استان بوشهر ( 1 )

نام اصلی این منطقه رام اردشیر بوده و بنای اولیه آن به اردشیر ساسانی نسبت داده می شود. استان بوشهر در جنوب ایران واقع شده و بین ۲۷ درجه و ۱۴ دقیقه پهنای شمالی و ۵۰ درجه و ۶ دقیقه تا ۵۲ درجه و ۵۸ دقیقه درازای خاوری از نیم روز گرینویچ قرار گرفته است.
دسترسی به استان بوشهر از سه طریق هوایی, زمینی و دریایی امكان پذیر است. كشاورزی استان از نظر نوع محصولات تولیدی و روش های تولید به دو قسمت محصولات زراعی و محصولات درختی تقسیم می شوند. مهم ترین محصولات زراعی را گندم، جو آبی و دیم، تنباكو، پیاز، كنجد، سبزی، صیفی و نباتات علوفه ای تشكیل می دهد. صنایع استان بوشهر به دو بخش صنایع دستی و صنایع ماشینی تقسیم می شود. صنایع جدید استان؛ اغلب متوسط كوچك و عموما تبدیلی هستند و صنایع دستی بیش تر توسط زنان و دختران بوشهری در روستاها و شهرهای كوچك تهیه می شوند. استان بوشهر از جمله استان های مهم جنوب ایران است که از نظر تاریخی, طبیعی, فرهنگی و اجتماعی دارای جاذبه های متعددی است.
تالاب حله كه یكی از تالاب های مشهور سراسر قلمرو جنوبی ایران محسوب می شود, به همراه منطقه حفاظت شده نای بند که از نظر تنوع جانوران وحشی منحصر به فرد است, مهم ترین جاذبه های طبیعی منطقه هستند. بناهای تاریخی و قدیمی زیادی که در سراسر استان وجود دارند، به همراه زندگی اجتماعی و آداب و رسوم موجود؛ باعث غنای جاذبه های استان بوشهر شده اند.

● مکان های دیدنی و تاریخی
 

استان بوشهر از جمله استان های مهم جنوب ایران است که از نظر تاریخی, طبیعی, اجتماعی و فرهنگی دارای جاذبه های متعددی است. تالاب حله یكی از تالاب های مشهور سراسر قلمرو جنوبی ایران محسوب می شود که فضای سرسبز و دل پذیری در اطراف خود دارد. منطقه حفاظت شده نای بند که در شهرستان بوشهر واقع شده، از نظر تنوع جانوران وحشی منحصر به فرد است. غار چهل خانه در شمال سعدآباد دشتستان، مجموعه بسیار زیبایی را دردل کوه تشکیل داده و یکی از جلوه های زیبای طبیعی استان محسوب می شود.
رودخانه های متعددی نیز در این استان جریان دارند که سواحل آن ها را می توان جزو جاذبه های طبیعی و مهم استان به شمار آورد. علاوه بر این موارد می توان از چشمه های آب گرم استان نیز به عنوان مکان های جالب توجه استان نام برد که در این میان چشمه آب گرم نیلو و چشمه آب گرم گنویه اهمیت بیش تری دارند.
جزیره خارک که در شهرستان گناوه واقع شده است از مهم ترین جاذبه های طبیعی منطقه و یکی از جزایر زیبای خلیج فارس به شمار می آید. این جزیره از مناطق بسیار قدیمی منطقه بوده و دارای آثار تاریخی متعددی است.
بناهای تاریخی و قدیمی زیادی که در سراسر استان وجود دارند، باعث رونق جهانگردی در این منطقه شده اند. این بناها شامل مساجد، کلیساها و عمارت های قدیمی هستند که بیش تر درمرکز شهرستان قرار گرفته اند. مسجد توحید (مسجد برازجانی ها) از قدیمی ترین مساجد بوشهر است. امام زاده عبدالمهیمن در شهر بوشهر واقع شده و كلیسای بوشهر نیز متعلق به ارامنه گریگوری است. قدمت آثار كشف شده در برخی از مناطق قدیمی استان به هزاره اول تا سوم پیش از میلاد می رسد. وجود تپه های تاریخی قدیمی مانند تل خندق و تل مرو حاکی از قدمت طولانی منطقه است.
ازمیان بناهای قدیمی که در استان بوشهر وجود دارند کاخ کوروش و کاخ سنگ سیاه دارای اهمیت بیش تری هستند. منطقه كوشک اردشیر یکی از بناهای شهرستان دشتی است که بنای آن بسیار شبیه به كاخ اردشیر در فیروزآباد است. برج قلعه خورموج نیز یكی از آثار شكوه مند تاریخی است که بقایای قلعه عظیم خورموج است و در مجموع جاذبه های متعدد استان بوشهر را تشكیل می دهند.

