در نسيه‌ي آن جهان کجا بندد دل

شاعر : سنايي غزنوي

آنرا که به نقد اين جهانيش تويي		در نسيه‌ي آن جهان کجا بندد دل
کم شو ز ستاره کاسمان تو تويي		بيزار شو از خود که زيان تو تويي
خوش باش که در جمله جهان تو تويي		پيدا دگران راست نهان تو تويي
شخصي که جمال روزگارست تويي		مردي که براي دين سوارست تويي
شمسي که زنجم يادگارست تويي		چرخي که به ذات کامگارست تويي
چون بوسه دهي ظريف يارا که تويي		چون حمله دهي نيک سوارا که تويي
در جنگ قوي ستيزه گارا که تويي		در صلح شکر بوسه شکارا که تويي
يا مهر بود چنين سمنبر که تويي		خود ماه بود چنين منور که تويي
الله الله ازين نکوتر که تويي		گفتي که برو نکوتري گير از من
پدرام‌تر از مسند و گاهي گويي		روشن‌تر از آفتاب و ماهي گويي
تا خود به کجا رسيد خواهي گويي		آراسته از لطف الاهي گويي
بنماي دلي را که نبردي از جاي		جايي که نمودي آن رخ روح‌افزاي
خصمي دل بندگان کند بر تو خداي		ز آنروز بينديش که بي‌علت و داي
مهرافزايم گر چه بود کين‌افزاي		با خصم تو از پي تو اي دهر آراي
خود را چو کمر در دل او سازم جاي		ور تيغ دورويه کرد از سر تا پاي
نالان چو کمانچه‌ام خروشان چون ناي		در عشق تو اي شکر لب روح افزاي
چون چنگ ستاده‌ام به خدمت بر پاي		تا چون بر بط بسازيم بر بر جاي
وز منع کسي نيز مرو نيک از جاي		خود را چو عطا دهي فراوان مستاي
بندنده خدايست و گشاينده خداي		در منع و عطا ترا نه دستست و نه پاي
پس در عقبم همي زني پرتابي		در پيش خودم همي کني آنجابي
تا با تو غم تو گويم از هر بابي		جاويد شبي بيايد و مهتابي
تا حسن بر اهل عشق تاوان کردي		شب را سلب روز فروزان کردي
دست و دل و زلف هر سه يکسان کردي		چون قصد به خون صد مسلمان کردي
بر آتش فرقتم نشاندي و شدي		صد چشمه ز چشم من براندي و شدي
خاکم به دو ديده برفشاندي و شدي		چون باد جهنده آمدي تنگ برم
من مي‌گريم ز درد و تو مي‌خندي		اي رفته و دل برده چنين نپسندي
تو هندويي و برنده باشد هندي		نشگفت که ببريدي و دل برکندي
بيهوده مفرساي تن اندر خواري		اي دل منيوش از آن صنم دلداري
فارغ‌تر از آنست که مي‌پنداري		کان ماه ستمگاره ز درد و غم تو
در هر سر غمزه رستخيزي داري		در هر خم زلف مشکبيزي داري
روزي داري از آنکه ريزي داري		رو گر چه ز عاشقان گريزي داري
چون نرگس تير ماه خوابم ببري		زان چشم چو نرگس که به من در نگري
هر چند شکفته‌تر شوي شوخ‌تري		نرگس چشمي چو نرگس اي رشک پري
نه نيز به چشم رحم در من نگري		گيرم که غم هجر وصالم نخوري
آبم نبري و پوستينم ندري		اين مايه تواني که بر دشمن و دوست
وز سيرت زاهدان نکونام‌تري		از نکته‌ي فاضلان به اندام‌تري
من سوختم و تو هر زمان خام‌تري		از رود و سرود و مي غم انجام‌تري
اندر دل و جان من روايي گيري		گفتي که چو راه آشنايي گيري
در خشم شوي کم سنايي گيري		کي دانستم که بي‌وفايي گيري
دل بر تو نهادن اي بت از بي‌خبري		باشد همه را چو بر ستاره‌ي سحري
هم پرده دريده‌اي و هم پرده دري		زيرا که چو صبح صادق اي رشک پري
خواهي که به هر دو عالم اندر نگري		راهي که به انديشه‌ي دل مي‌سپري
کانجا که همي ترسي ازو مي‌گذري		در سرت هميشه سيرت گردون دار
وز شرم جمالت آفتاب اندر خوي		هست از دم من هميشه چرخ اندر دي
آخر چو ستاره شوخ چشمي تا کي		هر روز چو مه به منزلي داري پي
چون گل که ببوييم برون اندازي		چون بلبل داريم براي بازي
چنگم که ز بهر زدنم مي‌سازي		شمعم که چو برفروزيم بگدازي
چون سوزن و در سينه‌ي سوزن سوزي		گشتم ز غم فراق ديبا دوزي
تا اين دل من بدين صفت سوخته‌اي		با من دو هزار عشوه بفروخته‌اي
اين چندين عشوه از که آموخته‌اي		تو جامه‌ي دلبري کنون دوخته‌اي
کاشوب جهان و شور عالم شده‌اي		در جامه و فوطه سخت خرم شده‌اي
کامروز چو نقش فوطه در هم شده‌اي		در خواب ندانم که چه ديدستي دوش
در چشم بجاي روشنايي شده‌اي		اي آنکه تو رحمت خدايي شده‌اي
اندر خور صحبت سنايي شده‌اي		از رندي سوي پارسايي شده‌اي
عشق همه نيکوان تو شهرخ زده‌اي		تا نقطه‌ي خال مشک بر رخ زده‌اي
تا خط نکو بر رخ فرخ زده‌اي		طغراي شهنشاه جهان منسوخ‌ست
در بردن دل تو ذوفنون آمده‌اي		هر چند به دلبري کنون آمده‌اي
گويي که ز چشم من برون آمده‌اي		آلوده همه جامه به خون آمده‌اي
در وعده چو عهد خويش سست آمده‌اي		در حسن چو عشق نادرست آمده‌اي
رو هيچ مگو که سخت چست آمده‌اي		در دلبري ار چند نخست آمده‌اي
چون باد بزان شوم ز ناپروايي		خشنودي تو بجويم اي مولايي
همچون قلم آن کنم که تو فرمايي		چون شمع اگر سرم ز تن بربايي
چون باد بزان شوم ز ناپروايي		چون نار اگرم فروختن فرمايي
چون آب روانه گردم از مولايي		زير قدم خود ار چو خاکم سايي
گفتي که بمير تا دلت بربايي		گفتم که ببرم از تو اي بينايي
مي بشکيبم کنون چه ميفرمايي		گفتار ترا به آزمايش کردم
چون لاله ز خنده هيچ مي‌ناسايي		اي سوسن آزاد ز بس رعنايي
زيرا که چو گل زود روي، دير آيي		پشتم چو بنفشه گشت اي بينايي
وانگه ز برون جفاي او ميجويي		تا تو ز درون وفاي او مي‌جويي
از پنبه همي کشتن آتش جويي		زان کي برهي که نيک و بد با اويي
يا کي مرد آنکه زندگانيش تويي		غم کي خورد آنکه شادمانيش تويي
چون سوزن خود به دست گيرد روزي		باشد که مرا به قول نيک آموزي
در بر نگذارمش که سازم هوسي		در هجر تو گر دلم گرايد به خسي
در سر نگذارمش که ماند نفسي		ور ديده نگه کند به ديدار کسي
تا تن ندهي به جان پرستي نرسي		تا هشياري به طعم مستي نرسي
از خود نشوي نيست به هستي نرسي		تا در ره عشق دوست چون آتش و آب
در دولت صاحب قراني باشي		در خدمت ما اگر زماني باشي
بي ما تو چو بي‌جان و رواني باشي		ور پاک و عزيز همچو جاني باشي
تا کي ز جهان پر گزند انديشي		تا چند ز جان مستمند انديشي
يک مزبله‌گو مباش چند انديشي		آنچ از تو توان شدن همين کالبدست
وي ابر اميد نااميدي تا کي		اي عود بهشت فعل بيدي تا کي
اي سرخ سياه گر سپيدي تا کي		کردي بر من کبود رخ زرد آخر
وين باختن عشق ريايي تا کي		بيداد تو بر جان سنايي تا کي
آخر بنگويي اين دغايي تا کي		از هر چه مرا بود ببردي همه پاک
همچون دگران قماشه‌اي داشتمي		گر دنيا را به خاشه‌اي داشتمي
کبکي و سگي و لاشه‌اي داشتمي		لولي گويي مرا وگر لوليمي
برگرد بناگوش ز مي بيني خوي		مي خور که ظريفان جهان را دردي
صد توبه شکستم به که يک کوزه‌ي مي		تا کي گويي توبه شکستم هي هي
ور نيز شدن ز من بدي کي شدمي		گر آمدنم ز من بدي نامدمي
نه آمدمي نه شدمي نه بدمي		به زان نبدي که اندرين دهر خراب
معشوقه درين شهر بسي داشتمي		گر من سر ناز هر خسي داشتمي
در هر نفسي همنفسي داشتمي		ور بر دل خود دست رسي داشتمي
کي بسته‌ي آن زلف و رخ نيکومي		گر من چو تو سنگين دل و ناخوش خومي
و آن خو که تراست کاشکي من تومي		اين دل که مراست کاشکي تو منمي
از شهد جدا مشو که اندر ماني		اي شمع ترا نگفتم از ناداني
گرياني و سر بريده و سوزاني		تا لاجرم اکنون تو و بي فرماني
با لذت علم و قوت و ايماني		اي آنکه مرا به جاي عقل و جاني
گر نام تو بر خاک سنايي خواني		از دوستي تو زنده گردد داني
در عشق چه لفظهاست بردوختني		پرسي که ز بهر مجلس افروختني
عشق آمدني بود نه اندوختني		اي بي خبر از سوخته و سوختني
صد تيغ جفا بر من مسکين نزني		يک روز نباشد که تو با کبر و مني
از کوه پلنگ آري و در من فگني		آن روز که کم باشد آن ممتحني
خود چون زلفي پر گره‌اي بي‌معني		گفتم چو لبي بوسه ده‌اي بي‌معني
با ما تو برين دلي زه‌اي بي‌معني		گفتي ز که يابيم به‌اي بي‌معني
نزد همه کس چو کفر و کافر نشوي		تا مخرقه و رانده‌ي هر در نشوي
تا هر چه کمست ازو تو کمتر نشوي		حقا که بدين حديث همسر نشوي
جز باده و جز سماع و جز يار مجوي		جز راه قلندر و خرابات مپوي
مي نوش کن اي نگار و بيهوده مگوي		پر کن قدح شراب و در پيش سبوي
پيش شمن صفات خود لات شوي		گيرم که مقدم مقالات شوي
کانگه که پراکنده شوي مات شوي		جز جمع مباش تا مگر ذات شوي
يا جمله همه زيان بي سود شوي		با هر تاري سوخته چون پود شوي
زينگونه به کام دشمنان زود شوي		در ديده‌ي عهد دوستان دود شوي
وان خاک کنم ز ديده‌تر گر خواهي		بر خاک نهم پيش تو سر گر خواهي
جان نيز دل انگار و ببر گر خواهي		اي جان چو به ياد تو مرا کار نکوست
تا کي به مراد خود جهاني خواهي		تا کي ز غم جهان اماني خواهي
زين مسجد و زان ميکده ناني خواهي		چون در خور خويشتن تمنا نکني
وز خود ز سر سخن‌فروشي نرهي		از خلق ز راه تيز گوشي نرهي
از خلق و ز خود جز به خموشي نرهي		زين هر دو بدين دو گر بکوشي نرهي
درهم زده شد عشق و تمناه رهي		تا شد صنما عشق تو همراه رهي
جز جان نبود تعبيه در آه رهي		چونان شد اگر ازين دل آهي نزنم
چون ناي ميان تهي و پر بند چو ني		اي شور چو آب کامه و تلخ چو مي
بد عهد چو روزگار و مکروه چو قي		بي چربش همچون جگر و سخت چو پي

در نسيه‌ي آن جهان کجا بندد دل

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته