آیا برای ملاقات با خدا باید به مسجد رفت؟
آثار حضور در مسجد :
آثار حضور در مسجد چنان متنوع است كه به سختي ميتوان پيرامون تمامي آنها سخن گفت؛ چنانكه در يكي از احاديث امام علي عليهالسلام ، براي حضور در مسجد هشت اثر برشمرده شده است:
«مَنِ اخْتَلَفَ اِلَي الْمَسْجِدِ اَصابَ اِحْدَي الثَّمانِ؛ اَخا مُسْتَفادا فِي اللّهِ، اَوْ عِلْما مُسْتَطْرَفا اَوْ آيَةً مُحْكَمَةً اَوْ يَسْمَعُ كَلِمَةً تَدُلُّ عَلي هُديً، اَوْ رَحْمَةً مُنْتَظَرَةً، اَوْ كَلِمَةً تَرُدُّهُ عَنْ ردي، اَوْ يَتْرُكَ ذَنْبا خَشْيَةً اَوْ حَياءً ؛3 كسي كه به مسجد رفت و آمد ميكند، يكي از منافع هشتگانه نصيب او ميشود: 1- برادري مفيد و با ارزش در راه خدا، 2- علم و دانش نو، 3- دليل و برهان محكم [براي تثبيت عقايد]، 4- كلماتي كه موجب هدايت شود [ميشنود]، 5- رحمت مورد انتظاري [شامل حال او ميشود]، 6- مواعظي كه او را از فساد و گناه باز دارد، [ميشنود،] 7- يا به خاطر ترس گناهي راترك ميكند. 8- حيا.»
برخي از آثار حضور در مسجد را ميتوان به شرح زير مورد مطالعه قرارداد:
2. آثار علمي
3. آثار اجتماعي
ابوعلي سينا براي ابو سعيد ابوالخير نوشت: چه لزومي دارد، مردم همه در مسجد اجتماع كنند، با اينكه خداوند از رگ گردن به انسان نزديكتر است. وي در نوشت: اگر چند چراغ در يكجا روشن باشد، يكي از آنها که خاموش شد، چراغهاي ديگر روشن است، ولي اگر همان چراغها هر كدام در يك اطاق باشد، اگر يكي خاموش شد، آن اتاق در تاريكي فرو خواهد رفت.
4. آثار سياسي
مسجد همواره در كنار كاركرد اجتماعي، عبادي و معنوي خود، كانون سياسي در جامعه مذهبي نيز بوده است. اين موضوع چه در زمان پيامبر و چه در زمان خلفاء و امام علي عليهالسلام و ديگران قابل پيگيري است و نمونههاي فراواني درباره آن ميتوان ذكر كرد.
در اين دوران نه تنها آثار سياسي حضور مردان در مسجد بلكه آثار سياسي حضور زنان در مسجد نيز مشهود است. كه حضور حضرت حضور زنان و مردان و تبادل اخبار و اطلاعات اجتماعي، جويا شدن از احوال هم و احوال مسلمين، تنها بخشي از اين ظرفيت بزرگي است كه مساجد دارند.
فاطمه عليهاالسلام در مسجد و دفاع وي از حق ولايت علي عليهالسلام، يكي از آنهاست. همچنين سخنراني حضرت زينب در مسجد كه از مسلمات تاريخي است.4 اين اثر را در انقلاب اسلامي نيز ميتوان به خوبي مشاهده كرد.
تربيت سياسي كه در مسجد ارائه ميشود، به دليل ماهيت مذهبي آن ميتواند نسلي را پديد آورد كه پشتوانه جامعه ديني باشند و در برابر حوادث سياسي هوشياري لازم را داشته باشند. از اين رو حضور زنان در كنار مردان در مسجد ضروري ميباشد، چرا كه اگر زنان از حضور در اين مكان محروم شوند، در واقع اين تربيت بطور ناقص انجام خواهد شد. در حالي كه بانوان به دليل تأثير عميقتر بر فرزندان و نقش تربيتي خود، در صورت برخورداري از تربيت سياسي مسجد، بلوغ سياسي را بطور شگفت انگيزي افزايش خواهند داد.
