اطفاء حريق (3)

روش هاي عمومي اطفاء حريق :
 

اصولا اگر بتوان يكي از اضلاع هرم حريق ( حرارت ، اكسيژن ، مواد سوختني يا واكنش هاي زنجيره اي) را كنترل و محدود نموده يا قطع كرد ، حريق مهار مي شود .

روشهاي عمومي بر اساس ماهيت حريق به اشكال زير مي باشد :
 

الف- سرد كردن
ب- خفه كردن
ج- سد كردن يا حذف ماده سوختني
د- كنترل واكنش هاي زنجيره اي
سرد كردن يك روش قديمي و متداول و موثر براي كنترل حريق ، سرد كردن است . اين عمل عمدتا با آب انجام مي گيرد . يكي ازخواص گاز دي اكسيد كربن نيز سرد كردن آتش مي باشد . ميزان و روش بكار گيري آب در اطفاء حريق اهميت دارد ، اين روش براي حريق هاي دسته مناسب A میباشد .

خفه كردن
 

خفه كردن، پوشاندن روي آتش با موادي است كه رسيدن اكسيژن به محوطه آتش گردد. اين روش اگرچه در همه حريق ها موثر نيست ولي روش مطلوبي براي اكثر حريق ها مي باشد . مورد استثناء موادي است كه در حين سوختن اكسيژن توليد مي كنند ، مانند : نيترات و زنجيره هاي آلي اكسيژن دار مثل پراكسيد هاي آلي R-O-O-H يا R-COOR و R-NO ۳ همچنين موادي كه سرعت آتش گيري در آنها زياد است مانندديناميت ، سديم ، پتاسيم كه از اين قاعده مستثني هستند . موادي كه براي خفه كردن بكار مي روند بايستي سنگين تر از هوا بوده و يا حالت پوششي داشته باشند . خاك ، شن ، ماسه . پتوي خيس نيز اين كار را مي توانند انجام دهند .
حذف مواد سوختنياين روش در ابتداي بروز حريق امكان پذير بوده و با قطع جريان ، جابجا كردن مواد ، جدا كردن منابعي كه تاكنون حريق به آنها نرسيده ، كشيدن ديوارهاي حائل و يا خاكريز و همچنين رقيق كردن ماده سوختني مايع را شامل مي گردد .
كنترل واكنش هاي زنجيره ايبراي كنترل واكنش هاي زنجيره اي استفاده از برخي تركيبات هالن مانند CBrF ۳ ( ۱۳۰۱ ) ، CBrClF ۲ ( ۱۲۱۱ ) ، C ۲ F ۲ Br ۲ ( ۲۴۰۲ ) و جايگزينهاي آن و برخي تركيبات جامد مانند جوش شيرين (K ۲ CO ۳ ) موثر مي باشد . اين عمل براي كنترل حريق مشكل تر و گرانتر از ساير روشهاست ولي مي تواند بصورت مكمل براي مواد پر ارزش بكار رود .
مواد خاموش كننده آتش موادي كه بعنوان خاموش كننده آتش به كار مي روند در ۴ دسته قرار مي گيرند . بدليل لزوم سرعت عمل و افزايش پوشش خاموش كننده ها ، مي توان از دو يا چند عنصر خاموش كننده بطور همزمان استفاده نمود . طبعا هر كدام از مواد ياد شده در اطفاء انواع حريقها داراي مزايا و معايبي مي باشند . اين گروه شامل گروههاي زير است :
الف – مواد سرد كننده (آب ، CO ۲ )
ب_ مواد خفه كننده (كف - CO ۲ – خاك – ماسه )
ج – مواد رقيق كننده هوا ( N ۲ – CO ۲ )
د- مواد محدود كننده واكنش هاي زنجيره اي شيميايي ( هالن و پودر هاي مخصوص )
آباستفاده از آب براي كنترل حريق يكي از ساده ترين و در عين حال موثر ترين روشي است كه تمام افراد با آن آشنا مي باشند. همان اندازه كه استفاده از آب مي تواند در خاموش كردن آتش مفيد با شد به همان اندازه هم مي تواند در استفاده نابجا ايجاد مخاطره و گسترش حريق يا خسارات نمايد .

