دولت عشق

با بررسي موضوعاتي در رابطه با امام عصر(عج) و مواردي از قبيل نشانه هاي ظهور، راز طول عمر مبارك حضرت، فلسفه غيبت و... را در كتب يافتم در حالیکه اين مطالب بيشترين حجم كتابها و مقالات را تشكيل ميدادند.پژوهشگران چندان به اوضاعِ بعد از ظهور نپرداخته اند و پژوهشي یافت نشد كه به طور خاص در مورد دولت آن حضرت باشد. اين پژوهش درصدد تبيين اوضاع اجتماعي، سياسي، فرهنگي و قضایی دوران ظهور و حضور حضرت بقيةالله(عج) است تا تحقق عصر طلایی و دولت عشق و امنیت و رفاه کامل را ترسیم کند.
شنبه، 3 ارديبهشت 1390
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
دولت عشق

   دولت عشق
دولت عشق


 






 
با بررسي موضوعاتي در رابطه با امام عصر(عج) و مواردي از قبيل نشانه هاي ظهور، راز طول عمر مبارك حضرت، فلسفه غيبت و... را در كتب يافتم در حالیکه اين مطالب بيشترين حجم كتابها و مقالات را تشكيل ميدادند.

چكيده
 

پژوهشگران چندان به اوضاعِ بعد از ظهور نپرداخته اند و پژوهشي یافت نشد كه به طور خاص در مورد دولت آن حضرت باشد. اين پژوهش درصدد تبيين اوضاع اجتماعي، سياسي، فرهنگي و قضایی دوران ظهور و حضور حضرت بقيةالله(عج) است تا تحقق عصر طلایی و دولت عشق و امنیت و رفاه کامل را ترسیم کند.

مقدمه
 

در كتب اسلامي از آثار و بركاتي كه در عصر حضرات معصومين مردم از آن بهره مند بوده اند، بسيار خواندهايم. اين بركات در عصر ظهور و عصر حضور بر ما نيز مترتب میگردد. انشاءالله.
عصر ظهور عصري است كه بهشت واقعي براي مردم در روي زمين محقق ميشود و عصر طلايي به حساب مي آيد؛ عصري كه براي پيامبر(ص) نيز محقق نشد.
زيرسايه دولت امام عصر شرايط يك زندگي ايده آل از همه جهت فراهم است و در هيچ نقطه اي از عالم ظلم و تعدي و فساد نخواهد بود.
خداوند توسط اولين نبي كه به روي زمين فرستاده يك منجي را معرفي نموده است كه در آينده خواهد آمد، و اين اميد با طلوع خورشيد اسلام عميق تر شده و به مردم اين نويد داده شد كه منجي آخرالزمان يازدهمين فرزند از نسل پيامبر خاتم(ص) است. ويژگيهاي او و دولتش در روايات دوازده معصوم به طور بارزتر معرفي شده است.
با بررسي موضوعاتي در رابطه با امام عصر(عج) و مواردي از قبيل نشانه هاي ظهور، راز طول عمر مبارك حضرت، فلسفه غيبت و... را در كتب يافتم در حالیکه اين مطالب بيشترين حجم كتابها و مقالات را تشكيل ميدادند، بر آن شدم كه به بررسي و پژوهشي درباره مطلبي كه كمتر به آن پرداخته شده و جزء سؤالاتي است كه براي بسياري از مردم مطرح است بپردازم و آن موضوعاتی از قبيل سيستم حكومتي و شيوه زمامداری آن حضرت و دولتي كه ايشان بعد از ظهور تشكيل ميدهند و... بود. اینکه عملكرد ايشان چگونه است كه ظلم و ستم را بر ميچينند و فسادي باقي نميماند.
مواردي كه مورد پژوهش قرار گرفت در فصل نخست زمان ظهور مقدس و مدت تكامل آن بود، همچنین روش فرمانروايي و سيره حضرت، محل استقرار ايشان و مدت حكومت شان بود.
در فصل دوم ياران و پيروان حقيقي حضرت كه از سراسر جهان به ايشان ميپيوندند و ستاد فرماندهي، حاكمان و فرمانروايان حكومت جهاني حضرت را تشكيل ميدهند مورد بررسي قرار دادم.
در فصل سوم نحوه گسترش عدالت و ريشهكن كردن ستم و ستم گر و همچنین قضّات و قضاوت عادلانه توسط حضرت مهدي(عج) و كارگزاران ايشان را بررسي كردم.
و در فصل آخر به اوضاع اجتماعي عصر حضور، از قبيل جهان شمولي اسلام، امنيت، بهداشت، تكنولوژي و بازرگاني و... پرداختم.
اين حقير موضوع دولت امام عصر(عج) را فقط در دامنه روايات و كتب روايي بررسي كردم و بيشتر مطالب اين پژوهش نياز به بررسي و تحقيق بيشتر دارند و اين ناچيز قطرهاي از درياي اطلاعاتي است كه ائمه هداه(ع) براي پيروان راستينشان بيان فرمودهاند.
اميد است با عنايت الهي در پژوهشهاي بعدي مطالب بيشتري با تحقيقات گستردهتر ارائه نماييم.

فصل اول
 

ساماندهي ظهور مقدس
 

براي ظهور مقدس حضرت ولیعصر(عج) نميتوانيم زماني را مشخص كنيم و اساساً اين موضوع از اسرار الهي است كه خود حضرت نيز از آن مطلع نيستند و تا اراده خداوند در اين مسير قرار نگيرد اين امر محقق نميگردد. لكن برخي روايات وارد شده در اين باب را مطرح مينماييم تا خوانندگان عزيز را از اين مبحث مطلع نماييم.
ابوبصير از امام صادق(ع) روايت كرده است كه فرمودند: اما قائم ظهور نكند جز در سال طاق: سال يك، دو، يا سه، يا پنج، يا هفت، يا نه.
و نيز از آن حضرت روايت كرده است كه فرمودند: در شب بيست و سوم به نام قائم ندا شود، و در روز عاشورا قيام كند و آن روزي است كه حسين بن علي(ع) در آن كشته شده است. گويا آن جناب را مينگرم كه در روز شنبه دهم محرم در ميان ركن و مقام ايستاده و جبرئيل در سمت راست او فرياد ميزند بيعت براي خدا، پس شيعيان آن حضرت از اطراف زمين به سويش رهسپار شوند و زمين را از عدل و داد پر كند چنانچه از ظلم و جور پر شده باشد.
مفضل بن عمر از امام صادق(ع) نقل كردن كه فرمودند: ... و در آن وقت قائم تكيه بر بيتالحرام ميدهد و ميگويد: الا اي اهل عالم! هركس ميخواهد آدم و شيث را ببيند، بداند من همان آدم و شيث هستم، هركس میخواهد نوح و سام را ببيند بداند من همان نوح و سام هستم، هركس میخواهد ابراهيم و اسماعيل را ببيند، بداند من همان ابراهيم و اسماعيل هستم، هركس میخواهد موسي و يوشع را ببيند بداند من همان موسي و يوشع هستم، هركس میخواهد عيسي و شمعون را ببيند بداند من همان عيسي و شمعون هستم، هركس میخواهد محمد و اميرالمؤمنين صلواتالله عليهما را ببيند بداند من همان محمد و علي هستم، هركس میخواهد حسن و حسين را ببيند بداند من همان حسن و حسين هستم، هركس میخواهد امامان اولاد حسين را ببيند بداند من همان ائمه اطهار هستم. دعوت مرا بپذيريد و به نزد من بياييد كه هرچه ميخواهيد به شما اطلاع دهم.
و سپس آن حضرت شروع به قرائت صحف آدم و شيث، صحف نوح و ابراهيم، تورات و انجيل و زبور مينمايد و پيروان این كتب آسماني را به سوي خودش، دعوت مينمايد.
ابوبصير روايت نموده كه امام محمد باقر(ع) در ضمن حديثي طولاني فرمودند: ... او داخل مسجدالحرام شده و در جنب مقام ابراهيم چهار ركعت نماز ميخواند و تكيه به حجرالاسواد ميدهد و حمد و ثناي الهي ميكند و بر حضرت رسالت پناهي درود ميفرستد و به نحوي سخن میگويد كه هیچکس آنگونه سخن نگفته باشد.
و سرانجام اولين اقدام حضرت مولانا بقيهالله الاعظم محقق ميشود.
اللهم العن اول ظالم ظلم حق محمد و آل محمد و آخر تابع له علي ذلك. اللهم العن الجبت والطاغوت بعدد ما احاطه به علمك.
هدف اصلی برنامههای پیامبر اسلام(ص) برقراری عدالت بوده است. ولی اگر ایشان در میان مردم بر اساس علم پیغمبری عمل میفرمودند عمل ایشان به صورت سنت در میآمد و هر حاکمی مجاز بود بدون توجه به شواهد موجود به هر صورت که بخواهد حکم صادر کند. بنابراین مجازات غاصبین و ضاربین و ظالمین حق فاطمه(س)و اولاد معصومین ایشان طبق روایت پیامبر(ص) به منتقم آلعلی(ع) واگذار شده است.
مجلسي به سندش از بشير نبال از امام صادق(عج) نقل كرده كه فرمودند:آيا میداني اولين كاري كه قائم انجام میدهد چیست؟ بشیر گفت: خير. آن حضرت فرمودند: آن دو نفر (ابوبكر و عمر لعنتالله عليهما) را در حالیکه تر و تازه هستند خارج كرده و هر دو را آتش خواهد زد.
در عللالشرايع از عبدالرحيم قصير روايت میكند كه گفت: حضرت امام محمد باقر(عج) فرمودند: وقتي قائم ما قيام نمود خداوند حميرا (عايشه) را از قبر درآورد تا او را با تازيانه حد بزند و هم انتقام فاطمه(س)دختر پيامبر(ص) را از او بگيرد... عرض كردم: چرا خداوند حد او را تا روزگار قائم به تأخير مياندازد؟ فرمودند: خداوند محمد(ص) را رحمةللعالمين فرستاد ولي قائم را براي كيفر و عقوبت آنها ميفرستد.
حضرت امام عصر(عج) در جامعهاي ظهور ميكنند كه در آن ميليونها اختلاف عقيده، سليقه، مذهب و فرهنگ وجود دارد و هركدام از اين مكاتب در رأسشان شخصيتهايي دارند كه صاحبنظر هستند و ايشان بايد همه اينها را يكي كنند و حكومت واحد مركزي اسلامي مبتنی بر پايه قرآن و سنت تشكيل دهند و همه پيرو اين مكتب شوند.
براي تحقق اين هدف بايد افكار و سلايق متفاوت به نحوي يكي شوند و ايشان مسلماً ابتدا از مسيرهاي طبيعي پيش ميروند ولي در برابر معاندين و آنهايي كه در برابر حق ايستادگي میكند و آن را نميپذيرند بايد با شمشير برخورد كرد. پس احتمالاً كشتار و خونریزي را خواهيم داشت تا افكار و عقايد و سلايق و فرهنگها يكي شوند. بنابراين اين واقعه عظيم بدون برطرف كردن خارها و دشمنان سر راه آن حضرت ميسر نخواهد شد.
لذا در روايت نيز مشاهده ميكنيم كه اهلبيت براصل قتل و خونریزي هنگام ظهور و قيام حضرت اشاره كردهاند. ولي انديشه افراطي نيز در اين مسئله صحيح نيست و دليل عقلي و نقلي بر گستردگي كشتارها در حد وسيع وجود ندارد.
بشير بن ابي اراكه نبال ميگويد: هنگاميكه به مدينه وارد شدم به طرف منزل ابوجعفر(ع) رفتم عرض كردم: مرجئه ميگويند هنگاميكه قيام قائم روي دهد همه كارهاي براي او هموار خواهد شد و به اندازه يك ظرف حجامت هم خون نميريزد.
حضرت فرمودند: هرگز چنين نيست. سوگند به آنكه جانم در دست اوست كارها به اينجا میانجامد كه ما و شما عرق و خون بسته شده را پاك خواهيم كرد.
از طرف ديگر تاريخ گواهي ميدهد پيامبر اكرم و ائمه(ع) سعي داشتند امور را به طور عادي و از مسير طبيعي انجام دهند و حتيالامكان دست به شمشير نبرند، زيرا هدف آنها ارشاد و هدايت مردم است. جز آنكه گسترش عدل در جامعه اقتضاي كشت و كشتاري گرچه در حد محدود را دارد و قرار نيست تمام امور از طريق معجزه حل شود.
امام صادق(ع) فرمودند: قيام قائم واقع نميشود تا اینکه دو سوم مردم از بين بروند. راوي گويد به حضرت عرض كردم: اگر دو سوم از بين بروند چه كسي باقي ميماند؟ حضرت فرمودند: آيا راضي نميشويد اگر شما از يك سوم باقيمانده باشيد؟
امام باقر(ع) فرمودند: قائمآل محمد شباهتهايي با پنج نفراز پيامبران دارد. شباهت او با رسول اكرم(ص) قيام با شمشير است و كشتن دشمنان خدا و پيامبرش، جباران و سركشان است. او با شمشير و ترس مدد میگردد.
و خداوند در آيه 193 سوره مباركه بقره نيز میفرمايد:«وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيكُونَ الدِّينُ لِلّهِ فَإِنِ انتَهَواْ فَلاَ عُدْوَانَ إِلاَّ عَلَى الظَّالِمِينَ»؛
با آنان بجنگيد تا ديگر فتنه‏اى نباشد، و دين، مخصوص خدا شود. پس اگر دست برداشتند، تجاوز جز بر ستمكاران روا نيست.
اقدام بعدي حضرت گسيل نيروها براي فتح ممالك و بيعت گرفتن از آنها براي فرمانروايي ايشان است. در يومالخلاص صفحه 314 آمده است كه چون حضرت وليعصر وارد كوفه شود سه لشكر تنظيم ميكند، يكي را به قسطنطنيه (استامبول) دومي را به چين و سومي را به كوههاي ديلم (كرانههاي درياي خزر كه محل سكونت برادران اهلسنت است) ميفرستد كه هر سه را خداوند براي او فتح ميكند.
و در عقدالدرر صفحه 170 آمده است كه اولين لشكري كه حضرت گسيل میدارد لشكري است كه به سوي تركها ميفرستد پس بر آنها پيروز ميشوند.
همچنین در الزامالناصب جلد دوم صفحه 285 آمده است: و اما رم كه پايتخت سرزمين روم است، كسي كه آنجا را تحت سيطره خود دارد به او باب گفته ميشود و او بر عالم مسيحيت حكومت ميكند مانند خليفه در ميان مسلمانان (اين سخن يازده قرن پيش از آنكه رم پايتخت ایتالیا شود گفته شده است).
و همچنین در يومالخلاص آمده است كه چون سپاهيان حضرت، ممالكت روم (ايتاليا) را فتح كنند مردم روم به دست او مسلمان ميشوند و يكي از يارانش را به فرمانروايي آنجا منصوب ميكند.
بنابر گفته برخي روايات حضرت مهدي(عج) سپاهي را براي نبرد با روميان ميفرستند. آنها به انطاكيه رفته و صندوق مقدس را از غار انطاكیه بيرون میآورند كه در آن نسخه اصلي تورات و انجيل وجود دارد.
اميرالمؤمنين(ع) ميفرمايند: روميان به طرف ساحل دريا نزديك غار اصحاب كهف روي ميآورند و خداوند آن جوانان را با سگشان از غار بر ميانگيزد، دو نفر از آنان به نامهاي مليخا و خملاها هستند كه هر دو تسليم اوامر قائم ميباشند.
امام باقر(ع) فرمودند: آنگاه او (امام) به كوفه ميآيد و تا زماني كه خدا بخواهد در آنجا خواهد ماند تا اینکه بر آنجا استيلا يابد سپس او با همراهان خود به مرج عذراء ميآيد و عده زيادي از مردم به آن حضرت ميپيوندد و در اين روز سفياني در وادی رمله به سر میبرد. تا اینکه در روز جابهجايي آنان به يكديگر برخورد ميكنند، جمعي از پيروان آلپيامبر كه با سفياني هستند و گروهي از طرفداران سفياني كه در زمره پيروان آلپيامبر خود را جا زدهاند بيرون آمده و هر دسته به پرچم و لشکر خود ملحق ميشوند و آن روز، روز جابهجايي است.
اميرالمؤمنين(ع) فرمودند: در آن روز سفياني و هركه با او باشد كشته ميشود حتي خبردهندهاي از آنان باقي نميماند و در آن روز نااميد و زيانكار كسي است كه از غنيمت سفيانيان محروم بماند.
ابن حماد در نسخه خطي كتاب خود بيست روايت را تحت عنوان خروج مهدي(عج) از مكه به بيتالمقدس آورده كه تعدادي از آنها در منابع ما نيز وجود دارد و از جمله در آن آمده است، مهدي ميرود تا در بيتالمقدس فرود آيد خزائن را نزد او ميآورند، عرب و غيرعرب، جنگافروزان و روميان (غربيها) و ديگران جملگي به اطاعت وي درميآيند.

