چگونه از دندانهاي شيري کودکان مراقبت کنيم؟
دکتر ماريتا شکاريان دندانپزشک کودکان
پيشگيري بر درمان مقدم است. اين قانون در مورد همه اعضاي بدن، از جمله دندان‌ها (چه شيري، چه دايمي) نيز صادق است. با علم به اينکه تشکيل جوانه‌هاي دندانهاي شيري در دوران جنيني صورت مي‌گيرد.
بهتر است جهت بالا بردن مقاومت اين دندان‌ها در مقابل پوسيدگي، از همان دوران بارداري به فکر بود و رژيم غذايي مشخصي را که حاوي مقادير لازم از پروتئين‌ها، موادمعدني و نيز ويتامين‌ها باشد براي مادر تجويز کرد. تغذيه مناسبي که بتواند تمام احتياجات بدن مادر را برطرف سازد، مي‌تواند سلامت کودک و در نتيجه سلامت دندانهاي وي را تا حد زيادي تضمين کند.
در صورت تغذيه کامل و صحيح مادر، ديگر نيازي به تجويز قرص‌هاي حاوي ويتامين يا ساير مواد ديگر باقي نمي‌ماند. تنها مورد استثنا فلورايد است که عده‌اي معتقدند اگر قرص‌هاي فلورايد تحت‌نظر پزشک در دوران بارداري تجويز شود، دندانهاي شيري را در مقابل پوسيدگي مقاوم‌تر مي‌سازد. اما به دليل اينکه آثار جانبي فلورايد دريافتي در حين بارداري کاملا شناخته نشده است، تجويز آن بايد با احتياط بيشتري صورت پذيرد. به غير از مواردي که در بالا ذکر شد، عادات دهاني کودک، رژيم غذايي وي، بهداشت دهاني و نيز عوامل ژنتيکي از جمله فاکتورهايي هستند که در روند رويش دندانهاي شيري و نيز مقاومت آنها در مقابل پوسيدگي نقش تعيين کننده دارند. در ادامه به مهم‌ترين اين عوامل به اختصار اشاره خواهم کرد.
عوامل تغذيه‌اي
تغذيه صحيح مادر در دوران بارداري، از اهميت زيادي برخوردار بوده و به‌صورت مستقيم جوانه‌هاي دندانهاي جنين را تحت‌تاثير قرار مي‌دهد. بايد والدين کودک را از عوارض احتمالي داروهاي مصرفي در حين بارداري، مخصوصا گروهي از آنتي‌بيوتيک‌ها آگاه کرد تا در صورت لزوم اين داروها زيرنظر پزشک معالج و نه به‌صورت خودسرانه مصرف شوند. پس از به دنيا آمدن کودک، تغذيه کودک و مادر، مهم‌ترين نقش را در مقاومت دندانهاي شيري و دايمي که قرار است در آينده رشد کنند، بازي مي‌کند. تغذيه کودک بهتر است با شير مادر انجام شود تا علاوه بر رسيدن مواد غذايي کامل و همچنين عواملي که باعث تقويت سيستم ايمني نوزاد مي‌شود، عمل تکامل صحيح فکين کودک که توسط مکيدن سينه مادر حاصل مي‌شود نيز، صورت پذيرد. ذکر اين نکته ضروري است که کم بودن ميزان فلورايد موجود در شير مادر را مي‌توان با تجويز فلورايد تحت‌نظر پزشک از هفته سوم يا چهارم پس از زايمان تا حدي جبران کرد. از آنجا که مصرف بيش از حد فلورايد باعث ايجاد فلوروزيس مينايي مي‌شود، لازم است تناسب بين سن کودک و فلورايد مصرفي و نيز ميزان فلورايد موجود در آب شهر در نظر گرفته شود.
