چرایی گریزجوانان از نماز

مقدمه:
نماز کوثرى است که انسان را تطهیر می‌کند. این طهارت نماز در مورد جوانان بهتر و بیشتر اتفاق می افتند اگر خود را به این منبع فیض الهی نزدیک نمایند.زیرا نهاد و ذات و درون جوان پاک است.لذا تطهیرش به آسانی امکان دارد.

در این مقاله می خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که چرا جوانان از نماز گریزان هستند؟ و از علل فرار و طرد شدن و گریز جوانان از نماز بحث نمائیم مطلبی که هیچ وقت کهنه نمی شود زیرا در هر عصر و زمانی این مطلب شامل جوانان آن عصر و زمان خواهد شد.

چرا جوانان از نمازگریزان هستند؟

جایگاه عظیم و فلسفه نماز
نماز پیشانی دین و ارتباط قطره وجودی انسان با اقیانوس بیکران الهی است. صلاه یعنی «وصل شدن» به این اقیانوس بیکران که اصل دین محسوب می شود. یک نکته جالب در مورد نماز وجود دارد که مشابه آن هم در مورد قرآن کریم آمده است.

در روایات داریم که قرآن کریم یک موجود زنده محسوب می شود و در روز قیامت هم افرادی را که نسبت به این کتاب الهی احترام گذاشته و حدود آن را رعایت کرده باشند، مورد شفاعت اش قرار می گیرند و مورد قبول هم واقع می شود لذا در مورد نماز هم ما چنین تعبیری داریم اما به شکل دیگری.

مهم است که یک فرد مسلمان بداند قبل از اینکه می خواهد نماز را بخواند در واقع یک موجود زنده ای را می خواهد متولد کند، یعنی با نماز به عنوان یک موجود زنده برخورد می کند،.

موجود زنده ای که بعد از نماز برایش دعا می کند و دعایش هم مورد قبول پروردگار واقع می شود. خداوند هم متناسب با دعای نما گزار عنایت خاص خود را در همین دنیا شامل حال وی می کند.

اگر اصل نماز در وجود انسان نهادینه نشده باشد و فرد مسلمان موضع خود را در مورد نماز معین و تعریف نکرده باشد، یقینا با نماز مشکل خواهد داشت به این معنا که به عنوان یک زندان کلمات با نماز برخورد خواهد کرد و آن بهره ای را که باید از این فریضه الهی ببرد،نخواهد ببرد.

به تعبیر قرآن کریم «إِنَّها لَکَبِیرَهٌ» نماز خواندن سخت است؛ در واقع بر سخت بودن آن صحه گذاشته است اما برای چه کسانی سخت نیست.

«إِلَّا عَلَى الْخاشِعِینَ‌« برای الخاشعین برای افرادی که قلب خود را نسبت به خداوند خاشع کنند لذا برای اینکه نمازتان مورد قبول خداوند حق تعالی واقع شود و خودتان نیز استفاده بهینه از آن را ببرید، باید قلب خود را در برابر پروردگار خاشع کنید.

در چنین شرایطی نه تنها انسان از نماز گریزان نمی شود و سستی نمی کند بلکه برای خواندن آن ثانیه شماری می کند.

بررسی علل نماز گریزی در جوانان:
1- محیط خانواده و بی توجهی والدین: 
پیامبر اکرم می فرمایند: « خداوند سبحان را کسی ملاقات نمی کند با گناهی که بالاتر از جهالت زن و فرزندش باشد.»(1)

بی توجهی یا کم توجهی والدین به مسائل دینی بسیار تأثیر منفی روی فرزندان دارد، البته شاید در آینده در اثر عوامل دیگری به نماز روی آورد که این احتمال ضعیفی است.

گویا آنها هیچ وظیفه ای در قبال فرزندان ندارند و یا فرزندان آن ها همه مسائل را می دانند و رعایت می کنند. لذا چنین فرزندی به راحتی تن به عبادت نمی دهد.

2- گاهی عدم آگاهی کافی از نماز عالم نبودن به محتوای نماز، آشنا نبودن به اهمیت و احکام و اسرار و فلسفه نماز باعث ترک یا سستی در اصل نماز می شود.

باید فکر کنیم که چرا حدود هزار آیه از قرآن کریم بحث از نمار دارد؟ و چرا بیشتر احادیث فروع دین در مورد نماز است فقط در دو کتاب وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل حدود 19000 روایت در مورد نماز وجزئیات آن است؟

3- بی توجهی جامعه : 
در جوامعی که ارزش های مذهبی احترام چندانی ندارد و مردم به جای هدایت یکدیگر و امر به معروف و نهی از منکر خود مشوق فساد و یا لااقل بی تفاوت به مسائل دینی هستند بی شک نمی توان از جوانان انتظار داشت که به ارزش های مذهبی پایبند باشند.

