هجر تو خوشست اگر چه زارم دارد

شاعر : سنايي غزنوي

وصل تو بتر که بي‌قرارم دارد		هجر تو خوشست اگر چه زارم دارد
اين نيز مزاج روزگارم دارد		هجر تو عزيز و وصل خوارم دارد
وز خوي تو عقلها کمالي دارد		از روي تو ديده‌ها جمالي دارد
خال تو بر آن روي تو حالي دارد		در هر دل و جان غمت نهالي دارد
شبهاست که روي بر زمين مي‌دارد		با هجر تو بنده دل خمين مي‌دارد
بي روي توام روي چنين مي‌دارد		گويند مرا که روي بر خاک منه
وي سيرت تو منزه از خصلت بد		اي صورت تو سکون دلها چو خرد
از بيم تو هيچ دم نمي‌يارم زد		دارم ز پي عشق تو يک انده صد
گه اهل فساد و با بدان داد و ستد		گه جفت صلاح باشم و يار خرد
زين بيش دف و داريه نتوانم زد		بايد بد و نيک نيک ور نه بد بد
پس چون کنمت بگفت هر ناکس زد		من چون تو نيابم تو چو من يابي صد
پاي از سر و آب از آتش و نيک از بد		کودک نيم اين مايه شناسم بخرد
شکرانه هزار جان فدا بايد کرد		روزي که بود دلت ز جانان پر درد
بي شکر قفاي نيکوان نتوان خورد		اندر سر کوي عاشقي اي سره مرد
ور باد شوم چو آب بر من سپرد		گر خاک شوم چو باد بر من گذرد
از دست چنين جان جهان جان که برد		جانش خواهم به چشم من در نگرد
زير قدمش ديده زمين خواهم کرد		بر رهگذر دوست کمين خواهم کرد
نه عاشق زارم ار جز اين خواهم کرد		گر بسپردش صد آفرين خواهم گفت
و آن روي چو مه به ياسمين پنهان کرد		از دور مرا بديد لب خندان کرد
ور نه به قصب ماه نهان نتوان کرد		آن جان جهان کرشمه‌ي خوبان کرد
عشق تو مرا زنده‌ي جاويدان کرد		سوداي توام بي‌سر و بي‌سامان کرد
در خاک عمل بهتر ازين نتوان کرد		لطف و کرمت جسم مرا چون جان کرد
آنروز زمانه را زبون خواهي کرد		روزي که سر از پرده برون خواهي کرد
يارب چه جگرهاست که خون خواهي کرد		گر حسن و جمال ازين فزون خواهي کرد
زنهار به هيچ آبي آلوده مگرد		چون چهره‌ي تو ز گريه باشد پر درد
کز دريا خشک آيد از دوزخ سرد		اندر ره عاشقي چنان بايد مرد
تا خصم من از جان تو برنارد گرد		گفتا که به گرد کوي ما خيره مگرد
در کوي تو کشته به که از روي تو فرد		گفتم که نبايدت غم جانم خورد
در عهد وفا نگر که چون آيد مرد		منگر تو بدانکه ذوفنون آيد مرد
از هر چه گمان بري فزون آيد مرد		از عهده‌ي عهد اگر برون آيد مرد
شوخي چکني که نيستي مرد نبرد		رو گرد سراپرده‌ي اسرار مگرد
کو درد به جاي آب و نان داند خورد		مردي بايد زهر دو عالم شده فرد
شد مست و سوي رفتن آهنگ آورد		آن بت که دل مرا فرا چنگ آورد
چون گل بدريد جامه و رنگ آورد		گفتم: مستي، مرو، سر جنگ آورد
بس شاه که ياد پاسبان تو خورد		بس دل که غم سود و زيان تو خورد
اي من سگ آن سگي که نان تو خورد		نان تو خورد سگي که روبه گيرست
بايد که دل از کون و مکان برگيرد		هر کو به جهان راه قلندر گيرد
آلودگي جهان نه در برگيرد		در راه قلندري مهيا بايد
آهن ز لبش قيمت مرجان گيرد		چون پوست کشد کارد به دندان گيرد