پس از گذشت چند ماه از رويش اولين دندانهاي شيري بهتر است با نظر و صلاحديد پزشک از دادن شير به کودک توسط شيشه شير مخصوصا در طول شب جلوگيري شود تا در آينده شاهد پوسيدگي‌هاي وسيع در سطوح دندان‌ها به ويژه دندانهاي قدامي فک بالا يا به اصطلاح نشانگان شيشه شير نباشيم. گفتني است زماني که شير در طول شب که ميزان ترشح بزاق بسيار کم مي‌شود، ساعت‌ها داخل دهان مي‌ماند، مي‌تواند باعث ايجاد پوسيدگي‌هاي وسيع در سطح دندان‌ها شود. خصوصا زماني که اين شير، شيرين هم شده باشد! ذکر اين نکته ضروري به نظر مي‌رسد که بهتر است از همان ابتدا قندها را کمتر در اختيار کودکان قرار داد، چرا که کربوهيدرات‌ها (قندها)، علاوه بر ايجاد مشکلات عديده در بدن، قدرت پوسيدگي‌زايي بيشتري نسبت به ساير مواد غذايي دارند.
عوامل ژنتيکي
طبق تحقيقات به عمل آمده، به‌نظر مي‌رسد تعداد، اندازه، جنس، رنگ، شکل، زمان رويش دندان‌ها، مقاومت دندان‌ها در مقابل پوسيدگي و نيز عواملي که باعث زود از دست رفتن دندان‌ها مي‌شوند، کم‌وبيش به مسايل ژنتيکي مربوط هستند که توضيح بيشتر در اين خصوص از حوصله اين بحث خارج است. البته پرواضح است که نمي‌توان به بهانه ضعيف بودن بافت دنداني که احتمالا عوامل ژنتيکي در بروز آن دخيل هستند، از بهداشت دهاني هم صرف‌نظر کرد!
بهداشت دهاني
کارشناسان توصيه مي‌کنند لثه‌هاي نوزادان حتي قبل از رويش دندانهاي شيري و پس از هر بار غذا خوردن تميز شوند. بديهي است بهداشت دندانهاي کودکان بايد هم‌زمان با رويش دندانهاي شيري آغاز شوند که اين امر با استفاده از گازهاي استريل يا پارچه‌هاي تميز مرطوب انجام مي‌شود. با افزايش سن کودک مي‌توان از مسواک‌هاي مناسب سن وي و نيز مقدار کمي خمير دندان استفاده کرد و به‌تدريج با افزايش سن کودک مسووليت اين کار را به خود وي واگذار کرد، البته مهارت لازم در مسواک زدن در بيشتر موارد تا سن 7 سالگي ايجاد نخواهد شد. لازم به ذکر است تا زماني که عمل مسواک زدن توسط والدين طفل انجام مي‌شود، احتمال بلعيدن مقداري از خميردندان توسط كودك وجود دارد که در صورت استفاده از خمير دندان مناسب سن کودکان و نيز به ميزان توصيه شده (به اندازه يک نخود و با فشارداخل موهاي مسواک)، مشکل خاصي ايجاد نمي‌شود.
عادات دهاني
اکثر کودکان بسته به نوع حالات روحي‌شان درگير نوعي از عادات دهاني غيرتغذيه‌اي هستند که مي‌تواند در طولاني مدت مسبب ايجاد ناهنجاري‌هاي متفاوت فکي دنداني شود. از مهم‌ترين اين عادت‌ها، مي‌توان به مکيدن انگشت (مخصوصا انگشت شست) يا مکيدن زبان و متعاقب آن بلع غيرطبيعي اشاره کرد که اگر اين عادات تا زمان رويش دندانهاي دايمي ادامه پيدا کنند، ناهنجاري‌هاي وسيعي در سيستم دنداني فکي و نهايتا صورت ايجاد خواهند کرد. انتظار مي‌رود در کودکاني که در طول شب نيز عادت به مکيدن انگشت دارند، اين ناهنجاري‌ها با شدت بيشتري بروز کنند. لازم به ذکر است که اين عادت‌هاي دهاني، بايد حداکثر تا سن 4 تا 5 سالگي کنار گذاشته شوند. در غير اين صورت مشاوره با دندانپزشک اطفال در اين خصوص ضرورت پيدا مي‌کند. در خاتمه ذکر اين نکته ضروري به نظر مي‌رسد که بهتر است اولين ويزيت دندانپزشکي کودکان در سن 2 تا 5/2 سالگي انجام پذيرد.
