کتابخانه نجومي

تعدادي از کتاب هاي شاخص و ارزشمند در زمينه نجوم و کيهان شناسي را برايتان دست چين کرده ايم تا با خواندن آنها، اطلاعات نجومي خود را افزايش دهيد.

1- همه چيز درباره صورت هاي فلکي
 

تماشاي آسمان شب بدون شناختن صورت هاي فلکي لطفي ندارد! خيلي از ما با دب اکبر آشناييم و شايد بتوانيم ستاره قطبي را هم در آسمان بيابيم.ممکن است دو، سه صورت فلکي شاخص را هم بشناسيم؛ مثل " جبار" که در شب هاي زمستاني ديده مي شود يا " عقرب" که در شامگاهان تابستاني خودنمايي مي کند.اما اگر بيشتر و بهتر بخواهيم به دنياي پر رمز و راز صورت هاي فلکي قدم بگذاريم، اين کتاب مي تواند راهنماي بسيار خوبي باشد. مترجم اين کتاب مهندس "احمد دالکي" است که براي دوستداران آسمان شب نام و چهره اش آشناست.او در بخشي از پيش گفتار خود، چنين نوشته است:" کتاب صورت هاي فلکي بر مبناي دو اصل کلي تدارک ديده شده است؛ اول آشنايي و معرفي بهترين متون موجود در خصوص 55 صورت فلکي آسمان که ستاره شناسان کشورمان قادرند اکثر آنها را از مناطق مختلف ايران در آسمان ديده و رصد کنند، و مورد ديگر اين است که به همين مقدار هم خوشبختانه نقشه آسمان به صورت بزرگ مقياس در دسترس است که هر صورت فلکي را با تمامي صورت هاي مجاور نشان مي دهد.لذا علاقه مندان را از تهيه نقشه هاي جداگانه آسمان تا حدود زيادي بي نياز مي کند."اين کتاب 192 صفحه اي را انتشارات گيتاشناسي در قطع کوچک منتشر کرده و چاپ سوم آن به تاريخ پاييز 1388، به قيمت 3500 تومان در دسترس است.

2- هر هفته با آسمان شب
 

اين کتاب، آسمان را براي هر هفته از سال تصوير کرده و اطلاعات جامعي را براي استفاده هاي آموزشي و عملي ارائه مي دهد. نويسنده کتاب، " جف کانيپ"، از تهيه کنندگان برنامه هاي نجومي براي ايستگاه هاي راديويي در آمريکا و کاناداست و سال ها نويسندگي مطلب اخترشناسي را براي رسانه ها و از جمله مجله معتبر " اسکاي اند تلسکوپ" ( Sky & Telescope) انجام داده است.متن کتاب به زباني ساده تدارک ديده شده و براي استفاده بهينه از آن براي خوانندگان ايراني، تغييرات لازم به لحاظ رعايت فرهنگ و تقويم ايراني، توسط مترجم، داده شده است.از جمله اين که هفته اول از هفته آخر زمستان و اوايل فروردين آغاز شده و ضمناً تاريخ هفته ها براساس تقويم ايراني و شمسي بيان شده است.براي استفاده بيشتر خوانندگان، 5 ضميمه هم به کتاب اضافه شده از جمله خورشيد گرفتگي هاي کلي و حلقوي از 2005 تا 2024، ماه گرفتگي هاي کلي از 2004 تا 2025 و فهرست 20 ستاره درخشان آسمان شب." راهنماي هفتگي آسمان شب"را مهندس" احمد دالکي" ترجمه کرده و چاپ اول آن توسط انتشارات گيتاشناسي در تابستان 1386 منتشر شده است.اين کتاب 176 صفحه دارد و به قيمت 2500 تومان عرضه شده است.