● صنایع و معادن
 

اقتصاد استان بوشهر به بخش های كشاورزی، دام داری، شیلات و تا حدودی به صنعت متكی است. صنایع استان بوشهر به دو بخش صنایع دستی و صنایع ماشینی تقسیم می شود. صنایع جدید استان؛ غالبا متوسط كوچك و عموما تبدیلی هستند. درصنایع متوسط بوشهر و دشتستان و در صنایع كوچك ابتدا شهرستان دشتستان و سپس بوشهر و شهرستان های دشتی و گناوه به ترتیب دارای اهمیت هستند. به غیرازشركت ملی صنایع دریایی و نیروگاه اتمی، مالكیت صنایع استان؛ بیش تر به بخش خصوصی تعلق دارد. این واحدهای صنعتی شامل صنایع غذایی و دارویی، شیمیایی، كانی غیر فلزی، برق و الكترونیك، فلزی و ریخته گری، ماشین سازی، تجهیزات خودرو، نیروی محركه و لوازم و ابزار صیادی است كه عمده ترین آن ها را صنایع غذایی و دارویی و ماشین سازی تجهیزات تشكیل می دهند.
صنایع دستی از گذشته های دور نقش مهمی در زندگی و معیشت روستاییان داشته است. صنایع دستی استان بوشهر در حال حاضر بیش تر تأمین كننده نیازهای بومی منطقه است. مهم ترین صنایع دستی منطقه عبارتند از: كشتی و لنج سازی، توربافی، قالی بافی، گبه بافی، گلیم، نمد، كوزه، سفال، حصیر بافی، سوزن دوزی، گیوه دوزی، زنبیل و سبدبافی، جارو (پیش وینگی)، سفال گری، نوعی قلیان به نام چلیم، غشك، نوعی مشك مخروطی شكل سه پایه برای نگه داری آب بنام دولچه و نوعی شیرینی مخصوص بوشهر به نام مسقطی.

● کشاورزی و دام داری
 

كشاورزی استان از نظر نوع محصولات تولیدی و روش های تولید به دو قسمت محصولات زراعی و محصولات درختی تقسیم می شوند. مهم ترین محصولات زراعی را گندم، جو آبی و دیم، تنباكو، پیاز، كنجد، سبزی، صیفی و نباتات علوفه ای تشكیل می دهد. درزمینه باغ داری استان بوشهر امكانات زیادی ندارد. بیش ترین باغ های منطقه را نخلستان ها تشكیل می دهند، هم چنین باغ های محدود و كوچك مركبات نیز به طور پراكنده به چشم می خورند. شهرستان دشتستان ازلحاظ تولید سالانه خرما و مركبات مقام اول و دوم را در استان كسب كرده اند. میزان تولید خرما در حدود هشتاد هزار تن و میزان تولید مركبات حدود ده هزار تن است.
امكانات دام داری استان بوشهر ازنظر تأمین خوراك و علوفه دام اندك است. دام داری در این منطقه به شیوه سنتی انجام می گیرد، درنتیجه تولید گوشت و شیر آن ها قابل توجه نیست. بیش ترین دام های استان را بز، گوسفند و گاو و شتر تشكیل می دهد. پرورش زنبور عسل نیز در این استان از اهمیت نسبی برخوردار است و در حدود ۱۵۰۰ كندوی جدید و ۱۰۰۰ كندوی سنتی در استان وجود دارد. یكی از مهم ترین فعالیت های اقتصادی استان بوشهر صید ماهی است. ولی به واسطه استفاده از وسایل قدیمی و روش های سنتی صیادان، امر صید ماهی كه یك منبع مهم اقتصادی به شمار می رود، نقش واقعی خود را باز نیافته است. البته شركت شیلات ایران اقدام به صید صنعتی در این منطقه می نماید و به همین سبب كارخانه ها و مشاغل جنبی نیز در این منطقه تشكیل شده است.

● وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
 

بنای بوشهر به اردشیر ساسانی نسبت داده می شود كه نام اصلی آن ‹‹رام اردشیر›› بود. گفته می شود كه ‹‹رام اردشیر›› به مرور زمان به ‹‹ریشهر›› تبدیل شد. به نظر می رسد كه بوشهر تحریف شده ریشهر ـ همان شهر قدیمی ـ است. به طوری كه از اسناد و اطلاعات بر می آید، این منطقه به علت موقعیت مناسب برای احداث پایگاه دریایی و بندرگاه، مورد استفاده پادشاهان عیلام قرار می گرفته است. در زمان هخامنشیان كه كشورایران به بیست ساتراپ نشین (استان) تقسیم می شد، سرزمین بوشهر جزء ساتراپ نشین پارس بود.
داریوش فرمان داد تا کانالی از خلیج فارس به دریای سرخ حفر کنند. این كانال محققا راهی بود كه به جای كانال سوئز امروز می توانست خلیج فارس و دریای عمان را از طریق دریای سرخ مستقیما به مصر و مدیترانه اتصال دهد. مقابر كنده شده بر سطح سنگی جزیره خارك دلیل بر حضور سربازان هخامنشی در استان بوشهر است كه برای نگهبانی از چنین راه طولانی تدارك شده بود.
خلیج فارس به دلیل موقعیت سوق الجیشی و به لحاظ اهمیت اقتصادی و بازرگانی، در طول تاریخ همواره از سوی كشورها و دولت ها برای تبادل علم و ثروت و گسترش قدرت مورد توجه قرار گرفته است. اولین یورش دولت های اروپایی به سواحل خلیج فارس در سال ۱۵۰۶ میلادی با حمله پرتغالی ها تحت عنوان محافظت و حراست از منافع پرتغال در برابر تجار مصری و ونیزی صورت گرفت. در سال ۱۰۳۱ هجری قمری شاه عباس با انگلیسی ها متحد شد و دست پرتغالی ها را از خلیج فارس كوتاه كرد. از سال ۱۱۴۸ هجری قمری نادر شاه بوشهر را كه آن زمان دهكده ای بیش نبود مورد توجه قرار داد و مشغول آماده كردن بوشهر به عنوان یك بندر و اسكله كشتی سازی با استفاده از چوب جنگل مازندران شد.
هم چنین برای تامین ارتباط جزایر و سواحل خلیج فارس در صدد تاسیس نیروی دریایی برآمد. در سال ۱۱۴۹ هجری قمری لطیف خان را به ایالت دشتستان و ناخدایی كل سواحل خلیج فارس انتخاب و اعزام كرد. این شخص برای تهیه ناوگانی در خلیج فارس، بوشهر را مركز دریایی خود قرار داد. در اواخر سلطنت نادرشاه ایران ۲۳ تا ۲۵ فروند كشتی جنگی در خلیج فارس داشت. بدین ترتیب از زمان نادر شاه بوشهر روی به پیشرفت نهاد و حتی مدتی بندر عباس را نیز تحت الشعاع خود قرار داد.
پس از قتل نادرشاه در اثر هرج و مرجی كه در ایران پدید آمد، كشتی های جنگی توسط حكم رانان و شیوخ اطراف خلیج فارس ضبط شد. هم چنین بندر بوشهر و بندرعباس نیز اهمیت سابق خود را از دست دادند. تجار هلندی كه در سال ۱۶۲۳ میلادی روابط تجاری خود را با ایران شروع كرده بودند, پس از قتل نادر شاه ایران را ترك كردند و بصره را مركز تجارت خود قرار دادند.
اما پس از مدتی در اثر دسیسه رقبای انگلیسی و به منظور نزدیكی بیش تر با دهانه خلیج فارس، تاسیسات تجاری خود را به خارك منتقل كردند و در عین حال از پرداخت اجاره بهای خارك به میرمهنا حاکم بندر ریگ و جزیره خارک خودداری نمودند.
میر مهنا در سال ۱۷۵۶ به تاسیسات هلندی ها حمله برد، دژ آن ها را تسخیر كرد، و آن ها را از جزیره بیرون راند. اما به سبب این كه در دفعات متعدد بنای سركشی و تمرد از دستورات كریم خان زند را گذاشت و آرامش خلیج فارس را برهم زد، کریم خان او را شكست داد و جزیره خارك و بندر ریگ را تصرف كرد. درهمین زمان نفوذ انگلیسی ها در سواحل و جزایر خلیج فارس و به خصوص سرزمین بوشهر رو به گسترش نهاده موفق شدند اجازه تاسیس تجارت خانه ای را در بوشهر با امتیازات فوق العاده به دست آورند.
سلسله قاجاریه كه پس از زندیه روی كار آمد چندان نفوذی در خلیج فارس نداشت. در زمان ناصرالدین شاه ارتش ایران هرات را اشغال كرد و به دنبال آن حالت جنگی بین ایران و انگلیس به وجود آمد. به دنبال این مسأله ناوگان انگلیس در خلیج فارس مركب از هشت كشتی جنگی و تعدادی ناوگان بخاری و بادی به ایران حمله كردند و جزیره خارك را متصرف شدند.
پنج روز پس از آن قوای انگلیسی در حوالی بوشهر در خاك ایران پیاده شدند و شروع به پیش روی به سوی برازجان كردند. قوای ایران برازجان را تخلیه و عقب نشینی كرده بود. بنابراین قوای انگلیس انبار اسلحه و مهمات برازجان را منفجر كرد و سپس به بوشهر بازگشت. سرانجام در نبردی كه در نهم ژانویه ۱۸۵۷ میلادی در خوشاب بین ایران و انگلیس رخ داد، انگلیسی ها موفق شدند سپاه ایران را شكست دهند.
پیش از جنگ اول جهانی بار دیگر دولت انگلیس منطقه بوشهر را مورد تجاوز قرار داد و در سال ۱۹۱۳ میلادی جنگ سختی بین نیروی انگلیس و دلیران دلواری در گرفت. درجریان این جنگ رییس علی دلواری و مردم تنگستان و دشتستان نقش برجسته ای ایفا كردند. رییس علی در سال ۱۳۲۷ هـ . ق با كمك تفنگ چی های تنگستانی، بوشهر را از عناصر مستبد وابسته به دربار محمد علی شاه پاك كرد و اداره گمرگ و انتظامات و دیگر ادارات را تسخیر كرد. این كار دلیران تنگستان بر انگلیسی ها كه اداره گمرك را در اجاره داشتند، گران آمد و آنان برای تضعیف مشروطه خواهان و استمرار سلطه بر حیات اقتصادی و سیاسی جنوب ایران به جنگ با دلیران تنگستانی پرداختند و در این راه از دیگر خوانین جنوب ایران یاری جستند.
جنگ بین رییس علی و دلیران تنگستان از یك طرف و انگلیسی ها و خوانین متحد آنان از سوی دیگر به طور متوالی و پراكنده تا شوال ۱۳۳۳ هـ . ق ادامه یافت و انگلیسی ها نتوانستند بر رییس علی و یارانش تفوق یابند. تا این كه در گیر و دار حمله انگلیسی ها به بوشهر در شب ۲۳ شوال ۱۳۳۳ هـ . ق ( سوم سپتامبر ۱۹۱۵ م ) هنگامی كه رییس علی در محلی به نام «تنگك صفر» قصد شبیخون به قوای انگلیسی ها را داشت، از پشت مورد هدف گلوله یكی از هم راهان خاین قرار گرفت و در دم به شهادت رسید. بوشهر در زمان جنگ تحمیلی عراق به ایران نیز ایفاگر نقش های اقتصادی و استراتژیكی مهمی بود و هم اكنو ن از نظر استراتژیكی, اقتصادی و گردشگری برای ایران دارای اهمیت بسیاری است. استان بوشهر در سال ۱۳۵۲ به استانی مستقل تبدیل شد كه با دربرگرفتن شهرستان ها, شهرها و روستاهای متعدد از جمله مناطق مهم جنوب ایران است.

