از دکتر علاء تا دکتر سعيدلو

26 رئيس و 76 سال رياست بر تشکيلات ورزش ايان
 

هسته مرکزي انجمن تربيت بدني و پيشاهنگي ايران در فروردين 1313 توسط دکتر ابراهيم حکيمي (حکيم الملک) طي جلسه اي که در خانه وي تشکيل شد، بنا نهاده شد. بعد از اين اقدام، حسين علا و حسين سميعي (اديب السلطنه) تصدي انجمن ياد شده را عهده دار شدند. زماني که محمد علي تربيت کفالت اين انجمن را داشت، بهاء الدين پازارگاد به رياست اداره تربيت بدني و پيشاهنگي منصوب شد که وي طرح برگزاري نخستين دوره مسابقات قهرماني ايران را به تأييد علي اصغر حکمت و سپس اسماعيل مرات، وزراي فرهنگ آن روز ايران رساند و در واقع اگر بخواهيم مسئولان ورزش ايران از ابتداي تشکيل انجمن تربيت بدني و پيشاهنگي ايران تا به امروز را نام ببريم به اين ليست مي رسيم: حسين علايي (علا)، حسين سميعي (اديب السلطنه)، محمد علي تربيت، ا...يار صالح، محمد بدر، سيد علي شايگان مولي، تيمسار امان ا...جهانباني، تيسمار نادر باتمانقليج، دکتر کمال الدين جناب، تيمسار دکتر عباس ايزد پناه، تيمسار محمد دفتري، تيمسار محمد حسين عميدي، منوچهر قراگزلو، تيمسار خسرواني، تيمسار مصطفي امجدي، تيمسار علي حجت کاشاني، تيمسار نادر جهانباني، حسين شاه حسيني، مصطفي داوودي، مهندس اسماعيل داوودي شمسي، احمد درگاهي، دکتر حسن غفوري فرد، مهندس مصطفي هاشمي طبا، مهندس محسن مهر عليزاده، مهندس محمد علي آبادي و دکتر علي سعيدلو.
اگر بخواهيم ميزان تحصيلات رؤساي سازمان تربيت بدني که در سال هاي اوليه تأسيس در قالب يک انجمن فعاليت مي کرد را به طور کلي مدنظر قرار دهيم، به اين واقعيت مي رسيم که تا قبل از کودتاي 28 مرداد 1332 عموم رؤساي سازمان را افراد تحصيلکرده اي تشکيل مي دادند که تحصيلات دانشگاهي داشته و يا از دارالفنون فارغ التحصيل شده بودند هر چند ذکر کردن اين نکته ضروري است که در آن مقطع هم اين تحصيلکردگان تحصيلات مرتبط با مسئوليتي که به آن ها داده مي شد، نداشتند. اما بعد از سال 1332 حضور نظاميان در رأس تشکيلات ورزش بسيار پررنگ تر شد که البته اين افراد تحصيلات نظامي داشتند و از دانشکده افسري فارغ التحصيل شده بودند. بعد از پيروزي انقلاب و از اواخر دهه 60 خورشيدي به بعد افرادي عهده دار مسئوليت سازمان تربيت بدني شدند که ضمن داشتن وجهه سياسي، تحصيلات آکادميک داشتند. در مجموع از 26 نفري که تاکنون صاحب اين سمت شده اند، 9 نفر نظامي و 17 نفر غير نظامي بوده اند. جالب اين جاست که اولين متوليان انجمن تربيت بدني و پيشاهنگي ايران وزير فرهنگ و يا رئيس فرهنگستان کشور بوده اند و اين موضوع نشان مي دهد پايه هاي ورزش توسط افراد غير نظامي بنيان نهاده شده است. ضمناً دکتر بهاء الدين پازارگاد، تيمسار مهدي قلي علوي مقدم، ابوالحسن ابتهاج، نصرت ا...حاج عظيمي، دکتر محمد حسن رهنوردي (تا قبل از انقلاب شکوهمند اسلامي) و حسين فکري (پس از پيروزي انقلاب اسلامي) هر يک مدت کوتاهي سرپرستي يا کفالت سازمان ورزش را بر عهده داشته اند که در اين مبحث حساب آن ها را از سايرين جدا مي کنيم و فعلاً به بررسي وضعيت تحصيلي آنان نمي پردازيم.