5. آثار روحي و اخلاقي
فضاي مسجد، نوراني و الهي است. چنانچه پيامبر اكرم صلياللهعليهوآله نيز در حديثي به آن اشاره فرموده است: «ما جَلَسَ قَوْمٌ في مَسْجِدٍ مِنْ مَساجِدِ اللّهِ تَعالي يَتْلُونَ كِتابَ اللّهِ [و] يَتَدارَسُونَهُ بَيْنَهُمْ اِلاّ تَنَزَّلَتْ عَلَيْهِمُ السَّكينَةُ وَغَشِيَتْهُمُ الرَّحْمَةُ وَذَكَرَهُمُ اللّهُ فيمَنْ عِنْدَهُ؛5 قومي [با يكديگر] در مسجدي از مساجد خداوند متعال براي تلاوت و آموختن قرآن ننشينند؛ مگر آن كه آرامش برايشان نازل و رحمت الهي شامل حال آنها شود. و خداوند از آنها در ميان كساني كه نزد او هستند ياد ميكند.»
در حديث ديگري از آن حضرت ميخوانيم كه فرمود: «مَنْ كانَتِ الْمَساجِدُ بَيْتَهُ ضَمِنَ اللّهُ لَهُ بِالرُّوحِ وَالرّاحَةِ وَالْجَوازِ عَلَي الصِّراطِ؛6 هر كس كه مسجدها خانهاش باشد، خداوند آسايش و آرامش و عبور از صراط را براي او ضمانت ميكند.» و اين گونه است كه مؤمن در مسجد، به مانند ماهي در دريا ميماند.
هفت گروه در قيامت مورد توجه خدا قرار ميگيرند... كه از جمله آنها شخصي است كه وقتي از مسجد خارج ميشود تا زمان برگشت، توجهاش به مسجد باشد.
اطمينان و آسايش حاصل از حضور در مسجد، توانايي انجام صحيح وظايف و تكاليف شرعي ديگر را نيز بدست خواهد داد.
در اين زمينه اين نكته را نيز يادآور ميشويم كه به دليل لطافتهاي روحي و تأثير پذيري عاطفي شديد در بانوان، نياز به حضور براي كسب آرامش الهي و قلبي، درباره آنان بيشتر احساس ميشود.
از نظر اخلاقي نيز وضع به همين ترتيب است؛ زيرا زنان به دليل اينكه بيشتر عمر خود را در خانهها صرف خانه داري و تربيت فرزندان ميكنند و بارها در مشكلات مختلف در تنگنا قرار ميگيرند، بيشتر از مردان نيازمند آرامش و يافتن محلي براي كسب راحتي رواني هستند. و البته در فضايي به نام مسجد كه اساس آن بر نورانيت، عبوديت و ارتباط خالق و مخلوق است، امكان فراهم شدن آن بيشتر است. ويژگيهايي كه در جماعت هست، در غير آن نيست.
امام صادق عليهالسلام فرمود: «كانَ اَبي اِذا حَزَنَهُ اَمْرٌ جَمَعَ النِّساءَ وَالصِّبْيانَ ثُمَّ دَعا وَامَنُوا؛ هرگاه پدرم از چيزي غمگين ميشد، زنها و بچهها را فرا ميخواند و دعا ميكرد و آنها آمين ميگفتند.»
6. آثار معنوي و اخروي
در روايات از ثوابها و اجرهاي متعدّد براي حاضران در مساجد، فراوان ياد شده است از جمله:
1. «اِنَّ فِي التَّوْراةِ مَكْتُوبا: اِنَّ بُيُوتي فِي الاَْرْضِ الْمَساجِدُ فَطُوبي لِمَنْ تَطَهَّرَ في بَيْتِهِ ثُمَّ زارَني في بَيْتي وَحَقٌّ عَلَي الْمَزُورِ اَنْ يُكْرِمَ الزّائِرَ؛7در تورات نوشته شده است كه [خداوند ميفرمايد:] مسجدها خانههاي من در زمين هستند. خوشا به حال كسي كه خود را در خانهاش تميز كند و در خانه من به زيارتم بيايد و حق زائر اين است كه ميزبان او را محترم شمارد.»
