصرف شوند و از تدريجي خوردن آنها در طول روز خودداري شود. بنابراين ميکروب‌هاي موجود در دهان مواد قندي غذا را به اسيد تبديل کرده و اين اسيد سطح خارجي دندان را در خود حل و حفره‌اي ايجاد مي‌کند که پوسيدگي نام دارد.
پوسيدگي دندان شايع‌ترين بيماري بشر بوده و 98 درصد افراد به آن مبتلا هستند.
- روي دندان‌ها لکه‌هاي سفيد يا قهوه‌اي ظاهر مي‌شود که بعدها تبديل به پوسيدگي مي‌شود.
- دندان‌ها در مقابل شيريني و آب سرد و گرم حساس مي‌شوند.
- هنگام جويدن غذا درد احساس مي‌شود.
- غذا ميان دندان‌ها گير مي‌کند. ميان دو دندان که مبتلا به پوسيدگي شده‌اند، بقاياي غذا ديده مي‌شود.
- روي لثه آماس يا جوش که در محل خروج چرک است، مشاهده مي‌شود.
- در دهان يا صورت درد يا تورم مشاهده مي‌شود.
• استفاده از فلورايد: براي پيشگيري از پوسيدگي دندان‌هاي اطفال، تنها کاهش مواد قندي به عنوان مهم‌ترين عامل کافي نيست بلکه کاربرد فلورايد از اهميت زيادي برخوردار است. اضافه کردن فلورايد به آب آشاميدني به نسبت يک در يک ميليون در حدود 50 تا 60 درصد از ميزان پوسيدگي دندان را کاهش مي‌دهد. ترکيبات فلورايد ضمن داشتن يک اثر ضدميکروبي در شکل‌گيري و استحکام ميناي دندان‌ها هم تاثير دارد. محصولات گوناگون فلورايد عبارتند از: دهان‌شويه سديم فلورايد، ژل فلورايد که اين ژل حاوي غلظت بيشتري از فلورايد است و به همين دليل بايد در مطب به وسيله دندانپزشکان استفاده شود و خميردندان‌هاي حاوي فلورايد در مناطقي که آب آشاميدني به اندازه لازم فلورايد دارد، استفاده از خميردندان‌هاي حاوي فلورايد کافي است.
• فيشورسيلانت (مسدود کردن شيارهاي دندان): سطح جويده دندان‌هاي آسياي بزرگ در ابتداي رويش داراي شيارهاي خيلي عميق هستند. براي جلوگيري از تجمع مواد غذايي و شروع پوسيدگي در اين نقاط، دندانپزشک با استفاده از مواد مخصوص اين شيارها را پر و کم عمق مي‌کند تا موهاي مسواک به راحتي بتوانند اين شيارها را تميز کنند. فيشورسيلانت براي دندان‌هاي 6 بسيار مفيد است.
2) براي هر مرتبه شستشو به اندازه يک نخود از خميردندان حاوي فلورايد را در موهاي مسواک فرو ببريد.
3) براي اينکه تمام دندان‌ها مسواک شوند، بهتر است هميشه به يک ترتيب مسواک بزنيد. براي مثال، اول فک بالا از راست به چپ و بعد فک پايين از چپ به راست.
4) دندان‌هاي فک بالا را با حرکت مسواک از مجاور لثه به سمت پايين تميز کنيد.
5) با عمودي گرفتن مسواک و حرکت آن از بالا به پايين سطح داخلي دندان‌هاي جلو را مسواک کنيد.
6) سطوح جونده دندان‌هاي بالا را با عقب و جلو بردن مسواک تميز کنيد.
7) دندان‌هاي فک پايين را با حرکت مسواک از مجاور لثه به سمت بالا بشوييد.
8) پشت دندان‌هاي جلو را با عمودي گرفتن مسواک و حرکت آن از پايين به بالا تميز کنيد.
9) سطوح جونده دندان‌هاي پايين مانند فک بالا را به عقب و جلو بردن مسواک تميز کنيد.
10) هر نوبت مسواک زدن بايد حداقل چهار دقيقه به طول انجامد.