4- مجالست و همنشینی با دوستان ناباب:
 همنشینی با دوستان نقش بسیار مهمی در شکل دهی شخصیت انسان، خصوصا در سنین نوجوانی و جوانی دارد. دوستان شایسته در سوق دادن انسان به سوی سعادت وکمال مؤثر اند و دوستان ناشایست در انحراف آدمی به سمت ناهنجاری های اخلاقی تاثیر می گذارند.

چه بسیار افراد که به مسائل دینی علاقه دارند ولی در اثر همنشینی با افراد ناشایست در محله یا محیط تحصیل یا محل کار منحرف می شوند و در دام بی دینی و لاابالی گری گرفتار می شوند.

تلاش شیاطین برای اقامه نشدن نماز: درآیه ی 91 سوره مائده بیان شده است که شیطان می خواهد شما را از یاد خدا و نماز باز دارد چرا چنین نباشد در حالی که نماز بهترین عمل صالح برای مبارزه با شیطان است و شیطان ضربه ها از نماز خورده است.

5- سستی و تنبلی: 
غالبا نوجوانان و جوانان به آسانی تن به هر کاری نمی دهند، مگر در اموری که بیشتر جنبه احساسی و هیجانی دارد و یا در اموری که با انگیزه و شناخت قبلی همراه باشد.

برای فردی که تازه به سن تکلیف رسیده قدری مشکل است که در هوای سرد زمستان آستین خود را بالا بزند و وضو بگیرد و برایش دشوار است که از خواب شیرین صبح برخیزد و نمازش را بخواند، البته علت اصلی ضعف در ایمان است،.

زیرا اگر از عمق جان اعتقاد به نماز داشتیم با شوق به سمت نماز می رفتیم. چگونه شخص علاقه مند برای رسیدن وقت مسابقه فوتبال همه چیز را کنار می گذارد و فقط به آن فکر می کند همین حالت باید در نماز هم باشد. امام باقر فرمودند:

«الصلوة عمود الدین» (2) ؛ «نماز ستون دین است.» باید چگونه با ستون دین خود رفتار کنیم؟ باید ایمان تقویت شود تا عمل صالح هم تقویت گردد.

6- تبلیغات شدید بیگانگان: 
دشمن با استفاده از وسایل ارتباط جمعی، رسانه ها و شگردهای تبلیغاتی به جنگ دین آمده است.در این شیوه اول سعی می شود تا ارزش های بومی و مذهبی کم اهمیت جلوه داده شود.

«مغالطه ی کوچک نمائی» و از سوی دیگر مظاهر تمدن غرب ستوده شود و به عنوان الگوهای جذاب و متناسب با احساسات جوانان و مناسب جهت پیشرفت و توسعه معرفی شود.

«مغالطه ی بزرگ نمائی»و همچنین رواج افراطی فرهنگ غربی در جوامع اسلامی به ویژه در نسل جوان همواره پیامدها و خطراتی داشته است و می تواند همه چیز را نابود کند و یکی از خطرناک ترین پیامدهای آن تضعیف عقاید و فرهنگ دینی است .

بطوری که آداب و سنن اصیل مذهبی به عنوان خرافات از جامعه حذف می شوند و باورهای دینی کم کم به فراموشی سپرده می شوند که کمترین پیامدش ترک نماز و روی آوردن به عقاید تو خالی است. تو خود حدیث مفصل، بخوان از این مجمل .

7- تلاش شیاطین برای اقامه نشدن نماز: 
در آیه ی 91 سوره مائده بیان شده است که شیطان می خواهد شما را از یاد خدا و نماز باز دارد چرا چنین نباشد در حالی که نماز بهترین عمل صالح برای مبارزه با شیطان است و شیطان ضربه ها از نماز خورده است.

8- موکول کردن اعمال عبادی و تکالیف دینی به آینده: 
می گویند فرصت زیاد است می شود در پیری جبران کرد در حالی که به هیچ جوانی ضمانت رسیدن به پیری داده نشده است یا مثلا نماز را از اول وقت تاخیر می اندازند و شیطان به آنها القاء می کند که هنوز وقت باقی است تا اینکه اصل نماز ترک می شود.

