گفتگو با آقای دکتر حميد بهتاش
تنها آدم‌ها نيستند كه گروهي خوش‌اقبال‌اند و گروهي شوربخت. حتي اعضاي بدن هم مي‌توانند خوش‌شانس يا بدشانس باشند! تكرار نام بعضي از آنها برايمان خوشايند است اما برخي ديگر انگار نام ديگر «بيماري» هستند. همه ما انسان‌ها هم آپانديس و ديسك‌كمر داريم و هم قلب و مغز؛ هرچند دوتاي اول تنها دردسر و بيماري را به يادمان مي‌آورند و دوتاي دوم سلامت جسم و روان‌مان را. خلاصه آنكه گودي‌كمر هم از آن قسمت‌هاي مناقشه‌برانگيز بدن ماست. همه ما گودي كمر داريم اما بعضي‌ها با تاسف از داشتن‌اش حرف مي‌زنند. در گفت‌وگو با دكتر حميد بهتاش، فوق‌تخصص جراحي ستون فقرات و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي ايران، گودي كمر خود را بهتر مي‌شناسيم.
آقاي دكتر! شما هم گودي كمر داريد؟!
تا منظورتان چه باشد! اگر بخواهم به صورت علمي پاسخ بدهم، بايد بگويم که بله، همه ما گودي كمر داريم و البته گودي كمر تنها انحناي ستون فقرات ما نيست. اصولا خداوند در طول ستون فقرات ما چهار انحنا قرار داده است. يك انحنا در گردن كه آن هم مانند انحناي كمر حالت تقعر دارد و به آن لوردوز خفيف گردني مي‌گوييم. كمي پايين‌تر در ناحيه پشت، درست برعكس گردن، ستون فقرات ما به بيرون تحدب پيدا مي‌كند كه به آن هم قوز يا كيفوز پشتي مي‌گوييم. سپس به لوردوز يا همان گودي كمر معروف مي‌رسيم و سرانجام در ناحيه دنبالچه هم دوباره يك انحنا به جلو ديده مي‌شود.
اگر اشتباه نكنم اين فرورفتگي‌ها و بيرون‌آمدگي‌ها يكي در ميان تكرار مي‌شوند؟
بله، دقيقا اين طور است. هر فرورفتگي با يك انحنا به بيرون جبران مي‌شود.
خب، فايده اين حالت فنري و زيگزاگي ستون فقرات چيست؟
خدا فقرات ما را به اين شيوه دقيق طراحي كرده تا بتوانيم نيروي بيشتري را تحمل كنيم. اگر ستون فقرات ما مانند يك ميله صاف بود با كوچك‌ترين فعاليتي استخوان‌هايمان به شدت تحت فشار قرار مي‌گرفتند و دچار كمردرد مي‌شديم. ما در رشته ارتوپدي يك فرمول داريم كه مي‌گويد: «load=n2+1» يعني به ازاي تعداد هر انحناي يك ستون يا ميله، قدرت بارپذيري آن به توان دو، افزايش مي‌يابد.
پس اگر ستون فقرات ما صاف بود 17 برابر كمتر از حالا مي‌توانستيم وزن و فشار را تحمل‌كنيم؟
دقيقا همين‌طور است اما آنچه در اصطلاح به آن گودي كمر مي‌گوييم داشتن انحناي بيش از حد طبيعي است. در حقيقت اصطلاح علمي گودي كمر بيش از اندازه، هيپرلوردوز است.
هيپرلوردوز را چگونه مي‌توان تشخيص داد؟
روش‌هاي گوناگوني را در معاينات فيزيكي يا توسط عكس‌برداري مي‌توان به‌كار گرفت. اما شايع‌ترين روش اين است كه از بيمار مي‌خواهيم كه صاف بايستد و 2 دست او در حالت آويزان باشد. در اين حالت، اگر يك شاقول را از كنار سوراخ خارجي گوش رها كنيم، در حالت طبيعي بايد از كنار برجستگي استخوان ران بگذرد. اما در حالتي كه فرد هيپرلوردوز دارد، نخ شاقول جلوي اين برجستگي قرار مي‌گيرد. در حالت عادي، گودي كمر 45 تا 50 درجه را طبيعي در نظر مي‌گيريم. البته با استفاده از عكس ايستاده ستون فقرات هم مي‌توان ميزان گودي كمر را اندازه گرفت.
