گفتگو با آقاي دكتر رضا فكر آزاد، جراح و متخصص بيماريهاي لثه
در حال حاضر، تعداد اندكي دستگاه ليزر با كاربري درماني در كشور وجود دارد و اين تكنولوژي در كشور هنوز همه‌گير نشده است. در اين ميان، تعداد دستگاه‌هاي ليزري كه با كاربري درماني در امر دندان‌پزشکي استفاده ميشود، شايد به تعداد انگشتان 2 دست هم نرسد. تعداد دندان‌پزشکاني كه توانايي كار با ليزر را دارند نيز بسيار محدود است. با دكتر رضا فکرآزاد، جراح و متخصص بيماريهاي لثه (پريودنتيست) و سرپرست دوره فلوشيپ ليزر در دانشكده دندان‌پزشکي دانشگاه علوم پزشکي تهران، درباره استفاده از ليزر در درمان‌هاي دندان‌پزشکي به گفتگو نشسته‌ايم.
آقاي دكتر! مدتي است که تبليغاتي را مبني بر ترميم دندان‌ها با ليزر در برخي روزنامه‌ها و مجلات شاهد هستيم. آيا اين تبليغات مبناي علمي دارند؟
ببينيد؛ اساسا عبارت ترميم دندان با ليزر، چندان صحيح نيست. دندان‌پزشک مي‌تواند دندان بيمار را با استفاده از ليزر تراش بدهد و درنهايت امر براي ترميم دندان‌ها از «كامپوزيت» استفاده كند. كامپوزيت‌ها همان مواد هم‌رنگ دندان هستند كه به منظور پر كردن دندان به كار مي‌روند. در حال حاضر با يك نور آبي كه به‌منظور فعال كردن روند «واكنش شيميايي» پخت كامپوزيت است، اين ماده به دندان مي‌چسبد. اين نور آبي كه از لامپ‌هاي هالوژن ساطع ميشود، ليزر نيست. البته ناگفته نماند ليزرهايي مانند ليزر آرگون آبي وجود دارند كه توانايي انجام اين عمل را با محاسن و معايب خود دارند ولي به لحاظ هزينه مقرون به صرفه نيستند و در حال حاضر بيشتر در امور تحقيقاتي از آنها استفاده ميشود. درواقع عملا هيچ دستگاهي از اين دست در كلينيك‌هاي دندان‌پزشکي وجود ندارد.
مي‌گويند در برخي جراحي‌هاي دهان، مثل جراحي دندان عقل، استفاده از ليزر كار را آسان‌تر مي‌كند. شما قبول نداريد؟
خب، در جراحي بافت نرم، ليزر مانند چاقو عمل مي‌كند اما نسبت به چاقو داراي مزيت‌هايي است. اول آنكه در مسير برش، مكانيسم آن به‌گونه‌اي است كه انعقاد مناسبي ايجاد مي‌كند. اين مساله براي عده‌اي كه مشكلات انعقادي دارند، يك مزيت محسوب ميشود. همچنين با انعقاد حاصل‌شده، جراح ديد بهتري نسبت به ناحيه جراحي خواهد داشت. دوم اينكه با بسته شدن عروق لنفاوي، ورم و التهاب ناشي از جراحي نيز كمتر ميشود و درنهايت، بيمار ناراحتي‌هاي كمتري متعاقب اعمال جراحي خواهد داشت. همچنين ترميم ناحيه جراحي با سرعت بيشتري رخ خواهد داد. در ضمن با ليزر قادر هستيم برش‌هايي بسيار ريز، دقيق و كنترل‌شده بدهيم. حتي مي‌توان زمان برش را در حد چند ميليونيوم ثانيه در ليزرهاي پالسي كاهش داد. اين مزيت‌ها به جراحان كمك مي‌كند، در جراحي‌هاي بافت‌هاي نرم دهاني، به‌ويژه اگر در حد ميكروسكوپي باشد، قدرت مانور بهتري داشته باشند. امكاني كه هيچ چاقويي براي آنها مهيا نمي‌کند.
آيا دقت عمل ليزر، زمان درمان را طولاني‌تر نمي‌كند؟
ليزرهايي كه 2 تا 3 سال پيش در اين زمينه به كار مي‌رفتند، كند بودند و سبب خستگي بيمار طي فرآيند درمان مي‌شدند اما با آمدن نسل جديد ليزرها، سرعت عمل دندان‌پزشکي كه با ليزر كار مي‌كند، افزايش يافته است. البته اين سرعت بستگي به مهارت دندان‌پزشک دارد. در يك جمع‌بندي كلي بايد گفت که با قابليت‌هاي روش ليزر، عوارض احتمالي در محل عمل كمتر ميشود و بهبودي سريع‌تر انجام مي‌پذيرد. همچنين درمانگر با كنترل بيشتر و آسيب كمتري به هدف خود مي‌رسد.