11) هر شب پيش از خواب و هر روز صبح پس از صبحانه بايد دندان‌ها را مسواک زد.
مراجعه به دندانپزشک: مراجعه به دندانپزشک حداقل هر شش ماه يک بار ضروري است، هر چند هيچ نشانه‌اي از مشکلات دنداني و لثه‌اي وجود نداشته باشد. تشخيص زودهنگام پوسيدگي با استفاده از نور کافي در راديوگرافي در مطب دندانپزشکي و درمان به موقع پوسيدگي‌ها خود عامل پيشگيري موثري است و مانع از مشکلات شديد بعدي خواهد شد. سلامت دندان‌ها در سلامت ساير قسمت‌هاي بدن موثر است.
استفاده از نخ دندان: باتوجه به اينکه با هر روش که مسواک زده شود قسمت‌هايي از فواصل ميان دندان‌ها پاک نخواهد شد، لازم است که ميان دندان‌ها را با نخ دنداني پاک و تميز کرد. اگر شيار لثه به وسيله نخ دنداني به خوبي تميز نشود، تجمع پلاک‌ها سبب تحريک لثه مي‌شود و در اين حالت رنگ لثه از حالت صورتي رنگ و طبيعي خود خارج شده و به قرمز متمايل مي‌شود. نماي لثه سالم که شبيه به پوست پرتقال است و داراي فرورفتگي‌هاي ريزي است تغيير پيدا مي‌کند و در هنگام مسواک زدن با کوچک‌ترين ضربه دچار خون‌ريزي مي‌شود.
استفاده از مواد غذايي متعادل و سالم به خصوص ويتامين c: ويتامين c مقاومت شخص را در مقابل بيماري لثه افزايش مي‌دهد.
متاسفانه بسياري از پدر و مادرها فکر مي‌کنند که زود خراب شدن دندان‌هاي شيري و کشيده شدن آنها مهم نيست چرا که دندان‌هاي دايمي به جاي آنها خواهد روييد. به اين ترتيب، با مراقبت نکردن سبب پوسيدگي زودرس و از دست رفتن آنها مي‌شوند که نتيجه آنها رويش نا به جا و يا رويش نيافتن دندان‌هاي دايمي زيرين است.
• مسواک خوب بايد موهاي صاف و يکنواخت داشته باشد. چنانچه موهاي مسواک از حساسيت اوليه خارج شدند، بايد آن را عوض کرد.
• پس از مسواک زدن مسواک را با آب بشوييد تا بقاياي خميردندان و موادغذايي داخل آن نماند.
• هرچند وقت يک‌بار، مسواک را عوض کنيد. مسواکي که موهاي آن خميده يا نامنظم شده و يا رنگ آن تغيير کرده باشد، مناسب نيست.
• اغلب از يک مسواک بيشتر از سه يا چهار ماه استفاده نکنيد.
• از نمک خشک يا جوش‌شيرين براي مسواک کردن يا شستن دندان‌ها با انگشت استفاده نکنيد. اين مواد خشک سبب ساييدگي دندان‌ها مي‌شود.
• پس از مسواک زدن لثه‌هاي خود را با انگشت ماساژ دهيد.
/ک
دندان‌هاي شيري
از وظايف مهم و اختصاصي دندان‌هاي شيري، موارد زير را مي‌توان نام برد:
- نقش اساسي در جويدن، تغذيه و سلامت عمومي
- حفظ زيبايي، تلفظ صحيح کلمات و کمک به سلامت روحي و رواني کودک
- حفظ فضاي لازم براي رويش دندان‌هاي دايمي و در نهايت، جلوگيري از به هم ريختگي دندان‌ها و کاهش نياز به درمان‌هاي ارتودنسي
دندان‌هاي دايمي
عوامل پوسيدگي‌زا
استفاده نکردن از مسواک و نخ دندان در زمان مناسب به تشکيل لايه ميکروبي منجر مي‌شود. دو تا پنج دقيقه بعد از استفاده از مواد قندي و غذا، اسيدهاي مخرب ناشي از فعاليت ميکروب‌هاي موجود در لايه ميکروبي توليد شده و به مدت 20 دقيقه الي 1 ساعت در دهان باقي مي‌مانند. اسيد توليد شده ميناي دندان را تخريب و به شروع پوسيدگي منجر مي‌شود.