مدت تكامل ظهور
 

در روايات ائمه اطهار(ع) آمده است كه ظهور مقدس حضرت مهدي(عج) در مدت چهارده ماه كامل ميگردد. شش ماه امام به طور مخفيانه، مسائل را توسط يارانشان رهبري ميكنند و سپس در مكه ظهور نموده و به سمت مدينه و عراق و بيتالمقدس ميروند و اين ممالكت را به طور كامل تحت استيلاي خود در ميآورند سپس به كمك مسلمانان با روميان (غربيها) نبرد مینمايند و با آنان پيمان آتشبس ميبندند.
در صفحه 60 نسخه خطي ابن حماد از ابن مسعود از پيامبر(ص) روايت شده كه فرمودند: چون صداي آسمان در ماه رمضان شنيده شود بدانيد در شوال هياهوي شديد است و در ذيقعده، جدا شدن قبيلهها و خونريزي در ذيحجه اتفاق میافت. دو سه بار فرمودند: اما محرم چه محرمي خواهد شد، چه دور است! دور. در اين ماه مردم در اثر آشوبها كشته خواهند شد.
سؤال كرديم: اي رسول خدا صيحه آسماني چيست؟ فرمودند: اين صيحه در نيمه ماه رمضان و در شب جمعه خواهد بود و صدايي است كه خوابيده را بيدار و ايستاده را مينشاند و زنان نجيب و پوشيده را از پرده بيرون ميآورد... در شبجمعه و در سالي كه زلزله زياد است. وقتي نماز صبح جمعه را بهجا ميآوريد به خانههاي خود برويد و پنجرهها را ببنديد و خود را بپوشانيد و گوشهايتان را بنديد و وقتي آن صوت را شنيديد سر به سجده بگذاريد و بگوييد: سبحانالقدوس، سبحان القدوس، سبحانالقدوس. هركس چنين كند نجات يابد و هركس نكند هلاك شود.
علي كوراني در صفحه 283 كتاب عصر ظهور ضمن ذكر اين حديث از حضرت اميرالمؤمنين(ع) كه: «ظاهر شدن او اندكي ابهامآميز است تا اینکه نام و يادش همه جا را فراگرفته آنگاه ظهور ميكند». ميگويد مراد اين است كه امام در آغاز به تدريج ظهور ميكنند آنگاه مسئله ظهور براي مردم روشن و آشكار ميگردد و این همان مدت شش ماهي است كه امام ظهور غيرعلني خواهند داشت.
امام صادق(ع) ميفرمايند: صاحب اين امر را غيبتي است و ناگزير در آن غيبت عزلتي است، بهترين منزلگاه وي مدينه است و در كنار سي تن از يارانش به سر ميبرد و با وجود آنان اضطراب و نگراني نيست.
امام علی(ع) میفرمایند: حضرت مهدی سالهای طولانی در پنهانی از مردم به سر میبرد، آنچنان که اثرشناسان اثر قدمش را نمیشناسند، گرچه در یافتن اثر و نشانهها تلاش فراوان کنند.

سيره و روش حضرت مهدي(عج)
 

حضرت مهدي(عج) مانند همه پيامبران و رهبران راستين الهي بسيار ساده زيست است، لباسهايش درشت و كمبهاست، خوراك خشك و ناگوار میخورد و... زيرا رهبري جامعه انساني چنين سيره و روشي را نيز لازم دارد و در فكر آسايش خلق بودن و لحظهاي براي آنان نياسودن شرط اصلي آن است.
امام صادق(ع) ميفرمايند: به چه جهت براي خروج قائم علجه داريد؟ به خدا سوگند او جامه درشت میپوشد و خوراك خشك و ناگوار ميخورد.
در اينجا رواياتي را درباب سيره و روش حضرت از كتاب الارشاد نقل مينماييم:
1. مفضل از امام صادق(ع) روايت كرده كه فرمودند آنگاه كه خداوند به حضرت قائم اجازه خروج دهد آنجناب به منبر رود و مردم را به سوي خويش دعوت كند و به خدا سوگندشان دهد و به حق خويش آنان را بخواند و به اینکه در ميان آنان به روش رسول خدا رفتار كند و به كردار آن حضرت عمل نمايد.
آنگاه خداوند جبرئيل را ميفرستد كه نزد او بيايد و او در حجر اسماعيل نزد آن حضرت بيايد و بگويد به چيز مردم را ميخواني؟ حضرت دعوت خود را به او خبر دهد. و جبرئيل نخستين كسي است كه با او بيعت ميكند.
2. محمد بن عجلان از امام صادق(ع) روايت كند كه فرمودند: آنگاه كه حضرت قائم قيام كند از نو مردم را به اسلام بخواند و به چيزي كه كهنه شده و بيشتر مردم از آن دور شده و گم گشتهاند راهنمايي كند و اینکه حضرت قائم را «مهدي» خوانند براي اين است كه به چيز گم شده راهنمايي كند و اینکه او را «قائم» نامند براي اين است كه به حق قيام فرمايد.
3. عبدالله بن مغيره از امام صادق(ع) روايت میكند كه فرمودند: آنگاه كه قائم آل محمد(ص) قیام كند پانصد تن از قريش را به پا دارد و گردنشان را بزند، سپس پانصد تن ديگر را به پا دارد وگردن زند تا شش بار، كه روي هم سه هزار نفر شوند. و او میگويد من گفتم: شماره آنان به این حد رسد؟ فرمودند: آري خودشان و دوستانشان.
ابوبصير گويد: امام صادق(ع) روايت فرمودند: آنگاه كه حضرت قائم قيام كند مسجدالحرام را خراب كند تا براساس و پايههاي اصلي آن بازگرداند و مقام ابراهيم را به جاي اولي خود كه در آن بوده بازگرداند ودستهاي قبيله بنيشيبه را كه كليدهاي كعبه نزد آنان است ببرد و به كعبه بياويزد و به دستهاي آنان بنويسد اينهايند دزدان كعبه.
ابوخديجه از امام صادق(ع) روايت كند كه فرمودند: چون قائم قيام كند امر تازهاي بياورد چنانچه رسول خدا در ابتداي اسلام به امر تازهای مردم را دعوت كرد.
علي بن عقبه از پدرش روايت كند كه گفت: چون حضرت قائم قيام كند به عدالت حكم فرمايد و در دوران او ستم برداشته شود و راهها امن گردد و زمين بركتهاي خود را بيرون آورد و هر حقي به اهلش برسد و اهل هيچ كيش و آييني بر جا نماند جز اینکه همگي اظهار اسلام كنند و اعتراف به ايمان نمايند. مگر نشنيدهاي كه خداي سبحان فرمايد:«وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ»؛
با آنكه هر كه در آسمانها و زمين است خواه و ناخواه سر به فرمان او نهاده است، و به سوى او بازگردانيده مى‏شوند.
و بر حكم حضرت داوود و حضرت محمد(ص)در ميان مردم حكومت میكند. آن روز است كه زمين گنجهاي خود را ظاهر سازد و بركات خويش را آشكار نمايد. همانا دولت ما پايان دولتهاست. و اين است گفتار خداوند تعالي «وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ».
ابوبصير از امام باقر(ع) روايت كند كه فرمود: هنگاميكه امام قائم قيام كند به كوفه رود و در آنجا چهار مسجد را ويران كند و مسجد كنگرهداري روي زمين نباشد جز اینکه حضرت آنرا خراب و هموار سازد و راههاي بزرگ را وسيع كند و هر بالكني كه از خانه به كوچه آمده باشد خراب كند و سر در خانهها و ناودانهايي كه در كوچههاست از ميان بردارد و هيچ بدعتي به جاي نگذارد جز اینکه از ميان ببرد و سنتي به جاي ننهد تا آنكه آنرا به پا دارد.
قسطنطنيه و چين و كوههاي ديلم را فتح كند و به اين ترتيب هفت سال امامت كند كه هر سال برابر ده سال از سالهاي شماست. گويد عرض كردم: قربانت گردم چگونه سالهاي طولاني شود؟ فرمودند: خداوند به فلك دستور میدهد درنگ نموده و به كندي حركت كند و در نتيجه روز روزها و سالها دراز و طولاني شود.
جابر از امام باقر(ع) روايت كرده كه فرمودند: هنگاميكه قائم آلمحمد قيام كند خيمههايي بزند و قرآن را به ترتيبي كه نازل شده به مردم بياموزد. آن روز براي كسانيكه قرآن را حفظ كردهاند بسيار دشوار است زيرا آن طرز آموختن مخالف با ترتیب كنوني قرآن است. (مخالفت ترتيب آيات و سور).
عبدالله بن عجلان از امام صادق(ع) روايت میكند كه فرمودند: چون قائم آلمحمد قيام كند به حكم داوود ميان مردم حكم كند و به گواه نيازمند نباشد. خداي تعالي به او الهام میفرمايد و او از روي علم خود داوري كند و هركس را به آنچه در دل پنهان كرده آگاهي دهد. خداي سبحان ميفرمايد:«إِنَّ فِي ذَلِكَ لآياتٍ لِّلْمُتَوَسِّمِينَ * وَإِنَّهَا لَبِسَبِيلٍ مُّقيمٍ»؛
به يقين، در اين [كيفر] براى هوشياران عبرتهاست * و [آثار] آن [شهر هنوز] بر سر راهى [داير] برجاست.
در نسخه خطي ابن حماد صفحه 98 آمده است: نشانه مهدي سختگيري نسبت به كارگزاران، و بخشندهبودن با مال، و دلسوز بودن نسبت به بينوايان است.
و نيز آمده است: گوييا مهدي كره به دهان بيچارگان ميگذارد.
حضرت مهدي(عج) اينچنين سيره و روشي را در جامعه پياده خواهند كرد و برنامهريزي فرموده و به انجامش فرمان ميدهند و كافي است كه فرمان از جانب ايشان صادر گردد تا بلافاصله اجرا شود. و بدينترتيب خواستههاي مادي و معنوي بشر را كه برآورده نشده است تأمين خواهند كرد و يأس و نااميدي مردم برطرف خواهد شد.
همانطور كه ذكر شد حكومت حضرت مهدي(عج) حكومتي است مبتنی بر اسلام كه ملاكهاي برتريجويي در آن ارتباطي با نژادپرستي و عنصريت ندارد.

اين ملاكها در اسلام علم و تقوا و جهاد است:
 

علم
«قُلْ هَلْ يسْتَوِي الَّذِينَ يعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لاَ يعْلَمُونَ إِنَّمَا يتَذَكَّرُ أُوْلُوا الألْبَابِ»؛
«آيا كسانى كه مى‏دانند و كسانى كه نمى‏دانند يكسانند؟» تنها خردمندانند كه پندپذيرند.
تقوا
«إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ»؛
در حقيقت ارجمندترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست. بى‏ترديد، خداوند داناى آگاه است.
جهاد
«لاَّ يسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيرُ أُوْلِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُلاًّ وَعَدَ اللّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا؛
مؤمنان خانه‏نشين كه زيان‏ديده نيستند با آن مجاهدانى كه با مال و جان خود در راه خدا جهاد مى‏كنند يكسان نمى‏باشند. خداوند، كسانى را كه با مال و جان خود جهاد مى‏كنند به درجه‏اى بر خانه‏نشينان مزيّت بخشيده، و همه را خدا وعده [پاداش] نيكو داده، و[لى] مجاهدان را بر خانه‏نشينان به پاداشى بزرگ، برترى بخشيده است. ً
در نهجالبلاغه از اميرالمؤمنين(ع) روایت شده است كه فرمودند: او (امام) خواستهها را تابع هدایت وحی میکند، هنگامیکه مردم هدایت را تابع هوسهای خویش قرار میدهند، در حالیکه به نام تفسیر نظریههای خود را بر قرآن تحمیل میکنند او نظرها را مطابق قرآن مینماید. زمامداری حاکمیتی پیدا میکند که روش عادلانه در حکومت حق را به شما مینمایاند و کتاب خدا و سنت پیامبر را که تا آن روز متروک ماندند زنده میکند.
از رسول خدا، (ص) است كه فرمودند: در جهان جز فرمانروايي اسلام وجود نخواهد داشت و زمين چون لوح سيمين خواهد شد. (زمين چنان از كفر و نفاق پاك ميشود كه مانند شمش نقره خالص و ناب ميشود.)

پايتخت حكومت جهاني حضرت مهدي(عج)
 

ابوبصير از امام صادق(ع) روايت میكند كه فرمودند: اي ابامحمد گويا ميبينم قائم آلمحمد(ص) با خانوادهاش در مسجد سهله فرود آمده است. گفتم: آيا خانه او مسجد سهله است: فرمودند: آري.
همچنین از آن حضرت روايت شده كه فرمودند: مسجد سهله آن خانه صاحب ماست. زماني كه با خاندانش در آنجا سكونت گزيند.
حضرت علي(ع) ميفرمايند: روزگاري فرا ميرسد كه اينجا (مسجد كوفه) نمازگاه و مصلاي مهدي گردد.
ابوبكر حضرمي، ميگويد، به امام باقر يا امام صادق(ع) گفتم: كدام سرزمين بعد از حرم خداو حرم پيامبرش فضيلت دارد؟ فرمودند: اي ابابكر! سرزمين كوفه كه جايگاه پاكي است و در آن مسجد سهله قرار دارد و مسجدي كه همه پيامبران در آن نماز خواندهاند و از آنجا عدالت الهي پديدار ميگردد و قائم خداوند و قيامكنندگان پس از او همانجا خواهند بود. آنجا جايگاه پيامبران و جانشينان صالح آنهاست.
ابوبكر حضرمي از امام باقر(ع) روايت كرده كه فرمودند: گويا حضرت قائم(عج) را مينگرم كه از مكه به همراهي پنج هزار فرشته در حالیکه جبرئيل در سمت راست و ميكائيل در سمت چپ ايشان و مؤمنان پيش رويشان هستند و به نجف و كوفه آمده و لشكرها را به شهرها ميفرستند.
در روايت عمرو بن شمر است كه گويد: امام باقر(ع) نام مهدي(عج) را بردند سپس فرمودند وارد كوفه شود و در آنجا سه پرچم در اهتزاز است كه با آمدن آن حضرت پرچمها از ميان رود و حضرت در كوفه داخل شود تا به منبر بالا رود و خطبهاي خواند كه مردم از شدت گريه نفهمند چه گويد. و چون جمعه دوم شود مردم از او درخواست كنند نماز جمعه برايشان بخواند، حضرت دستور ميدهند در قسمتي از نجف به نام مسجد خط بكشند و در آنجا با ایشان نماز جمعه بخوانند سپس دستور ميدهد از پشت كربلا تا نجف نهري بكنند بطوريكه آب به نجف بنشيند و روي دهنه آن نهر را پلها و آسيابها بنا كنند.
و در روايت مفضل بن عمر است كه گفت: شنيدم از امام صادق(ع) كه فرمودند: چون قائم ما قيام كند در پشت كوفه مسجدي ساخته شود كه داراي هزار در خواهد بود و خانههاي مردم كوفه به نهرهاي كربلا متصل شود.

دولت پاينده
 

طبق روايات نقل شده حكومت حضرت مهدي(عج) حكومتي ابدي و جاودان است و دولت اهلبيت پيامبر اكرم(ص) تا رستاخيز استمرار خواهد داشت، گرچه در مورد طول حيات حضرت و مدت حكومت ايشان و فاصله ظهور تا قيامت اختلاف است ولي همه روايات به اين موضوع پرداختهاند كه اين دولت و جانشينان حضرت مهدي كه بعضي از ائمه و پيامبران هستند تا پايان دنيا استمرار و تداوم خواهد داشت.
رسول اكرم(ص) از خداوند تبارك و تعالي نقل ميكنند كه ميفرمايد: به طور يقين او را با سپاهيانم ياري میكنم و فرشتگانم را به ياري او ميفرستم تا دعوت مرا آشكار كند و همه بندگانم را بر توحيد من گرد آورد. آنگاه سلطنش را جاويد ميسازم و روزگار را تا روز رستاخيز در دست دوستانم میگردانم.
ابوبصير از امام باقر(ع) روايت میكند كه فرمودند: ...(امام) هفت سال امامت میكند كه هر سال برابر ده سال از سالهاي شماست سپس خداوند آنچه میخواهد انجام خواهد داد. گويد عرض كردم: قربانت گردم چگونه سالها دراز و طولاني ميشود؟ فرمودند: خداوند به فلك دستور ميدهد درنگ كند و به كندي حركت نمايد تا روزها و سالها طولاني شود.
گويد عرض كردم: مردم گويند اگر در گردش فلك تغييري پيدا شود تباه ميشود. فرمودند: ا ين گفتار بيدينان است. اما مسلمانان چنين نميگويند، با اینکه خداوند ماه را براي پيغمبرش به دو نيم كرد و پيش از آن خورشيد را براي يوشع بن نون برگرداند و از درازي روز رستاخيز كه مانند هزار سال است خبر داد.
و شبيه این روايت را عبدالكريم خثعمي از امام صادق(ع) نقل ميكند هفت سال حكومت هر سالش برابر ده سال شود.
نعماني در كتاب الغيبه باب 26 چنين آورده است:حضرت صادق(ع) ميفرمايند: مدت زمان حكومت قائم(عج) نوزده سال و چند ماه است.
و نيز ميفرمايند: حكمفرمايي قائم نوزده سال و چند ماه است.
و حضرت امام باقر(ع) نيز فرمودهاند كه نوزده سال از قيام تا هنگام مرگش طول خواهد كشيد.
مرحوم مجلسي ميفرمايد: در رواياتي كه درباره مدت حكومت امام آمده است بايد به احتمالات زير توجه كرد. برخي روايات بر تمام مدت حكومت دلالت دارد و برخي به مدت ثبات و استقرار حكومت و بعضي بر طبق سالها و روزهايي است كه ما ميشناسيم و برخي احاديث ديگر بر طبق سالها و ماههاي روزگار حضرت است كه طولاني است. و خداوند بر حقيقت مطلب آگاه است.
مرحوم كليني به سندش از امام صادق نقل كرده كه فرمودهاند: چون معرفت و ايمان به حضرتش در دلهاي مردم استقرار يافت مرگ حضرت حجت(عج) فرا ميرسد پس امام حسين(ع) متولي غسل و كفن و حنوط و دفن ايشان خواهند شد. (طبق فرموده پيامبر اكرم(ص) كه هر امام را امام ديگر غسل و كفن كرده و بر او نماز ميگذارد).
از بررسي مجموع روايات معلوم ميشود كه اختلاف زيادی در مورد مدت حکومت آن حضرت وجود دارد و رقمهاي 7 و9 و 14 و 19 و 20 و 30 و 40 و 70 و 140 و 309 سال در چندين روايت وارد شده است ولی در میان روایات، تعداد و استحکام این روایت از بقیه روایات بیشتر بود كه حضرت مدت 7 سال حكومت ميفرمايند و به لطف خدا هر سال از اين سالها اعتبار 10 سال فعلي را خواهند داشت و انشاءالله ما میتوانيم حضور ايشان را مدت 70 سال درك نماييم.