جراحي دندان با ليزر درد ندارد؟
بايد واقع‌بينانه نگاه كرد. درد يك فاكتور چندعاملي است و در افراد مختلف، متاثر از عواملي مانند جنس، سن و شرايط روحي است. اينكه گفته ميشود دندان‌پزشکي بدون‌درد، حداقل در حال حاضر اغراق‌آميز است و بهتر است چنين عنوان شود كه بيمار حداقل درد را متحمل خواهد شد.
ليزر در دندان‌پزشکي بيشتر در تشخيص نقش دارد يا درمان؟
كاربردهاي ليزر در دندان‌پزشکي به 3 گروه كلي تقسيم مي‌شوند. اول،تشخيص است كه در اين مرحله، ليزر به‌عنوان ابزار تشخيصي به كمك دندان‌پزشک مي‌آيد. دوم، درمان است و سوم، آثار شبه‌دارويي ليزرهاي كم‌توان يا كم‌شدت. در مرحله تشخيص، مهم‌ترين مزيت ليزر در تشخيص ساده پوسيدگي‌هاي دنداني در مراحل اوليه پوسيدگي است. در اين مرحله، ليزر به ما كمك مي‌كند تا با پديده «فلورسنت» كه ناشي از تقابل يك ليزر «ديودي» و بافت دنداني است، نه تنها پوسيدگي را تشخيص بدهيم، بلكه روند فعاليت آن را نيز دريابيم. در حال حاضر، ابزاري براي كشف اين موضوع وجود ندارد. مزيت ديگرش اين است كه قبل از آنكه مقدار زيادي از بافت‌هاي دنداني از بين برود، مي‌توان با روش‌هاي پيشگيري آن را كنترل كرد. در حقيقت، مي‌توان بيماران داراي ريسك بالاي پوسيدگي را جدا كرد و مورد توجه قرار داد. همچنين دوره‌هاي مراجعه براي درمان‌هاي دندان‌پزشکي را در زمان‌هاي كوتاه‌تري تعيين كرد.
در تشخيص سرطان‌هاي دهان، چطور؟ نقشي ندارد؟
تشخيص سرطان‌هاي ناحيه دهان و سر و گردن با استفاده از روش‌هاي جديدي است كه به كمك تزريق يك ماده حساس به ليزر انجام ميشود. اين ماده حساس به نور است و مي‌توان به كمك تجمع اين ماده در سلول‌هاي سرطاني و بازتاب پرتوهاي فلورسنت از ضايعه اين قبيل سرطان‌ها را تشخيص داد. همچنين با تهيه هولوگرام‌هاي ليزري درمانگر قادر خواهد بود، نماهاي سه بعدي از ناهنجاري‌هاي فكي و دهاني را به تصوير بكشد. جراحي بافت نرم دهان شامل نمونه‌برداري، برداشتن ضايعات «تومورال»، برداشتن ضايعات استخواني و درماني مقطعي آن نيز از كاربردهاي ليزر است.
در کدام تخصص‌هاي دندان‌پزشکي بيشتر از ليزر استفاده ميشود؟
در حال حاضر، ليزرها در تمام تخصص‌هاي 10گانه دندان‌پزشکي در بسياري از امور حرفي براي گفتن دارند كه از حوصله اين بحث خارج است. براي نمونه، در درمان ريشه دندان ضدعفوني كردن كانال دنداني به يك معضل اساسي براي متخصصان درمان ريشه دندان تبديل شده است كه باز با بهره‌گيري از فناوري ليزر اين مشكل نيز تا حدودي حل شده است. همچنين در دندان‌پزشکي كودكان كه نيازمند كنترل رفتاري خاص است، در بسياري از مراحل درماني مي‌توان از ليزر سود جست. براي نمونه در جراحي كودكاني كه زبان چسبيده به دهان دارند و در صورت تداوم در آينده دچار مشكلات فكي و گفتاري خواهند شد، نيز اين امكان ميسر شده تا با حداقل ايجاد درد و با بي‌حسي موضعي، بدون نياز به بيهوشي عمومي و در سنين حتي كمتر از 2 سال عمل جراحي را به راحتي انجام داده و زبان را آزاد كرد.
منبع:www.salamat.com