اولين رئيس براي انجمن تربيت بدني و پيشاهنگي ايران
 

اولين رئيس انجمن تربيت بدني و پيشاهنگي ايران دکتر حسين علايي بود که در فروردين سال 1313 عهده دار اين مسئوليت شد. او در خارج از کشور تحصيل کرده بود و به اتفاق دکتر عيسي جلالي (صديق اعلم) ورزش را در کشور بنا نهادند. اين امر در زمان وزارت اسماعيل مرات رخ داد و روز دوم ارديبهشت همان سال اساسنامه اي ساده و مشتمل بر چند ماده و تبصره را تنظيم کردند. بعد از حسين علا نوبت به حسين سميعي رسيد که به عنوان رئيس انجمن انجام وظيفه کند. او سناتور و نماينده رشت در مجلس بود که در رشته ادبيات تحصيلات داشت و غير از رياست فرهنگستان ايران، در برهه هاي زماني مختلف وزير اقتصاد، وزير دربار طاغوت و سفير کبير ايران در افغانستان هم شد. محمد علي تربيت، سومين متولي ورزش کشور بود؛ استاد دانشگاه و روزنامه نگار تبريزي که تحصيلاتش در حد علوم قديم و مربوط به رشته طب بود. رئيس چهارم ا...يار صالح است که تحصيلات او نيز در حد علوم قديم بود. اما از دوره محمد بدر، افرادي با تحصيلات دانشگاهي بالاتر و يا نظاميان بلند پايه در رأس اين سازمان قرار گرفتند. محمد بدر (نصر الدوله) که در دارالفنون تحصيلات مقدماتي را پشت سر گذاشته بود، تحصيلاتش را ادامه داد و بعدها وزير فرهنگ شد. سيد علي شايگان مولي هم وزير فرهنگ بود که دکتراي حقوق داشت و عضو کابينه دکتر مصدق بود. اولين رئيس نظامي سازمان ورزش تيمسار امان ا...جهانباني بود که تحصيلاتش را در دانشکده افسري سن پترزبورگ گذرانده بود. سپس نوبت به تيمسار نادر باتمانقليج رسيد که عهده دار اين مسئوليت شود. او تحصيلات نظامي خود را در دانشکده افسري تهران سپري کرد و در ادامه براي تکميل تحصيلات راهي سوييس شد. باتمانقليج زماني سفير ايران در کشورهاي پاکستان و عراق هم بود. استانداري خراسان و وزارت کشور در کابينه اقبال از ديگر مسئوليت هاي اين سرلشکر آذري زبان بود. بعد از اين 2 رئيس نظامي، نوبت به دکتر کمال الدين جناب رسيد؛ رئيس دانشکده علوم دانشگاه تهران که مدرک کارشناسي خود را از دانشگاه سوربون فرانسه گرفت و دکتراي فيزيک هسته اي اش را از انستيتو تکنولوژي کاليفرنيا. اين فيزيکدان اهل اصفهان بوده و به زبان هاي انگليسي، عربي، فرانسوي و آلماني تسلط کامل داشت.

تغيير رويه از کودتاي 28 مرداد 1332 به بعد
 

همان طور که پيش تر عنوان شد، بعد از کودتاي 28 مرداد 1332 به تصميم رژيم طاغوت و براي در کنترل نگاه داشتن همه امور، اغلب رؤساي سازمان تربيت بدني را نظاميان تشکيل دادند که البته منوچهر قراگزلو در اين بين يک استثنا بود. از سال 1333 تا 1337 تيمسار دکتر عباس ايزدپناه رياست تشکيلات ورزش را به عهده داشت. او نظامي بود اما در رشته دامپزشکي موفق به اخذ مدرک دکترا شده بود. بعد از ايزدپناه و طي سال هاي 1337 تا 1340 تيمسار سرلشکر محمد دفتري، پسر عموي مصدق که در دانشکده افسري فرانسه تحصيل کرده بود بر مسند کار قرار گرفت. تيمسار محمد حسين عميدي رئيس بعدي بود تا اين که نوبت به منوچهر قراگزلو رسيد. او در رشته حقوق تحصيل کرده بود و البته مدت زمان زيادي عهده دار اين مسئوليت نبود. تيمسار پرويز خسرواني از سال 1347 تا 1350 رئيس سازمان ورزش بود؛ مؤسس و رئيس هيأت مديره باشگاه تاج سابق که به رياست ژاندارمري و معاونت نخست وزير (هويداي معدوم) هم رسيد. تيمسار مصطفي امجدي هم که در دانشکده افسري تحصيل کرده بود، يک سال اين مسئوليت را بر عهده داشت.
بعد نوبت به تيمسار علي حجت کاشاني رسيد؛ افسري تحصيلکرده در فرانسه که معاون نخست وزير رژيم طاغوت هم شد. او 5 سال رئيس سازمان ورزش بود. آخرين مسئول اين تشکيلات قبل از پيروزي انقلاب اسلامي تيمسار نادر جهانباني پسر امان ا...جهانباني بود که از سال 1356 تا 1357 بر صندلي رياست سازمان نشست؛ خلبان نيروي هوايي که در آمريکا تحصيل کرده بود و به روايتي از زن روسي امان ا...جهانباني بود. او سرپرست تيم آکروجت تاج طلايي و سپس معاون فرماندهي نيروي زميني رژيم منعوس طاغوت شد.