فصل دوّم
 

كارگزاران
 

خضر و عيسي(ع)
حكومتي كه رهبري آن به عهده مهدي موعود(عج) است كارگزاران و مسئولان آن نيز بايد نيكان و بزرگ امت باشند. بنابراين وزير اين دولت حضرت عيسي(ع) معرفي شدهاند.
در اينجا چند روايت را كه در كتاب موعودشناسي نقل شده است ذكر ميكنيم:
ابن طاووس در صفحه 3 الملاحم و ابن حماد در صفحه 160 الفتن آوردهاند، كه حضرت عيسي(ع) به حضرت مهدي(عج) میگويند: همانا من به عنوان وزير فرستاده شدهام نه به عنوان امير و فرمانروا.
همچنین در غايهالمرام صفحه 697 آمده است: حضرت عيسي وزير و پردهدار و جانشين حضرت مهدي است.
و حضرت علي(ع) ميفرمايند: سپاهيان پيشاپيش حضرت قرار ميگيرند و قبيله همدان وزيران اوخواهند بود (اين روايت در عقدالدر صفحه 97 نقل شده است).
همچنین در جلد دوم وافي صفحه 114 ضمن روايتي آمده است كه مردان الهي با مهدي همراه هستند، مرداني كه به دعوت او پاسخ گفتند و او را ياري ميكنند آنان وزيران و دولتمردان اويند كه بار سنگين مسئوليتهاي حكومت را بر دوش دارند.
مسلمانان در فرود آمدن حضرت عيسي روحالله(ع) از آسمان به زمين در آخرالزمان اتفاق نظر دارند و مرحوم مجلسي تفسير آيه 159 سوره مباركه نساء را در بحار از امام باقر(ع) چنين روايت كرده است كه فرمودند: پيش از قيامت، عيسي(ع) به دنیا فرود ميآيد و هیچکس از ملت يهود و مسيح نميماند مگر آنكه قبل از مرگ به او ايمان ميآورد و آن حضرت نيز پشت سر مهدي(عج) نماز ميگزارد.
ابوهريره در حديثي كه از رسول خدا(ص) نقل ميكند كه فرمودند: او از آسمان فرود ميآيد و با مردم به جهت دعوت به اسلام جنگ خواهد كرد، صليب را خرد كرده و خوك را ميكشد و جزيه وضع ميكند. خداوند در عصر او همه ملتها را به جز اسلام نابود میگرداند. مسيح دجال را به هلاكت ميرساند، در روي زمين چهل سال درنگ ميكند و بعد از وفات مسلمانان بر او نماز ميگزارند.
همچنین در صفحه 39 جلد دوم كتاب المنظم عبدالله بن عمر از رسول خدا(ص) نقل كرده كه فرمودند: عيسي بن مريم به زمين فرود ميآيد، ازدواج كرده و فرزند دار ميشود.
آمدن حضرت عيسي(ع) همراه حضرت مهدي(عج) از حكمتهاي الهي است و ما به آن اشارهاي میکنيم:
مسيحيان به حضرت عيسي اعتقاد دارند و همچنین آنها بيشترين جمعيت جهان را با خود اختصاص دادهاند. و زمانيكه اعتقاد آن حضرت به حضرت مهدي(عج) را ببينند و اینکه ايشان پشت سر حضرت مهدي نماز میگزارند عموم آنها نيز به اسلام و حضرت مهدي(عج) ايمان ميآورند. در نتيجه فتح بيشتر ممالك براي اسلام تسريع میشود.
در ضمن حضرت عيسي نيز متكفل مسئوليت مهمي در حكومت جهاني حضرت مهدي(عج) خواهند شد و امر وزارت و جانشيني حضرت را برعهده خواهند داشت.
كفعمي در حاشيه مصباح و همچنین در سفينهالبحار ماده قطب آوردهاند: زمين هرگز از قطب و چهار نفر اوتاد (بزرگان) و چهل پرهيزكار و هفتاد نجيب و سيصد و شصت فرد شايسته خالي نميماند و قطب همان مهدي است و اوتاد از چهار نفر كمتر نيستند زيرا دنيا همچون خيمهاي و مهدي(عج) به منزله ستون آن است و آن چهار نفر به منزله طنابهاي خيمه ميباشند و گاهي اوتاد بيشتر از چهار نفرو پرهيزكاران بيش از چهل نفر و افراد نجيب افزون از هفتاد و شايستگان فزون از سيصد و شصت تن ميباشند و ظاهراً خضر و الياس نيز از اوتاد و پيوسته به اطراف قطب ميباشند. و آنچه در مورد الياس نبي(ع) بيان شده اين است كه او از جمله زندگان است.
امام رضا(ع) ميفرمايند: خضر(ع) از آب حيات نوشيد و از اينرو زنده است و نميميرد تا در صور اسرافيل دميده شود. البته او نزد ما ميآيد و به ما سلام ميدهد و ما صداي او را ميشنويم ولي شخص او را نميبينيم.
هرجا كه نام او برده شود بايد بر او درود فرستاد. او در موسم حج حاضر شده و تمام مناسك را به جا ميآورد و در عرفات وقوف ميكند و دعاي مؤمنان را آمين میگويد و خداوند تنهايي قائم ما را به وسيله آنحضرت به انس و الفت، و وحدت وي را در كنار او به پيوستگي ميسازد.

پيمان حضرت مهدي(عج) با كارگزاران
 

حضرت مهدي(عج) پس از ظهور مقرراتي را طبق قرآن و سنت بين خود و كارگزارانشان وضع ميكنند. همانطور كه در روايات آمده است از نشانههاي حضرت مهدي(عج) اين است كه با كارگزارانشان سختگیر و با مردم مهربان هستند.
امام علي(ع) ميفرمايند: همانا قائم(عج) با يارانش پيمان ميبندد و از آنها بيعت میگيرد كه مسلماني را دشنام ندهند. حريمي را هتك نكنند و به خانهاي هجوم نبرند، كسي را به ناحق نزنند، طلا و نقره گنج نكنند و همچنین گندم و جو اندوخته نسازند، مال يتيم را نخورند، لباس خز و حرير نپوشند، كمربند زرين نبندند، در امور معاش به اندك بسنده كنند، لباس درشت بپوشند، صورت بر خاك بگذارند و در راه خدا به جهادي شايسته دست يازند.
در مقابل، خود امام نيز متعهد ميشود كه از همان راهي كه آنها ميروند برود، چون آنان لباس بپوشد، بر مركوبي مانند مركوب آنان سوار شود و چنان باشد كه آنان هستند. به اندك بسنده كند و زمين را با ياري خدا از دادگري پر كند پس از آنكه از ستم پر شده بود، و اینکه براي خود صاحب و درباني نگمارد.
همچنین آن حضرت میفرمایند: حاکمیت آن زمان (امام مهدی(عج)) عمّال و کارگزاران حکومتها را بر اعمال بدشان کیفر خواهد داد.
هنگاميكه سيصد و سيزده نفر فرماندهان كشوري و لشكري گرد آمدند در ميان ركن و مقام با آن حضرت بيعت میكنند كه مواد اين بيعت از كلام مولاي متقيان علي(ع) چنين است:

حضرت علي(ع) ميفرمايند: اصحاب قائم(عج) با او بيعت ميكنند كه:
 

دزديي نكنند؛
زنا نكنند؛
مسلماني را دشنام نگويند؛
خون حرامي نريزند؛
آبروي كسي را لكهدار نكنند؛
به خانه كسي حمله نكنند؛
كسي را به ناحق نزنند؛
طلا، نقره، گندم و جو ذخيره نكنند؛
مال يتيم نخورند؛
چيزي را كه نمیدانند گواهي ندهند؛
مسجدي را خراب نكنند؛
مشروب نخورند؛
جامه خز و ابريشم نپوشند؛
كمربند مرصع و زرين نبندند؛
راهزني نكنند؛
راهها را ناامن نكنند؛
همجنسبازي نكنند؛
به مقدار اندك خشنود شوند؛
از پليدي دوري كنند؛
عطر بزنند؛
به نيكيها فرمان دهند؛
از زشتيها بازدارند؛
لباس خشن بپوشند؛
خاك را زير سرشان بالش قرار دهند؛
در راه خدا آنچنان كه شايسته است جهاد كنند.
در اينجا در روايتي كه حضرت خود متضمن انجام برخي تعهدات شده بودند خوانديم كه براي خود دربان و نگهباني اخذ نخواهد فرمود. اين به خاطر سعهصدر حضرت است كه ميخواهند عموم مردم بدون مشكل و واسطه به راحتي بتوانند به حضور ايشان مشرف شده و مسائل خود را با ايشان مطرح نمايند و از زيارت ايشان بهرهمند گردند. و از طرفي چون طبق روايات عقل مردم كامل خواهد شد و مخالفان نيز از بين خواهند رفت، كسي كه در صدد سوء قصد به محضر مبارك ايشان برنميآيد.

ياوران، كارگزاران و مسئولان
 

هنگاميكه بنيانگذار حكومت واحد جهانی براساس عدالت و آزادي واقعي مأمور به تشكيل حكومت ميشود، تعداد 313 نفر از ياران خاص آن حضرت كه همگي از تربيت شدگان مكتب ولايت و از عاشقان خاندان عصمت و طهارت هستند در اطراف شمع و جود مقدس حضرتش گرد ميآيند و به تشكيل حكومت واحد جهاني مأموريت مييابند.
دور نيست كه حكومت حقه عادله به سيصد و سيزده استان تقسيم شود و هريك از ياران خاص آنحضرت در يك استان فرمانروايي كنند و احكام اسلام را مو به مو اجرا نمايند. مطابق روايت مستفيضه هنگاميكه حضرت بقيةالله از مكه معظمه بيرون ميآيد و اصلاح جهاني خود را آغاز ميكند، با یک سپاه ده هزار نفری حرکت میکند و به هر شهری میرسد آنرا فتح مینماید.
فساد را ریشهکن میسازد و عدالت را پیاده میکند. اما تعداد سيصد و سيزده نفر ياران خاص امام كه در روايات بسياري از آنها ياد شده، آنها فرماندهان لشكري و كشوري آن حضرت هستند كه اهداف مقدسه آن كعبه خوبان توسط آنها تحقق میيابد.
امام صادق(ع) ميفرمايند: هنگاميكه حضرت قائم آلمحمد(ص) قیام كند هفده نفر را پشت كعبه زنده ميگرداند كه عبارتند از:
پنج نفر از قوم موسي، آنان كه به حق قضاوت كرده و با عدالت رفتار میكنند. هفت نفر از اصحاب كهف، يوشع وصي موسي، مؤمن آل فرعون، سلمان فارسي، ابادجانه انصاري و مالك اشتر. (برخي روايات تعداد را 27 نفر ذكر كردهاند كه قوم موسي را چهارده نفر آوردهاند و برخي روايات نام مقداد و صالح (از سلف صالح) را نيز بردهاند).
شيخ طوسی به سندش از امام باقر(ع) نقل ميكند كه فرمودند: بين ركن و مقام سيصد و سيزده نفر به تعداد اهل بدر با مهدي(عج) بيعت خواهند كرد، در ميان آنان نجيباني از اهل مصر و شخصيتهايي از اهل شام و اخياري از عراق هستند.
و همچنین از حضرت علي(ع) نقل كرده است كه فرمودند: درود بر طالقان پس همانا براي خدا در آن گنجهايي است كه از طلا و نقره نيست ولكن در آن مرداني است كه خداوند را آنچنان كه شايسته معرفت اوست شناختهاند و آنان ياوران آخرالزماناند.
ابن طاووس در كتاب الملاحم والفتن اسامي بسياري از اصحاب امام را با شهرهاي آنها نقل نموده است.
امام باقر(ع) ميفرمايند: در ميان ياران امام پنجاه زن وجود دارند. (براي مداواي مجروحان و اين امر والا و بزرگ بودن نقش زن را در اسلام و تمدن اسلامي نشان میدهد كه حضرت مهدي(عج) آنرا تحقق ميبخشند).
ابويحيي حكيم بن سعيد میگويد از حضرت علي(ع) شنيدم كه فرمودند: همانا اصحاب قائم(عج) جواناند و هرگز در ميان آنها پيرمرد وجود ندارد مگر به مانند سرمه در چشم و يا همانند نمك در توشه مسافر كه كمترين توشه مسافر نمك است.
ياران و ملازمان حضرت همانطور كه گفته شد بايد از برترين افراد جامعه باشند ويژگيهاي ايشان طبق روايات ائمه اطهار(ع) بيان ميشود:
اخلاص ياران حضرت مهدي(عج): امام جواد(ع) به عبدالعظيم حسني ميفرمايند: هنگاميكه براي او اين سيصد و سيزده نفر از اهل اخلاص جمع شد، خداوند امر او را ظاهر خواهد كرد.
يقين و استقامت ياران حضرت مهدي(عج): امام صادق(ع) ميفرمايند: گويا قلبهاي آنها به مانند تكههاي آهن است. در قلوب آنها هيچ ترديدي نسبت به خداي متعال وجود ندارد و آنان شديدتر از آتشند.
ياران مهدي خداشناس واقعياند. امام علي(ع) ميفرمايند: ولكن در طالقان مردماني مؤمن خواهند آمد كه به خداوند معرفت واقعي دارند و آنان انصار مهدي در آخرالزمان ميباشند.
از امام صادق(ع) روايت است كه فرمودند: گويا من نظر میكنم به قائم(عج) و اصحاب او در نجف كوفه، سجدههاي به پيشاني آنها اثر گذارده است، آنان شيران روز و راهبان شباند.
تأييد الهي محافظ آنهاست: طبرسي در روايتي كه از امام علي(ع) نقل كرده است، چنين فرمودهاند: خداوند مردي را در آخرالزمان برميانگيزد و او را به ملائكهاش تأييد كرده و انصارش را حفظ خواهد نمود.
شمار ياران امام مهدي(عج) كه در منابع شيعه و سني ذكر شده است به عدد ياران پيامبر اكرم(ص) در جنگ بدر يعني سيصد و سيزده نفر است. اين امر شايد نشانه تجديد حيات اسلام كه توسط حضرت مهدي(عج) انجام ميپذيرد باشد. همچنین شايد مراد از اين ياران اصحاب خاص امام باشد. زيرا در روايات آمده است كه شمار لشكريان امام كه از مكه خارج ميشوند به ده هزار نفر ميرسد و لشكري كه حضرت در آن وارد عراق ميگردد و قدس را آزاد ميسازد متجاوز از صدها هزار تن است.
از امام باقر(ع) روايت شده است كه فرمودند: گوييا ياران قائم(عج) را ميبينيم كه بر شرق و غرب جهان احاطه پيدا كردهاند و همه چيز تحت فرمان آنهاست. حتي درندگان زمين و پرندگان شكاري آسمان در پي رضايت آنها خواهند بود و همه چيز حتي اين نقطه زمين بر نقطه ديگر آن اظهار فخر و غرور میكند و ميگويد: امروز مردي از ياران قائم(عج) بر من قدم نهاد.
و نيز فرمودند: چون قائم قيام كند در هر منطقهاي از مناطق زمين مردي را (به عنوان نماينده) ميفرستند و ميگويند دستورالعمل تو در كف دست توست. چنانچه امري برايت پيش آمد كه آنرا نفهميدي و حكمش را ندانستي به كف دست خود نگاه كن و بر طبق آنچه در آن است عمل نما.