تا جان گيرد هر آنچه با جان گيرد		او کارد به دست خويش ميزان گيرد
وين مهره‌ي نيستي نه هر کس بازد		اين اسب قلندري نه هر کس تازد
چون جان بشود عشق ترا جان سازد		مردي بايد که جان برون اندازد
سگ زان تو شد به استخواني ارزد		گبري که گرسنه شد به ناني ارزد
آسايش زندگي به جاني ارزد		اظهار نهاني به جهاني ارزد
از خاک جفا صورت مهر انگيزد		بادي که ز کوي آن نگارين خيزد
هر ساعتم آتشي به سر بربيزد		آبي که ز چشم من فراقش ريزد
وز نيکي تو يک هنرت صد باشد		اي آنکه برت مردم بد، دد باشد
گر مردم نيک بد کند بد باشد		داني تو و آنکه چون تو بخرد باشد
دري شمرم کش اصل از آتش باشد		دشنام که از لب تو مهوش باشد
کان باد که بر گل گذرد خوش باشد		نشگفت که دشنام تو دلکش باشد
جان دادنم از پي تو مشکل باشد		تو شيردلي شکار تو دل باشد
مدبر چه سزاي عشق مقبل باشد		وصل تو به حيله کي به حاصل باشد
اين شيفتگي يک چهل خواهد شد		اين ضامن صبر من خجل خواهد شد
گويا که سر اندر سر دل خواهد شد		بر خشک دوپاي من به گل خواهد شد
زهد و ورع و سجاده مردود تو شد		در راه قلندري زيان سود تو شد
بپرست پياله را که معبود تو شد		دشنام سرود و رود مقصود تو شد
سرهاي سران در سر سوداي تو شد		بالاي بتان چاکر بالاي تو شد
جهانها همه دفتر سخنهاي تو شد		دلها همه نقش‌بند زيباي تو شد
بر تن هنرش سياهي دود آمد		از فقر نشان نگر که در عود آمد
بودش همه از براي نابود آمد		بگداختنش نگر چه مقصود آمد
قوت دل من جز غمت اي ماه نماند		در هجر توام قوت يک آه نماند
اندر ره عاشقي دو همراه نماند		زين خيره سري که عشق مه رويانست
ننشسته به پيش خاصي و عامي چند		نارفته به کوي صدق در گامي چند
برکرده ز طامات الف لامي چند		بد کرده همه نام نکو نامي چند
فرمود که تا سجده برندت يک چند		نقاش که بر نقش تو پرگار افگند
مي‌خواند «وان يکاد» و مي‌سوخت سپند		چون نقش تمام گشت اي سرو بلند
از فرقت گل همي شکايت کردند		مرغان که خروش بي‌نهايت کردند
با گل گله‌هاي خود حکايت کردند		چون کار فراقشان روايت کردند
چون بر تو شبي گذشت نامت نبرند		اي گل نه به سيم اگر به جانت بخرند
بر سر ريزند و زير پايت سپرند		گه نيز عزيز و گاه خوارت شمرند
در سبلت تو به شاعري که نگرند		اين بي‌ريشان که سغبه‌ي سيم و زرند
ترانه‌ي خشک خوبرويان نخرند		زر بايد زر که تا غم از دل ببرند
طاووس نه‌اي که با تو در تو نگرند		سيمرغ نه‌اي که بي تو نام تو برند
آخر تو چه مرغي و ترا با چه خرند		بلبل نه که از نواي تو جامه درند
کز سايه‌ي حشمت تو مهتر دورند		سادات به يک بار همه مهجورند
گر شکر تو گويند به جان معذورند		از غايت مهر تو به دل رنجورند
از کوي تو عاشقان بيهوش کشند		با ياد تو جام زهر چون نوش کشند
تا غاشيه‌ي مهر تو بر دوش کشند		بنماي به زاهدان جمال رخ خويش
در راه قلندري ترا سر نکند		تا عشق قد تو همچو چنبر نکند
کورا همه آب بحرها تر نکند		اين عشق درست از آن کس آيد به جهان
