استحمام کودکان در گفتگو با دكتر فريبا قلمكار متخصص پوست و مو
كودكان، به‌ويژه در بدو تولد، خيلي حساس و ظريف‌اند و مادر، فرشته مراقب آنهاست. براي مادران، به ويژه آنهايي كه براي اولين بار است مادر شده‌اند، پرسش‌هايي بسياري درباره نگهداري از کودک وجود دارد که يکي از آنها، طرز حمام كردن و شست‌وشوي كودك و مراقبت از پوست و موي اوست.
دكتر فريبا قلمكار، متخصص پوست و مو و دانشيار دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، به بخشي از پرسش‌هاي مادران در همين رابطه پاسخ داده است.
ريشه اين همه تاكيد درباره مراقبت از پوست كودكان چيست؟ مگر چه تفاوتي بين پوست كودكان و بزرگسالان وجود دارد؟
پوست كودكان، سد دفاعي آسيب‌پذيرتري دارد و به ويژه در دوران نوزادي از آنجا که سطح پوست به نسبت وزن زيادتر است، موادي كه در تماس با پوست آنها قرار مي‌گيرد، بيشتر به پوست آسيب وارد مي‌كند. اگر از نظر حساسيت به مواد شيميايي يا جذب پوستي هم نگاه كنيم، مي‌بينيم که هم در بزرگسالان و هم در كودكان، چين‌هاي بدن و نواحي‌اي كه خون‌رساني بالاتري دارند، مواد شيميايي را بيشتر جذب مي‌كنند و آسيب‌پذيرتر و حساس‌ترند.
يكي از دغدغه‌هاي اصلي مادران، درست يا نادرست بودن استفاده از لوسيون‌ها و شوينده‌ها براي كودكان است. با توجه به حرف‌هاي شما، آيا استفاده از صابون، شامپو و انواع لوسيون‌ها براي شيرخواران و كودكان مناسب است؟
بله، حتما! البته از آنجا كه پوست كودكان ظريف‌تر است، بايد توجه داشته باشيم شامپو و صابوني كه استفاده مي‌كنيم pH اسيدي داشته باشد. موادي كه pH اسيدي دارند كمتر به پوست آسيب مي‌رسانند و براي كودكان مناسب‌ترند.
اما اكثر لوسيون‌ها و حتي كِرِم‌هاي مخصوص كودكان، معطرند. اين بوها براي كودكان، آزاردهنده نيستند؟
مسلما هر چقدر كِرِم‌ها و لوسيون‌هاي مخصوص كودكان بي‌اسانس‌تر و خنثي‌تر باشند، مناسب‌تر هستند اما يك عطر ملايم هم چندان مشكل‌ساز نيست.
چند بار در هفته مي‌توان كودكان را حمام كرد و چگونه؟
مي‌توان هر روز كودكان را حمام كرد ولي كودكاني كه پوست خشك و حساسي دارند، بهتر است هر روز براي آنها از شامپو و صابون استفاده نكنيم. رعايت اين موضوع به ويژه در زمستان كه هوا خشك است و پوست كودكان آسيب‌پذيرتر مي‌شود، مهم‌تر است. هفته‌اي 1 يا 2 بار صابون زدن به بدن كودكان، كافي است. ليف كشيدن هم به دفعات حمام بردن كودك بستگي دارد. هفته‌اي 2 بار ليف زدن با پارچه‌اي نرم و لطيف، فقط بايد به طور اختصاصي براي كودك استفاده شود و به محض تغيير رنگ، آن را تعويض كرد، مناسب است. مهم اين است كه پس از استفاده از ليف، آن را در محيط باز خشك كرده و در مكان خشكي نگهداري كنيم. نگهداري ليف در محيط مرطوب حمام، احتمال رشد قارچ‌ها را روي آن بالا مي‌برد و ممكن است سبب بروز ناراحتي‌هاي پوستي در كودكان شود.
شايع‌ترين ناراحتي پوستي كودكان چيست؟
اين موضوع به سن كودك بستگي دارد ولي خشكي پوست و اگزما از مهم‌ترين ناراحتي‌هاي پوستي كودكان هستند. دليل اين امر هم آن است كه ايمونوگلوبولين E در خون آنها واكنش بيشتري به برخي از مواد نشان مي‌دهد.
با كودكاني كه مبتلا به اين ناراحتي هستند، چگونه بايد برخورد كرد؟ درجه حرارت آب حمام هنگام حمام كردنشان بايد چقدر باشد؟ آيا بايد كِرِم خاصي براي آنها استفاده كرد يا نه؟
لباسي كه براي اين كودكان استفاده مي‌شود، بهتر است نخي باشد. لباس پشمي يا پلاستيكي براي پوست آنها مضر است. در مورد حمام كردنشان هم بهتر است هفته‌اي يك يا دو بار با مواد شوينده و باقي روزها بدون صابون و شامپو، شستشو انجام شود. استحمام بايد با آب ولرم باشد. آب داغ حتي بدون مواد شوينده مي‌تواند به سلول‌هاي پوستي آسيب برساند. در محيط خانه و اتاق اين كودكان هم بايد بخور روشن كرد تا هوا مرطوب باشد زيرا خشكي هوا مي‌تواند اگزماي پوستي آنها را شديدتر كند. در ضمن مي‌توان از كِرِم‌هاي مرطوب‌كننده پوست هم استفاده كرد تا سد دفاعي پوست تقويت شود.
يكي از دغدغه‌هاي مادران نحوه برخورد با عرق‌سوز شدن يا ادرارسوختگي كودكان است. شما استفاده از پودرها را توصيه مي‌كنيد؟
از آنجا كه غدد عرق پوست كودكان ممكن است هنوز تكامل پيدا نكرده باشند، تعريق سبب آزردگي بيشتر پوست آنها مي‌شود. ناحيه چين‌ها و به‌ويژه گردن از جمله نواحي‌اي هستند كه عرق‌سوز مي‌شوند. تنها كاري كه براي پيشگيري از عرق‌سوز شدن لازم است انجام دهيد، شست‌وشو با آب و سپس هوا خوردن اين نواحي است. استفاده از پودر بچه اصلا توصيه نمي‌شود چون منافذ سطح پوست را پوشانده و سبب بروز آسيب بيشتر مي‌شود. براي درمان و پيشگيري از سوختگي ادرار هم بهترين كار عوض كردن سريع كودكان است يا اينكه مادران مي‌توانند در طول روز اجازه بدهند ساعتي پاهاي كودك هوا بخورد. محيط مرطوب و خيس به ويژه مواد داخل ادرار سبب آسيب‌ديدگي سطحي پوست و از بين رفتن سطح پوست مي‌شوند. باقي ماندن پوشك مرطوب براي مدت طولاني هم زمينه را براي رشد قارچ‌ها آماده مي‌كند. گاهي اوقات درمان‌هاي اشتباه سبب تشديد عفونت‌هاي قارچي خواهد شد. پس بهترين كار، خشك نگه داشتن ناحيه است. اگر يك قرمزي سطحي روي پوست ديده شد، مي‌توان از روغن كبد ماهي يا كِرِم هيدروكورتيزون، روزي 2 بار به مدت 3 تا 4 روز، استفاده كرد. اگر احيانا از حد سوختگي فراتر رفت و دانه‌هاي چركي روي يا اطراف ضايعه پديدار شد يعني قارچ در ناحيه رشد كرده است و مي‌توان از كِرِم موضعي كلوتريمازول استفاده كرد. استفاده از كِرِم‌هاي كورتون‌دار قوي براي مدت طولاني مي‌تواند سبب رشد قارچ روي ضايعات شود و بدون تجويز پزشك هرگز نبايد استفاده شوند.
آداب استحمام نوزادان
دكتر سيد حسين فخرايي /استاد دانشگاه علوم‌پزشكي شهيد بهشتي
طي هفته اول و دوم زندگي، تا زماني که ناف نيفتاده، بايد نوزاد را فقط با اسفنج حمام کرد.
براي اين کار، کودک را در يک اتاق گرم روي مکان مسطحي مانند ميز مخصوص تعويض کهنه يا روي تخت يا کف اتاق بخوابانيد و اگر محل خواباندن کودک، سفت است؛ آن را با يک پتو و حوله نرم بپوشانيد. اگر محل استحمام کودک از سطح زمين بالاتر است، از يک نوار محافظ استفاده کنيد يا در تمام‌مدت، او را با يک دست نگه داريد. قبل از شروع استحمام، يک ظرف آب، اسفنج تميز و کاملا آب کشيده‌شده‌اي که صابون در آن نمانده باشد همراه با صابون ملايم مخصوص کودک، در دسترس قرار دهيد.
ابتدا از اسفنج مرطوب و بدون صابون براي شست‌وشوي صورت او استفاده کنيد. با اين کار، صابون به داخل چشم و دهان نوزاد نخواهد رفت. قبل از شست‌وشوي بقيه قسمت‌هاي بدن، نوزاد را داخل لگن بگذاريد و نهايتا باسن و ناحيه تناسلي او را در لگن حاوي آب و صابون قرار دهيد. موقع شست‌وشو، به چين‌هاي زير بغل، پشت گوش، دور گردن و به خصوص در دخترها به ناحيه تناسلي توجه بيشتري داشته باشيد. بعد از افتادن بندناف کودک، مي‌توانيد او را کاملا در آب قرار دهيد. اولين استحمام کودک بايد به آرامي و به مدت کوتاه انجام شود. معمولا 2 تا 3 بار حمام كردن کودک در طول يک هفته براي نوزادان كفايت مي‌كند. براي اطمينان از ميزان گرماي آب مورد استفاده براي استحمام شيرخوار نيز مي توانيد مقداري از آن را در قسمت داخلي مچ يا آرنج خود بريزيد و چنانچه آب، ولرم بود؛ براي استحمام شيرخوار، مناسب است. در اولين ماه‌هاي زندگي شيرخوار، ممکن است احساس کنيد که صبح‌ها وقت بهتري براي استحمام کودک است؛ چون در اين موقع، او هوشيار و خانه ساکت و گرم است ولي وقتي کودک بزرگ‌تر شد، بهتر است شب‌ها او را به حمام ببريد، زيرا اين کار، آرامش‌‌بخش است و کودک را آماده خواب مي‌کند.
منبع:www.salamat.com