فصل سوم
 

گسترش عدالت
 

از روايات چنين برميآيد كه سرلوحه برنامههاي انقلاب حضرت مهدي(عج) گسترش عدالت در سراسر جهان است همچنان كه هدف اصلي برنامههاي پيامبران هم همين بوده است. عدالت به معني رعايت حقوق مردم به طور كامل و برابري مردم در برخورداري از حقوق مشروعشان است كه در همه ابعاد حيات فردي و اجتماعي عامل اصلي حيات در زندگي انسان است. به عبارت ديگر «عدالت حيات زندگي است». كساني كه با عدل درگيرند كه عقلشان كامل نيست زيرا طبق احاديث عدل از جنود عقل و ظلم از جنود جهل است.
امام باقر(ع) ميفرمايند: هنگاميكه قائم ما قيام كند خداوند دستش را بر سر بندگان ميگذارد و بدينوسيله عقول آنها را كامل ميكند و عقلهايشان را پرورش ميدهد.
رسول اكرم(ص) ميفرمايند: محققاً حضرت مهدي(عج) زمين را از عدل و داد آكنده ميكند. پس از آنكه از ظلم وجور پر شده باشد.
امام علي(ع) ميفرمايند: امام مهدي(عج) قاضيان زشتكار را كنار ميگذارد و دست سازشكاران را از سرتان كوتاه ميكند و حكمرانان ستمپيشه را عزل مينمايد و زمين را از هر نادرست و خائني پاك ميسازد.
در صفحه 159 عقدالدرر آمده است: حضرت مهدي(عج) اميرانش را به تمام كشورها ميفرستد تا عدالت را پياده كنند، گرگ و گوسفند در يك مكان ميگردند. كودكان با مارها و عقربها بازي ميكنند، و هيچ آسيبي به آنها نميرسد، شر برداشته ميشود و خير ميماند. انسان يك مد میكارد و 700 مد برداشت میكند «كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنبُلَةٍ مِّئَةُ حَبَّةٍ وَاللّهُ يضَاعِفُ لِمَن يشَاء وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ» ، ربا برداشته ميشود. زنا برداشته ميشود. شرب خمر از بين ميرود.
ريا و خودنمايي از بين ميرود. مردم به اطاعت و عبادت رو میكنند. دين رونق مييابد. نمازها با جماعت خوانده ميشود.
عمرها طولاني ميگردد. امانتها رعايت ميشود. درختان پر ثمر میشود. بركتها بسيار افزون ميگردد. اشرار هلاك ميشوند. نيكان باقي ميمانند و از دشمنان اهلبيت(ع) كسي باقي نميماند.
ابوبصير از امام صادق(ع) نقل میكند كه فرمودند: مؤمناني از ياران مهدي هستند كه گروهي از فقها، نخبگان، حاكمان و قاضياني خواهند بود كه پيشرو و پشتسرشان را حضرت دست ميگذارد و مسح میكند و در پي آن هيچ قضاوتي بر آنان دشوار نخواهد بود.
امام صادق(ع) ميفرمايند: زمانيكه قائم ما قيام كند در ميان مردم بر حكم داوود نبي حكم خواهد كرد و بيّنه نيازي نخواهد داشت زيرا خداوند تعالي امور را به وي الهام فرمايد و وي برپايه دانش خود داوري كند و هر قوم را به آنچه مخفي و پنهان نموده آگاه سازد.
امام باقر(ع) نيز ميفرمايند: هنگاميكه قائم آل محمد(ص) قيام كند قضاوت او مانند قضاوت داود خواهد بود و شاهد و بيّنه نخواهد خواست.
مقصود از حكم داوودي چيست؟ حضرت داود(ع) از خداوند تعالي مسئلت نمود تا حق را آنچنان كه هست بر او بنماياند، خداوند متعال فرمود: تو نميتواني آنرا طاقت بياوري، حضرت داود(ع) اصرار نمود و خداوند او را بر حقايق و اوضاع آگاه ساخت. مردي براي مرافعه به محضر داوود آمد و عرضه داشت، مردي اموال او را به زور از او گرفته است.
خداوند داوود را آگاه ساخت كه شاكي پدر مورد شكايت را كشته و اموال او را دزديده است. حضرت داوود دستور داد شاكي را به عنوان قصاص كشتند و اموالش را به شخص مورد شكايت دادند. اين نوع داوري براي مردم گران آمد و مسائلي بين آنها مطرح گرديد كه براي حضرت داوود سخت و ناگوار آمد و از خداي تبارك وتعالي مسئلت نمود تا اين نوع داوري را از او بگيرد.
ولي چون در عصر حضرت بقيهالله(عج) عقلها كامل ميشود و مردم آمادگي پذيرش آن را دارند، حكم داوودي بهترين داوريهاست.
امام صادق(ع) ميفرمايند: چه بسا كه در همان هنگام قائم(عج) فرمان دهد تا مردي را كه كنار وي ايستاده و امر و نهي ميكند گردن بزنند، سپس در شرق و غرب چيزي باقي نميماند مگر آنكه از او بيم داشته باشند.
امام باقر(ع) ميفرمايند: پس از ظهور مهدي(عج) هيچ حقي از كسي برعهده ديگري نميماند مگر آنكه حضرت آنرا باز ميستاند و به صاحب حق مید هد.
جعفر بن سيار شامي میگويد: اندازه و حدود پسگيري حقوق از بين رفته، در روزگار مهدي(عج) بدان اندازه است كه اگر حقي در زير دندان ديگري باشد، حضرت آنرا باز ميستاند و به صاحبش باز ميگرداند.
رسول اكرم(ص) ميفرمايند: من ميان شما برپايه سوگندها و بيّنهها قضاوت مينمايم.
اگر رسول اكرم در ميان مردم براساس آگاهي و علم پيامبري قضاوت نميفرمودند عمل پيامبر به صورت سنت و حجت در ميان امتشان باقي میماند و در اينصورت هر قاضي و حاكمي مجاز بود بر هر كه بخواهد حد اقامه كند، بدون توجه به بيّنه و شاهد.
حضرت ختمي مرتبت(ص) در فرازي از خطبه بديع غدير خم ميفرمايند:هان اي گروه مردمان! نورخدای تبارك و تعالي با من است. سپس با علي بن ابيطالب(ع) آنگاه در نسل اوست تا برسد به مهدي كه همه حقوق خداي تبارك و تعالي را باز ميستاند و همه حقوق ما را ميگيرد. كه خداي تبارك و تعالي ما را بر تمام مجرمان، مخالفان، خيانتپيشگان، گنهكاران وستمكاران حجت قرار داده است.
و در كتاب كامل الزيارات آمده است كه اولين حقي كه روز قيامت گرفته ميشود پرونده قتل محسن بن علي بن ابیطالب(ع) است.
اولين حق، حق محسن بن علي(ع) و حق مادر مظلومهمان است كه گرفته ميشود، هم در رستاخيز مهدي(عج) و هم در حشر و نشر قيامت. خون محسن بن علي(ع) و جان فشاني حضرت فاطمه زهرا(س)باعث حفظ اسلام تا قيامت شد. خون بهاي ايندو بزرگوار بقاي اسلام بود و منتقم آلعلي(ع) خونخواه ايشان است.(انشاءالله)
امام كاظم(ع) ميفرمايند: خداوند براي دوازدهمين امام از خاندان ما هر دشواري را آسان میگرداند و به دست او هر جبار سرسختي نابود میشود و هر شيطان سركشي هلاك ميگردد.
امام باقر(ع) ميفرمايند: قائم قيام میكند در حالیکه بر اعراب سختگير است، راه و روش او شمشير بوده و در راه اجراي برنامههاي الهي از ملامت ملامتگران بيم نميكند.
امام مهدي(عج) سازشناپذير و قاطع است وچشمپوشي و مسامحه در برابر ستمگران و تبهكاران ندارد و هدف او اجراي عدالت و پاكسازي جوامع بشر است.
از امام باقر(ع) نقل شده است كه فرمودند: وقتي قائم اهلبيت(ع) قيام كند امكانات را به طور مساوي تقسيم مینمايد و در رعايت عدالت را برقرار ميسازد، هركس از وي اطاعت كند از خدا اطاعت نموده و هركس نافرماني او را بكند، نافرماني خدا را نموده است. تورات وديگر كتابها را از غاري در انطاكيه خارج ميسازد. در بین يهوديان براساس احكام تورات و ميان مسيحيان طبق احكام انجيل و بين اهل زبور برپايه دستورات آن و بين مسلمانان براساس آيات قرآن داوري میكند.
اموال و ثروتهاي دنيا از درون و بيرون زمين نزد وي جمعآوري ميشود و به مردم ميگويد: بياييد به سوي چيزي كه به خاطر آن قطع رحم و خويشاوندي نموديد و براي آن خونهاي حرام ريختيد و به علت آن مرتكب محرمات خدا شديد، به هركس به اندازهاي ميدهد كه قبل از او هيچكس آن مقدار نداده است و زمين را پر از عدل و داد و نور گرداند، همانگونه كه از ظلم و جور پرشده است.
در الحاوي للفتاوي جلد دوم صفحه 82 آمده است: ساكنان آسمان، مردم روي زمين، پرندگان هوا، درندگان صحرا، ماهيان دريا، همه و همه از او خشنود ميشوند.
همچنین در اعلام الوري صفحه 435 آمده است: مؤمني باقي نميماند جز اینکه خوشحالي به او ميرسد در قلبش يا در قبرش.