عمر تو کراي سور و ماتم نکند		عشق تو کراي شادي و غم نکند
چه جاي کراييم کراهم نکند		زخم تو کراي آه و مرهم نکند
ور صبر کني به تو نمودي نکند		بسيار مگو دلا که سودي نکند
و آتش زند اندرو و دودي نکند		چون جان تو صد هزار برهم نهد او
تا کار مرا چو زلف درهم نکند		يک دم سر زلف خويش پر خم نکند
خاري که چنو گل سپر غم نکند		خارم نهد و عشق مرا کم نکند
مفلس مانند و از خجالت نرهند		عشاق اگر دو کون پيش تو نهند
پيداست درين جهان به جاني چه دهند		من عاشق دلسوخته جاني دارم
جان و دل من زهر دو آبادانند		عشق و غم تو اگر چه بي‌دادانند
چون جان من و عشق تو همزادانند		نبود عجب ار ز يکديگر شادانند
از دست فلک هميشه خونبارانند		آنها که اسير عشق دلدارانند
بدبختي و عاشقي مگر يارانند		هرگز نشود بخت بد از عشق جدا
بسيار ز ديده خون دل ريخته‌اند		آنها که درين حديث آويخته‌اند
آنگاه به حيلت از تو بگريخته‌اند		بس فتنه که هر شبي برانگيخته‌اند
بر چهره ز خون دل نشان مي‌بيند		ديده ز فراق تو زيان مي‌بيند
تا بي رخ تو چرا جهان مي‌بيند		با اين همه من ز ديده ناخشنودم
مهر رز عاشقي دگرگون زده‌اند		آن روز که مهر کار گردون زده‌اند
کاين زر ز سراي عقل بيرون زده‌اند		واقف نشوي به عقل تا چون زده‌اند
هر دم که بروي ما زني دام بود		تا در طلب مات همي کام بود
گر زندگي از جان طلبد خام بود		آن دل که در او عشق دلارام بود
از مرگ نينديشد و هشيار بود		آن ذات که پرورده‌ي اسرار بود
در خاک يکي شود که در نار بود		تيمار همي خوري که در خاک شوم
نابوده و بود او همه سود بود		هر بوده که او ز اصل نابود بود
نابود شود هر آينه بود بود		گر يک نفسش پسند مقصود بود
جان گشته خراب و عالم آباد چه سود باشد		دل بنده‌ي عاشقي تن آزاد چه سود باشد
فرياد رسي چو نيست فرياد چه سود باشد		فرياد همي خواهم و تو تن زده‌اي
سر، سر ز وفا شود ز افسر نشود		زن، زن ز وفا شود ز زيور نشود
سگ را سگي از قلاده کمتر نشود		بي‌گوهر گوهري ز گوهر نشود
تا کار تو چون زلف تو درهم نشود		ترسم که دل از وصل تو خرم نشود
تا باد نکويي ز سرت کم نشود		با من به وفا عهد تو محکم نشود
ديوت همه جز راه بلا ننمايد		يک روز دلت به مهر ما نگرايد
مي‌گويد من همي نگويم شايد		تا لاجرم اکنون که چنينت بايد
پيش رخ تو نثار جان مي‌بايد		آني که فداي تو روان مي‌بايد
اي دوست چناني که چنان مي‌بايد		من هيچ ندانم که کرا ماني تو
ناخفته دو چشم را عنا فرمايد		گاهي فلکم گريستن فرمايد
گويد ز بدي خنده نيايد آيد		گاهيم به درد خنده لب بگشايد
با فوطه هزار جان ز تن بربايد		روزي که بتم ز فوطه رخ بنمايد
عاشق کش فوطه پوش نيکو نايد		در فوطه بتا خمش ازين به بايد
بايد که بدون يار خود نگرايد		مردي که به راه عشق جان فرسايد
کز دوزخ و از بهشت يادش نايد		عاشق به ره عشق چنان مي‌بايد
تا عشق هنرهاي خودش بنمايد		آن بايد آن که مرد عاشق آيد
با او همه غوغاي جهان برنايد		شاهنشه عشق روي اگر بنمايد
