مزايا و معايب هورمون‌درماني
گفتگو با دکتر نسرين نيرومنش درباره يکي از دغدغه‌هاي زنان بعد از يائسگي
يائسگي دوره‌اي طبيعي در زندگي زنان است که نشانه‌اش توقف فعاليت تخمدان‌ها و قطع قاعدگي است. اين دوره ممکن است ناگهاني يا تدريجي اتفاق بيفتد. قاعدگي معمولا در اواخر دهه پنجم زندگي روي مي‌دهد. برخي مسايل مربوط به اين دوره، از جمله پوکي استخوان و بيماري‌هاي قلبيعروقي، علاوه بر سن، به کمبود‌هاي هورموني هم مربوط مي‌شود و به همين دليل، لازم است هورمون‌درماني نيز در اين سنين، مورد توجه باشد. درباره هورمون‌درماني با دکتر نسرين نيرومنش، فوق‌تخصص بيماري‌هاي زنان و نازايي به گفتگو نشسته‌ايم.
خانم دکتر! هورمون‌درماني چه نفعي براي خانم‌ها دارد؟
درمان جايگزين توسط هورمون يا همان هورمون‌درماني را مي‌توان به تمام زناني که علايم کمبود هورموني دارند پيشنهاد کرد: گرگرفتگي، خشکي دستگاه تناسلي، مشکلات ادراري، خانم‌هايي که بيشتر در معرض خطر پوکي استخوان هستند مثلا سابقه خانوادگي پوکي استخوان دارند يا سابقه مصرف دخانيات دارند و وزن‌شان کم است يا علايم راديولوژيک پوکي استخوان دارند و همينطور افرادي که در معرض بيماري‌هاي قلبي و عروقي هستند و سابقه خانوادگي فشارخون بالا يا بيماري قلبيعروقي دارند.
فکر مي‌کنم در اين ميان، گرگرفتگي شايع‌ترين علامت باشد. اينطورنيست؟
بله، گرگرفتگي شايع‌ترين عاملي است که بيمار در آن، وادار به مصرف هورمون مي‌شود. البته درمان هورموني مانع بيماري‌هاي قلبيعروقي از جمله پارگي‌هاي عروق کرونري قلب و سکته مغزي نيز مي‌شود و خطر سکته قلبي و مغزي را تا 50 درصد موارد کم مي‌کند. هورمون درماني با کم کردن چربي‌هاي مضر و کاهش کلسترول خون اثر محافظتي بر قلب و عروق کرونر دارد. هورمون درماني با استروژن سبب کاهش تجمع پلاکت‌ها و مهار تشکيل لخته مي‌شود.
حالا اين درمان، چه عوارضي ممکن است داشته باشد؟
به نظر مي‌رسد خطرات هورمون درماني وابسته به دوز دارو باشد و بيشتر با دوز بالا ديده مي‌شود. برخي تحقيقات، افزايش مختصر در بروز سرطان پستان در خانم‌هايي که بيشتر از 5 سال هورمون‌درماني شده‌اند را نشان مي‌دهد. خطر سرطان آندومتر (ديواره رحم) هم در کساني که فقط هورمون استروژن مصرف مي‌کنند 4 تا 7 برابر افزايش مي‌يابد ولي اگر استروژن همراه پروژسترون مصرف شود اين خطر به‌طور قابل‌ملاحظه‌اي کاهش مي‌يابد، بنابراين هر خانم يائسه در صورتي که خون‌ريزي نامنظم داشته باشد حتما بايد مورد بررسي دقيق قرار گيرد. در برخي تحقيقات در زناني که در دوران يائسگي هورمون استروژن مصرف مي‌کنند خطر بيماري کيسه‌صفرا افزايش مي‌يابد. خطر ترومبوفلبيت يا تشکيل لخته در وريدها نيز در مصرف‌کنندگان قرص‌هاي ضدبارداري ثابت شده است ولي اين خطر در زنان يائسه که ميزان استاندارد هورمون را مصرف مي‌کنند افزايش نمي‌يابد و تغيير اساسي در فاکتورهاي انعقادي زنان سالم ايجاد نمي‌کند ولي در زناني که سابقه بيماري زمينه‌اي قلبيعروقي دارند خطر اختلالات انعقادي و تشکيل لخته افزايش مي‌يابد. استروژن تاثير اندکي نيز بر فشارخون دارد و از آنجايي که فشارخون بالا به صورت مزمن از عوامل خطرساز براي انفارکتوس قلبي و سکته مغزي است، در افراد مبتلا به اين اختلال بايد فرد را به حفظ ميزان فشارخون در سطح پايين و بهره‌مندي از آثار محافظتي هورمون‌درماني براي جلوگيري از بيماري‌هاي قلبيعروقي ترغيب کرد.