فصل چهارم
 

وضعيت اجتماعي
 

احياء اسلام و جهانشمولي آن
امام محمد باقر(ع) ميفرمايند: خداود هرگونه بدعتي را به وسيله او از بين خواهد برد و هر گمراهي را محو و هر سنتي را زنده خواهد ساخت.
اميرالمؤمنين(ع) در تفسير آيه «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ» ميفرمايند: سوگند به كسي كه جانم در دست اوست هيچ آبادي نميماند مگر اینکه هر صبح و شام در آن شهادت به وحدانيت خدا و رسالت محمدي(ص) بدهد.
و همچنین ابن عباس روايت ميكند كه هيچ يهودي و نصراني يا پيرو ديني باقي نميماند مگر آن كه به اسلام گرايش پيدا ميكند، صليب شكسته و خوك كشته ميشود (اين است مصداق آيه 33 سوره مباركه توبه)
امام صادق(ع) ميفرمايند: به خدا سوگند! اي مفصل، (امام) از ميان ملتها و آيينها اختلاف را بر ميدارد و يك دين بر همه حاكم ميگردد.
به عقيده محمد خادمي شيرازي در حكومت واحد جهاني كه براساس عدالت و آزادي استوار شده باشد كه ديگر مرزي در جهان وجود ندارد و نياز به گذرنامه و ارز و غيره نیست.
همه جهان تبديل به يك كشور ميشود كه تنها يك حكومت حقه حضرت بقيةالله الأعظم بر آن استيلا دارد. و فقط يك پرچم لااله الاالله محمداً رسولالله، اميرالمؤمين علياً و ابنائه المعصومين حججالله در جهان به اهتزاز در ميآيد، و تنها قانون اساسي كه در آن اجرا ميشود قرآن كريم است. و در نتيجه يگانگي مردم كامل شده و برادري و برابري به معناي اصلي كلمه برقرار ميشود.

فوران نعمات در عصر حضور
 

پيامبر گرامي اسلام فرمودهاند: امت او (مهدي(عج)) چنان نزدش پناه جويند كه زنبورهاي عسل نزد ملكه خود. زمين را از عدل و داد مالامال كند همانگونه كه از جور و ستم مالامال شده است، بطوريكه مردم همچون جامعه نخستين خود گردند.
علي كوراني در صفحه 364 كتاب عصر ظهور اين روايت را اينگونه تفسير مينمايد كه جامعه انساني در عصر مهدي(عج) يك جامعه بدون فقر و نیازمندی خواهد بود.
آنگاه جامعهای با عشق و محبت و دوستي بدون اختلاف و كشمكش كه نيازي به محاكم قضايي ندارد و در مرحله بعد جامعهاي كه معاملات در آن بدون مبادله پول انجام ميگيرد به گونهاي كه افراد آن قربهَ اليالله به يكديگر خدمت خواهند كرد و نيازها و مايحتاج خود را با هم و با اهداء صلوات و درود بر پيامبر گرامي اسلام(ص) برطرف خواهند نمود.
از امام باقر(ع) نقل شده است كه فرمودند: خداوند متعال دين خود را به وسيله او آشكار ميگرداند هرچند مشتركان نپسندند و ويرانيهاي زمين همه آباد ميگردند.
در عقد الدرر روايتي از نبي اكرم(ص) نقل شده است كه فرمودند: امت من در زمان مهدي(عج) آنچنان متنعم ميشوند كه هرگز نظير آن ديده نشده است. آسمان سيلآسا برآنها فرو ميريزد و زمين چيزي از گياهانش را باقي نميگذارد جز اینکه ميروياند. ثروت، آن روز بر روي هم انباشته ميشود.
همچنین آنحضرت ميفرمايند: زمين را عدل و داد فرا ميگيرد و آسمان باراني ميبارد، و در نتيجه زمين محصول خود را پديدار ميسازد و امت من در حكومت آن حضرت از نعمتي برخوردار ميشود كه هرگز مانند آنرا نديدهاند.
اميرالمؤمنين(ع) ميفرمايند: خداوند بزرگ به سبب وجود ما آفرينش را آغاز كرد و به سبب وجود ما نيز ختم میكند و آنچه را بخواهد به وسيله ما نابود ميسازد و با ما آنچه را بخواهد استقرار ميبخشد. به وجود ما روزگار سخت را برطرف ميسازد و به سبب ما باران فرو ميفرستد، پس فريبكاري شما را از راه خدا نفريبد. از روزي كه خداوند درهاي آسمان را بست قطرهاي باران از آن نباريد و اگر قائم ما قيام كند آسمان باران رحمت خود را فرو ميفرستد.
رسول گرامي اسلام(ص) ميفرمايند: در دولت مهدي(عج) رودخانهها پر آب ميشود و چشمه سارها به جوشش آمده، لبريز ميشود و زمين چند برابر محصول ميدهد.
اين بركات شامل حال مردگان نيز ميشود:حضرت علي(ع) ميفرمايند: مردي از فرزندانم ظهور ميكند كه در نتيجه ظهورش هيچ مردهاي در گور نميماند مگر اینکه گشايش و بركاتي در گور برايش پديد ميآيد و آنان به ديدار يكديگر ميروند و قيام قائم را به يكديگر مژده ميدهند.
طبق اين روايت در كار مردگان گشايشي حاصل شده و بركات الهي حكومت مهدي(عج) براي عموم آنها جاري ميشود.

امنيت
 

در دوران حضور حضرت مهدي(عج) در اثر روشهاي تربيتي آن حضرت، ايمان به خدا در دلها قويتر ميشود انسان، شرافت انسانی خود را بالاتر از آن ميبيند كه خويش را به گناه آلوده كند، نوعي تكامل عقل و نفس بدست ميآورد كه در نتيجه آن بخشهاي مختلف زندگي او از جهت اقتصادي، سياسي، فرهنگي و... ايمن ميشود.
ابوامامه باهلي میگويد: روزي پيامبر(ص) براي ما خطبه خواند و در پايان آن فرمود: پيشواي مردم در آن روز مردي صالح است... در آن عصر به گوسفند و گاو تعدي نميشود و كينهها از سينهها زدوده ميشود. افسار از دهان حيوانات بر میدارند (وحيوانات به حقوق هم تجاوز نميكنند تا چه رسد به اینکه انسانها به حقوق هم تجاوز كنند) كودك دستش را در دهان درنده ميگذارد ولي حيوان آزاري به او نميرساند. بچه حيوان جلو شير و درنده انداخته ميشود و شير آسيبي به او نميرساند. شير در ميان گله شتر و گرگ در ميان گله گوسفند همانند سگ گله ميباشند.
اميرالمؤمنين(ع) ميفرمايند: هرگاه قائم ما قيام كند، درندگان با چهارپايان از در آشتي وارد ميشوند و با انسانها كاري ندارند، تا جاييكه زني از عراق به شام ميرود و در اين مسير جز بر روي گياهان گام نخواهد نهاد. زيورش روي سرش خواهد بود بدون اینکه درندهاي او را نگران سازد يا از درندهاي بترسد.
ابن عباس میگويد: در آن عصر حتي گرگ، گوسفند را نميدرد و شير، گاو را از بين نميبرد و مار، به انسان آسيبي نميرساند و موش، انباني را نميجود و به آن دستبرد نميزند.
در باب هفتم عقدالدور از حضرت علي(ع) نقل شده است كه فرمودند: ميش وگرگ در يك محل ميچرند و كودكان با مارها و عقربها بازي ميكنند و يان گزندگان به آنان آسيبي نميرسانند بدي از بين رفته و نيكي باقي ميماند.
امام باقر(ع) ميفرمايند: به خدا سوگند، ياران مهدي تا آن اندازه ميجنگند، كه خدا به يگانگي پرستيده شود و به او شرك نورزند و تا آنجا كه پيرزني سالخورده و ناتوان از اين سوي جهان به آن سوي رهسپار شود و كسي متعرض او نشود.
شخصي از حضرت امام صادق(ع) پرسيد: چرا آرزوي ظهور را داشته باشيم؟ آيا در دوران غيبت مقام والايي داريم؟ حضرت فرمودند: سبحانالله! آيا دوست نداري كه امام عدالت را در جهان بگستراند و امنيت را در راهها برقرار سازد و با حكم منصفانه با ستمديده رفتار نمايد و به او ياري رساند؟
علي بن عقبه از پدرش نقل ميكند: در روزگاري كه حضرت قائم(ع) ظهور ميكند به عدالت حكم مينمايد وستم در حكومتش برچيده ميشود و به سبب وجود آن حضرت راهها امن ميگردند.
امام صادق(ع) در تفسير آيه «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِيِ ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يشْرِكُونَ بِي شَيئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» ميفرمايند: اين آيه درباره قائم(عج) و يارانش نازل شده است.

اصلاحات و آباداني
 

امام عصر(عج) پس از ظهور مقدسشان اصلاحاتي ميفرمايند و آسمان و زمين هم همكاري كرده و همه بركات خود را آشكار ميسازند، گياهان و دامها افزون ميگردند. همگان به بينيازي ميرسند، رفاه همگاني در جامعه گسترده ميشود و همه موجودات جهان راضي و خشنود خواهند بود و در نتيجه آباداني وآسايشي در دنيا حاصل ميشود كه بشر نظير آنرا نديده است و انسان زيرسایه دولت امام عصر(عج) از زندگي سعادتمند بهرهمند ميگردد.
شيخ طوسي در كتاب الغيبه و شيخ مفيد در كتاب الارشاد برخي از اين اصلاحات را ذكر نمودهاند:حل مشكلات راهها و رفت و آمدها، از جمله عريض كردن راههاي عمومي تا 60 ذراع. امام موسي كاظم(ع) ميفرمايند: هنگاميكه قائم ما قيام كند به اطلاع دارندگان مركب میرساند كه از ميان راهها وجادهها حركت كنند و به افراد پياده دستور ميدهد از دو سوي راهها و خيابانها حركت نمايند. سپس هر سوارهاي كه از كنار راه حركت كرد و به كسي آسيب رساند او را به پرداخت ديد و خونبها ملزم میكند و چنانچه فردي پياده در ميان راه حركت كرد و دچار آسيب شد حق گرفتن ديه را ندارد.
دستور از بين بردن پنجرههايي كه به خيابانها و كوچهها باز ميشود و منع ايجاد پنجره جديد. شايد اين دستور به منظور جلوگيري از اشاعه فساد باشد كه به طور مثال داخل منزل از خيابان ديده نشود يا بوي غذا از پنجرههاي آشپزخانه منازل بيرون نيايد.
از بين بردن بالكنهايي كه به داخل كوچه آمده باشد و سردرهاي بلند منازل و ناودانهايي كه به كوچه ميريزند.
بازداشتن مردم از گذاشتن چاه آب (فاضلاب) در راهها.

از بين بردن مساجد مجلل و كنگرهدار.
 