آن نرگس پر خمار خرم نگريد		آن عنبر نيم تاب در هم نگريد
هان تا نرسد چشم بدي کم نگريد		روز من مستمند پر غم نگريد
وان سيب در آن رهگذر جان تو ديد		دي بنده چو آن لاله‌ي خندان تو ديد
کاندر دل تنگ خود زنخدان تو ديد		ني سيب در آن حقه‌ي مرجان تو ديد
بيشت بايد ز عشق من داد نويد		اکنون که سياهي اي دل چون خورشيد
چون ديده‌ي ديده‌اي سيه به که سفيد		کاندر چشمي تو از عزيزي جاويد
شب ماه مني و روز روشن خورشيد		اي ديدن تو راحت جانم جاويد
آن روز سياه باد و آن ديده سپيد		روزي که نباشدم به ديدارت اميد
گفتم که به صدر ما نماند جاويد		اي خورشيدي که نورت از روي اميد
گر سرد نگردد اين نگارين خورشيد		ناگه به چه از باد اجل سرد شدي
زو گشت درين جهان همه حسن پديد		يک ذره نسيم خاک پايت بوزيد
بفروخت دل و ديده و مهر تو خريد		هر کس که از آن حسن يکي ذره بديد
سيب از چه نهي ميان يکدانه‌ي نار		گويي که من از بلعجبي دارم عار
کاندر دهن مور نهي مهره‌ي مار		اين بلعجبي نباشد اي زيبا يار
دست ملک‌الموت فرو ماند از کار		چون از اجل تو ديد بر لوح آثار
مرگ تو همي بر تو فرو گريد زار		از زاري تو به خون دل جيحون‌وار
نازان چو گل و مل و گرازان چو بهار		نازان و گرازان به وثاق آمد يار
جوشان ز تف خمر و خروشان ز خمار		جوشان و خروشانش گرفتم به کنار
ديوانه و مستمان همي خواند يار		از غايت بي‌تکلفي ما در هر کار
ديوانه‌ي عاقليم و مست هشيار		گفتيم تو خوش باش که ما اي دلدار
نه دارد يار کار ما را تيمار		نه چرخ به کام ما بگردد يک بار
احسنت اي دل، زه اي فلک، نيک اي يار		نه نيز دلم را بر من هست قرار
چون يار چنان ديد ز من شد بيزار		بخت و دل من ز من برآورد دمار
زانسان بختي، چنين دلي، چونان يار		زين نادره‌تر چه ماند در عالم کار
خوي مه و خورشيد مدار اندر سر		اي گشته چو ماه و همچو خورشيد سمر
ناخوانده چو خورشيد ميا اي دلبر		چون ماه به روزن کسان در منگر
وي چشم من از فراق گرينده چو ابر		اي روي تو رخشنده‌تر از قبله‌ي گبر
تو پاي به دامن اندر آورده به صبر		من دست ز آستين برون کرده ز عشق
در خاک شد از تير اجل زير و زبر		آن کس که چو او نبود در دهر دگر
شايد که به خون دل کنم مژگان تر		واکنون که همي ز خاک برنارد سر
مي‌ناز ازين حديث و خود را بنواز		بازي بنگر عشق چه کردست آغاز
ساز ره عشق کن برو با او ساز		بر درگه اين و آن چه گردي به مجاز
با مردم بي خرد نباشد دمساز		هرگز دل من به آشکارا و به راز
کورا نشود ز عالمي ديده فراز		من يار عيار خواهم و خاک انداز
اندر خور خويش کار ما را مي‌ساز		اول تو حديث عشق کردي آغاز
لافيست به دست ما و منشور نياز		ما کي گنجيم در سراپرده‌ي راز
چون شمع به پاي باشم و تن به گداز		از عشق تو اي صنم به شبهاي دراز
جان در بر آتشست و دل در دم گاز		تا بر ندمد صبح به شبهاي دراز
باز از شوخي بلعجبي کرد آغاز		خوشخو شده بود آن صنم قاعده‌ساز
از ماست همي بوي پنير آيد باز		چون گوز درآگند دگر باز از ناز
پيوسته شدم با غم و بگسسته ز ناز		ناديده ترا چو راه را کردم باز
تا خسته دل از تو عذر من خواهد باز		دل نزد تو بگذاشتم اي شمع طراز
دستار نماز در خرابات بباز		خواهي که ترا روي دهد صرف نياز
مر مستان را چه جاي روزه‌ست و نماز		مستي کن و بر نهاد هر مست بناز
دهري که به يک ديد نهي کام فراز		عقلي که هميشه با رواني دمساز
جاني که چو بگسلي نپيوندي باز		بختي که نباشيم زماني هم باز
شب تيز شد از آه جهانسوزم روز		شب گشت ز هجران دل فروزم روز
اکنون نه شبم شبست و نه روزم روز		شد روشني و تيرگي از روز و شبم
وي رنگ تو ناميخته نقاش هنوز		اي گلبن نابسوده او باش هنوز
تا بر تو وزد باد صبا باش هنوز		بوي تو نکردست صبا فاش هنوز
با شهوتها و با هواييم هنوز		آسيمه سران بي‌نواييم هنوز
از دوست بدين سبب جداييم هنوز		زين هر دو پي هم بگراييم هنوز
قارون شدگان تنگدستيم هنوز		بر چرخ نهاده پاي بستيم هنوز
دوري در ده که نيم مستيم هنوز		صوفي شده‌ي باده‌ي صافيم هنوز
وي نرگس شهلاي تو بس شورانگيز		اي در سر زلف تو صبا عنبر بيز
در جام وفاي تست کژدار و مريز		هر قطره که مي‌چکد ز خون دل من
رنج تنم از حريف آسوده مپرس		درد دلم از طبيب بيهوده مپرس
در بوده همي نگر ز نابوده مپرس		نالوده‌ي پاک را از آلوده مپرس
طرفه‌ست که جز در تو نياويزد خس		اي ديده ز هر طرف که برخيزد خس
زيرا همه آب ديده‌ها ريزد خس		هش دار که تا با تو کم آميزد خس
سير از چو تويي بگو که يا رد شد پس		خوانديم گرسنه ما ز دل يار هوس
قدر چو تويي گرسنه‌اي داند و بس		تو نعمت هر دو عالمي به نزد همه کس
چون نيستيم غم فراق تو نه بس		اي چون هستي برده دل من به هوس
پنهان کنمت چو نيستي از همه کس		گر چون هستي به دستت آرم زين پس
در کار تو کرده دين و دنيا به هوس		اي من به تو زنده همچو مردم به نفس
سردي همه از براي من داري و بس		گرمت بينم چو بنگرم با همه کس
با عشق تو صد هزار جان باخت نفس		اندر طلبت هزار دل کرد هوس
با نام تو پيوست جمال همه کس		ليکن چو همي مي‌نگرم از همه کس
نتوان چو چراغ پيش تو داد نفس		شمعي که چو پروانه بود نزد تو کس
قنديل شب وصال تو زلف تو بس		با مشعله‌ي عشق تو با دست عسس
ناري که دلم همي بسوزي به هوس		بادي که بياوري به ما جان چو نفس
خاکي که به تست بازگشت همه کس		آبي که به تو زنده توان بودن و بس
اي جان ز غمش هميشه در آتش باش		اي تن وطن بلاي آن دلکش باش
اي دل نه همه وصال باشد خوش باش		اي ديده به زير پاي او مفرش باش
افگنده مرا به گفتگوي اوباش		اي گشته دل و جان من از عشق تو لاش
چون پرده دريده شد کنون باداباش		يک شهر خبر که زاهدي شد قلاش
از لطف سخن گفت به هر معني خوش		با من ز دريچه‌اي مشبک دلکش
کز پنجره‌ي تنور نور آتش		مي‌تافت چنان جمال آن حوراوش
اي چشم پر از خمار جماش تو خوش		اي عارض گل پوش سمن پاش تو خوش
بر عاشق پر خروش پرخاش تو خوش		اي زلف سيه فروش فراش تو خوش