منبع:www.salamat.com
پيشگيري بر درمان مقدم است. اين قانون در مورد همه اعضاي بدن، از جمله دندان‌ها (چه شيري، چه دايمي) نيز صادق است. با علم به اينکه تشکيل جوانه‌هاي دندانهاي شيري در دوران جنيني صورت مي‌گيرد.
بهتر است جهت بالا بردن مقاومت اين دندان‌ها در مقابل پوسيدگي، از همان دوران بارداري به فکر بود و رژيم غذايي مشخصي را که حاوي مقادير لازم از پروتئين‌ها، موادمعدني و نيز ويتامين‌ها باشد براي مادر تجويز کرد. تغذيه مناسبي که بتواند تمام احتياجات بدن مادر را برطرف سازد، مي‌تواند سلامت کودک و در نتيجه سلامت دندانهاي وي را تا حد زيادي تضمين کند.
در صورت تغذيه کامل و صحيح مادر، ديگر نيازي به تجويز قرص‌هاي حاوي ويتامين يا ساير مواد ديگر باقي نمي‌ماند. تنها مورد استثنا فلورايد است که عده‌اي معتقدند اگر قرص‌هاي فلورايد تحت‌نظر پزشک در دوران بارداري تجويز شود، دندانهاي شيري را در مقابل پوسيدگي مقاوم‌تر مي‌سازد. اما به دليل اينکه آثار جانبي فلورايد دريافتي در حين بارداري کاملا شناخته نشده است، تجويز آن بايد با احتياط بيشتري صورت پذيرد. به غير از مواردي که در بالا ذکر شد، عادات دهاني کودک، رژيم غذايي وي، بهداشت دهاني و نيز عوامل ژنتيکي از جمله فاکتورهايي هستند که در روند رويش دندانهاي شيري و نيز مقاومت آنها در مقابل پوسيدگي نقش تعيين کننده دارند. در ادامه به مهم‌ترين اين عوامل به اختصار اشاره خواهم کرد.
عوامل تغذيه‌اي
تغذيه صحيح مادر در دوران بارداري، از اهميت زيادي برخوردار بوده و به‌صورت مستقيم جوانه‌هاي دندانهاي جنين را تحت‌تاثير قرار مي‌دهد. بايد والدين کودک را از عوارض احتمالي داروهاي مصرفي در حين بارداري، مخصوصا گروهي از آنتي‌بيوتيک‌ها آگاه کرد تا در صورت لزوم اين داروها زيرنظر پزشک معالج و نه به‌صورت خودسرانه مصرف شوند. پس از به دنيا آمدن کودک، تغذيه کودک و مادر، مهم‌ترين نقش را در مقاومت دندانهاي شيري و دايمي که قرار است در آينده رشد کنند، بازي مي‌کند. تغذيه کودک بهتر است با شير مادر انجام شود تا علاوه بر رسيدن مواد غذايي کامل و همچنين عواملي که باعث تقويت سيستم ايمني نوزاد مي‌شود، عمل تکامل صحيح فکين کودک که توسط مکيدن سينه مادر حاصل مي‌شود نيز، صورت پذيرد. ذکر اين نکته ضروري است که کم بودن ميزان فلورايد موجود در شير مادر را مي‌توان با تجويز فلورايد تحت‌نظر پزشک از هفته سوم يا چهارم پس از زايمان تا حدي جبران کرد. از آنجا که مصرف بيش از حد فلورايد باعث ايجاد فلوروزيس مينايي مي‌شود، لازم است تناسب بين سن کودک و فلورايد مصرفي و نيز ميزان فلورايد موجود در آب شهر در نظر گرفته شود.
