استان بوشهر ( 3 )

دومارویی رسم دیگری است که در مراسم های عروسی انجام می شود. در روستاهایی كه كنار روخانه و یا دریا قرار دارند، بعد از ظهر پیش از شب عروسی داماد را سوار اسب كرده و با هلهله و شادی او را به كنار رودخانه برده، بعد از استحمام وی را به منزل بر می گردانند و سرتراشون انجام می شود. در نقاط دیگر داماد را برای زیارت به پابوسی پیر یا امام زادهای درمحل میبرند.
وقتی عروس را به منزل داماد می آوردند (در قدیم كه عروس را با اسب می آوردند) عروس تا هدیه ای نمی گرفت از اسب پیاده نمی شد که به این رسم پااندازون گفته می شود. امروزه آوردن عروس با اتومبیل انجام میشود در این شرایط نیز عروس تا هدیه نگیرد از اتومبیل پیاده نمی شود. هدایا ممكن است پول، قالی، چند اصل نخل چند رأس گوسفند و یا قطعهای زمین باشد.
سه شبه رسم دیگری است که در شمال استان نظیر بندر ریگ و بندر گناوه و دیلم رایج است. در شب سوم عروسی، دوستان و بستگان عروس و داماد به دیدن عروس می روند و هدیه مورد نظر خود را تقدیم میكنند. در منزل عروس با شیرینی و آجیل و شربت از مهمانان پذیرایی میشود. آجیل را در دستمال كوچكی می پیچنانند و میهمانان آن را با خود به منزل می برند. یزله خوانی و خیام خوانی از جمله آداب موسیقی مراسم ازدواج در استان بوشهر است.
آیینهای طلب باران از جمله آیین های محلی بسیاری از مناطق کم آب ایران از جمله استان بوشهر است. در این سرزمین اگر بارش باران تا آذرماه با تأخیر روبه رو شد مردم دست به دعا برداشته و آیینها و مناسكی را برای تسخیر این عنصر طبیعی انجام میدهند. برخی از این آیین ها به شرح زیر هستند:

● مراسم گلگلین (gal galin):
 

هنگام غروب مردم محله در یک كوچه جمع شده و یک نفررا به صورت مضحک و خندهدار در میآورند؛ لباس كهنه تهیه شده با گونی می پوشانند، شاخی روی سرش میگذارند، زنگوله ای در گردن او میاندازند واو در كوچهها راه میافتد به این فرد گلی میگویند. مردم از پشت بام به روی گروه گلی آب می ریزند. گلی به درب خانهها می رود و طلب هدیهای میكند. صاحب خانه به گلی مواد غذایی از قبیل گندم، جو، حبوبات و یا پول میدهد. عده ای به ویژه كودكان نیز پشت سر گلی به راه می افتند و اشعاری میخوانند" نه او بی بارون بی بارون بی نه او بی (آب نبود)"
اگر صاحب خانه به آن ها هدیهای بدهد میگویند: "خونه گچی پر همه چی" اگر صاحب خانه به آن ها چیزی ندهد؛ میگویند: "خونه گدا هیچی ندا"
هنگام عبور از كوچه این اشعار را به منزله طلب باران خواهی میخوانند:
"گلی ما جهونن امشب
صبا بارون گلی ما خوشكل است
امشت تا فردا باران خواهد آمد
گلی اومده در خونتون سی محض جاجیم كهنهتون
گلی ما چه زشت بارون تپ درشت
گلی اومد درخونتون سی محض بوای بچه تون
گلی اومده رو خونه تون سی محض جاجیم كهنه تون"
از هدیه های جمع آورده شده، شله یا حلیم درست میكنند. یک دانه مهره یا ریگ در آش می اندازند. سپس آش را بین حضار تقسیم میكنند. در سهمیه آش هر كس ریگ دیده شد، او را كتک می زنند.در این موقع یک نفر ریش سفید و یا سید محل ضامن وی شده و او را نجات میدهد و میگوید من ضامن این فرد هستم تا چند روز دیگر باران خواهد آمد. اگر باران نیامد او را بزنید. فردی كه مهره خورده را رو به سوی قبله دعا (یعنی امام زاده یا پیری كه در سمت مغرب محله واقع است) میبرند (در آبادی هایی كه كنار ساحل هستند به سمت دریا كه در جهت مغرب است می روند) مردم به دنبال آن فرد به راه میافتند و با هم دیگر میخوانند: "قبله دعا میشینیم سی او خدا میشینیم"
وقتی مردم به سوی پیر یا امام زاده حركت می كنند اسم امام زاده را آورده و از وی طلب باران می نمایند.