چکند که فقاع خوش نبندد به درش		بر طرف قمر نهاده مشک و شکرش
عشاق همه بوسه‌زنان بر حجرش		در کعبه‌ي حسن گشت و در پيش درش
پيراهن چرب را تو از تن درکش		چون نزد رهي درآيي اي دلبر کش
در پيرهن چرب تو افتد آتش		زيرا که چو گيرمت به شادي در کش
زان روي درين دلست چندين آتش		ني آب دو چشم داري اي حورافش
با خاک سر کوي تو دل دارم خوش		بي باد تکبر تو اي دلبر کش
از ديده‌ي اين و آن چه جويي نم خويش		با سينه‌ي اين و آن چه گويي غم خويش
آنگاه بزي به ناز در عالم خويش		بر ساز تو عالمي ز بيش و کم خويش
بيهوده مدار هر دو عالم به خروش		مي بر کف گير و هر دو عالم بفروش
در دوزخ مست به که در خلد به هوش		گر هر دو جهان نباشدت در فرمان
بي رحميت آيين شد و بد عهدي کيش		اي برده دل من چو هزاران درويش
من طبع تو نيک دانم و طالع خويش		تا کي گويي ترا نيازارم بيش
هر روز به نوبتي نهيم اندر پيش		گه در پي دين رويم و گه در پي کيش
هستيم همه عاشق بدبختي خويش		در جمله ز ما مرگ خرد دارد بيش
صد ره بود از توانگر نادان بيش		هر چند بود مردم دانا درويش
و آن شاد بود مدام از دانش خويش		اين را بشود جاه چو شد مال از پيش
امروز قراري نه به کار دل خويش		دي آمدني به حيرت از منزل خويش
پس من چه دهم نشان ز آب و گل خويش		فردا شدني به چيزي از حاصل خويش
افگند به باغ و راغ آوازه‌ي خويش		آراست بهار کوي و دروازه‌ي خويش
تا بشناسد بهار اندازه‌ي خويش		بنماي بهار را رخ تازه‌ي خويش
شد سوخته و کشته جهاني درويش		از عشق تو اي سنگدل کافر کيش
گور شهدا هزار خواهد شد بيش		در شهر چنين خو که تو آوردي پيش
بر رويم زرد گل بسي کاشت چو شمع		معشوقه دلم به آتش انباشت چو شمع
پس خيره مرا ز دور بگذاشت چو شمع		تا روز به يک سوختنم داشت چو شمع
بي هيچ نصيبه عشق ميبازد زاغ		از يار وفا مجوي کاندر هر باغ
پروانه شو آنگاه تو داني و چراغ		تا با خودي از عشق منه بر دل داغ
زيباتري از جواني و مال و فراغ		نيکوتري از آب روان اندر باغ
جويان بودست درد ما را از داغ		ليکن چه کنم که عشقت اي شمع و چراغ
بهره نبرد مرا ز وصلت جز داغ		ناديده من از عشق تو يک روز فراغ
تا خو داري تو دوست کشتن چو چراغ		کردي تن من ز تاب هجران چو کناغ
پس دست اجل نهاده بر جان تو داغ		اي بيماري سرو ترا کرده کناغ
ناييم بهم پيش چو خورشيد و چراغ		خورشيد و چراغ من بدي و پس از اين
وز شوق تو از هر دو جهانم فارغ		در راه تو ار سود و زيانم فارغ
غمهاي تو مي‌خورم از آنم فارغ		خود را به تو داده‌ام از آنم بي‌غم
در پيش دلم کشيد خوش رايت عشق		تا ديد هوات در دلم غايت عشق
در شان دل من آمدي آيت عشق		گر وحي ز آسمان گسسته نشدي
بر ميم ملوک پادشاه آمد عشق		بر سين سرير سر سپاه آمد عشق
با اينهمه يک قدم ز راه آمد عشق		بر کاف کمال کل، کلاه آمد عشق

هجر تو خوشست اگر چه زارم دارد

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته