زندگی بدون طحال
نويسنده:دکتر علي ملائکه
آیا بدون طحال هم مي‌شود زنده ماند؟
ساختمان طحال
طحال بخشي از دستگاه لنفاوي بدن است اما مانند تيموس، تنها داراي مجاري لنفاوي وابران (خارج کننده مايع لنف) است. طحال عمدتا از دو نوع بخش ساختماني به نام پالپ تشکيل شده؛ يکي پالپ سفيد که ساختار دايره‌اي شکلي دارد و عمدتا از لنفوسيت تشکيل شده است و ديگري پالپ‌هاي قرمز که پالپ‌هاي سفيد را احاطه کرده‌اند.
کار پالپ‌هاي سفيد مشابه ندول در گره‌هاي لنفاوي است. اندازه آنها از 25/0 ميليمتر تا 1 ميليمتر متفاوت است. در اغلب موارد اين پالپ‌هاي سفيد شريانچه‌اي را احاطه مي‌کنند، اما گاهي ممکن است در يک طرف شريانچه رشد کنند. کار عمده پالپ سفيد مانند گره‌هاي لنفاوي ايجاد پاسخ ايمني فعال هومورال و سلولي در مقابل عوامل آسيب‌رسان است.
پالپ‌هاي قرمز از بافت هم‌بندي و سينوس‌هاي طحالي بزرگي تشکيل شده است. عمدتا حاوي گلبول‌هاي قرمز خون و سلولهاي دفاعي به نام ماکروفاژ هستند. کارکرد اصلي پالپ قرمز فيلترکردن خون از آنتي‌ژن‌ها، ميکروب‌ها و گلبول‌هاي قرمز پير و آسيب ديده است.اين دو بخش با يک ناحيه حاشيه‌اي از هم جدا ميشوند. 76 تا 79 درصد طحال از پالپ قرمز تشکيل شده است.
سينوس‌هاي طحالي که به آنها سينوزوييد مي‌گويند، عروق خوني گشادي هستند که نهايتا به وريدهاي ترابکولار تخليه ميشوند. شکاف‌هايي که درميان سلولهاي پوشاننده درون اين سينوس‌ها وجود دارد امکان فيلتر کردن مکانيکي خوني را که به طحال وارد مي‌شود، ايجاد مي‌کند. سلولهاي غيرطبيعي يا پيرشده که از ميان فضاهاي باريک ميان‌سلولي عبور مي‌کنند به شدت آسيب مي‌بينند و نهايتا به وسيله سلولهاي ماکروفاژ درون پالپ قرمز بلعيده ميشوند.
سينوزوييدها علاوه بر گلبول‌هاي قرمز پير، ذراتي که ممکن است در جريان خون اشکال ايجاد کنند مانند باقي‌مانده هسته سلول‌ها يا هموگلوبين‌هاي تغييرشکل يافته را نيز فيلتر مي‌کنند.
ترابکول‌هاي طحال
سلولهاي درون پالپ قرمز
درون پالپ قرمز اين سلول‌ها به چشم مي‌خورند:
گلبول‌هاي سفيد که به نسبت بيشتر در خون ديده مي‌شود. سلولهاي مدور بزرگي که سلولهاي طحالي ناميده ميشوند و توانايي حرکاتي مانند آميب را دارند و اغلب حاوي رنگدانه و گلبول‌هاي قرمز در درون‌شان هستند.
سلولهاي رتيکولوم که هريک حاوي هسته گرد يا بيضي هستند و مانند سلولهاي طحالي ممکن است حاوي رنگدانه‌ها درون خود باشند.در طحال جوان ماکروفاژهايي هم ديده ميشوند که هر کدام حاوي تعداد زيادي هسته يا يک هسته ترکيبي هستند.
سايرکارکردهاي طحال
برداشتن طحال
•افزايش متوسطي در ميزان گلبول‌هاي سفيد و پلاکت‌هاي در گردش.
•کاهش پاسخ‌دهي به برخي از واکسن‌ها.
•افزايش حساسيت به عفونت‌هاي باکتريايي و تک‌سلولي‌ها به خصوص افزايش خطر ابتلا به عفونت ناشي از باکتري‌هايي که کپسول پلي‌ساکاريدي دارند؛ مانند پنوموکوک که عامل ذات‌‌الريه است.
اسپلنومگالي
اغلب افراد دچار بزرگي طحال علامتي ندارند و مشکل اغلب در حين معاينه جسمي معمول کشف مي‌شود. اگر مشخص شود که شما دچار بزرگي طحال هستيد، احتمالا بايد تحت تصويربرداري پزشکي و آزمايش خوني قرار گيريد تا علت بزرگي طحال شما مشخص شود.
درمان براي بزرگي طحال معطوف به درمان بيماري زمينه‌ساز آن است. گرچه برداشتن طحال با جراحي اولين گزينه درماني نيست، اما ممکن است در موقعيت‌هاي معيني براي درمان بيمار انجام شود.
گرچه بزرگي طحال در اغلب موارد بي‌علامت است، برخي افراد داراي بزرگي طحال ممکن است دچار اين علايم شوند:
درد در بخش فوقاني سمت چپ شکم که ممکن است به شانه چپ تير بکشد.
احساس پري در شکم بدون اينکه فرد غذا خورده باشد يا تنها مقدار اندکي غذا خورده باشد. اين حالت هنگامي رخ مي‌دهد که طحال بزرگ شده به معده شما فشار مي‌آورد.
علايم بزرگي طحال شامل: کم‌خوني، خستگي، عفونت‌هاي مکرر و خونريزي آسان
در صورتي که در طرف چپ بالاي شکم احساس درد مي‌کنيد، به خصوص اگر درد شديد است يا هنگامي نفس عميق کشيدن بدتر مي‌شود، فورا بايد به پزشک مراجعه کنيد.
بزرگي طحال ممکن است بر کارکردهاي طحال نيز اثر بگذارد. براي مثال با بزرگ شدن طحال، اين اندام علاوه بر فيلتر کردن سلولهاي قرمز پير و آسيب‌ديده، سلولهاي قرمز طبيعي را هم فيلتر مي‌کند و در نتيجه شمار سلولهاي سالم در خون شما کاهش مي‌يابد. همچنين طحال بزرگ بسياري از پلاکت را به دام مي‌اندازد. درنهايت سلولهاي خوني و پلاکت درون طحال لخته ميشوند و با کارکرد طبيعي آن تداخل مي‌کنند. يک طحال بزرگ‌شده ممکن است حتي بيشتر از جريان خوني که به آن رشد مي‌کند، بزرگ شود و در نتيجه بخش‌هايي از اين اندام آسيب مي‌بيند يا نابود مي‌شود.
بزرگي طحال با کاهش دادن سلولهاي قرمز، پلاکت‌ها و سلولهاي سفيد سالم در جريان خون ممکن است فرد را دچار کم‌خوني، افزايش احتمال خونريزي يا عفونت‌هاي مکرر کند. همچنين بزرگي طحال ممکن است زمينه‌ساز پارگي طحال شود. حتي طحال طبيعي بافت نرمي دارد و به آساني به خصوص در تصادفات ماشين آسيب مي‌بيند. هنگامي که طحال شما بزرگ مي‌شود، احتمال پارگي طحال بيشتر مي‌شود. پارگي طحال به خونريزي مرگبار به درون حفره شکم مي‌انجامد و بايد فورا مورد عمل جراحي قرار گيرد.
منبع:www.salamat.com