2) مصرف نامناسب مواد قندي
- استفاده از مواد قندي چسبناک (مانند شکلات‌ها، تافي‌ها، آدامس‌هاو...) اين مواد به علت خاصيت چسبندگي به دندان‌ها مدت زيادي در دهان باقي مي‌مانند.
- بالا بودن ميزان مصرف مواد قندي بالا تعداد دفعات مصرف مواد قندي به ويژه (در ميان وعده‌هاي اصلي غذا) اين نکته بسيار حايز اهميت است و بايد بسيار تاکيد کرد که مواد قندي در طول روز و يک وعده مصرف شوند و از تدريجي خوردن آنها در طول روز خودداري شود. بنابراين ميکروب‌هاي موجود در دهان مواد قندي غذا را به اسيد تبديل کرده و اين اسيد سطح خارجي دندان را در خود حل و حفره‌اي ايجاد مي‌کند که پوسيدگي نام دارد.
پوسيدگي دندان شايع‌ترين بيماري بشر بوده و 98 درصد افراد به آن مبتلا هستند.
علايم پوسيدگي
- روي دندان‌ها لکه‌هاي سفيد يا قهوه‌اي ظاهر مي‌شود که بعدها تبديل به پوسيدگي مي‌شود.
- دندان‌ها در مقابل شيريني و آب سرد و گرم حساس مي‌شوند.
- هنگام جويدن غذا درد احساس مي‌شود.
- غذا ميان دندان‌ها گير مي‌کند. ميان دو دندان که مبتلا به پوسيدگي شده‌اند، بقاياي غذا ديده مي‌شود.
- روي لثه آماس يا جوش که در محل خروج چرک است، مشاهده مي‌شود.
- در دهان يا صورت درد يا تورم مشاهده مي‌شود.
راه‌هاي پيشگيري از پوسيدگي
• استفاده از فلورايد: براي پيشگيري از پوسيدگي دندان‌هاي اطفال، تنها کاهش مواد قندي به عنوان مهم‌ترين عامل کافي نيست بلکه کاربرد فلورايد از اهميت زيادي برخوردار است. اضافه کردن فلورايد به آب آشاميدني به نسبت يک در يک ميليون در حدود 50 تا 60 درصد از ميزان پوسيدگي دندان را کاهش مي‌دهد. ترکيبات فلورايد ضمن داشتن يک اثر ضدميکروبي در شکل‌گيري و استحکام ميناي دندان‌ها هم تاثير دارد. محصولات گوناگون فلورايد عبارتند از: دهان‌شويه سديم فلورايد، ژل فلورايد که اين ژل حاوي غلظت بيشتري از فلورايد است و به همين دليل بايد در مطب به وسيله دندانپزشکان استفاده شود و خميردندان‌هاي حاوي فلورايد در مناطقي که آب آشاميدني به اندازه لازم فلورايد دارد، استفاده از خميردندان‌هاي حاوي فلورايد کافي است.
• فيشورسيلانت (مسدود کردن شيارهاي دندان): سطح جويده دندان‌هاي آسياي بزرگ در ابتداي رويش داراي شيارهاي خيلي عميق هستند. براي جلوگيري از تجمع مواد غذايي و شروع پوسيدگي در اين نقاط، دندانپزشک با استفاده از مواد مخصوص اين شيارها را پر و کم عمق مي‌کند تا موهاي مسواک به راحتي بتوانند اين شيارها را تميز کنند. فيشورسيلانت براي دندان‌هاي 6 بسيار مفيد است.
• براي مسواک زدن به موارد زير توجه کنيد:
2) براي هر مرتبه شستشو به اندازه يک نخود از خميردندان حاوي فلورايد را در موهاي مسواک فرو ببريد.
3) براي اينکه تمام دندان‌ها مسواک شوند، بهتر است هميشه به يک ترتيب مسواک بزنيد. براي مثال، اول فک بالا از راست به چپ و بعد فک پايين از چپ به راست.
4) دندان‌هاي فک بالا را با حرکت مسواک از مجاور لثه به سمت پايين تميز کنيد.
5) با عمودي گرفتن مسواک و حرکت آن از بالا به پايين سطح داخلي دندان‌هاي جلو را مسواک کنيد.
6) سطوح جونده دندان‌هاي بالا را با عقب و جلو بردن مسواک تميز کنيد.
7) دندان‌هاي فک پايين را با حرکت مسواک از مجاور لثه به سمت بالا بشوييد.
8) پشت دندان‌هاي جلو را با عمودي گرفتن مسواک و حرکت آن از پايين به بالا تميز کنيد.
9) سطوح جونده دندان‌هاي پايين مانند فک بالا را به عقب و جلو بردن مسواک تميز کنيد.
10) هر نوبت مسواک زدن بايد حداقل چهار دقيقه به طول انجامد.
11) هر شب پيش از خواب و هر روز صبح پس از صبحانه بايد دندان‌ها را مسواک زد.
مراجعه به دندانپزشک: مراجعه به دندانپزشک حداقل هر شش ماه يک بار ضروري است، هر چند هيچ نشانه‌اي از مشکلات دنداني و لثه‌اي وجود نداشته باشد. تشخيص زودهنگام پوسيدگي با استفاده از نور کافي در راديوگرافي در مطب دندانپزشکي و درمان به موقع پوسيدگي‌ها خود عامل پيشگيري موثري است و مانع از مشکلات شديد بعدي خواهد شد. سلامت دندان‌ها در سلامت ساير قسمت‌هاي بدن موثر است.
استفاده از نخ دندان: باتوجه به اينکه با هر روش که مسواک زده شود قسمت‌هايي از فواصل ميان دندان‌ها پاک نخواهد شد، لازم است که ميان دندان‌ها را با نخ دنداني پاک و تميز کرد. اگر شيار لثه به وسيله نخ دنداني به خوبي تميز نشود، تجمع پلاک‌ها سبب تحريک لثه مي‌شود و در اين حالت رنگ لثه از حالت صورتي رنگ و طبيعي خود خارج شده و به قرمز متمايل مي‌شود. نماي لثه سالم که شبيه به پوست پرتقال است و داراي فرورفتگي‌هاي ريزي است تغيير پيدا مي‌کند و در هنگام مسواک زدن با کوچک‌ترين ضربه دچار خون‌ريزي مي‌شود.
استفاده از مواد غذايي متعادل و سالم به خصوص ويتامين c: ويتامين c مقاومت شخص را در مقابل بيماري لثه افزايش مي‌دهد.
کشيدن دندان‌هاي شيري
متاسفانه بسياري از پدر و مادرها فکر مي‌کنند که زود خراب شدن دندان‌هاي شيري و کشيده شدن آنها مهم نيست چرا که دندان‌هاي دايمي به جاي آنها خواهد روييد. به اين ترتيب، با مراقبت نکردن سبب پوسيدگي زودرس و از دست رفتن آنها مي‌شوند که نتيجه آنها رويش نا به جا و يا رويش نيافتن دندان‌هاي دايمي زيرين است.
شرايط مسواک
• مسواک خوب بايد موهاي صاف و يکنواخت داشته باشد. چنانچه موهاي مسواک از حساسيت اوليه خارج شدند، بايد آن را عوض کرد.
• پس از مسواک زدن مسواک را با آب بشوييد تا بقاياي خميردندان و موادغذايي داخل آن نماند.
• هرچند وقت يک‌بار، مسواک را عوض کنيد. مسواکي که موهاي آن خميده يا نامنظم شده و يا رنگ آن تغيير کرده باشد، مناسب نيست.
• اغلب از يک مسواک بيشتر از سه يا چهار ماه استفاده نکنيد.
• از نمک خشک يا جوش‌شيرين براي مسواک کردن يا شستن دندان‌ها با انگشت استفاده نکنيد. اين مواد خشک سبب ساييدگي دندان‌ها مي‌شود.
• پس از مسواک زدن لثه‌هاي خود را با انگشت ماساژ دهيد.
منبع:www.salamat.com
/ک
