شايد هم به عنوان يک خانم گاهي حالات ناخوشايندي مانندي سوزش ادرار احساس شديد و فوري براي ادرار کردن، تکرر ادرار و هر بار به مقدار کم، ادرار به رنگ صورتي کمرنگ يا به رنگ کولا(که نشان دهنده وجود خون در ادراراست )ادرار بسيار بدبو، درد شکم و درد کمر را تجربه کرده باشيد. به اين علائم توجه کنيد و سرسري از کنارشان نگذريد. در بسياري موارد اين علائم در کنار هم مي توانند نشانه هاي ابتلا به عفونت هاي ادراري باشند که اگر درمان نشوند، عواقب ناخوشايندي خواهد داشت. عفونت ادراري بيماري شايعي است که زنان بيش از مردان به آن مبتلا مي شوند. دستگاه ادراري از کليه ها، ميزناي ها، مثانه و مجراي ادرار تشکيل شده است. همه اين اعضا ممکن است عفونت کنند؛ ولي اغلب اوقات قسمت پاييني(تحتاني)درگير مي شود. اگر فقط مثانه عفونت کرده باشد ، ممکن است درد بگيرد و بيمار را آزار دهد؛ ولي اگراو اين حالات را جدي نگيرد و به پزشک مراجعه نکند و عفونت به کليه ها هم سرايت کند، خطرناک خواهد بود.
چرا دستگاه ادراري عفونت مي کند؟
همه اعضاي دستگاه ادراري براي خارج کردن سموم از بدن فعاليت مي کنند. در ساده ترين حالت، زماني که باکتري ها از طريق مجراي ادرار وارد اين سيستم شده و در مثانه تکثير مي شوند، اين عفونت بروز مي کند. با وجودي که ساختار دستگاه ادراري به شکلي است که درحالت کلي اجازه نمي دهد چنين مهاجمان ميکروسکوپي وارد آن شوند، ولي گاهي اوقات نمي تواند از خودش دفاع کند و دچار عفونت مي شود. ساختار طبيعي دستگاه ادراري زنان، خطر ابتلا به آن را افزايش مي دهد. فاصله کوتاه بين مجراي ادرار تا مقعد و ورودي مجراي ادرار به مثانه از عوامل فيزيکي و طبيعي شيوع بيشتراين بيماري در زنان است.
عفونت مثانه (سيستيت)
باکتري اي به نام«اشرشياکولي»يا همان اي کولاي، شايع ترين ميکروبي است که در زنان جوان مبتلا به عفونت مثانه مشاهده مي شود(در80درصد موارد)دو باکتري دگير به نام هاي «استافيلوکوک» و«ساپروفيتيکوس» نيز در 5 تا15درصد از بيماران يافت مي شوند. باکتري «اشرشياکولي»از باکتري هايي است که معمولاً درمعده و روده وجود دارند و به آنها «کولي فرم»مي گويند. يکي از مهم ترين علل بروز عفونت مثانه اين است که واژن و مجراي ادرار با اين نوع باکتري هاي روده بزرگ آالوده مي شوند. به همين جهت است که داروهاي ضد ميکروب واژن در ريشه کردن کردن باکتري هاي ادرار مؤثرند.
تشخيص عفونت ادراري
ساده ترين و معمول ترين روش تشخيص اين عارضه، آزمايش کامل ادراراست. اگر با آزمايش ادرار معلوم شود که چرک در ادرار وجود دارد، به احتمال قريب به يقين علت بروز اين علائم ناراحت کننده التهاب مثانه است. کشت ادرار ضروري نيست و پزشک داروهاي ضد ميکروبي براي بيمار تجويز مي کند که دوره مصرف کامل آنها کوتاه است؛ ولي اگر علائم همچنان برجا بمانند يا عود کنند، لازم است بيمار دوباره ويزيت شود و در اين حالت انجام کشت ادرار ضروري است.
عود التهاب و عفونت حاد مثانه
حدود 20درصد از زناني که در سنين قبل از يائسگي براي اولين بار به عفونت دستگاه ادراري مبتلا شده اند، بيماري شان مجدد باز مي گردد و عود مي کند. بيش از 90درصد اين عودها هم به خاطر بروز مجدد عفونت برونزا روي مي دهد. براي تأييد اين تشخيص، انجام کشت ادرار ضروري است تا مشخص شود. ميکروارگانيسم هاي مقاوم وجود دارند يا خير.