3- راهنماي تماشاي آسمان
 

" شناخت مقدماتي ستارگان" يکي از آن کتاب هاي کلاسيک اخترشناسي در ايران است که در آن روزگاري که نجوم آماتوري واژه اي ناآشنا بود و علاقه مندان به رصد آسمان منابعي در دسترس نداشتند، کمک زيادي به شناخت صورت هاي فلکي، ستارگان، اجرام آسماني و نحوه رصد آنها مي کرد.اين کتاب که حروفچيني و شکل صفحاتش متعلق به همان دوران است و از اين لحاظ براي رصدگران قديمي تر خاطره انگيز، هنوز هم به همان اندازه راهگشاست. پنج بخش کتاب شامل نگاهي به جهان، صورت هاي فلکي، روش مشاهده صورت هاي فلکي، مشاهده برخي از صورت هاي فلکي، و منظومه شمسي است.ضميمه هاي آن نيز که بسيار مفيدند، فهرست اسامي صورت هاي فلکي، اسامي خاص برخي از ستارگان، فهرست [ اجرام] مسيه، نقشه فهرست مسيه، و واژه نامه فارسي به انگليسي را در بر مي گيرند. " شناخت مقدماتي ستارگان" حاصل قلم" توفيق حيدرزاده" است( که در همين ويژه نامه مقاله " کشاورزي که ستاره شناس شد" [ صفحه 54] را از او خوانديد).ناشر آن گيتاشناسي است و چاپ نهم کتاب در 97 صفحه و بهاي 3000 تومان، پاييز امسال منتشر شده است.

4- کتابي دلخواه همه اخترشناسان آماتور
 

" نجوم به زبان ساده" کتابي است که هر کسي که قصد دارد به طور جدي به نجوم آماتوري بپردازد، از آن بي نياز نيست. دکتر " محمدرضا خواجه پور" نزديک 25 سال پيش اين کتاب را ترجمه کرد که با اقبال دوستداران آسمان شب، تا پايان سال 1385 يازده چاپ از آن منتشر شد.در ارديبهشت 1386 ويراست تازه اي از کتاب منتشر شد که تا تيرماه امسال، به چاپ پنجم رسيده است. حالا با اين آمار و ارقام، يک بار ديگر جمله اول را بخوانيد تا اهميت اين کتاب را بيشتر دريابيد.در مقدمه مترجم بر نخستين چاپ کتاب، مي خوانيم:" ... و اما غرض از ترجمه کتاب حاضر بيشتر آن بوده است که هم به مبتدي مقدمات نجوم را بياموزد و هم راهنماي کسي باشد که مي خواهد راه منجمان غيرحرفه اي را در پيش گيرد. خواننده در نخستين فصل هاي کتاب با صورت هاي فلکي و ستارگان پرنورتر آنها آشنا مي شود و چشم او با سيماي آسمان انس مي گيرد.ولي اگر او علاقه و پشتکار بيشتري داشته باشد( يعني بخواهد منجمي غيرحرفه اي شود)مي تواند به راهنمايي کتاب، دوربين کوچکي بسازد و با آن اعماق آسمان را بکاود: پستي ها و بلندي هاي ماه و قمرهاي سيارات منظومه شمسي را مشاهده کند، ستارگان رنگارنگ دوتايي و چند تايي را رصد کند و سحابي ها و خوشه هاي زيباي کروي را ببيند. فصل هاي بعدي کتاب خواننده را با مقدمات روش هاي فيزيکي نجوم و دانشي که به ياري اين روش ها به دست آمده است آشنا مي کند. نخست از ساختمان و سرگذشت ستارگان و از کهکشان ها سخن مي رود و سپس به خورشيد و منظومه شمسي پرداخته مي شود." در ويراست جديد، علاوه بر اصلاحات ضروري، مطالب زيادي بر کتاب افزوده شده و کتاب با حفظ ساختار اوليه، روزآمد شده است.اين کتاب را از انتشارات گيتاشناسي در 464 صفحه متن و 32 صفحه عکس رنگي به قيمت 6500 تومان منتشر کرده است.

5- راهنماي مصور فضا
 

" راهنماي فضا" يکي از جديدترين کتاب هاي انتشارات گيتاشناسي است که به موضوعاتي همچون منظومه شمسي، کهکشان ها، کيهان، موشک ها و شاتل هاي فضايي، زندگي در فضا، ايستگاه هاي فضايي و ماهواره ها، و حيات فرازميني مي پردازد.کتاب در قطع بزرگ منتشر شده و تمام رنگي است، و همه 63 صفحه اش به گونه اي آراسته شده که خواننده به جاي مواجهه با مقالات بلند، با مطالب کوتاه در کنار عکس ها و تصاوير رو به روست.اين ويژگي باعث شده تا مطالعه کتاب بسيار راحت و لذت بخش باشد.در معرفي کوتاه پشت جلد، چنين آمده است:" کتابي که در پيش رو داريد، براي افزايش اطلاعات فضايي و ستاره شناسي علاقه مندان به آسمان زيباي خداي سبحان تدوين شده است... مطالعه اين کتاب به جوانان و علاقه مندان جست و جوگر که در ذهن خود سؤالات بس زيادي از هستي و ستارگان دارند، توصيه مي شود." کتاب نوشته " پيتر باند" است و مترجم آن مهندس " احمد دالکي"؛ و چاپ اول آن پاييز امسال به بهاي 5000 تومان منتشر شده است.

