چيدن، بسته بندي، نگهداري و تجارت انار
چيدن ميوه انار بصورت دستي انجام مي شود، ميوه رسيده انار با چرخش ميوه به سمت راست يا چپ از شاخه جدا مي گردد. در باغ هاي جديد الاحداث و ارقام پاكوتاه، يك كارگر به تنهايي ميوه را چيده و آنرا داخل كيسه يا سطل يا سبد گذاشته و يا به آرامي روي زمين مي گذارد. اما در باغ هاي قديمي كه درختان داراي جثه بزرگ و ارتفاع بلند هستند، كار برداشت بوسيله دو نفر انجام ميشود. يك نفر كه در كنار درخت، يا روي چهارپايه و يا روي تنه هاي قطور درخت ايستاد ومعمولاً با يكدست خود را نگهداشته و با دست ديگر انارها را تك تك چيده و به سمت نفر دوم كه معمولاً در زير درخت مي نشيند، پرتاب مي كند و او انار را گرفته و به آرامي روي زمين مي گذارد. بعد از اتمام كار، يا بطور همزمان توسط فرد ديگر انارهاي چيده شده در پاي هر درخت تفكيك و انارهاي سالم و عاري از كرم گلوگاه در جعبه هاي مخصوص گذاشته و به انبار فرستاد ه مي شود.
محصول انار بسته به واريته آن از اواسط تابستان تا اواخر آبان آماده برداشت از روي درخت ميباشد. توجه داشته باشيد رسيدن انار و افزايش سطح اسيديته و رنگ پذيري و آبدار شدن آن همگي به تغيير دما و سرد شدن نسبي آن بستگي دارد. از اينرو باغداران در برداشت انار تابع شرائط دمايي بوده و تغيير دما نيز خود عامل خسارت نسبي به ميوه هاي رسيده و افزايش ميزان ميوه هاي تركيده و زخمي ميباشد. فارق از معيارهاي سازمان استاندارد، درجه بندي انار در تجارت داخلي تابع اندازه و رنگ محصول، معروفيت ارقام و سلامت ظاهري ميوه ميباشد. بنابر اين محصول باغ انار در زمان برداشت و در شرائط معمول به ترتيب ذيل قابل طبقه بندي ميباشند.
2- انارهاي معمولي و درجه 2 از گل دوم شامل 30% كل محصول با وزن حدود 300 - 225 گرم براي هر ميوه
3- انارهاي كوچك درجه 3 از گل دوم شامل 15% كل محصول با وزن 225 - 175 گرم براي هر ميوه
4- انار هاي خطي 5% كل محصول
5- انارهاي كوچك بدون آفت و بيماري با تركيدگي و آفتاب سوختگي نسبي 15% كل محصول
6- انارهاي ريز و نارس گل سوم 2% كل محصول
7- انارهاي لهيده و آفت زده 8% كل محصول
طبقه بندي فوق بر پايه شرائط طبيعي و معمول يك باغ انار ميباشد. در باغات ممتاز درصد ميوه هاي درجه يك و ممتاز بعضا تا 50 درصد افزايش يافته و سطح ضايعات به 5 درصد كل محصول محدود ميشود اين در حالي است كه در باغات با سطح خسارت بالا ميزان ضايعات بعضا تا 50 درصد محصول نيز افزايش ميابد. در هر صورت بايد توجه داشته باشيد كه بطور ميانگين حدود 30 درصد از كل محصول قابل عرضه به بازار مصرف نبوده و ميبايد جهت عرضه به كارخانجات فرآوري به شكل مناسب از روي درختان جمع آوري گردد.
در حال حاضر عمده باغات كشور از همان روش سنتي بجا مانده از دهه هاي پيشين به جمع آوري و چيدن انار از روي درختان اقدام ميكنند. در اين روش كل محصول با درجات مختلف و بعضا به همراه انارهاي ضايعاتي از روي درختان چيده و در يك محل دپو ميشود و سپس كارگران نسبت به جدا سازي و چيدن ميوه ها با درجات مختلف در كارتن و جدا سازي ضايعات اقدام ميكنند.
1- انار ممتاز در بسته بندي تك رج جهت مشتريان خاص به نرخ بالاتر از قيمت صادراتي عرضه ميشود. افزايش قيمت اين محصول در انتهاي زمان عرضه در اواسط زمستان حدود 50% ميباشد.