پس از گذشت چند ماه از رويش اولين دندانهاي شيري بهتر است با نظر و صلاحديد پزشک از دادن شير به کودک توسط شيشه شير مخصوصا در طول شب جلوگيري شود تا در آينده شاهد پوسيدگي‌هاي وسيع در سطوح دندان‌ها به ويژه دندانهاي قدامي فک بالا يا به اصطلاح نشانگان شيشه شير نباشيم. گفتني است زماني که شير در طول شب که ميزان ترشح بزاق بسيار کم مي‌شود، ساعت‌ها داخل دهان مي‌ماند، مي‌تواند باعث ايجاد پوسيدگي‌هاي وسيع در سطح دندان‌ها شود. خصوصا زماني که اين شير، شيرين هم شده باشد! ذکر اين نکته ضروري به نظر مي‌رسد که بهتر است از همان ابتدا قندها را کمتر در اختيار کودکان قرار داد، چرا که کربوهيدرات‌ها (قندها)، علاوه بر ايجاد مشکلات عديده در بدن، قدرت پوسيدگي‌زايي بيشتري نسبت به ساير مواد غذايي دارند.
عوامل ژنتيکي
طبق تحقيقات به عمل آمده، به‌نظر مي‌رسد تعداد، اندازه، جنس، رنگ، شکل، زمان رويش دندان‌ها، مقاومت دندان‌ها در مقابل پوسيدگي و نيز عواملي که باعث زود از دست رفتن دندان‌ها مي‌شوند، کم‌وبيش به مسايل ژنتيکي مربوط هستند که توضيح بيشتر در اين خصوص از حوصله اين بحث خارج است. البته پرواضح است که نمي‌توان به بهانه ضعيف بودن بافت دنداني که احتمالا عوامل ژنتيکي در بروز آن دخيل هستند، از بهداشت دهاني هم صرف‌نظر کرد!
بهداشت دهاني
کارشناسان توصيه مي‌کنند لثه‌هاي نوزادان حتي قبل از رويش دندانهاي شيري و پس از هر بار غذا خوردن تميز شوند. بديهي است بهداشت دندانهاي کودکان بايد هم‌زمان با رويش دندانهاي شيري آغاز شوند که اين امر با استفاده از گازهاي استريل يا پارچه‌هاي تميز مرطوب انجام مي‌شود. با افزايش سن کودک مي‌توان از مسواک‌هاي مناسب سن وي و نيز مقدار کمي خمير دندان استفاده کرد و به‌تدريج با افزايش سن کودک مسووليت اين کار را به خود وي واگذار کرد، البته مهارت لازم در مسواک زدن در بيشتر موارد تا سن 7 سالگي ايجاد نخواهد شد. لازم به ذکر است تا زماني که عمل مسواک زدن توسط والدين طفل انجام مي‌شود، احتمال بلعيدن مقداري از خميردندان توسط كودك وجود دارد که در صورت استفاده از خمير دندان مناسب سن کودکان و نيز به ميزان توصيه شده (به اندازه يک نخود و با فشارداخل موهاي مسواک)، مشکل خاصي ايجاد نمي‌شود.
عادات دهاني
اکثر کودکان بسته به نوع حالات روحي‌شان درگير نوعي از عادات دهاني غيرتغذيه‌اي هستند که مي‌تواند در طولاني مدت مسبب ايجاد ناهنجاري‌هاي متفاوت فکي دنداني شود. از مهم‌ترين اين عادت‌ها، مي‌توان به مکيدن انگشت (مخصوصا انگشت شست) يا مکيدن زبان و متعاقب آن بلع غيرطبيعي اشاره کرد که اگر اين عادات تا زمان رويش دندانهاي دايمي ادامه پيدا کنند، ناهنجاري‌هاي وسيعي در سيستم دنداني فکي و نهايتا صورت ايجاد خواهند کرد. انتظار مي‌رود در کودکاني که در طول شب نيز عادت به مکيدن انگشت دارند، اين ناهنجاري‌ها با شدت بيشتري بروز کنند. لازم به ذکر است که اين عادت‌هاي دهاني، بايد حداکثر تا سن 4 تا 5 سالگي کنار گذاشته شوند. در غير اين صورت مشاوره با دندانپزشک اطفال در اين خصوص ضرورت پيدا مي‌کند. در خاتمه ذکر اين نکته ضروري به نظر مي‌رسد که بهتر است اولين ويزيت دندانپزشکي کودکان در سن 2 تا 5/2 سالگي انجام پذيرد.
منبع:www.salamat.com