پيامبر اكرم(ص) فرمودند: در عصر مهدي(عج) چهارپايان در امان باشند و درندگان سازش كنند و زمين پارههاي جگرش را بيرون بريزد. ابن عباس پرسيد: پارههاي جر زمين چيست؟ فرمودند: ستونهاي از طلا و نقره.
همچنین آن حضرت فرمودند: در پايان امت من مهدي خارج ميشود كه خداوند با باران رحمتش او را سيراب ميكند و زمين گياهانش را ميروياند، ثروت را به طور مساوي تقسيم ميكند و دام در جهان فراوان ميشود و امت اسلام بسيار بزرگ و شكوهمند ميگردد.
حبّه عرني میگويد: اميرمؤمنان به شهر حيره رفت و درآنجا در حالیکه با دستش به كوفه اشاره ميفرمود، فرمود: به طور حتم خانههاي شهر كوفه به شهر حیره متصل ميشود.
شايد این حديث نشانگر حل شدن مشكل مسكن در زمان امام عصر(عج) باشد.
در كتاب الغارات آمده است: «در عهد امام عصر(عج) مشكل مسكن حل ميشود همانگونه كه عملاً در زمان اميرالمؤمنين(ع) حل شده بود و به بركت حكومت آن حضرت هركس منزلي مستقل براي خود داشت». حضرت مهدي(عج) نيز با پياده كردن اسلام اين مشكلات را حل ميفرمايند: «زمين از آن خداست و هركه آبادش كند».
هر زميني كه ملك كسي نباشد حق انساني خواهد بود كه به وسيله آباداني و ساختن بنا آنرا آباد ميكند و به هيچ عنوان از قبيل قوانين شهرداريهاي امروز و غير آن نميتوان به او اعتراض كرد يا از او ماليات گرفت.
امام باقر(ع) ميفرمايند: پس از آنكه حضرت مهدي(عج) وارد كوفه ميشوند، گروهي را مأمور ميكند تا از پشت آرامگاه امام حسين(ع) رودخانهاي به سوي غریین (در ساختمان مشهور نزديك حيره) حفر كنند تا آب به سوي نجف سرازير شود و روي آن رودخانه پلها و آسيابهايي ميسازند.
گسترش كوفه به حدي ميرسد كه از يكسو به حيره و از سوي ديگر به كربلا متصل ميشود. (حدود 120 كيلومتر) كه به اين ترتيب حدود بيست كيلومتر بيابان خشك و لم يزرع عراق با احداث اين رودخانه و ساختهشدن پل و مسكوني شدن اطراف آن به مزارع پر بار و زيبايي تبديل ميشود و سبزي و خرمي كوه و دشت و صحرا را فرا ميگيرد و نعمتهايي الهي فراوان ميشود و مردم از چنان نعمات و بركاتي بهرهمند میشوند كه هرگز نظير آنرا نديدهاند.

رشد فرهنگي، تربيتي، اخلاقي
 

در فرمايشات مستفيضه از جانب امام عصر(عج) آمده است: «وأمّا الحوادثَ الواقعه فارجِعوا إلی رُوّاه حَدیثِنا، إنَّّهم حُجّتی علیکم وأنا حُجه الله»
اين فرمايش ايشان به دوران غيبت مربوط ميشود. وقتي ايشان ظهور فرمودند، حجتالله حضور دارد پس از حجتِ حجهالله بينيازي حاصل ميشود.
در مورد كتب فقه و حديث، نقش مقدار زيادي از موضوعات از بين ميرود و حضرت مهدي(عج) قواعد عمومي فقه را روشن فرموده در نتيجه از مباحث اصولی بينياز خواهيم شد. در مورد كتب درايه و رجال و شرح حال راويان در زمان حضرت ولیعصر(عج) مردم احكام شرعي را به صورت قطعي و همانطور كه در اصل بوده است درخواهند يافت. بيشتر كتب تفسير از اعتبار ساقط خواهند شد، در آن زمان فقط تفاسير روايت شده از ائمه اهلبيت باقي خواهد ماند.
اين حكم در مورد قرائتهاي مختلف قرآن كريم نيز جاري ميشود و مردم قرآن را از حضرت همانگونه كه از سوي خداي متعال نازل گرديده است فرا ميگيرند.
در ضمن در عصر حضور حضرت مهدي(عج) وسایل ارتباط جمعي طريقي براي گسترش تعليمات مربوط به تربيت صحيح و اسلامي خواهد بود و از آنها در محدوده اسلام به طور صحيح و صالح و مفيد استفاده خواهد شد. در مدارس نيز كودكان تعليمات اسلام را در صدر دروس فرا خواهند گرفت و دورههاي تعليم در تمام مراحل آن اسلامي خواهد بود.
مفضل بن عمر میگويد امام صادق(ع) فرمودند: هنگاميكه قائم ما قيام كند، شخص شب را به صبح ميرساند، در حالیکه نادان و ترسو و بخيل است و به هنگام صبح داناترين و شجاعترين و بخشندهترين انسانهاست. و پيروزي پيشاپيش امام در حركت خواهد بود.
امام حسن مجتبي(ع) ميفرمايند: خداوند درآخرالزمان مردي را برميانگيزد كه كسي از منحرفان و فاسدان نميماند مگر اینکه اصلاح گردد.
امام صادق(ع) به زيد زراد، ميفرمايند: شما مؤمن هستيد ولي ايمانتان كامل نميگردد مگر آنكه قائم ما ظهور كند در آن هنگام خداوند در شما بردباري و شكيبايي پديد میآورد و آنگاه مؤمن كامل خواهيد شد.
نيز آن حضرت ميفرمايند: در دولت قائم(عج) شيعيان ما بزرگان و زمامداران زمين خواهند بود و به هريك قدرت چهل مرد جنگي داده خواهد شد.
امام باقر(ع) ميفرمايند: وقتي كه امر ما واقع شود و مهدي(عج) ما خروج كند، هريك از شيعيان از شير پر جرأتتر و از نيزه برّندهتر خواهند شد. به نحوي كه دشمن خود را با پا بر زمين افكنده و با دستش او را خواهند كشت.
و همچنین آن حضرت ميفرمايند: هركه قائم(عج) از اهلبيت مرا دريافت اگر بيماري داشت بهبود يابد و اگر ضعيف بود قوي گردد.
طبق اين روايت هر نوع ضعف از شيعه برداشته ميشود به قوت و عزت و قدرت تبديل ميگردد.
امام باقر(ع) ميفرمايند، هنگاميكه رستاخيز قائم ما فرا رسد، دستش را بر سر مردم ميگذارد و اخلاق آنها را تكامل ميبخشد.
تكامل تربيت و بلوغ روحي و غني شدن (استغناي) روح انسان از جمله برنامههاي مهم قيام امام مهدي(عج) است.
ايشان زمينهها و شرايط و عوامل اصلي صلاح و شايستگي، به ساماني، رفاه، عدالت، دادگري، قانونشناسي، تعهدپذيري، مهرورزي، ، محبت، ايثار و فداكاري در سطح جامعهها پديدار گردد.

وضعيت مساجد در دولت امام عصر(عج)
 

تمام امكانات در دولت امام عصر(عج) براي اهداف اصلي مذهب و در ضمن براي رفاه مردم به كار گرفته ميشود. براي تحقق اين آرمانها ظاهرسازيهاي بيمحتوا به نام مذهب ممنوع ميگردد و عليالخصوص مساجد به صورت ساده و به دور از هرگونه تجملاتي در ميآيد. پيامبر اعظم(ص) از ليف خرما وچوب مسجدي ساخت به عظمت مسجدالنبي تزئين مساجد از نظر اين حقير دور از عدالت است.
عمر بن جميع از امام باقر(ع) سؤال كرد: نماز خواندن در مساجدي كه نقش و نگار دارند چگونه است؟ امام فرمودند: اين كار را خوش ندارم و در این روزگار ضرري براي شما ندارد ليكن اگر عدالت حاكم گردد خواهيد ديد كه در اين امور چگونه عمل ميكند.
جابر جعفي از امام باقر(ع) نقل ميكند كه فرمودند: هرگاه قائم آلمحمد(ص) قيام كند خيمههايي نصب میكند كه كساني قرآن را همانطور كه نازل شده (طبق جمعآوري مولاي متقيان(ع)) به مردم تعليم دهند، در آنروز اين مشكلترين كارهاست. زيرا آن متفاوت با قرآن فعلي جمع آوري شده است.
اصبخ بن نباته ميگويد از حضرت علي(ع) شنيدم كه فرمودند: گويا عجم را ميبينم كه چادرهايشان در مسجد كوفه برافراشته شده است و به مردم قرآن ميآموزند به همانگونه كه فرود آمده است.
به گواهي لغتشناسان از جمله صاحب مجمعالبحرين مراد از عجم در اينجا فارسها و ايرانيان هستند.
همچنین اميرالمؤمنين(ع) ميفرمايند: گويا شيعيانم را ميبينم كه در مسجد كوفه گردآمدهاند و با برپايي چادرهايي مردم را به همان ترتيبي كه قرآن نازل شده بود آموزش میدهند.
لازم به تذكر است كه محتواي لغوي قرآن از زمان پيامبر اكرم(ص) تا به امروز هيچگونه تغييري نكرده است. تنها تفاوت نوع آموزش در حكومت حضرت مهدي(عج) اين است كه آن قرآن توسط مولاي متقيان جمعآوري شده به همان نحوي كه در مدت 23 سال ملازمت پيامبر اعظم(ص) جمعآوري فرموده بودند (قرآن فعلي جمعآوري شده توسط عثمان بن عفان است).
حبّه عرني ميگويد: اميرمؤمنان به سوي سرزمين حيره رهسپار شدند و فرمودند: به طور حتم در اين شهر مسجدي ساخته خواهد شد كه پانصد در داشته باشد و دوازده امام جماعت عادل در آن نماز جماعت برگزار كنند. گفتم: يا اميرالمؤمنين اينگونه كه توصيف میكني آيا مسجد كوفه گنجايش مردم را خواهد داشت؟ فرمودند: چهار مسجد در آنجا ساخته خواهد شد كه مسجد كوفه (فعلي) از همه آنها كوچكتر خواهد بود و این مسجد (كه پانصد در دارد) و دو مسجد ديگر كه در دو سوي شهر كوفه قرار ميگيرند احداث خواهد گشت.
و مفضل از امام صادق(ع) نقل میكند كه فرمودند: هنگاميكه حضرت قائم(عج) قيام كند در بيرون شهر كوفه (ظهرالكوفه) مسجدي خواهد ساخت كه هزار درخواهد داشت.
از ايران و لبنان، از عربستان و مصر و سوريه همه مسلمانان از سراسر جهان قرار است در شهر كوفه، پشت سر امامي كه سالها آرزوي ديدارش را داشتند نماز جمعه بخوانند، پس بايد اين مصلي و مسجد ظرفيت اين جمعيت را داشته باشد ولي با اين وصف امام صادق(ع) ميفرمايند: فرد نمازگزار روز جمعه براي شركت در نماز جمعه سوار بر مركبي تيزرو ميشود ولي بدان نميرسد.

رشد علم و تكنولوژي
 

از روايات مستفضيه چنين برمیآيد كه در بعد صنعت و تكنولوژي پيشرفتهاي شگفتانگيزي صورت خواهد گرفت. هرچند روايات، جزئيات اين پيشرفتها را بازگو نكردهاند ولي مجموعي از روايات چنين ميگويند: شخصي در مشرق برادرش را در مغرب ميبيند، يا اینکه حضرت را به هنگام سخنراني همه جهانيان مشاهده ميكنند، ياران حضرت از فاصله دور با هم سخن میگويند و سخن يكديگر را ميشنوند چوب تعليمي و بند كفش با انسان سخن ميگويند، اشياء درون خانه به انسان گزارش میدهند، انسان براي مسافرت روي ابر سوار شده و به اين سو و آن سو پرواز ميكند، و نمونههاي زيادی از اينگونه روايات كه هرچند برخي از آنها شايد اشاره به اعجاز داشته باشند ولي با توجه به همه روايات میتوان دگرگوني تكنولوژي را دريافت.
و البته حضرت امام عصر(عج) هم از تكنيكهای موجود استفاده میكند و هم در توسعه آن ميكوشد ولي همه آنها را در راستاي اهداف خلقت بشر به كار ميگيرد و از همه آنها در جهت تحقق آرمانهاي اسلام و برنامههاي ظهور مقدسشان استفاده ميكنند.
امام صادق(ع) ميفرمايند: خداوند ذوالقرنين را در انتخاب دو ابر رام و سركش آزاد گذاشت و او ابر رام را انتخاب كرد كه رعد و برقي در آن نبود! اگر ابر سركش را بر ميگزيد حق او نبود زيرا خداوند آنرا براي قائم(عج) ذخيره كرده است.
«يا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالإنسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ فَانفُذُوا لاَ تَنفُذُونَ إِلاَّ بِسُلْطَانٍ»؛
اى گروه جنّيان و انسيان، اگر مى‏توانيد از كرانه‏هاى آسمانها و زمين به بيرون رخنه كنيد، پس رخنه كنيد. [ولى] جز با [به دست آوردن] تسلّطى رخنه نمى‏كنيد.(مهدي(عج))
از اين آيات روايات چنين بر ميآيد كه آسمانهاي هفتگانه و زمينهاي ششگانه نيز آباد و مسكوني هستند و در عصر آن حضرت سفر به آنها صورت خواهد گرفت.
همچنین از حضرت صادق(ع) روايت شده است كه فرمودند:
ستوني از نور از زمين تا آسمان براي او نصب ميگردد و اواعمال بندگان خدا را در آن ميبيند، و در زير صخرهاي در اهرام مصر علومي براي وي ذخيره گرديده است كه دست كس پيش از او به آن نميرسد.
همچنین آن حضرت فرمودهاند:دانش بيست و هفت حرف است و مجموع آنچه پيامبران آوردهاند تنها دو حرف میباشد و مردم تا آن روز بيش از دو حرف را نميدانند وچون قائم قيام كند بيست و پنج حرف بقيه را نيز بيرون آورده و در ميان مردم منتشر ميسازد و بدينسان بيست و هفت حرف دانش را كامل كرده و نشر میدهد.
و نيز فرمودهاند:چون قائم ما قيام نمايد خداوند چشم وگوش شيعيان ما را چنان تقويت كند كه بين آنها و امام پست و پيك وجود نداشته باشد به گونهاي كه وقتي امام با آنها سخن میگويد آنها ميشنوند و او را ميبينند در حالیکه اما در جايگاه خود قرار دارد.
رسول خدا(ص) ميفرمايند:سوگند به آنكه جانم در دست اوست قيامت بر پا نميشود تا اینکه كفش، چوب تعليمي يا عصاي شخصي (انساني) به او خبر دهند كه خانوادهاش پس از خارج شدن او از خانه چه كاري انجام دادهاند.
امام باقر(ع) ميفرمايند:در زمان او به شما حكمت خواهند داد. چنانكه زني در خانهاش به كتاب خدا و سنت پيامبرش قضاوت خواهد نمود.
اين روايت نشاندهنده بالا رفتن سطح دانش و حكمت همه انسانها در عصر امام عصر(عج) است.
از امام صادق(ع) منقول است كه فرمودند: در زمان قائم(عج) شخص مؤمن در حالیکه در مشرق به سر ميبرد، برادر خود را كه در مغرب است ميبيند و آنكه در مغرب است نيز برادر خود را در مشرق ميبيند.
امام علی(ع) میفرمایند: حضرت مهدی(عج) زره دانش بر تن دارد با تمامی آداب و با معرفت کامل آنرا فراگرفته است، حکمت گمشده اوست که همواره در جستوجوی آن میباشد.