9-احساساتی برخورد کردن جوان
نقش منفی احساس گناه در دل نوجوانان یا جوانان چون گناهی از آنها سر زد نا امید می شوند و احساس گناه می کنندو از خودشان متنفر می شوند و چون فکر می کنند نمازشان درست نیست نماز را ترک می کنند مثل آنکه انسان از چاله خودش را به داخل چاه بیندازد. بجای توبه و جبران گناهی بس بزرگتر که ترک نماز است مرتکب می شود .

10-نماز را در حاشیه قرا دادن
در حاشیه قرار دادن نماز و اصل قرار دادن امور شخصی خیلی از ما در نماز هم به فکر امور شخصی هستیم در حالی که اصل نماز هم با عجله و عدم توجه به احکام و اسرار و آداب و... خوانده می شود .

و این برای کسی که ادعای پیروی از معصومین علیهم السلام را دارد بسیار ناشایست است پس تصمیم بگیریم در زندگی اصل و متن را نماز قرار دهیم و همه چیز بر محور نماز تنظیم شود.

11-شبهات ذهنی جوان
وجود شبهه در ذهن آن ها درباره ی نماز و مسائل دینی و عدم حل شبهات که باید فورا شبهه را به اهلش عرضه کنند تا برای آ نها حل شود مثلا: می گویند چرا باید نماز بخوانیم؟

مگر خدا به نمازمان احتیاج دارد؟ جواب روشن است خداوند به عبادت ما نیازی ندارد آنقدر فرشته هستند که بالاتر از من و شما او را عبادت کنند علاوه بر اینکه خداوند به عبادت آنها هم نیازی ندارد
«ان الله لغنی عن العالمین» یعنی او از همه ی موجودات بی نیاز است. گر جمله ی کائنات کافر گردند، بر دامن کبریاش ننشیند گرد.

در جوامعی که ارزش های مذهبی احترام چندانی ندارد و مردم به جای هدایت یکدیگر و امر به معروف و نهی از منکر خود مشوق فساد و یا لااقل بی تفاوت به مسائل دینی هستند بی شک نمی توان از جوانان انتظار داشت که به ارزش های مذهبی پایبند باشند

نماز می خوانیم برای 1- حفظ ایمان 2- عمل به واجب الهی که در قرآن و روایات آمده است. 3- آرامش دل 4- غذای کامل روح 5- ارتباط با خداوند 6- شستشوی گناهان 7- سدی در برابر گناهان آینده 8- تکامل معنوی 9- دعوت به پاک سازی زندگی 10- کلید بهشت. مگر ما کلید بهشت را نمی خواهیم؟ 11- جامع تمام ارزش ها و کمالات و ...

12- گناه:
یک عامل اساسی در عدم گرایش به نماز، یا عدم توفیق در اقامه ی نماز حقیقی که در عرفان اسلامی و معارف دینی بر آن تأکید شده است، عامل گناه و اثر بازدارندگی آن است.

از نظرگاه اسلام، قلب انسان مادامی که به گناه آلوده نباشد، آینه ی تجلی حق و وسیله ی شناخت فطری اوست، اما اصرار بر گناه باعث تاریکی قلب شده و کم کم جلوه گری حق در این حرم الهی ( قلب) را مانع می شود.

در مناجات امام سجاد (علیه السلام) آمده است:

« فیا مولای و یا مؤملی و یا منتهی سؤلی فرق بینی و بن ذنبی المانع لی من لزوم طاعتک؛ پس ای مولای من و امید و نهایت درخواست من، بین من و گناهم که مانع لزوم و پیوستگی اطاعتم از تو می شود، جدایی انداز. »

در دعای ابوحمزه ثمالی آمده است:
«پروردگارا، من هرگاه به خود می گویم که آماده شده ام ( و محیای مناجات با تو هستم )، و در مقابل تو به نماز می ایستم و با تو مناجات می کنم.

در حال نماز، حالت خواب آلودگی بر من می افکنی و مناجات با خود را از من سلب می کنی و مرا چه شده است که هرگاه گفتم که درونم شایسته و نیکو گشته و به مجلس توبه کنندگان نزدیک شده ام.

بلایی بر من عارض می شود و قدمم را سست کرده و بین من و خدمت تو، مانع می شود.» حضرت، آن گاه، اقسام شیوه های گناه را که باعث این بلا می گردد، برمی شمارد.

 13.خجالت کشیدن و حیا کردن بی مورد : 
خجالت نا به جا در افراد نمازگزار است که مربوط به افراد محیط زده و جو زده می شود. کسانی که در محیطی قرار می گیرند و نمازگزاران را مسخره می کنند. فرد هم خجالت کشیده و نماز نمی خواند.

در روایات داریم که در میان غافلین ذکر پروردگار را گفتن، مانند درخت سبزی در کویر خشک است لذا این خجالت نا به جا نباید عاملی برای کنار گذاشتن نماز محسوب شود.

یکی از مشکلات دیگر مجالست با رفقای ناباب و بی نماز است. خداوند در قرآن کریم می فرماید «اقیمو الصلاه الذکری» نماز را به خاطر ذکر من به جا بیاورید، در روایات داریم که در روز قیامت افراد به خداوند می گویند.

« لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْرِ بَعْدَ إِذْ جاءَنِی وَ کانَ الشَّیْطانُ لِلْإِنْسانِ خَذُولً» یعنی رفاقت او مرا از پیروی قرآن پس از آنکه به من رسید محروم ساخت و گمراه گردانید، آری شیطان برای انسان مایه خذلان (و گمراهی) است.

 بنابراین وقتی این دعاها در کنار هم قرار می گیرند، همین معنا را می دهند که رفیق ناباب کسی است که ما را از ذکر خدا باز می دارد.

14.برداشت‌های ناصحیح و استفاده ابزاری از دین؛
عامل آسیب‌زای دیگر برداشت‌های سُست و ناصحیح و عرضه نادرست محتوای دین است. برداشت‌ها و تفسیرهای نادرست از دین از چند جهت قابل تصور است.

برداشت ناصحیح بیشتر از سوی کسانی مطرح می‌شود که بدون داشتن تخصص در دین، در تفسیر و تبلیغ دین دخالت می‌کنند و در نتیجه در مورد نماز معتقدند که پاک بودن دل کافی است و یا می‌گویند چرا نماز بخوانیم.

مگر خدا به نماز ما احتیاج دارد؟! این نوع برداشت‌ از دین، به عبارت صحیح تر این کجروی اگر مغرضانه نباشد، باعث می‌شود که هم خود نمازگریز بار بیایند و هم دیگران را به نمازگریزی دعوت نمایند.

15. عدم پاسخگویی به نیازها و پرسش‌های نسل جوان؛
با توجه به این که نوجوانی و پرسشگری هم زاد هم اند، در این دوره نوجوانان می‌خواهند به رمز و راز هر موضوعی پی برند لذا سؤالاتی در مورد مسایل مذهبی، خدا، قیامت، فلسفه نماز و. . .

برای آنها به صورت جدی مطرح می شود. اگر پاسخ مناسب برای پرسش‌های خود نیابند و حکمت نماز و عبادات به صورت منطقی و قابل قبول برای آنها بازگو نشود، دست از نماز و دیگر مراسم مذهبی بر می‌دارند.

نتیجه:
در پاسخ به این سوال که چرا جوانان از نمازگریزان هستند؟ به طور خلاصه اشاره می کنیم که: دوران نوجوانی و بلوغ دوران خطر است.
- خطر انحراف و لغزش در زمینه های غریزی و جنسی مثل روابط ناصواب،به خود مشغول شدن.
- خطر اقتصادی مثل دزدی و مصرف بیهوده مال آن هم در راه اقناع هوس.
- خطر اجتماعی مثل تشکیل باند و گروه و معاشرت های ناصواب و انحراف آمیز.
- خطر فرهنگی در مورد تغییر افکار و آداب،استفاده از ادبیات رسوا و انحراف در هنر.
- خطر بروز بیماری هایی چون اضطراب،وسواس،افسردگی و بیماری های زیستی.
- خطر خجلت و کم حیایی به ویژه برای دختران که این خود زمینه ساز لغزشهای متعدد است.
- خطر وقاهت و بی باکی،سبقت جویی،غرور،خودشیفتگی و... که هر کدام صدمات و آسیب هایی را برای فرد و جامعه به دنبال دارد.
- خطر مذهبی مثل تردید در مذهب،تردید در فراگرفته های اعتقادی و بی اعتنایی به انجام تکالیف شرعی

پی نوشت:
1.محجة البیضاء،ج3،ص73
2.کنز العمّال : ۱۸۸۸۹.

منبع:
https://qunoot.net/App/reads.item.php?showid=2141
https://www.qudsonline.ir/news/190746
https://karevansadeghiye.ir/50177
http://ensani.ir/fa/article/69775
https://wikiporsesh.ir/
این مقاله در تاریخ 1401/9/5 بروز رسانی شده است.