درمان سيستيت حاد
اين بيماران را مي توان با يکي از راهکارهاي زير درمان کرد:
-درمان پيشگيري که در اصطلاح پزشکي به آن «پروفيلاکسي»مي گويند؛ يعني بيمار به طور مداوم و هر روز مقدار کمي دارو بخورد تا عفونت دوباره عود نکند.
-بيمار پس از هر بار رابطه جنسي دارو بخورد.
-هر بار که بيمار دوباره علائم را پيدا کرد، خودش درمان را شروع کند.
زنان يائسه و عود عفونت هاي مکرر
ممکن است برخي زنان در دوران يائسگي هم دچاراين عارضه شوند. در اين شرايط درمان هاي جايگزين هورموني يا استفاده از کرم هاي استروژني موضعي، همراه با درمان پيشگيرانه(پروفيلاکسي)با داروهاي ضد ميکروبي مؤثراست.
التهاب و عفونت مجراي ادرار(اورتريت)
اين عارضه زماني بروز مي کند که نوعي از باکتري هاي معده اي و روده اي از مقعد به مجراي ادرار راه پيدا مي کنند. به علاوه، ساختار طبيعي دستگاه ادراري زنان و نزديک بودن مجراي ادرار به واژن و بيماري هايي که از طريق ارتباط جنسي منتقل مي شوند(به اصطلاح به آنها STDs)مي گويند)هم مي توانند از علل بروز عفونت مجراي ادرار باشند. برخي از اين بيماري ها عبارتند از هرپس تناسلي و کلاميديا.
علائم و نشانه ها
در زناني که به خاطر عفونت و التهاب مجراي ادرار سوزش دارند، علائم خفيف تراست و به تدريج خود را نشان مي دهد. اين نشانه ها ممکن است با ترشح يا خونريزي غير طبيعي از واژن که ناشي از التهاب همزمان دهانه رحم(سيستيت)است، همراه باشند. ممکن است بيمار به تازگي ازدواج کرده باشد و از درد شکم شکايت کند. گاهي اوقات پزشک متخصص هنگام معاينه بيمار مشاهده مي کند که دهانه رحم ترشحات چرکي دارد يا ضايعات تبخال تناسلي وجود دارند.
آزمايشگاه چه مي گويد؟
آزمايش کامل ادرار، وجود چرک را در ادرار نشان مي دهد؛ ولي خون به ندرت مشاهده مي شود. غير از عواملي که گفته شد، عوامل ديگري هم مي توانند موجب التهاب و عفونت واژن شوند که در اين حالت بيمار از سوزش ادرار به همراه خارش و درد هنگام رابطه جنسي شکايت مي کند. معمولاً چنين بيماراني دچار تکرار ادرار يا احساس شديد و فوري براي ادرار کردن نمي شوند. چرک يا خون هم در ادرار وجود ندارد.
چه کساني بيشتر دچار عفونت ادراري مي شوند؟
عوامل خطرساز يا به اصطلاح ريسک فاکتورهاي عفونت اين سيستم دفع سموم از بدن عبارتند از:
-جنسيت :زنان بسيار بيشتر از مردان به اين عارضه مبتلا مي شوند که به علت ساختار طبيعي و آناتومي دستگاه ادراري آنهاست. مجراي ادرار زنان کوتاه است و باکتري ها به آساني و به سرعت مي توانند به مثانه راه پيدا کنند.
-رابطه جنسي زياد:زناني که زياد رابطه جنسي دارند، بيشتر در معرض خطر ابتلا به اين بيماري هستند.
-سيستم ايمني سرکوب شده:احتمال ابتلاي بيماران ديابتي و افرادي که به هر دليل (مثلاً ابتلا به بيماري خود ايمني)داروهايي مي خورند که سيستم ايمني را سرکوب مي کند، بيشتراست.
سوند تخليه ادرار
فروکردن سوند در مجراي ادرار کساني که به هر علت پزشکي نمي توانند خودشان ادرار کنند نيز احتمال عفونت سيستمي که سموم را خارج مي کند، افزايش مي دهد. بيماران بستري که نبايد يا نمي توانند از بستر بلند شوند، افراد فلج و کساني که به دليل اختلال در سيستم مغز و اعصاب شان بي اختياري ادرار دارند، از جمله اين افراد هستند.
عفونت حاد کليه (پيلونفريت حاد)
اگر عفونت به کليه ها سرايت کند، اين عضو هم درگير مي شود که خطرناک است. اين عارضه ممکن است به اشکال گوناگون در زنان جوان بروز کند؛ از علائمي شبيه التهاب مثانه همراه با درد خفيف پهلو گرفته تا عفونت شديد ناشي از باکتري هاي گرم منفي. اينجا هم پاي«باکتري اشرشياکولي»در ميان است که در 80 درصد موارد عامل اصلي محسوب مي شود.
پزشک براي تشخيص بيماري چه مي کند؟
در درجه اول آزمايش ادرار انجام مي شود که نشان مي دهد در ادرار چرک و باکتري هاي گرم منفي وجود دارند در زناني که مشکوک به عفونت کليه هستند، پزشک حتماً دستورمي دهد که کشت ادرار هم انجام شود. براي کساني که در بيمارستان بستري هستند، انجام کشت خون نيز ضرورت دارد؛ زيرا در 15تا20درصد موارد، نتيجه آزمايش خون، وجود اين بيماري را تأييد مي کند.
درمان
اگربيمار تهوع و استفراغ شديد نداشته باشد، مي توان به طور سرپايي به او دارو يا داروهاي خوراکي داد. در غير اين صورت، بيماراني که به شدت حالت تهوع و استفراغ مي کنند، بيماراني که شدت بيماري شان متوسط تا شديد است و بيماران حامله براي درمان بايد در بيمارستان بستري شوند. درمان دارويي بين 10تا14روز است. آنهايي که در بيمارستان بستري هستند، با تزريق وريدي آنتي بيوتيک هاي مناسب تحت درمان قرار مي گيرند. علائم بايد ظرف48تا72ساعت پس از شروع درمان برطرف شود. اگر تب و درد پهلو72ساعت پس از آغاز درمان همچنان وجود داشت. پزشک احتمال مي دهد که آبسه دور کليه يا آبسه داخل کليه بروز کرده يا مجراي ادرار بيمار مسدود شده باشد. در اين حالت بايد سونوگرافي يا سي تي اسکن انجام شود. دو هفته پس از شروع درمان، بيمارحتماً بايد براي پيگيري درمانش مراجعه کند و پزشک دستور مي دهد که کشت ادرار تکرار شود. به اين ترتيب مي توان از موفق يا ناموفق بودن درمان اطمينان حاصل کرد.
مشکل ساختاري دستگاه ادراري
ممکن است شما از جمله بيماراني باشيد که به طور مکرر دچار عفونت مي شوند. در اين حالت پزشک به وجود ناهنجاري ساختاري در سيستم ادراري شما شک مي کند و دستور به انجام سونوگرافي يا سي تي اسکن يا هر نوع تصويربرداري ديگر که بتواند اختلال احتمالي را مشخص کند، خواهد داد.
پس از شروع درمان...
عفونت هاي ادراري مي توانند دردناک باشند و شما را اذيت کنند. براي کاهش درد، تا زمان اثر کردن دارو و از بين رفتن عفونت، با انجام کارهاي زير مي توانيد به خودتان کمک کنيد:
-زياد آب بنوشيد و از نوشيدني هايي که مثانه را تحريک مي کنند. بپرهيزيد. قهوه، الکل، مرکبات و کافئين مي باشند، از اين جمله هستند که مثانه را تحريک کرده و موجب تکرر ادرار يا نياز فوري به دفع ادرار مي شوند.
-يک حوله گرم(نه داغ)روي شکم تان بگذاريد تا فشار و ناراحتي آن کاهش يابد
پس از ادرار يا مدفوع کردن آن ناحيه را از جلو به عقب بشوييد.
-بلافاصله پس از رابطه جنسي ادرار کنيد و يک ليوان آب بنوشيد.
در آخر اينکه...
پس از درمان صحيح عفونت هاي دستگاه ادراري، به ندرت مشکل خاصي پيش مي آيد ؛ ولي اگر سراغ درمان نرويد، تنها از علائم بيماري عذاب نمي کشيد، بلکه اين عفونت ممکن است موجب عفونت مزمن کليه ها شود و کليه هاي شما را براي هميشه از کار بيندازد. نوجوانان هم در معرض ابتلا به اين عارضه هستند. اگر همزمان با ابتلا به اين عفونت حامله هم باشيد، خطر تولد نوزادي کمتر از وزن طبيعي يا نوزاد نارس افزايش خواهد يافت.
پس اين علائم را جدي بگيريد و مراقب خودتان باشيد.
منبع:نشريه دنياي زنان، شماره62