6- مقدمه اي بر شناخت جهان
 

" شناخت فضا و منظومه شمسي" کتابي است شامل " گزيده مقالات دانش نامه ناسا" در 190 صفحه که در سه بخش کلي تدوين شده است: مباني کيهاني، منظومه شمسي، و ضميمه ها. در پيش گفتار مترجم مي خوانيم: " مطالب اين کتاب نتيجه تحقيقات، مطالعات و کاوش هاي چندين نسل است.دانشمندان زيادي در اين مسير قدم گذاشته اند و حتي زندگي خود را به خاطر دستاوردهايشان از دست داده اند. اگر به درک و شناخت دنياهاي شناخته شده نياز داريد، مطالبي که در دست شماست به طور کاملاً ساده و خلاصه اطلاعاتي کلي را در اختيارتان مي گذارد. " گذر زمان، سياه چاله ها، و گرانش، عناوين برخي از فصل هاي بخش اول کتابند.در بخش دوم درباره خورشيد، عطار، زهره، زمين، دنباله دارها و ... مي خوانيم و " ضميمه ها" نيز مطالبي از جمله گرم شدن زمين را در بر مي گيرد. " الهام سجاديفر" مترجم کتاب است و گيتاشناسي ناشر آن.چاپ اول کتاب در زمستان 1387 منتشر شده و بهاي آن 3500 تومان است.

7- حکايت خلقت عالم
 

عالم چگونه شکل گرفت؟ پديده هايي چون ستارگان و کهکشان ها چگونه به وجود آمدند؟ اينها پرسش هايي است که هميشه وجود داشته اما در سال هاي اخير، درک دانشمندان از اين مسائل ژرف به طرزي خيره کننده فزوني يافته و علاقه مندان به مباحث کيهان شناسي را به وجد آورده است. کتاب" پس از نخستين سه دقيقه" که با عنوان فرعي" حکايت خلقت عالم" ذهن مخاطبان را بيشتر جلب خود مي کند، شرحي است روشن و آگاهي بخش درباره کيهان شناسي معاصر که براي خواننده عام به نگارش در آمده است. نويسنده، " ت.پادمانابان"، جزئيات راه گشا را ناديده نمي گيرد و از توضيح و تبيين مفاهيم بنيادي دريغ نمي ورزد.در عين حال، کتاب را به گونه اي نوشته که خواننده شور و هيجان اين علم را در خود احساس مي کند- علمي که با گام هايي شتابان به پيش مي رود." پس از نخستين سه دقيقه" در 8 فصل سامان يافته که عناوين برخي از آنها از اين قرار است: معرفي علم، مشاهده عالم، شناخت عالم، شکل گيري کهکشان ها، و پرسش هاي بي پاسخ. واژه نامه اي نيز در انتهاي کتاب براي توضيح برخي عبارات و اصطلاحات ضميمه شده و منابعي براي مطالعه بيشتر معرفي شده است. دکتر" محسن شادمهري" و " فاضله خواجه نبي" مترجمان کتاب هستند.انتشارات ققنوس چاپ چهارم اين کتاب را در سال 1387، در 270 صفحه و به قيمت 3500 تومان منتشر کرده است.

