كهكشان ها و خوشه ها
كهكشان ها ساختارهايي سترگ با كراني مشخص اند كه از ستارگان ، بازمانده شبه ستارگان ، ماده تاريك ، گازها و گرد و غبار ميان ستاره اي كه با نيروهاي گرانشي گرد آمده اند ، شكل گرفته اند. در كيهان بيش از يكصد ميليارد كهكشان وجود دارد . همانند ستارگان ، كهكشان ها نيز از ديد اندازه و ريخت ، داراي گوناگوني هستند. يك كهكشان معمولي حدود يكصد ميليارد ستاره را شامل مي شود. برخي از كهكشان ها شامل تعداد بسيار كمتري ستاره مي شود و كوچك ترين كهكشان ها موسوم به كهكشان هاي كوتوله ، كمتر از يك تا ده ميليون ستاره دارند. كهكشان راه شيري ، يك كهكشان بزرگ با قطر يكصد هزار سال نوري شامل دويست تا چهارصد ميليارد ستاره است . كهكشان هاي بزرگ تر تا هزار ميليارد ستاره را در بر مي گيرند.
ريخت كهكشان ها بر اساس رده بندي ستاره شناس آمريكايي ، ادوين هابل ، طبقه بندي مي شود. برخي كهكشان ها ريختي ناهنجار دارند و به كهكشان هاي نامنظم معروف هستند. ريخت ناپذيري انها شايد به دليل كشش گرانشي كهكشان هاي همسايه شان باشد كه باعث مي شود در ساختارشان بازوهاي مشخص نداشته باشند. كهكشان هاي نامنظم هيچ گونه آراستگي يا ساختار مشخصي ندارند . حدود بيست درصد كهكشان هاي كيهان از اين گونه هستند. آنها داراي جرم بيشتري از كهكشان هاي ديگر بوده و بيشتر ستاره هاي موجود در آنها درخشان و كوتاه عمر هستند.
كهكشان هاي مارپيچ گونه ديگري از كهكشان هاست كه اگر از بالا به آنها نگاه كنيم ، يك صفحه دايره اي خواهيم ديد كه با بازوهايي مارپيچ ادامه پيدا كرده است .جوان ترين ستاره هاي كهكشان هاي مارپيچ در بازوهاي كم توده يافت مي شوند و ستاره هاي پير بيشتر در هسته انباشت قرار دارند . بازوهاي كهكشان مارپيچ داراي غبار و گاز فراواني است كه ستاره هاي تازه اي را مي سازد . كهكشان هاي مارپيچ خود به دو گونه كهكشان مارپيچ عادي و كهكشان مارپي ميله اي تقسيم مي شود. دو بازيو كهكشان مارپيچ عادي بي واسطه از هسته كهكشان پيچش را آغاز كرده است ، حال آن كه كهكشان مارپيچ ميله اي ، دو بازو نخست مستقيم از مركز كهكشان بيرون آمده و سپس پيچيدن مي آغازد. كهكشان هاي مارپيچ از زيباترين توده هاي آسماني هستند. از روبرو به فرفره اي در فضا و از پهلو به بشقاب پرنده هايي نوراني مي مانند. راه شيري و كهكشان همسايه آن ، آندرومدا هر دو از گونه مارپيچ هستند. منظومه خورشيدي در يكي از بازوهاي مارپيچ راه شيري و در منطقه اي موسوم به منطقه زيست پذير كهكشان واقع شده است .
برخي ديگر بيضي شكل هستندو به كهكشان هاي بيضوي يا بيضي معروفند . اينها ريخت هنجار كهكشان هاي جهان است . اگر از بالا به اين جور كهكشان ها نگاه كنيم. يكي بيضي ديده خواهد شد. ناهمگون با كهكشان هاي ديگر كه نوري آبي از ستاره هاي فروزان و كم عمر بازتاب مي دهند ، كهكشان هاي بيضوي زرد رنگ به نظر مي رسند. علت اين امر توقف ساخت ستاره در اين كهشكان ها است و در نتيجه كمابيش تمام نورشان از ستارگان غول سرخ كه داراي طولعمر زيادي هستند بوجود مي آيد . هفتاد تا هشتاد درصد كهكشان هاي شناخته شده در دسته كهكشان هاي بيضوي شكل و كهكشان هاي مارپيچ قرار مي گيرند.
همه كهكشان ها امواج راديويي گسيل مي كنند. اما برخي گسيلنده هاي بسيار قوي اي هستند كه صدها هزار برابر بيش از كهكشان هاي معمولي امواج راديويي به فضا پراكنده مي كنند. به اين گونه از كهكشان ها ، كهكشان هاي راديويي گفته مي شود. انرژي راديويي يك كهكشان راديويي خيلي انباشته تر از انرژي كهكشان هاي ديگر است . از هر يك ميليون كهكشان ، تنها يكي از آنها يك كهكشان راديويي است .
گروهي دير مقدار بسيار بزرگي انرژي از ناحيه مركزي خود كه هسته ناميده مي شود گسيل مي كنند، از اين رو به آنها كهكشان هاي فعال گفته شده است . بيشتر كهكشان ها چنان دور هستند كه ستارگان در آنها صورت گنگ و ناآشكار ديده مي شوند.
خوشه هاي همسايه نيز مجموعه و ساختاري بسيار بزرگ تر معروف به اَبَرخوشه كهكشاني را تشكيل مي دهند. خوشه سنبله يا خوشه دوشيزه ، عضو اَبَر خوشه دوشيزه است .
ريخت كهكشان ها بر اساس رده بندي ستاره شناس آمريكايي ، ادوين هابل ، طبقه بندي مي شود. برخي كهكشان ها ريختي ناهنجار دارند و به كهكشان هاي نامنظم معروف هستند. ريخت ناپذيري انها شايد به دليل كشش گرانشي كهكشان هاي همسايه شان باشد كه باعث مي شود در ساختارشان بازوهاي مشخص نداشته باشند. كهكشان هاي نامنظم هيچ گونه آراستگي يا ساختار مشخصي ندارند . حدود بيست درصد كهكشان هاي كيهان از اين گونه هستند. آنها داراي جرم بيشتري از كهكشان هاي ديگر بوده و بيشتر ستاره هاي موجود در آنها درخشان و كوتاه عمر هستند.
كهكشان هاي مارپيچ گونه ديگري از كهكشان هاست كه اگر از بالا به آنها نگاه كنيم ، يك صفحه دايره اي خواهيم ديد كه با بازوهايي مارپيچ ادامه پيدا كرده است .جوان ترين ستاره هاي كهكشان هاي مارپيچ در بازوهاي كم توده يافت مي شوند و ستاره هاي پير بيشتر در هسته انباشت قرار دارند . بازوهاي كهكشان مارپيچ داراي غبار و گاز فراواني است كه ستاره هاي تازه اي را مي سازد . كهكشان هاي مارپيچ خود به دو گونه كهكشان مارپيچ عادي و كهكشان مارپي ميله اي تقسيم مي شود. دو بازيو كهكشان مارپيچ عادي بي واسطه از هسته كهكشان پيچش را آغاز كرده است ، حال آن كه كهكشان مارپيچ ميله اي ، دو بازو نخست مستقيم از مركز كهكشان بيرون آمده و سپس پيچيدن مي آغازد. كهكشان هاي مارپيچ از زيباترين توده هاي آسماني هستند. از روبرو به فرفره اي در فضا و از پهلو به بشقاب پرنده هايي نوراني مي مانند. راه شيري و كهكشان همسايه آن ، آندرومدا هر دو از گونه مارپيچ هستند. منظومه خورشيدي در يكي از بازوهاي مارپيچ راه شيري و در منطقه اي موسوم به منطقه زيست پذير كهكشان واقع شده است .
برخي ديگر بيضي شكل هستندو به كهكشان هاي بيضوي يا بيضي معروفند . اينها ريخت هنجار كهكشان هاي جهان است . اگر از بالا به اين جور كهكشان ها نگاه كنيم. يكي بيضي ديده خواهد شد. ناهمگون با كهكشان هاي ديگر كه نوري آبي از ستاره هاي فروزان و كم عمر بازتاب مي دهند ، كهكشان هاي بيضوي زرد رنگ به نظر مي رسند. علت اين امر توقف ساخت ستاره در اين كهشكان ها است و در نتيجه كمابيش تمام نورشان از ستارگان غول سرخ كه داراي طولعمر زيادي هستند بوجود مي آيد . هفتاد تا هشتاد درصد كهكشان هاي شناخته شده در دسته كهكشان هاي بيضوي شكل و كهكشان هاي مارپيچ قرار مي گيرند.
همه كهكشان ها امواج راديويي گسيل مي كنند. اما برخي گسيلنده هاي بسيار قوي اي هستند كه صدها هزار برابر بيش از كهكشان هاي معمولي امواج راديويي به فضا پراكنده مي كنند. به اين گونه از كهكشان ها ، كهكشان هاي راديويي گفته مي شود. انرژي راديويي يك كهكشان راديويي خيلي انباشته تر از انرژي كهكشان هاي ديگر است . از هر يك ميليون كهكشان ، تنها يكي از آنها يك كهكشان راديويي است .
گروهي دير مقدار بسيار بزرگي انرژي از ناحيه مركزي خود كه هسته ناميده مي شود گسيل مي كنند، از اين رو به آنها كهكشان هاي فعال گفته شده است . بيشتر كهكشان ها چنان دور هستند كه ستارگان در آنها صورت گنگ و ناآشكار ديده مي شوند.
كهكشان هاي كوازار يا ستاره نماها
خوشه هاي كهكشاني ، گروه محلي ، اَبَرخوشه ها
خوشه هاي همسايه نيز مجموعه و ساختاري بسيار بزرگ تر معروف به اَبَرخوشه كهكشاني را تشكيل مي دهند. خوشه سنبله يا خوشه دوشيزه ، عضو اَبَر خوشه دوشيزه است .
فضاي تهي
