خرمالو؛ هديه ي پاييزي

مشخصات گياه شناسي:
 

خرمالو با نام علمي Ebenaceae، درختي داراي برگ هاي ساده و با گل هايي عموما تك جنس مي باشد كه تخمدان آن چند خانه اي و داراي ديواره بندي كامل است و در هر خانه آن يك يا دو تخمك وجود دارد. اين تيره داراي 6 جنس و 300 تا 400 گونه است كه بيشتر آنها در مناطق گرمسيري انتشار دارند. گل ها در اين گياهان تك جنس يا دو پايه اند.

موطن اصلي خرمالو
 

درخت خرمالو كه در ايران درخت مشهوري است، در اصل بومي چين و ژاپن است. اين درخت از گذشته اي نسبتا دور وارد ايران شده و امروزه در بيشتر نقاط كاشته و تكثير مي شود.

چوب
 

چوب درخت خرمالو با نام آبنوس شناخته مي شود كه سنگين و محكم است و مغز چوب در چندين گونه گرمسيري به رنگ سياه براق مي باشد. گونه هايي كه مغز چوب سياه رنگ دارند، بيشتر از نظر چوبشان اهميت دارند تا ميوه آن ها.

ميوه
 

ميوه بسياري از گونه هاي خرمالو خوراكي مي باشد. رنگ آنها از نارنجي و زرد روشن تا نارنجي و قرمز تيره متفاوت است و قطر آنها بنابر گونه بين 2 تا 8 سانتيمتر است. معمولا پس از چيدن، كاسه گل همراه با ميوه باقي مي ماند. شكل خرمالو بر اساس گونه آن ممكن است كروي يا شبيه بلوط باشد. خرمالو دو گونه گس و غير گس دارد:
1‌- گونه گس: ميوه هاي گس تا قبل از زمان پخته شدن، گس و سفت هستند و در دهان ايجاد چسبندگي نه چندان مطلوبي مي كنند و هنگامي كه مي رسند، شيرين و نرم مي گردند. خرمالويي كه هنوز كاملا نرسيده، رنگش نارنجي و روشن و داراي پوست ضخيم با هاله اي سفيدرنگ است. اگر خرمالوي نارس را لاي روزنامه بپيچيد و در جاي تاريكي (تقريبا مانند كابينت آشپزخانه) بگذاريد، بعد از دو روز قابل خوردن مي شود. ميوه خرمالو هرچه بيشتر برسد، پكتين آن كمتر مي شود، بنابراين توصيه مي شود براي استفاده بيشتر از پكتين نبايد خرمالو بيش از اندازه برسد.
2- گونه غير گس: گونه هاي غيرگس زماني كه نارس هستد، كمتر گس مي باشند و حالت گسي خود را خيلي زودتر از دست مي دهند. آنها در حالت رسيده سفت مي باشند. حالت گسي اين ميوه را مي توان طي چند روز با قرار دادن آن در معرض نور خورشيد در سرما از بين برد، به اين فرآيند رسيدن ميوه (bletting) مي گويند.

ارزش غذايي خرمالو:
 

خرمالو سرشار از آب و بتا ـ كاروتن (پيش ساز ويتامين A) است. چنانچه اين ويتامين به مقدار كافي به بدن نرسد، نه تنها قدرت بينايي را كم مي كند، بلكه باعث شكننده شدن پوست، ناخن و موها و اختلال در ميزان هوش و سلامت بدن مي شود. خرمالو داراي مقدار قابل توجهي ويتامين هاي B2,B1,B3 و ‍‍‍‍C مي باشد. در ضمن اين ميوه خوشرنگ و خوش طعم داراي مواد معدني ضروري براي بدن مانند كلسيم، گوگرد، آهن، فسفر، منيزيم و پتاسيم است. اين ميوه داراي مقدار كمي سلولز نيز مي باشد.
همچنين بخش گوشت دار ميوه، محتوي مقدار زيادي فيبر، مواد آنتي اكسيداني همچون تانن، فنول، ليكوپن و لوتئين، مواد قندي (لوولز و گلوكز)، پكتين و اسيد مي باشد. عمده ترين اسيدهايي كه در اين ميوه وجود دارد، عبارتند از اسيد ماليك، اسيد تارتاريك و اسيد سيتريك.