● مشخصات جغرافیایی
 

استان بوشهر در جنوب ایران واقع شده و بین ۲۷ درجه و ۱۴ دقیقه پهنای شمالی و ۵۰ درجه و ۶ دقیقه تا ۵۲ درجه و ۵۸ دقیقه درازای خاوری از نیم روز گرینویچ قرار گرفته است. این استان از شمال به استان های خوزستان و كهگیلویه و بویر احمد، از جنوب به خلیج فارس و قسمتی از استان هرمزگان، از خاور به استان فارس و از باختر به خلیج فارس محدود است. استان بوشهر با خلیج فارس بیش از ۶۰۰ كیلومتر مرز آبی دارد و از اهمیت سوق الجیشی, اقتصادی و گردشگری قابل توجهی برخوردار است.
به طور كلی آب و هوای بوشهر در نواحی ساحلی گرم و مرطوب و در قسمت های داخلی گرم و خشك صحرایی است.در استان بوشهر دو فصل محسوس وجود دارد:
۱) زمستان نسبتا خنك، شامل ماه های آذر، دی، بهمن، اسفند
۲) تابستان گرم و خشك و طولانی. پاییز و بهار این استان نیز بسیار زودگذر است.

● شهرستان های استان بوشهر
 

بندر بوشهر, بندر دیلم, بندر گناوه, تنگستان(اهرم), دشتستان(برازجان), دشتی (خورموج), بندردیر, بندر كنگان. این منطقه به واسطه كمی ارتفاع از دریا- شهر بوشهر از سطح دریای آزاد تنها پنج متر بالاتر است - و نزدیكی به خط استوا و دریای گرم، سرزمین گرم و مرطوبی است. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال ۱۳۷۵، جمعیت استان بوشهر ۷۲۷۳۷۳ نفر بوده است. دسترسی به استان بوشهر از سه طریق هوایی, زمینی و دریایی امكان پذیر است. مسیرهای زمینی دسترسی به این راه ها عبارتند از:
▪ راه آسفالته بوشهر – برازجان به سمت شمال خاوری به درازای ۷۰ كیلومتر
▪ راه آسفالته اصلی بوشهر – برازجان – گناوه به سمت شمال باختری به درازای ۱۵۸ كیلومتر
▪ راه آسفالته اصلی گناوه – بندر ماه شهر به درازای ۲۰۱ كیلومتر
▪ راه آسفالته اصلی بندر ماه شهر – اهواز به درازای ۱۵۳ كیلومتر
▪ راه آسفالته اصلی بوشهر – برازجان – گناوه – بندر ماه شهر – اهواز به درازای ۵۱۲ كیلومتر
▪ راه آسفالته اصلی بوشهر – كازرون به سمت شمال خاوری به درازای ۱۶۲ كیلومتر
▪ راه ارتباطی بین بوشهر – بندر گناوه ۷۲ كیلومتر
▪ راه اصلی گناوه – بندر دیلم به سمت شمال باختری به درازای ۶۷ كیلومتر
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت : mashhadizadeh