مزاياي آب
 

۱ - فراوان و ارزان است ، خصوصا كه براي اين منظور تصفيه كامل آن لازم نيست .
۲ - ويسكوزيته پايين و قابليت انتقال آسان داشته و در مجاري فلزي ، لاستيكي و برزنتي براحتي جاري مي شود .
۳ - داراي ظرفيت گرمايي ويژه بالايي بوده كه آن را بصورت يك سرد كننده مطلوب مطرح مي كند . ظرفيت گرمايي آب ۵ برابر آلومينيوم و ۱۰ برابر روي و مس مي باشد . مهمتر از آن اينكه گرماي نهان تبخير آب بسيار بالا بوده و گرماي زيادي هنگام تبخير جذب مي كند .
۴ - غير قابل تجزيه بر اثر حرارت است ، حتي در دماي بالا نيز تجزيه نمي شود . بطوري كه در ۲۰۰۰ درجه سانتيگراد تنها يك دهم مولكولهايش تجزيه مي شوند .
۵ - توان سرد كنندگي بالايي دارد بطوري كه در حجم مساوي ، ۵/۶ برابر سرد كننده تر از CO ۲ است . هر ليتر آب مي تواند هنگام تبخير حدود ۵۵۰ كيلو كالري گرما جذب نمايد و هر متر مكعب آب نيز براي افزايش دمايي به اندازه ۱۰ درجه گرمايي حدود ۱۰۰۰۰ كيلو كالري گرما جذب مي كند .

معايب آب
 

1- سنگين وزن است لذا حمل ونقل آن در اطفاء متحرك مشكل است .
2- هادي الكتريسيته است ، در محل هايي كه جريان برق وجود دارد ، خطر برق گرفتگي را افزايش مي دهد .
3- آ ب داراي خطر تخريب است ، زماني كه آب تحت فشار پاشيده شود قدرت تخريب باليي دارد كه گاهي كمتر از خود حريق نيست .
۴ - هنگام اطفاء حريق مواد و محصولات در اثر تركيب با آب دچار خسارت مي گردند . مانند داروها ، اثاثيه ، كارتنهاي بسته بندي ، رنگها و محصولات توليدي .
۵ - به خاطر افزايش حجم آب هنگام تبخير در هنگام پاشيدن به روي مايعات قابل اشتعال مثل نفت يا روغن باعث پرتاب شدن مايعات ، انفجار و پاشش آن شده و گسترش حريق را باعث مي شود .
6- بدليل كشش سطحي آب نفوذ آن به داخل تل مواد ( تل ذغال سنگ ، خاك اره و مانند آن ) محدود است . كف آتش نشاني كف بصورت محلول تهيه مي گردد . كف در هنگام پاشيده شدن توسط سر لوله كف ساز با هوا و آب مخلوط شده و حباب سازي مي گردد . كف در هنگام استفاده ، با گسترش فراواني كه دارد مي تواند روي حريق را پوشانده و مانع رسيدن اكسيژن و صعود گازهاي ناشي از حريق مي گردد .
نكته مهم دراستفاده از كف ، توسعه خوب آن و پخش شدن روي سطح ماده احتراقي مخصوصا مايعات قابل اشتعال بدليل سبكي آن مي باشد .