بهداشت
 

امام سجاد(ع) ميفرمايند:هنگاميكه قائم ما قيام كند، خداوند عزَّوجلّ بيماري و بلا را از شيعيان ما دور ميسازد. و قلبهايشان را همانند آهنهاي محكم قرار میدهد و توان و نيروي هريك از آنان را برابر نيروي جهل مرد ميگرداند و آنان فرمانروايان روي زمين و بزرگان آن ميشوند.
مفضل بن عمر از امام صادق(ع) نقل ميكند كه فرمودند:هنگاميكه قائم ما قيام كند مردم در سايه فرمانروايي او عمري دراز خواهند داشت، به گونهاي كه براي هر شخص هزار فرزند متولد ميشود.
امام باقر(ع) ميفرمايند:هنگاميكه قائم ما قيام كند، چاههای فاضلاب و ناودانهايي را كه در مسير راههاست از بين ميبرد.
امام حسين(ع) ميفرمايند:هيچ نابينا زمينگير و دردمندي بر روي زمين نميماند، مگر اینکه خداوند درد او را برطرف ميسازد.
امام صادق(ع) ميفرمايند:هنگاميكه حضرت قائم(عج) قيام كند، خداوند بيماريها را از مؤمنان دور ميسازد و تندرستي را به آنان باز ميگرداند.
امام باقر(ع) ميفرمايند:هركس قائم اهلبيت مرا درك كرد، اگر به بيماري دچار باشد، شفا میيابد و چنانكه دچار ناتواني باشد توانا و نيرومند ميگردد.
در كتاب الخصال شيخ صدوق عليهالرَّحمه آمده است: در روزگار مهدي(عج) بيماري برطرف ميشود و مؤمنان مانند پارههاي آهن میگردند.

اقتصاد
 

«وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَيهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْض»؛
و اگر مردم شهرها ايمان آورده و به تقوا گراييده بودند، قطعاً بركاتى از آسمان و زمين برايشان مى‏گشوديم.
درباره دوران ظهور و تحقق اصل مساوات و گسترش برادري و برابري در سراسر اجتماعات، احاديثي رسيده است كه از بيان و محتواي آنها میتوان كشف كرد كه در دوران امام زمان، مساوات اجتماعي در سطحي بسيار عالي عينيت مييابد.
پيامبراكرم(ص) فرمودند:به مهدي(عج) بشارتتان ميدهم! او از ميان امت من برانگيخته ميشود، ساكنان آسمان و زمين از او خشنود خواهند بود. او مال را درست تقسيم ميكند. راوي ميگويد: عرض كردم: درست چيست؟ فرمودند: ميان همه به طور مساوي.
همچنین آن حضرت فرمودهاند:در آن عصر مهدي(عج) ظهور ميكند و او از فرزندان این شخص (علي بن ابيطالب(ع)) است خداوند به دست او دروغ را نابود میکند و روزگار سخت را از بين ميبرد و ريسمان بندگي و بردگي را از گردنهايتان بر ميدارد.
امام صادق(ع) میفرمايند: هنگاميكه قائم ما قيام كند، زمين گنجهاي خود را بيرون ريخته و آشكار میكند، به گونهاي كه مردم با چشم خود آنرا برروي زمين ميبينند و دارندگان زكات سراغ كسي ميگردند كه نيازمند باشد تا زکاتشان را به او بدهند، ولي كسي يافت نميشود و مردم از ديگران بينياز ميگردند.
امام باقر(ع) ميفرمايند:مردم ماليات (ديني) خود را برگردن گذاشته به سوي مهدي(عج) ميروند، خداوند به شيعيان ما در زندگي رفاه و آسايش داده است و آنان در بينيازي به سر ميبرند و اگر لطف و سعادت خداوند آن را دربر نميگرفت با آن بينيازي سركشي ميكردند.
امام باقر(ع) ميفرمايند:حضرت مهدي(عج) سالي دوبار عطايایي به مردم ميدهند. آن حضرت ماهي دوبار حقوق میدهند و بين مردم يكسان رفتار كرده، به گونهاي كه فرد نيازمند به زكات در جامعه يافت نميشود. دارندگان زكات سهم فقيران را نزد آنان میآورند ولي آنان نميپذيرند.
امام صادق(ع) ميفرمايند:هنگام رستاخيز قائم ما، زمين با نور خدايي بدرخشد و شما به جستوجوي اشخاصي بر ميآييد كه مال يا زكات بگيرند و كسي را نمييابيد كه از شما قبول كند و بندگان به فضل الهي همگي بينياز ميگردند.
پيامبراكرم(ص) فرمودند:امت من در زمان مهدي(عج) بر نعمتهایي دست يابند كه پيش از آن و در هيچ دورهاي دست نيافته بودند. در آن روزگار آسمان باران فراوان دهد و زمين روييدني را در دل خود نگاه دارند.
امام باقر(ع) ميفرمايند:هنگاميكه قائم اهلبيت قیام كند بيتالمال را به گونهاي يكسان در ميان مردم تقسيم كرده و در ميان آنان به عدالت رفتار ميكند. ثروتهاي روي زمين و زير زمين نزد آن حضرت گرد میآيد، آنگاه حضرت خطاب به مردم ميفرمايند: بياييد بگيريد آنچه را كه برايش خويشاوندي را قطع كرديد و به خونریزي و گناهان دست ميزديد. او چنان اموال را ميبخشد كه پيش از او كسي چنان نكرده است.
رسول خدا(ص) ميفرمايند:در روزگار نااميدي و پيدايش فتنهها شخصي به نام مهدي(عج) ظهور ميكند كه بخششهاي او بر مردم گوارا خواهد بود.
شيعيان آخرالزمان ایتام امت پيامبر(ص) هستند. یتیمي كه دست نوازش پدر را روي سرش حس نكرده و طعم حضور او را نچشيده باشد، لطفها و بخششهاي پدر بعد از اين ظهور و حضور يقيناً گوارا خواهد بود.
در جلد ششم وسایلالشيعه طي حديثي چنين آمده است: براي هر فقير از زكات به مقداري بده كه بینياز شود، و در حديث ديگري آمده است: از زكات به هر فقير آنقدر بده كه بخورد، بياشامد، بپوشد، ازدواج كند، صدقه بدهد و حج كند.
از جمله اقدامات عميقي كه باعث ريشهكن شدن فقر و بهبود وضعيت اقتصادي مردم در دولت امام عصر است عبارتند از:
مباح نمودن بهرهوري از آنچه خداي تعالي خلق فرموده است؛
اعطاء آزادي در محدوده اسلام به مردم؛
به كارگيري تواناييها و استعدادها و ميدان دادن در حد معقول براي آنانكه به كار ميپردازند.
بطور مثال حضرت موانع صيد را برداشته و مردم را در استفاده از اين ذخاير الهي آزاد خواهند گذاشت. و يا اینکه به مردم اجازه داده ميشود تا از زمين و معدن و مزارع آن بهرهمند شوند و در نتيجه ثروت مردم و بركات افزون ميگردند و طبيعتاً جرائم نيز كاهش مييابد.

بازرگاني
 

رسول خدا(ص) ميفرمايند: از نشانههاي ظهور مهدي اين است كه مال و ثروت همانند سيل در ميان مردم به جريان ميافتد علم و دانش ظاهر ميشود و بازرگاني گسترش يافته، شكوفا ميگردد.
در عهد بقيةالله الأعظم آزاديِ پيشه و مسافرت و تجارت به همه مردم داده خواهد شد و مالياتها ملغي خواهد گرديد و اهل كشور خاصي بودن نيز از اعتبار خواهد افتاد، چرا كه اسلام براي اين مسائل ارزشي قائل نيست.
اميرمؤمنان(ع) در عهدنامهشان به مالك اشتر چنين فرمودند: «مردم از دو دسته بيرون نيستند، يا برادر ديني تو يا مانند تو در آفرينش»، در عصر مهدي(عج) همه طبقات در حالت فعاليت و عمل زندگي میكنند و از مال و ثروت برخوردارند.
سلامٌ عليه يوم ولد و يوم يظهر و يوم يموت و يوم يبعث حياً
منابع:
قرآن كريم
نهجالبلاغه، ترجمه محمد دشتی
محمد بن محمد بن النعمان (شيخ مفيد) الارشاد، جلد دوم، ترجمه سيد هاشم رسولي محلاتي، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1383
مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، جلد 52، تهران انتشارات اسلاميه، 1372.
مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، جلد 53، تهران انتشارات اسلاميه، 1372.
مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، جلد 67، تهران انتشارات اسلاميه، 1372.
رضواني، علي اصغر، موعود شناسي و پاسخ به شبهات، قم، انتشارات مسجد مقدس جمگران، 1384.
ابوجعفر محمد بن علي بنالحسين قمي (شيخ صدوق)، كمال الدين و تمام آلنعمه، جلد اول ترجمه منصور پهلوان، قم، انتشارات مسجد مقدس جمگران، 84.
ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين قمي (شيخ صدوق)، كمالالدين وتمامالنعمه، جلد2، ترجمه منصور پهلوان، قم، انتشارات مسجد مقدس جمگران، 1384.
خادمي شيرازي، محمد، جهان بعد از ظهور يا فروغ ابديت، قم، مؤسسه نشر و تبليغ، 1365.
كوراني، علي، عصر ظهور، ترجمه عباس جلالي، تهران، شركت چاپ و نشر بينالملل، 1382.
قرويني، سيد محمدكاظم، امام مهدي از ولادت تا ظهور، ترجمه دكتر فريدوني، تهران، آفاق، 1379.
طبسي، نجمالدين، چشماندازي به حكومت مهدي(عج)، قم، بوستان كتاب قم، 182.
كليني، محمد بن يعقوب بن اسحاق، اصول كافي، جلد 1، ترجمه سيد جواد مصطفوي، تهران، دفتر نشر فرهنگ اهل بيت، 1384
منبع:http://www.mahdawiat.com/
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت : nazaninfatemeh



 



نظرات کاربران
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.