2. قال رسول اللّه صلياللهعليهوآله : «اَلْمَساجِدُ سُوقٌ مِنْ اَسْواقِ الاْخِرَةِ قِراهَا الْمَغْفِرَةُ وَتُحْفَتُهَا الْجَنَّةُ؛8مساجد بازاري از بازارهاي آخرتند. آمرزش [و بخشش [از وسايل پذيرايي آنها است و هديه آنها بهشت است.»
3. قال رسول اللّه صلياللهعليهوآله : «سَبْعَةٌ يُظِلُّهُمُ اللّهُ في ظِلِّهِ يَوْمَ لا ظِلَّ اِلاّ ظِلُّهُ:... رَجُلٌ قَلْبُهُ مُتَعَلَّقٌ بِالْمَسْجِدِ اِذا خَرَجَ مِنْهُ حَتّي يَعُودَ اِلَيْهِ؛9هفت گروه در قيامت مورد توجه خدا قرار ميگيرند... [كه از جمله آنهاست،] شخصي كه وقتي از مسجد خارج ميشود تا زمان برگشت، توجهاش به مسجد باشد.»
4. قال الصادق عليهالسلام : «لا يَرْجِعُ صاحِبُ الْمَسْجِدِ بِاَقَلّ مِنْ اِحْدي ثَلاثِ خِصالٍ: اِمّا دُعاءٌ يَدْعُو بِهِ يُدْخِلُهُ اللّهُ بِهِ الْجَنَّةَ وَاِمّا دُعاءٌ يَدْعُوا بِهِ فَيَصْرِفُ اللّهُ عَنْهُ بِهِ بَلاءَ الدُّنْيا...؛ اهل مسجد به كمتر از يكي از سه ويژگي باز نميگردد: يا دعايي ميكند كه خداوند به بركت آن، او را به بهشت ميبرد، يا دعايي ميكند كه به سبب آن بلاي دنيا را از او دور ميكند و يا...»
مسجدها خانه من در زمين هستند. خوشا به حال كسي كه خود را در خانهاش تميز كند و به ديدار من در خانه من بيايد و حق زائر اين است كه ميزبان او را محترم شمارد
اين همه نشان ميدهد، حضور در مسجد، علاوه بر آثار دنيوي، از جنبه اخروي و كمالات معنوي نيز ـ به عنوان عاملي تأثيرگذار ـ مورد توجّه است. نقل است كه شيخ الرئيس ابوعلي سينا براي ابو سعيد ابوالخير نوشت: چه لزومي دارد، مردم همه در مسجد اجتماع كنند، با اينكه خداوند از رگ گردن به انسان نزديكتر است. هرجا كه باشي اگر رابطهات با خدا برقرار باشد، نتيجه خواهي گرفت. وي در پاسخ نوشت: اگر چند چراغ در يكجا روشن باشد، اگر يكي از آنها خاموش شد، چراغهاي ديگر روشن است، ولي اگر همان چراغها هر كدام در يك اطاق باشد، اگر يكي از آنها خاموش شد، آن اتاق در تاريكي فرو خواهد رفت. انسانها نيز اينگونهاند؛ تربيت سياسي كه در مسجد ارائه ميشود، به دليل ماهيت مذهبي آن ميتواند نسلي را پديد آورد كه پشتوانه جامعه ديني باشند و در برابر حوادث سياسي هوشياري لازم را داشته باشند.
بعضي گناهكارند، اگر تنها باشند، شايد موفق به كسب فيوضات الهي نشوند، ولي اگر در جمع باشند، شايد خداوند به بركت افراد ديگر، آنها را هم مشمول بركات خود سازد.10
نكته:
پي نوشت ها :
1. مستدرك الوسايل، ج3، ص213 و 359.
2. كنزالعمال، ج7، ص448.
3. وسايل الشيعه، ج3، ص480.
4. براي مطالعه بيشتر ر ك: بلاغات النساء، بانواني مثل سوده همدان و....
5. مستدرك الوسايل، ج3، ص363.
6. همان، ج3، ص554.
7. وسايل الشيعة، ج3، ص482.
8. مستدرك، ج3، ص361؛ بحارالانوار، ج81، ص4؛ امالي طوسي، ص139.
9. وسايل الشيعة، ج3، ص481.
10. داستانها و پندها، ج9، ص58.
ارسالي از طرف کاربر محترم : shohada
/م