هورمون درماني به چه صورت انجام مي‌شود؟
هورمون درماني بيشتر به‌صورت قرص‌هاي خوراکي استروژن و پروژسترون استفاده مي‌شود اما انواع تزريقي هورمون‌هاي استروژن و پروژسترون هم وجود دارد. انواع هورمون استروژن به صورت برچسب‌هايي که روي پوست چسبانده مي‌شود و جذب پوست دارند هم وجود دارد. کِرِم‌هاي واژينال استروژن هم در دسترس است . معمولا قرص‌هاي خوراکي بيشتر مورد استفاده قرار مي‌گيرند؛ به دو صورت يک فرم مداوم که روزانه قرص‌هاي استروژن و پروژسترون را به صورت مرتب مصرف مي‌کنند. در فرم دوم به مدت 3 هفته استروژن و 7 تا 10 روز آخر از پروژسترون به صورت متناوب استفاده مي‌شود که اغلب يک هفته دارو و قطع مي‌شود و ماهانه سبب پريود مي‌شود.
اين درمان به چه کساني توصيه مي‌شود؟
در خانم‌هاي يائسه، به‌خصوص در يائسگي زودرس که قبل از سن 35 تا 40 سالگي اتفاق مي‌افتد، توصيه مي‌شود. در کساني که از گرگرفتگي شکايت دارند و کساني که از خشکي واژن و درد به هنگام مقاربت شکايت دارند نيز همينطور. خانم‌هايي که مشکلات دستگاه ادراري دارند، آنهايي که خطر پوکي استخوان در آنها بيشتر است نيز همينطور.
و در چه کساني نبايد تجويز شود؟
در موارد خون‌ريزي رحمي و ترومبوفلبيت فعال و همينطور بيماري‌هاي فعلي کبدي و کيسه‌صفرا. در مواردي که فرد سابقه سرطان پستان يا سابقه ترومبوفلبيت راجعه داشته باشد نيز مصرف دارو منع نسبي دارد.
هورمون‌درماني براي چه افرادي خوب و براي چه افرادي نامناسب است؟
هورمون‌درماني در جلوگيري از پوکي استخوان مؤثر است. آثار سودمندي بر پوست دارد. در افرادي که گرگرفتگي دارند، تاثير مثبت دارد. خشکي واژن، اختلالات دستگاه ادراري و مقاربت دردناک را بهبود مي‌بخشد. از بيماري‌هاي قلبيعروقي، فشارخون بالا، سکته قلبي و مغزي جلوگيري مي‌کند و در صورتي که منعي براي مصرف نداشته باشد مثلا بيماري‌هاي کبدي و کيسه‌صفراي فعال و يا سابقه سرطان پستان، بيماري‌هاي ترومبوفلبيت فعال، خون‌ريزي غيرطبيعي رحم وجود نداشته باشد پس از مشاوره کافي و آزمايش‌هاي لازم و ماموگرافي و اطمينان از سلامت سينه‌ها مي‌توان از آن استفاده کرد.
هورمون درماني 3 شرط دارد
درمان را زمان‌بندي کنيد:
خطر هورمون‌درماني در ايجاد بيماري قلبي در زنان زير 60 سال چندان قابل‌توجه نيست. در واقع، برخي از بررسي‌‌ها نشان داده‌اند که استروژن ممکن است براي قلب در صورتي که در سال‌هاي ابتداي يائسگي مصرف شود، اثر حفاظتي داشته باشد.
مقدار داروي مصرفي را به حداقل برسانيد:
از حداقل دوز موثر براي کوتاه‌ترين مقدار زمان مورد نياز براي درمان علائم يائسگي استفاده کنيد. از طرف ديگر، از ادامه دادن مصرف دارو تا زماني که داراي علايم آزاردهنده يائسگي هستيد، ترسي نداشته باشيد.