پودر هاي خاموش كننده
 

استفاده از برخي از مواد شيميايي كه معمولا داراي بنيان كربنات ، سولفات يا فسفات مي باشند يكي از راه هاي متداول و ساده براي خاموش كردن آتش از طريق خفه كردن آن است . اين تركيبات براحتي براياطفاء انواع حريق C ، B ، A بكار مي روند . به همين دليل در استفاده هاي عمومي معمولا اين تركيب خاموش كننده توصيه مي شود . به اين تركيبات پودر شيميايي گفته مي شود . پودر شيميايي اگر چه براي حريق دسته A كاربرد دارد ولي بدلايل اقتصادي توصيه نمي گردد مگر اينكه مواد در حال اشتعال پر بها باشند يا استفاده از آب ماهيت آنها را تغيير دهد .پودر شيميايي روي حريق پاشيده شده و باعث پوشاندن آتش و جلو گيري از رسيدن اكسيژن مي گردد .
پودر ها در حرارت بالاي ۶۰ درجه سانتيگراد پايداري خوبي ندارند و امكان چسبندگي آنها در كپسول زياد مي گردد . قطر دانه هاي پودر بسته به نوع مواد و شركت سازنده حدود ۷۵-۱۰ ميكرون مي باشد . هرچه قطر ذرات ريزتر باشد پودر موثرتر است .پودر شيميايي تحت فشار ازت يا CO ۲ در سطح قاعده حريق به صورت جارويي پاشيده شده و در صورتي كه افراد آموزش كافي ديده باشد براحتي آتش را خاموش مي نمايند . پودر خشك اين پودر براي خاموش كردن حريق فلزات قابل اشتعال مثل سديم ، پتاسيم ، منيزيم و مانند آن بكار مي رود .
گاز CO ۲ دي اكسيد كربن گازي است غير قابل احتراق ، بي بو ، غير سمي و سنگين تر از هوا كه داراي چگالي ۵/۱ بوده و هادي الكتريسيته نيست . مكانيسم عمل آن هنگام حريق به سه صورت است : اول خفه كردن آتش با تشكيل يك لايه سنگين مقاوم در مقابل عبور هوا ، دوم رقيق كردن اكسيژن هوادر اطراف محوطه حريق و سوم سرد كردن آتش .
يکي از خصوصيات مهم گاز CO ۲ اين است كه باعث خسارت به مواد موجود در محيط حريق نمي شود لذا در مواردي كه مواد با ارزش دچار حريق مي شوند مناسب تر از اب است CO ۲ براي حريق هاي الكتريكي و الكترنيكي بسيار مناسب است زيرا بدليل عدم هدايت برق و عدم وجود مواد باقيمانده باعث اتصال يا خرابي در حساس نمي گردد .
تركيبات هالوژنه ( هالن ) مواد هالوژنه از مشتقات ۴ CH يا C ۲ H ۶ مي باشند كه بجاي يك يا چند عنصر هالوژنه (شامل I ، Br ، Cl ، F) جايگزين شده است .
هالن در هنگام اطفاء بدون بجاي گذاشتن اثرات تخريبي و باقيمانده بر روي مواد و دستگاه ها مي تواند بطور بسيار موثري ايفاي نقش نمايد . مكانيسم اثر هالن تا حدودي مشابه CO ۲ بوده و چون سنگين تر از هوا هستند مي توانند بسرعت روي حريق را پوشانده و مانع رسيدن اكسيژن گردند . بعلاوه پاشش اين مواد بر روي حريق مي تواند باعث رقيق شدن اكسيژن هوا در اطراف حريق شده و آن را مهار نمايد . اين مواد با نسبت افزايش حجم حدود برابر هنگام تغيير فاز از حالت مايع به بخار بيش از برابر افزايش حجم بيشتري نسبت به دي اكسيد كربن دارند . به همين دليل در وزن مساوي قدرت خاموش كنندگي آنها ۳-۲ برابر CO ۲ مي باشد . هالن مي تواند در هنگام مجاورت با آتش از سرعت واكنش هاي زنجيره اي بكاهد و بصورت موثر تري آتش را مهار نمايد به همين دليل در شرايط يكسان براي خاموش كردن آتش ميزان مورد نياز هالن كمتر از يك چهارم ميزان CO ۲ مورد نياز براي اطفاء است .خاموش كننده هالن براي محدوده هاي كوچك ولي مهم تجهيزات يا مواد قابل اشتعال مانند ماشينهاي الكترونيكي و الكتريكي ، حريق هاي مواد جامد پر ارزش ، سايتهاي ديسپاچينگ ، مراكز مخابراتي و مانند آن كاربرد دارد.
ارسالي از طرف کاربر محترم : mamas