خواص غذايي ـ دارويي و درماني
 

خرمالو به دليل دارا بودن مواد معدني، براي رشد و نمو بسيار مفيد شناخته شده است.
آهن موجود در آن، عنصر اصلي خون سازي، و پتاسيم موجود در آن اشتهاآورو شستشو دهنده كليه و كبد مي باشد.
با وجود عناصري همچون پتاسيم و منيزيم در اين ميوه، خرمالو كلسترول بد (LDL) و فشار خون را نيز كاهش مي دهد. به همين دليل اين ميوه براي سلامتي بيماران قلبي و افراد داراي چربي و فشارخون بالا بسيار مفيد است. از طرفي به دليل دارا بودن پكتين كه يكي از انواع فيبرهاي محلول در آب است، باعث كاهش چربي هاي بدن وچربي هاي محلول در خون مي شود.
اسيدهاي موجود در خرمالو باعث هضم بهتر غذا و جذب بهتر برخي تركيبات غذايي مثل آهن و روي مي شوند و افزايش جذب را در پي دارند.

خرمالو با دارا بودن رنگدانه هاي پلي فنوليك، خاصيت ضد سرطاني دارد. وجود مقدار زيادي فيبر و مواد آنتي اكسيدان، باعث خاصيت ضدسرطاني اين ميوه است.
خرمالو خاصيت ملين كننده دارد، بنابراين يك داروي مفيد براي درمان يبوست به ويژه در سالخوردگان به شمار مي رود.
از آنجايي كه ميوه خرمالو داراي انواع ويتامين هاست، سينه را نرم مي كند، ولي بايد آن را موقعي خورد كه كاملا روي درخت رسيده باشد.

قابل توجه بيماران ديابتي و افراد چاق:
 

خرمالو ميوه اي شيرين است و مواد قندي آن از نوع گلوكز و لوولز است و با اينكه مقدار آن 20 درصد است، براي مبتلايان به بيماري قند، زيان بخش نيست، اما نبايد در مصرف آن افراط شود. اين ميوه، جزء ميوه هاي پرانرژي محسوب مي شود، بنابراين افرادي كه مبتلا به اضافه وزن و چاقي هستند، نبايد در مصرف آن زياده روي كنند.

موارد مصرف خرمالو:
 

خرمالو علاوه بر اينكه به صورت خام و تازه مصرف مي گردد، در آجيل ميوه هاي خشك نيز يافت مي شود. در ضمن از پخته شده آن نيز به صورت مربا، مارمالاد و همچنين در انواع شيريني ها و كيك ها استفاده مي كنند. خرمالو را مي توان در حالت هاي نيمه پخته تا كاملاً پخته مصرف كرد.
توصيه مي شود خرمالو را پس از غذا به عنوان يك دسر بسيار خوشمزه و دلچسب مصرف كنيد، زيرا شيريني آن در معده به ترشي تبديل مي شود و اسيد معده را زيادتر كرده و اين به هضم بهتر غذا كمك مي كند.
ماسك خرمالو:
اين ماسك براي پوست هاي خشك كاربرد دارد.
مواد لازم
خرمالوي رسيده و له شده : يك چهارم ميوه
كته بدون روغن و نمك :يك قاشق غذاخوري
روغن بادام شيرين :يك قاشق مرباخوري
خيار با پوست :يك تكه كوچك
روش تهيه
تمام مواد را با هم در مخلوط كن بريزيد و خوب مخلوط كنيد. مواد را به مدت 10 دقيقه بر روي پوست خود بماليد و بعد با آب ملايم بشوييد.
منبع:نشريه دنياي تغذيه، شماره 91.