چرا اين درجه‌ها را به صورت تقريبي اعلام مي‌كنيد؟
ببينيد؛ ما در آناتومي بدن افراد گوناگون يك طيف طبيعي از تفاوت‌ها را داريم. مهم اين است كه با وجود اين تفاوت‌ها، در كل يك عضو يا دستگاه كاركردي طبيعي داشته باشد. به عبارت ديگر، ما براي تعيين گودي كمر بيش از حد طبيعي تنها به درجه لوردوز نگاه نمي‌كنيم بلكه قوز يا كيفوز پشتي را هم كه جبران‌كننده آن است، در نظر مي‌گيريم. به طور كلي، بعد از اندازه‌گيري كيفوز پشتي بايد لوردوز كمر 20 درجه بيشتر از آن باشد.
گودي بيش از اندازه كمر به چه عللي به وجود مي‌آيد؟
يكي از دلايل شايع هيپرلوردوز، قوزپشتي است. يعني ستون فقرات براي جبران كيفوز پشتي دچار هيپرلوردوز مي‌شود. مورد شايع ديگر در دختران نوجواني ديده مي‌شود كه در آستانه بلوغ هستند و به دليل شرم و حيايي كه از رشد سينه‌هاي خود دارند، به صورت كاملا ارادي، مدام قوز مي‌كنند و اين باعث تشديد گودي کمر مي‌شود. بعضي افراد هم در ناحيه لگن خود يك مشكل آناتوميك دارند كه زاويه اتصال اندام تحتاني به لگنشان طبيعي نيست و گودي بيش از اندازه كمر جبران مي‌شود. علاوه بر اين، دررفتگي مادرزادي لگن هم مي‌تواند گودي كمر را به دنبال داشته باشد. لغزندگي مهره‌هاي كمري به روي هم و كوتاهي تاندون آشيل هم از علل ديگر گودي كمر بيش از اندازه هستند.
تاندون آشيل پاشنه پا چه ربطي به گودي كمر دارد؟
ساختار اسكلتي بدن ما از اندام تحتاني گرفته تا لگن و ستون فقرات همگي به صورت يك واحد عمل مي‌كنند. وقتي تاندون آشيل يك فرد كمي كوتاه باشد موقع راه رفتن بيشتر روي پنجه پا راه مي‌رود. به اين افراد، پنجه‌رو مي‌گوييم. در اين حالت، اندام تحتاني به سمت جلو تمايل پيدا مي‌كند و براي جبران آن در ناحيه كمر، لوردوز افزايش پيدا مي‌كند. وقتي خانم‌ها كفش پاشنه بلند مي‌پوشند هم دقيقا به صورت مصنوعي همين حالت را تقليد مي‌كنند.
يعني شما توصيه مي‌كنيد خانم‌ها كفش پاشنه‌بلند نپوشند؟
نمي‌توانم مستقيما چنين توصيه‌اي كنم اما لااقل كفش پاشنه بلندي را بپوشند كه بيشتر از 5 سانتي‌متر پاشنه نداشته باشد. علاوه بر اين، حتما بايد پاشنه کفش، پهن و لژدار باشد.
بحث به خانم‌ها كشيده شد. آيا گودي كمر در خانم‌ها بيشتر است؟
بهتر است به اين شكل جوابتان را بدهم كه چون كيفوزپشتي و ناهنجاريهاي ستون فقرات در خانم‌ها بيشتر ديده مي‌شود، گودي كمر افزايش‌يافته هم در آنها نسبتا بيشتر است. خانم‌ها در سنين پايين‌تري دوره رشد ناگهاني عضلاني ـ اسكلتي خود را در بلوغ طي مي‌كنند و همين امر شايد علت بالاتر بودن ناهنجاريهاي عضلاني اسكلتي در آنها باشد.
اين همه از گودي كمر گفتيم! حالا لطفا بفرماييد که زياد بودنش چه ايرادي دارد؟
اولين ايرادش اين است كه به صورت جبراني مي‌تواند قوز پشت و به دنبال آن افزايش فرورفتگي ستون فقرات گردني و آسيب همه اينها را در پي داشته باشد. از طرف ديگر، به دليل عدم توازن در تقسيم وزن، استخوان لگن تحت فشار قرار مي‌گيرد. به هم خوردن تعادل و كشيدگي عضلات محافظت‌كننده ستون فقرات نيز كمردردهاي كششي در پي خواهد داشت.
منبع:www.salamat.com