بهترين روش ارايه دارو را پيدا کنيد:
شما مي‌توانيد استروژن را به صورت قرص، چسب پوستي، ژل، کرم واژني يا شياف يا حلقه آهسته‌رهشي که در واژن قرار داده مي‌شود، مصرف کنيد. اگر تنها علايم واژني شما را آزار مي‌دهد، استفاده از کرم، قرص يا حلقه واژني گزينه بهتري نسبت به قرص خوراکي يا برچسب پوستي است. اين امر به دليل آن است که استروژني که در واژن استعمال شود، مي‌تواند با دوز کمتر نسبت به قرص خوراکي يا برچسب پوستي موثر باشد. اگر رحم‌برداري نشده‌ايد و از هورمون‌درماني خوراکي يا با برچسب پوستي استفاده مي‌کنيد، به پروژسترون هم نياز خواهيد داشت که به صورت قرص خوراکي، قرص خوراکي ترکيبي، ژل واژني، آي‌يو‌دي هورمون‌دار و برچسب پوستي ترکيبي موجود است.
اما به هر حال، زنان نبايد مجبور شوند که از علايم يائسگي رنج ببرند. شما ممکن است بتوانيد با گزينه‌هاي سالم سبک زندگي اين علايم را کنترل کنيد. در واقع، پزشک شما ممکن است پيش از تجويز دارو، به شما توصيه کند عادات ورزش و رژيم غذايي‌تان را تغيير دهيد. اگر تغييرات سبک زندگي تسکين کافي از اين علايم را فراهم نکرد، داروهاي بسياري به جز هورمون‌درماني براي تسکين اين علايم وجود دارند.
خلاصه اين که هورمون‌درماني نه براي همه بد است و نه براي همه خوب. آشکار است که هورمون‌درماني، نوش‌دارويي براي بيماري‌هاي مربوط به افزايش سن به حساب نمي‌آيد. تنها راه براي تعيين اينکه هورمون‌درماني بهترين شيوه براي شما هست يا نه، مشورت با دکترتان درباره وضعيت بهداشتي خودتان است.
منبع:www.salamat.com
/ج
يائسگي دوره‌اي طبيعي در زندگي زنان است که نشانه‌اش توقف فعاليت تخمدان‌ها و قطع قاعدگي است. اين دوره ممکن است ناگهاني يا تدريجي اتفاق بيفتد. قاعدگي معمولا در اواخر دهه پنجم زندگي روي مي‌دهد. برخي مسايل مربوط به اين دوره، از جمله پوکي استخوان و بيماري‌هاي قلبيعروقي، علاوه بر سن، به کمبود‌هاي هورموني هم مربوط مي‌شود و به همين دليل، لازم است هورمون‌درماني نيز در اين سنين، مورد توجه باشد. درباره هورمون‌درماني با دکتر نسرين نيرومنش، فوق‌تخصص بيماري‌هاي زنان و نازايي به گفتگو نشسته‌ايم.
خانم دکتر! هورمون‌درماني چه نفعي براي خانم‌ها دارد؟
درمان جايگزين توسط هورمون يا همان هورمون‌درماني را مي‌توان به تمام زناني که علايم کمبود هورموني دارند پيشنهاد کرد: گرگرفتگي، خشکي دستگاه تناسلي، مشکلات ادراري، خانم‌هايي که بيشتر در معرض خطر پوکي استخوان هستند مثلا سابقه خانوادگي پوکي استخوان دارند يا سابقه مصرف دخانيات دارند و وزن‌شان کم است يا علايم راديولوژيک پوکي استخوان دارند و همينطور افرادي که در معرض بيماري‌هاي قلبي و عروقي هستند و سابقه خانوادگي فشارخون بالا يا بيماري قلبيعروقي دارند.
فکر مي‌کنم در اين ميان، گرگرفتگي شايع‌ترين علامت باشد. اينطورنيست؟
بله، گرگرفتگي شايع‌ترين عاملي است که بيمار در آن، وادار به مصرف هورمون مي‌شود. البته درمان هورموني مانع بيماري‌هاي قلبيعروقي از جمله پارگي‌هاي عروق کرونري قلب و سکته مغزي نيز مي‌شود و خطر سکته قلبي و مغزي را تا 50 درصد موارد کم مي‌کند. هورمون درماني با کم کردن چربي‌هاي مضر و کاهش کلسترول خون اثر محافظتي بر قلب و عروق کرونر دارد. هورمون درماني با استروژن سبب کاهش تجمع پلاکت‌ها و مهار تشکيل لخته مي‌شود.
حالا اين درمان، چه عوارضي ممکن است داشته باشد؟
به نظر مي‌رسد خطرات هورمون درماني وابسته به دوز دارو باشد و بيشتر با دوز بالا ديده مي‌شود. برخي تحقيقات، افزايش مختصر در بروز سرطان پستان در خانم‌هايي که بيشتر از 5 سال هورمون‌درماني شده‌اند را نشان مي‌دهد. خطر سرطان آندومتر (ديواره رحم) هم در کساني که فقط هورمون استروژن مصرف مي‌کنند 4 تا 7 برابر افزايش مي‌يابد ولي اگر استروژن همراه پروژسترون مصرف شود اين خطر به‌طور قابل‌ملاحظه‌اي کاهش مي‌يابد، بنابراين هر خانم يائسه در صورتي که خون‌ريزي نامنظم داشته باشد حتما بايد مورد بررسي دقيق قرار گيرد. در برخي تحقيقات در زناني که در دوران يائسگي هورمون استروژن مصرف مي‌کنند خطر بيماري کيسه‌صفرا افزايش مي‌يابد. خطر ترومبوفلبيت يا تشکيل لخته در وريدها نيز در مصرف‌کنندگان قرص‌هاي ضدبارداري ثابت شده است ولي اين خطر در زنان يائسه که ميزان استاندارد هورمون را مصرف مي‌کنند افزايش نمي‌يابد و تغيير اساسي در فاکتورهاي انعقادي زنان سالم ايجاد نمي‌کند ولي در زناني که سابقه بيماري زمينه‌اي قلبيعروقي دارند خطر اختلالات انعقادي و تشکيل لخته افزايش مي‌يابد. استروژن تاثير اندکي نيز بر فشارخون دارد و از آنجايي که فشارخون بالا به صورت مزمن از عوامل خطرساز براي انفارکتوس قلبي و سکته مغزي است، در افراد مبتلا به اين اختلال بايد فرد را به حفظ ميزان فشارخون در سطح پايين و بهره‌مندي از آثار محافظتي هورمون‌درماني براي جلوگيري از بيماري‌هاي قلبيعروقي ترغيب کرد.
هورمون درماني به چه صورت انجام مي‌شود؟
هورمون درماني بيشتر به‌صورت قرص‌هاي خوراکي استروژن و پروژسترون استفاده مي‌شود اما انواع تزريقي هورمون‌هاي استروژن و پروژسترون هم وجود دارد. انواع هورمون استروژن به صورت برچسب‌هايي که روي پوست چسبانده مي‌شود و جذب پوست دارند هم وجود دارد. کِرِم‌هاي واژينال استروژن هم در دسترس است . معمولا قرص‌هاي خوراکي بيشتر مورد استفاده قرار مي‌گيرند؛ به دو صورت يک فرم مداوم که روزانه قرص‌هاي استروژن و پروژسترون را به صورت مرتب مصرف مي‌کنند. در فرم دوم به مدت 3 هفته استروژن و 7 تا 10 روز آخر از پروژسترون به صورت متناوب استفاده مي‌شود که اغلب يک هفته دارو و قطع مي‌شود و ماهانه سبب پريود مي‌شود.
اين درمان به چه کساني توصيه مي‌شود؟
در خانم‌هاي يائسه، به‌خصوص در يائسگي زودرس که قبل از سن 35 تا 40 سالگي اتفاق مي‌افتد، توصيه مي‌شود. در کساني که از گرگرفتگي شکايت دارند و کساني که از خشکي واژن و درد به هنگام مقاربت شکايت دارند نيز همينطور. خانم‌هايي که مشکلات دستگاه ادراري دارند، آنهايي که خطر پوکي استخوان در آنها بيشتر است نيز همينطور.
و در چه کساني نبايد تجويز شود؟
در موارد خون‌ريزي رحمي و ترومبوفلبيت فعال و همينطور بيماري‌هاي فعلي کبدي و کيسه‌صفرا. در مواردي که فرد سابقه سرطان پستان يا سابقه ترومبوفلبيت راجعه داشته باشد نيز مصرف دارو منع نسبي دارد.
هورمون‌درماني براي چه افرادي خوب و براي چه افرادي نامناسب است؟
هورمون‌درماني در جلوگيري از پوکي استخوان مؤثر است. آثار سودمندي بر پوست دارد. در افرادي که گرگرفتگي دارند، تاثير مثبت دارد. خشکي واژن، اختلالات دستگاه ادراري و مقاربت دردناک را بهبود مي‌بخشد. از بيماري‌هاي قلبيعروقي، فشارخون بالا، سکته قلبي و مغزي جلوگيري مي‌کند و در صورتي که منعي براي مصرف نداشته باشد مثلا بيماري‌هاي کبدي و کيسه‌صفراي فعال و يا سابقه سرطان پستان، بيماري‌هاي ترومبوفلبيت فعال، خون‌ريزي غيرطبيعي رحم وجود نداشته باشد پس از مشاوره کافي و آزمايش‌هاي لازم و ماموگرافي و اطمينان از سلامت سينه‌ها مي‌توان از آن استفاده کرد.
هورمون درماني 3 شرط دارد
درمان را زمان‌بندي کنيد:
خطر هورمون‌درماني در ايجاد بيماري قلبي در زنان زير 60 سال چندان قابل‌توجه نيست. در واقع، برخي از بررسي‌‌ها نشان داده‌اند که استروژن ممکن است براي قلب در صورتي که در سال‌هاي ابتداي يائسگي مصرف شود، اثر حفاظتي داشته باشد.
مقدار داروي مصرفي را به حداقل برسانيد:
از حداقل دوز موثر براي کوتاه‌ترين مقدار زمان مورد نياز براي درمان علائم يائسگي استفاده کنيد. از طرف ديگر، از ادامه دادن مصرف دارو تا زماني که داراي علايم آزاردهنده يائسگي هستيد، ترسي نداشته باشيد.
بهترين روش ارايه دارو را پيدا کنيد:
شما مي‌توانيد استروژن را به صورت قرص، چسب پوستي، ژل، کرم واژني يا شياف يا حلقه آهسته‌رهشي که در واژن قرار داده مي‌شود، مصرف کنيد. اگر تنها علايم واژني شما را آزار مي‌دهد، استفاده از کرم، قرص يا حلقه واژني گزينه بهتري نسبت به قرص خوراکي يا برچسب پوستي است. اين امر به دليل آن است که استروژني که در واژن استعمال شود، مي‌تواند با دوز کمتر نسبت به قرص خوراکي يا برچسب پوستي موثر باشد. اگر رحم‌برداري نشده‌ايد و از هورمون‌درماني خوراکي يا با برچسب پوستي استفاده مي‌کنيد، به پروژسترون هم نياز خواهيد داشت که به صورت قرص خوراکي، قرص خوراکي ترکيبي، ژل واژني، آي‌يو‌دي هورمون‌دار و برچسب پوستي ترکيبي موجود است.
اما به هر حال، زنان نبايد مجبور شوند که از علايم يائسگي رنج ببرند. شما ممکن است بتوانيد با گزينه‌هاي سالم سبک زندگي اين علايم را کنترل کنيد. در واقع، پزشک شما ممکن است پيش از تجويز دارو، به شما توصيه کند عادات ورزش و رژيم غذايي‌تان را تغيير دهيد. اگر تغييرات سبک زندگي تسکين کافي از اين علايم را فراهم نکرد، داروهاي بسياري به جز هورمون‌درماني براي تسکين اين علايم وجود دارند.
خلاصه اين که هورمون‌درماني نه براي همه بد است و نه براي همه خوب. آشکار است که هورمون‌درماني، نوش‌دارويي براي بيماري‌هاي مربوط به افزايش سن به حساب نمي‌آيد. تنها راه براي تعيين اينکه هورمون‌درماني بهترين شيوه براي شما هست يا نه، مشورت با دکترتان درباره وضعيت بهداشتي خودتان است.
منبع:www.salamat.com
/ج