2- انار درجه يك با بسته بندي عمدتا تك رج با قيمتي نزديك به نرخ صادراتي به بازار داخلي عرضه ميشود. اين نوع انار با افزايش قيمت 100% در انتهاي دوره عرضه محصول در اواسط زمستان مواجه ميشود.
3- انار درجه 2 در بسته بندي عمدتا 2 رج كه در رديف بالايي انارهاي مرغوب و درشتر چيده ميشود. افزايش قيمت اين درجه از محصول در پايان دوره عرضه حدود 50% ميباشد.
4- انارهاي تركيده، آسيب ديده، آفتاب سوخته و بدون آفت بهمراه انارهاي نيمه رس از گل آخر در طوري نايلوني جمع آوري و به مراكز خريد كارخانجات فرآوري تحويل ميشود. قيمت خريد اين محصول در طي دوره برداشت با نوسان 50 درصدي مواجه ميباشد.
با توجه به اينكه محصول در بازار داخلي پس از عرصه بسرعت به دست مصرف كننده نهايي ميرسد. تعدادي از انارهاي خطي سالم و انارهاي درجه 3 , بسته به وزن آن همراه انارهاي درجه 1 و 2 ادغام ميگردد.
جدا سازي دقيق كليه انارهاي فاسد و آفت زده طي مراحل برداشت و طبقه بندي و جلوگيري از ادغام اين نوع انارها با محصول تجاري عرضه شده به بازار مصرف و كارخانجات فرآوري از مسئوليتهاي حرفه اي و اخلاقي باغداران ميباشد. متاسفانه طي ساليان اخير موارد فراواني از بي توجهي در اين خصوص و علاوه بر آن ادغام انارها از واريته هاي مختلف تحت عنوان يك رقم تجاري معروف در شهرستان ساوه رويت شده كه بازخورد بسيار بدي در پي داشته است.
نكته ظريف و قابل اعتناء در خصوص تجارت داخلي انار افزايش قيمت نسبي حدود 50 تا 100 درصدي محصول طي دوره 2 ماه پس از برداشت ميباشد. از اينرو عرضه تدريجي محصول ضرورت انبار داري آنرا روشن ميسازد. معذالك بجهت خرد بودن بهره برداران ظرفيت توليدي براي انتقال به سردخانه در سطح اقتصادي نميباشد، استفاده از انبارهاي سنتي براي نگه داري كوتاه مدت انار گزينه نسبتا مناسبي در راستاي حل اين مشكل ميباشد.
كُده گاه يا گوده، ، انبارهاي روبازي هستند كه در محل مناسبي از باغ، در بين رديف هاي درختان و بصورت موقت در زمان برداشت ميوه ايجاد مي شوند. عرض اين گودال ها 3 متر و طول آنها بستگي به مقدار انار باغ يا قطعه مورد نظر دارد. عمق اين گودالها حدود 60 – 50 سانتيمتر است و دركنار گودال بند هاي بلند خاكي ايجاد مي كنند تا هم گنجايش آن اضافه شود و هم اينكه آب به داخل انبار نيافتد. كف گودال را ماسه يا خاك نرم مي ريزند و انار را تا ارتفاع حدود 80 سانتيمتر روي هم مي چينند. انارهاي كوچك را در كف و انارهاي درشت را روي آن ميگذارند. انارهاي رويي را وارونه مي گذارند تا آب باران وارد تاج نشود. روي گودال را با شاخ و برگ درختان وعلفهاي هرز كف باغ يا ني هاي بلندي كه در حاشيه جوي ها ميرويد و به خيزران مشهور است مي پوشانند. در مناطقي كه احتمال بارندگي زياد باشد، بعد از ريختن شاخ و برگ و علف، روي گودال را با يك نايلون مي پوشانند. در اين روش مي توان انار را حدود 2 ماه نگهداري كرد. تازگي و طراوت ميوه در اين روش حفظ مي گردد لاكن سطح ضايعات در اين نحوه انبار ماني بالاست و بعضا تا 30 درصد ميرسد.
انبارهاي مسقف رو زميني، اين انبارها در قسمتهاي سايه گير باغ و با مصالح ساختماني احداث مي گردد. اندازه آن به ميزان توليد باغ بستگي دارد. سعي مييشود تعداد پنجره آنها كم و پنجره ها در محل هايي تعبيه گردد كه آفتاب مستقيم به داخل انبار نتابد. كف اين انبارها نيز ماسه مي ريزند و ارتفاع انار هم نبايد از يك متر تجاوز كند. پوشاندن روي ميو ه ها ضروري نيست، ولي ريختن مقدار كمي علفهاي هرز گرامينه روي انارها باعث حفظ طراوت آنها ميشود. در صورت نزديك بودن باغ تا منازل مسكوني، ميتوان از زيرزمين هاي خنك منازل نيز براي انبار انار استفاده كرد.
قبل از استفاده از انبار نسبت به خاكروبي، سم پاشي و در نهايت شستشوي دقيق انبار اقدام كنيد. ميوه ها را بر اساس درجه بندي تعريف شده در سبدهاي مختلف قرار دهيد و بطور منظم در انبار بچينيد. فاصله مناسب بين هر چند رديف جهت دسترسي و گردش هوا را رعايت كنيد. دقت داشته باشيد نگهداري فله اي انارها در انبار سطح افت كلي محصول و گسترش آفت احتمالي را بشدت افزايش و استفاده بهينه از كليه فضاي انبار را محدود ميكند از اينرو حتما ميوها را در سبدهاي مشبك در انبار نگهداري كنيد. انار پس از چيدن در انبار شروع به تصاعد گاز اتيلن كرده كه اين گاز حتما بايد بگونه از انبار خارج شود نصب دريچه هاي تخليه هوا در قسمتهاي مختلف انبار ضرورت دارد.
نقل انتقال و بارگيري محصول از مشكلات انبارهاي زير زميني ميباشد از اينرو احداث جاده شيب دار مناسب جهت دسترسي به انبار مفيد خواهد بود سطح توقف گاه خودرو در جوار انبار را حدود نيم متر پائينتر از كف انبار احداث كنيد تا از ورود آب باران يا زهكش به انبار جلوگيري شود. احداث يك حلقه چاه جذبي براي هدايت فاضل آب و بارندگي ضرورت دارد. انار براي ماندگاري نياز به رطوبت نسبي 85 درصدي دارد كه از مزيتهاي احداث انبارهاي زير زميني همين بالا بودن سطح رطوبت در آنهاست كه بيشتر از طريق رطوبت موجود در خاك كف و جدارها تامين ميگردد از اينرو از عايق بندي، غير گوني و ايزو گام جدارها و كف انبار جدا خودداري كنيد. سقف انبار را با شيب مناسب از پنلهاي سيماني و ايرانيتي كه عايق بهتري براي حرارت ميباشند احداث كنيد.
حداكثر ارتفاع عملياتي براي چيدن سبدها در اين انبار 1.5 متر ميباشد. جهت محاسبه مساحت كف انبار تناژ مورد نظر را در عدد 1.5 ضرب نمائيد، مثلا براي احداث يك انبار 20 تني مساحت مفيد كف انبار، بايد 30 متر مربع اختيار شود.
پس از چيدن هر يك رديف از سبدهاي انار در انبار روي آنرا به ضخامت 10 سانت از علفهاي تازه و خيزران كه عموما در اطراف جوي ها در باغ ميرويند استتار كرده و سپس نسبت به چيدن رديفهاي بعدي اقدام كنيد. سعي كنيد حدالامكان سبدهاي مجاور با جدار ديوارها نيز در احاطه علف قرار گرفته تا امكان جريان هواي خشك به درون سبدها محدود گردد. در رديف آخرين سبدها ضخامت علفها حداقل نيم متر در نظر گرفته شود و حاشيه ديوارها نيز با علف پوشش داده شود.
دوران چيدن فله اي و دپوي در هم انار گذشته است. اگر امكان ذخيره سازي انار فراهم ميباشد ابتدا انارهاي ممتاز و درجه 1 را از روي درخت چيده و درون سبدهاي مشبك قرار دهيد از پرت كردن انار و زخمي شدن آن بشدت اجتناب كنيد هر گونه ضربه و آماسي به شكل گيري فرآيند فساد ميوه كمك ميكند. سعي كنيد برداشت محصول را در ساعات خنك انجام دهيد چند ساعت اول چيدن و جمع آوري محصول مهم است، سبدها را در معرض آفتاب قرار ندهيد و آنها را به سرعت به انبار و يا سردخانه انتقال دهيد.
پس از اتمام جمع آوري و انتقال انارهاي درجه 1 و ممتاز نسبت به جمع آوري انارهاي معمولي و درجه 2 و درجه 3 همچنين انارهاي خطي بصورت مجزا اقدام كنيد. اگر بازار مصرف در شرائط تعادل قيمت ميباشد تعدادي از انارهاي درجه 3 و خطي سالم را بهمراه محصول درجه 2 در كارتنهاي 2 رج ادغام و روانه بازار مصرف كنيد. انارهاي مرغوب درجه 2 را به انبار انتقال دهيد، دقت داشته باشيد ميزان انارهاي خطي زياد نيست سعي كنيد اين نوع انارها را طي نوبتهاي مستمر به همراه انارهاي درجه 2 روانه بازار مصرف شوند، انارهاي خطي گزينه مناسبي براي انبار داري نيستند. انارهاي درجه 3 بايد بشكل مستمر همراه انارهاي معمولي ادغام و روانه بازار شود اين نوع انار شامل افزايش قيمت چنداني در انتهاي دوره عرضه نميباشد از اينرو انبار ماني آن چندان مقرون به صرفه نيست پس در عرضه سريع اين نوع محصول بهمراه انارهاي معمولي ترديد نكنيد.
انارهاي تركيده و آفتاب سوخته و البته بدون آفت در آخرين مرحله از روي درخت جمع آوري ميشود. تجربه نشان داده عرضه سريع اين نوع محصول به مراكز خريد كارخانجات فرآوري به افت قيمت آن منجر ميشود از سويي چيدن سريع آن از روي درخت و نگهداري آن موجب تبخير آب موجود در ميوه و كاهش وزن و كيفيت محصول ميگردد، پس از رويت انارهاي تركيده روي درختان نگران نباشيد و اجازه دهيد اين نوع محصول در انتها از روي درخت برداشت شود. افزايش ميزان ميوه هاي تركيده نيز بهتر از چيدن سريع و فروش به قيمت نازل ميباشد. انارهاي ريز و نارس گل سوم نيز در حدود يكماه پس از برداشت محصول بمرور رسيده و امكان برداشت و عرضه آن به كارخانجات فرآوري وجود دارد.
احتياجي به برداشت انارهاي فاسد و لهيده از روي درختان در اين مقطع نميباشد. اين نوع انار در اواسط زمستان بهمراه انارهاي بجا مانده در كف باغ و انبارها توسط كارگران جمع آوري و به دقت سوزانده ميشوند، انارهاي فاسد ميزبان كرم گلوگاه انار هستند و در شرائط سرما درون همين انارهاي فاسد زمستان را سر ميكنند پس اجازه دهيد اين آفت درون ميزبان جاي گرفته و در شرائط خواب زمستان همراه ميزبان جمع آوري و سوزانده شوند، جمع آوري اين نوع انارها از روي درختان سهلتر از جمع آوري آن از كف باغ ميباشد پس با چيدن بي دليل انارهاي فاسد در اين مقطع خود را مجبور به دوباره كاري نكنيد.
به جهت نياز انار به دماي حدود 5 درجه سانتيگراد و رطوبت 75 درصد امكان نگه داري انار در انبار سنتي زياد نيست. بعضي از ارقام انار در سردخانه صنعتي تا 90 روز ظرفيت انبار ماني دارد، لاكن در انبار سنتي زير زميني ظرف مدت يكماه با خشك شدن نسبي پوست ميوه مواجه ميشويم از اينرو توصيه ميشود متناسب با شرائط بازار انارهاي موجود در انبارهاي سنتي حداكثر ظرف 45 روز روانه بازار مصرف شوند.
استفاده از سردخانه صنعتي گزينه مزيت دار جهت نگهداري انار است، انتخاب ارقام مناسب با ماندگاري طولاني نكته قابل تامل در اين خصوص ميباشد.
منبع:www. anar-iran.ir
/ع