8- شناخت دقيق تر کائنات
 

" اين کتاب به منظور آشنايي علاقه مندان اخترشناسي با مباني فيزيک ستارگان و کيهان شناسي و براي کساني نوشته شده است که دانش آنها در فيزيک و رياضيات، در حد دروس دبيرستاني است. نويسنده سعي کرده است بدون استفاده از فرمول هاي رياضي، بسياري از پديده هاي اخترفيزيکي را توضيح دهد و مفاهيم دشوار را با زباني ساده بازگو کند.استفاده از نمودارها و تصاوير متعدد، از جمله ابزارهاي او براي رسيدن به اين هدف بوده است.پرسش هايي نيز در پايان هر فصل مطرح شده است که خواننده با پاسخ دادن به آنها، مي تواند ميزان موفقيت خود را در يادگيري مطالب آن فصل ارزيابي کند." اين توصيف از کتاب را مترجم در پيش گفتار خود آورده." ساختار ستارگان و کهکشان ها" کتاب مفصل و عميقي است که به ويژه براي کساني که دو مقاله " از آغاز تا پايان" ( صفحه 22) و " اصل عدم قطعيت در آگاهي کيهاني"( صفحه 42) را جذاب يافته اند، مي تواند بسيار سودمند باشد.اجزاي لازم براي شکل گيري ستارگان، نوار ناپايداري، غول هاي سرخ، سياه چاله ها، جهان کهکشان ها، جهان چيست، انبساط جهان، و مدل هاي جهان، عناوين برخي از فصل هاي 17 گانه کتاب است.ضميمه هاي مفيدي نيز در انتهاي کتاب آمده. چاپ ششم " ساختار ستارگان و کهکشان ها" نوشته " پاول هاج" و ترجمه " توفيق حيدرزاده"، توسط انتشارات گيتاشناسي در 320 صفحه و به بهاي 2300 تومان منتشر شده است.

9- نکته هاي خواندني درباره عالم
 

کتاب هايي که با عنوان"... نکته درباره ..." منتشر مي شوند، معمولاً خوش خوان اند و در مواقعي که فرصت يا امکان تمرکز براي مطالعه عميق وجود ندارد، مي توانند اطلاعات مفيدي را درباره يک موضوع خاص به خواننده بدهند.ساختار آنها هم معمولاً طوري است که نيازي نيست حتماً کتاب به ترتيب از ابتدا تا انتها خوانده شود." 100 نکته درباره فضا" هم چنين کتابي است؛ با صفحات مصور تمام رنگي روي کاغذ گلاسه که اطلاعات جالب و مفيدي را درباره عالم به خواننده مي دهد.اين کتاب به ويژه براي نوجوانان مي تواند بسيار جذاب باشد." مصطفي شعرباف" مترجم کتاب است و گيتاشناسي ناشر آن؛ 48 صفحه است و چاپ اول آن به قيمت 3000 تومان در دسترس است.

10- شگفتي هاي تکامل جهان
 

چرا آسمان شب تاريک است؟ شايد اين پرسش آن قدر بديهي و ساده و کودکانه به نظر برسد که هرگز از خود نپرسيده باشيم! هميشه فکر کرده ايم شب ها آسمان تاريک است ديگر، همين! اما همين پرسش ساده، راه به سوي کشف هايي بزرگ را در کيهان شناسي گشوده که شايد تصورش را هم نتوان کرد.اين پرسش، در کتاب " اتم هاي سکوت" نقشي محوري دارد و با کندو کاو در آن، شگفتي هاي تکامل کيهان در برابر خواننده قرار داده مي شود.در نخستين جمله پشت کتاب در معرفي آن، چنين آمده است:"هيچ چيز، حتي بهترين داستان هاي علمي- تخيلي، به اندازه تاريخچه کائنات ما اعجاب انگيز و پر هيجان نيست. " و کسي که اتم هاي سکوت" را مي خواند، با بيان خوش خوان و گيراي آن، اين هيجان لذت بخش را تجربه مي کند.نويسنده کتاب " اوبر ريوز" است، متخصص اخترفيزيک و از مديران مرکز ملي پژوهش هاي علمي فرانسه، و از چهره هاي معروفي که در زمينه همگاني کردن علم و مسائل علمي فعاليت مي کند و برنامه هاي تلويزيوني و کتاب هاي او در اين زمينه با اقبال فراوان مخاطبان رو به رويند.ريوز در 344 صفحه کتاب اتم هاي سکوت، خواننده اش را به سفر در عالم مي برد و سير تکاملي کائنات را به صورت داستاني به هم پيوسته، از مه بانگ( انفجار بزرگ) تا جهان زنده کنوني، حکايت مي کند.مترجم کتاب" عباس مخبر" است و نشر مرکز ناشر آن. چاپ اول آن در سال 1381 به بهاي 2550 تومان منتشر شده است.