● مراسم تک تكو tek teku
 

از آیینهای ویژه طلب باران است كه ترتیب آن به شکل زیر است:
شب هنگام دو نفر در حالی كه صورت خود را پوشاندهاند تا شناخته نشوند؛ آردبیز یا الک را در دست گرفته و با ریگ به الک میكوبند كه با صدای تک تک آن صاحب خانه به دم در آمده و به آن دو نفر قند یا چای می دهد. چیزهایی را كه جمع شده است به سر پیر یا امام زاده میبرند و چای درست كرده میخورند. این كار تا سه شب ادامه دارد؛ مردم معتقدند بعد از سه شب باران خواهدبارید.

● مراسم آفتاب خواهی(بند آمدن باران):
 

به همان اندازه كه باران برای مناطق گرم ضروری است، اگر زیاد ببارد، سیل راه میافتد در این شرایط مردم به روش های بند آمدن باران هستند، تا از ایجاد سیل و ویرانی خانههایشان در امان باشند. به این منظور مهری را كه باآن نماز میخوانند، در زیر باران می اندازند، آن ها معتقدند با این كار باران شرمش میشود و بند می آید. هم چنین آرد و نمک را(كه مقدس هستند) توی باران میپاشند تا باران بند بیاید. ویاچوبی را آتشزده سرخ كه شد آن را در دست گرفته در زیر باران میگردانند.

● دم دم سحری در ماه رمضان:
 

در ماه مبارک رمضان هنگام سحر برای بیدار كردن مردم دو نفر در حالی كه یكی چراغ فانوسی به دست دارد و دیگری دمامی را به دوش می كشد به در یک به یک خانه ها رفتند و با كوبیدن سه بار چوب بر دمام آن ها را از خواب بیدار می كنند تابرای خوردن سحری آماده شوند این دونفر هنگام كوبیدن طبل این اشعار را می خوانند "خداوندا توستاری همه خوابند توبیداری به حق لا اله الا الله همه عالم نگه داری"
پس از پایان ماه مبارک رمضان بعداز خواندن نماز عید فطر این دونفر طبل را به دست گرفته و سركوچه ها به درب منازل می روند وبرای گرفتن پاداش صاحب خانه را خبر می دهند. صاحب خانه به آن ها مقداری پول می دهد.
به سبب ساحلی بودن استان بوشهر و محدود بودن كشاورزی و دام داری، ماهی و میگو سهم عمده ای در خوراک مردم استان بوشهر دارند. غذاهای محلی و سنتی از مهم ترین جاذبه های اجتماعی به شمار می روند. تقریبا همه خوراک هایی که در این استان تهیه و طبخ می شوند، ریشه در طبع محلی مردمان بوشهری دارد. انواع قلیه رایج ترین غذای محلی استان بوشهر به شمار می آیند. قلیه یک واژه عربی است و مفهوم عام آن نوعی خوراک است كه از گوشت درست می كنند. در نواحی ساحلی منظور از قلیه؛ خورش ماهی و میگو است. قلیه انواع مختلفی دارد که قلیه اسفناج، بادنجان، كدو ترش، برنج، به، هویج، پیتی، سغدی، قلیه ماهی، قلیه میگو، كباب میگو، آبگوشت ماهی، شینسیل میگو، دم پخت ماهی، ماهی شكم گرفته، كباب ماهی، ماهی شور پلو، عرق گیر ماهی، پلو ماهی، حواری ماهی، ماهی تنوری، ماموسه و پاكوره از جمله برخی از آن ها هستند. برخی دیگر از انواع غذاها چون: دلمه برنج، دلمه برگ مو، خوراک چغندر، خوراک سیب زمینی، خوراک فاسولیا، گنمه، دم پخت ماش، خورشت جگر، خورشت گل كلم، خورش كلم پیچ، خورش لوبیا سبز، خورش بادمجان، دال عدس، حلوای عسلی و ... از دیگر غذاهای محلی این منطقه به شمار می آیند.
۱) تنداز ماهی (TANDAZ):
غذایی است که ماهی را سرخ كرده و همراه پیاز و سبزی (گشتیز و شوید) درلا به لای برنجی كه می خواهند دم بیاورند؛ قرار می دهند و مصرف می کنند.
۲) گمنه GEMNE یا للکLELEK:
گمنه از بلغور گندم تهیه میشد. ابتدا پیاز داغ درست كرده بعد به آن آب میزنند. بعد از جوش آمدن گندم را كه قبلاً بو دادهاند به آن میافزایند و مانند برنج دم میكنند. این غذا بیش تر در دشتی تهیه می شود و در این شهرستان خوراک گمنه؛ غذای دایمی سفره هاست.
۳) رشته: رشته را نیز مانند برنج پخته و آن را دم میكنند و بعد و با بادمجان سرخ كرده یا ماهی مصرف می کنند.
در استان بوشهر پختن دو نوع نان معمول است: یكی در تنور و دیگری روی تابه.
نان تنوری ضخیم و به گروه مشهور است و روی آن را كنجد میپاشند و در تنور میپزند.
نان نازک را با ابزاری به نام تیر روی صفحه تختهای به نام خون xun پهن می كنند. سپس آن را روی تابه می پزند. این نوع نان نازک و خشک بوده و تا ماهها قابل نگه داری است. روی تابه؛ نان نرم و كوچک تری به نام مشتک یا بلبل نیز تهیه میشود كه بیش تر جهت صبحانه صرف میشود. انوان نانهای دیگری به نام نان شیرین، قراپیچ و پادرازک نیز تهیه میشود.
نان پوشی نذر بسیار ساده ای است كه آن را در مسجد یا قدمگاه های دیگر به جای می آورند. این رسم بیش تر برای خردسالان و گاهی نوجوانان انجام می شود. در این رسم بیمار را در گوشه مسجد می خوابانند و سر تا پای او را با نان می پوشانند. افراد شركت كننده در این مراسم را زنان و دختران تشكیل می دهند. این كار با سلام و صلوات به حضرت پیامبر(ص) صورت می گیرد و بعد از تکه تکه کردن نان ها مسقطی یا حلوای دیگری در آن قرار می دهند و به حاضرین می دهند و درخواست دعا برای شفای بیمار می کنند.
در استان بوشهر به سبب وجود خرمای فراوان غذاها و شیرینی هایی كه با خرما درست می شود از رواج زیادی برخوردار است. برخی از انواع شیرینی های این منطقه که از جمله سوغاتی های خوشمزه نیز محسوب می شوند، عبارتند از:

● رنگینک:
 

هسته خرمای درشت را در می آورند و به جای آن مغز گردو می گذارند و به صورت سربالا در بشقاب چیده مقداری آرد در روغن بو داده و سپس كمی هل و دارچین را هم مخلوط كرده و همه را روی خرماها می ریزند.

● حلوا خرمایی:
 

خرما را با كمی آرد بو داده در روغن مخلوط کرده و مصرف می كنند.
چنگال: مقدار كمی خرما به اندازه یک چنگ را با كمی آرد مخلوط كرده و آن را ورز داده و مصرف می كنند.

● خارک پخته:
 

كمی قبل از برداشت خرما، خرماهایی كه قابلیت رسیده شدن ندارند را در ظرفی بزرگ می جوشانند و سپس آن را مدتی جلوی آفتاب قرار می دهند تا خشک شود و آن گاه به مصرف می رسانند.
زنان خانهدار با پختن نان های مخصوص به استقبال عید میروند. انواع نانهای شیرین در اندازههای مختلف طبخ میكنند. یک نوع نان گرد و كوچک به نام پادرازک كه پر از هل و گلاب است در شمال استان بوشهر در تنور میپزند. هم چنین نان شیرین دیگری كه دارچین روی آن میپاشند نان را روی تابه پخته سپس آن را لوله میكنند؛ نیز به قراپیچ مشهور است. نان شیرین با طعم های مختلف در بیش تر شهرها و روستاها پخته میشود

● ویژگی های مردم نگاری استان بوشهر
 

مردم استان بوشهر از نظر نژادی اختلاطی از نژاد آریایی، سامی، افریقایی و نژاد خاصی كه اصطلاحا" به بوشهری معروف است، هستند. پیش از ورود و استقرار آریاییان در بوشهر، نژادهادی بومی در این منطقه می زیسته اند و مداركی كه از عصرحجر و برنز (مفرغ ) باقی مانده بر این قضیه گــواهی می دهد كه علاوه بر نژاد مدیترانه ای نژادهای دیگر مانند:دراویدی ، سیاه پوست، سامی، عیلامی و عرب نیز در این سرزمین سكونت داشته اند.
ساكنان استان بوشهر مسلمان و شیعه مذهب بوده و فرقه های شیعه اخباری و شیخیه نیز زیاد دیده می شود. اقلیت های دینی؛ مسیحیان، کلیمیان و زرتشتیان نیز به تعداد کم در این استان زندگی می کنند. خانواده در بوشهر از مقام و احترام خاصی برخوردار است و زنان بوشهر نیز در این بین سهم شایانی دارند و نمونه عفت و پاک دامنی و كار و بردباری هستند. بیش تر مردم این دیار به عقاید دینی و مذهبی خود متعصب هستند و به پیشوایان دینی احترام می گذارند. مردم استان بوشهر متدین، زود آشنا، مهمان نواز و بسیار مهربان و غریب نوازند.
در آیین های مخصوص سوگواری آداب خاص خود را دارند. به هنگام فوت شخصی نزدیكان او جمع شده پس از مراسم تغسیل او را به گورستان می برندو سرودهای مذهبی می خوانند كه فقط در این دیار رایج است.
در ماه محرم و دیگر ایام سوگواری مردم به سینه زنی و عزاداری می پردازند و سینه زن ها به شكل خاصی به صورت دایره در می آیند و نوحه خوان ها نوحه می خوانند و همراه با آن طبل و سنج و شیپور هم می زنند كه معروف ترین آلت موسیقی رایج در این استان دمام است. در ماه های سوگواری به هیچ روی در این منطقه مراسم های شادی و عروسی صورت نمی پذیرد.

● جاذبه های فرهنگی استان بوشهر
 

اذبه های فرهنگی استان بوشهر امروزه به یکی از مهم ترین ابزارهای این منطقه در جلب گردشگران مختلف ایرانی و خارجی تبدیل شده است. صنایع دستی استان بوشهر از زیباترین و جالب ترین جاذبه های فرهنگی این منطقه به شمار می آیند که در همه نقاط شهری و روستایی تهیه می شوند. موسیقی استان بوشهر از قدمت طولانی برخوردار بوده و استعداد لازم برای تبدیل شدن به یک قطب موسیقی را دارد. با توجه به اشتیاق جامعه هنری داخلی و خارجی به شناخت ملودی های اصیل و بكر بومی و سازهای سنتی، از این هنر می توان در برنامه ریزی توریسم استفاده های شایانی کرد. به علت موقعیت بندری، ساحلی و شرجی بودن هوا در استان بوشهر؛ بیش تر مردم از لباس های نخی و سفید استفاده می كنند. لباس های محلی اهالی استان بوشهر نیز یکی از مهم ترین جاذبه های فرهنگی این منطقه به شمار می رود که در بین گردشگران از جاذبه های خاص خود برخوردار است.

● صنایع دستی استان بوشهر
 

صنایع دستی استان بوشهر از زیباترین و جالب ترین جاذبه های فرهنگی این منطقه به شمار می آیند که در همه نقاط شهری و روستایی تهیه می شوند. مهم ترین صنایع این استان را سوزن دوزی، قالی بافی، گلیم بافی، گبه بافی (خرسک بافی)، نمد مالی، گیوه دوزی، زنبیل بافی، سفالگری، انواع مشک آب، قایق سازی، لنج سازی، حصیر بافی، جاجیم بافی و منبت سازی تشکیل می دهند. نوعی قلیان به نام چلیم، عبابافی، غشک، توربافی، دََولچه سازی و نوعی شیرینی مخصوص بوشهر به نام مسقطی نیز از جمله دیگر صنایع دستی منطقه به شمار می آیند.
گبه بافی (خرسک)از مهم ترین صنایع دستی استان بوشهر بوده و در بیش تر نقاط شهری و روستایی بافته می شود. گبه بافی به صورت ذهنی باف و بدون نقشه قبلی صورت می گیرد و نقش های به كار رفته در بافت گبه از قدمت زیادی برخوردار است كه الهام گرفته از طبیعت و حیات وحش و پرندگان و ...است. نقش ها ممكن است به صورت طرح بندی باشد، یعنی یک قطعه از طرح در سرتاسر فرش چه در طول چه در عرض تكرار شده باشد. طرح هندسی هم در بافته ها یشان دیده می شود. گبــه های امروزی با استفاده از طـرح ها و نقش هایی كه به بافندگان داده می شود؛ آماده می شوند و طرح ها اصالت دیرین را ندارند. در گذشته همه گبه ها به رنگ خود پشم بافته می شد و رنگ دیگری نداشت.
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت :mashhadizadeh