11- گشت و گذار در پهنه کشور آفتاب
 

" اطلس ها" کتاب هايي هستند که اطلاعات جامعي را براي شناخت يک شهر، کشور و ... به خواننده مي دهند.اين اطلس اما از مرزهاي زمين فراتر رفته و ما را به سفري در منظومه شمسي مي برد.کتاب با گفتاري درباره " عظمت جهان" شروع مي شود و در ادامه به پيدايش منظومه شمسي و شکل گيري سيارات مي پردازد، و پس از آن، هريک از اجزاي اين منظومه را به تفصيل معرفي مي کند و ويژگي هايشان را شرح مي دهد.چاپ سوم کتاب تاريخ تابستان 1386 را دارد اما با اين که سال ها از نخستين چاپ آن گذشته، ويراست تازه اي از آن ارائه نشده است.براي همين است که مثلاً در پيش گفتار مترجم مي خوانيم:" ويجر 2 طبق برنامه در سال 2000 ميلادي به مرز کشور آفتاب... خواهد رسيد." يا در معرفي " پلوتو" به مباحث چند سال پيش در مورد خروج آن از جمع سيارات اشاره اي نشده است.با همه اينها اما اطلاعات فراوان و گسترده کتاب در مورد منظومه شمسي، مي تواند براي کساني که مايلند شناختي دقيق و جامع از خورشيد، سيارات، اقمار و ديگر اجرام موجود در اين منظومه به دست آورند، بسيار سودمند و کاربردي باشد.کتاب در قطع بزرگ چاپ شده و سرشار از تصوير و جدول و نمودار براي درک بهتر مطالب است. مهندس" عباس جعفري" مترجم و گيتاشناسي ناشر " اطلس منظومه خورشيدي" است که در 207 صفحه و به بهاي 3500 تومان عرضه شده است.

12- از پديده هاي آشنا و حيرت انگيز آسمان
 

خورشيد و ماه شايد دم دست ترين و آشناترين اجرام آسماني براي ما ساکنان زمين اند.لحظات برآمدن و فرو رفتن خورشيد دستمايه شاعران و اديبان بسياري بوده و ماه هم به همان اندازه مورد توجه بوده است.اين دو جرم، پديده هايي را در آسمان به وجود مي آورند که افزون بر زيبايي، يک ذهن کنجکاو و جست و جوگر را فرا مي خوانند تا از چرايي اين پديده ها بيشتر بداند و عميق تر لذت ببرد.اما پديده هاي زيباي آسمان منحصر به اينها نيستند.شفق قطبي، ابرهاي شب تاب منطقه البروجي، نور مخالف ( گگن شاين)و بسياري از رويدادهاي آسماني ديگر هم وجود دارند که مي توانند تماشاگر آسمان و ستايشگر زيبايي هاي آن را غرق لذت و حيرت کنند.در توصيف همين پديده ها و در معرفي کتاب" غروب خورشيد، شفق و فلق و آسمان شامگاهي"، در پيش گفتار مترجم( علي درويش) چنين مي خوانيم: " اگر ازدحام و شلوغي شهرها و دود ترافيک اتومبيل ها شما را فرصت آن داده باشد که شامگاهي برحسب اتفاق به آسمان نظر بدوزيد و يا در لحظه هاي آرامش بر کناره هاي ساحل، سرخي شفق را در پهنه آسمان نظاره گر شويد و سرانجام آن لحظه زيبا و بسيار تماشايي بازتاب نور ماه را بر روي ابرهاي در حال حرکت ديده باشيد که جلوه اي از رقص نور را به نمايش مي گذارد، شايد از خود پرسيده باشيد که توضيح علمي اين همه جذابيت و تنوع رنگ ها چيست؟ اين کتاب، که نويسندگان آن زن و شوهري آمريکايي هستند[ آدن و مارجوري مي نل] و در مرکز علوم بصري دانشگاه آريزونا کار مي کنند، حاصل يک عمر کار ايشان است که با استفاده از تجربه هاي شخصي و ارائه آخرين دستاوردهاي دانش اخترفيزيک، سعي در پاسخ گويي به پرسش هاي فوق و ده ها مجهول ديگر دارند." کتاب شامل 15 فصل به همراه واژه نامه است و 232 صفحه دارد.چاپ اول کتاب تاريخ 1369 را دارد و اگر موجود باشد يا چاپ تازه اي از آن ارائه شده باشد، سراغش را بايد از ناشر يعني آستان قدس رضوي بگيريد.
منبع:دانشمند، شماره 557.