بعد از پيروزي انقلاب اسلامي چه شد؟
 

اولين رئيس سازمان تربيت بدني بعد از پيروزي انقلاب اسلامي حسين شاه حسيني تحصيلکرده رشته شيمي دانشگاه تهران بود که تا سال 1359 عهده دار اين مسئوليت بود. بعد از او نوبت به مصطفي داوودي، معلم ورزش سرشناس رسيد که دوران رياستش 2 سال به طول انجاميد. سيد اسماعيل داوودي شمسي که از سال 1361 تا 1365 بر صندلي رياست نشست، مهندس بود. احمد درگاهي از جانبازان جنگ تحميلي زمان رياستش بر سازمان، تحصيلات قابل ذکري نداشت و 4 سال به سبک آزمون و خطا بر رتق و فتق امور ورزش پرداخت. اما از دوره رياست حسن غفوري فرد تا به امروز تمام رؤساي سازمان تربيت بدني، دکتر و مهندس بوده اند. غفوري فرد که 3 سال رئيس بود، دکتراي فيزيک هسته اي داشته و استاد دانشگاه نيز هست. او هنوز نماينده مجلس است و 7 سال وزير نيرو بود. بيشترين دوره رياست بر تشکيلات ورزش به مهندس مصطفي هاشمي طبا مربوط مي شود. هاشمي طبا از سال 1372 تا 1380 رئيس بود و تحصيلاتش در رشته صنايع بود. او بعدها رئيس کميته ملي المپيک هم شد و به عضويت کميته بين المللي المپيک درآمد.
هاشمي طبا مدتي هم وزير صنايع بود. مهندس محسن مهرعليزاده بيست و چهارمين رئيس سازمان تربيت بدني ايران محسوب مي شود. استاندار مراغه اي خراسان طي سال هاي 1376 تا 1380 که ليسانس مکانيک خود را از دانشگاه تبريز گرفت، مدرک فوق ليسانسش را در همين رشته و همان دانشگاه اخذ کرد و از دانشگاه تيلبرگ دکتراي اقتصاد مهندسي گرفت. مهرعليزاده معاون امور نيروگاه هاي سازمان انرژي اتمي و رئيس هيأت مديره و مدير عامل سازمان عمران کيش هم بوده است. ضمناً زماني قائم مقام مدير عامل و عضو هيأت مديره سايپا بود. از سال 1384 تا 1388، مهندس محمد علي آبادي رئيس سازمان تربيت بدني بود. تحصيلات او به رشته عمران مربوط مي شود؛ استاندار اسبق خراسان که زماني معاون فني و عمران شهرداري تهران هم شده و در حال حاضر رئيس کميته ملي المپيک است.

...و حالا دکتر سعيدلو
 

اما وقتي مي خواهيم از رئيس سازمان تربيت بدني آقاي علي سعيدلو در مقام مقايسه با همتايان قبلي حرف بزنيم بايد بگوئيم بيشترين پست هاي اجرايي را داشته است و تقريباً از ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي تا به امروز مديريت کرده است. هر چند اين سوابق و تحصيلات کمترين ارتباط را با موضوع ورزش داشته اند. او متولد تبريز بوده و در سال 1353 مدرک کارشناسي زمين شناسي خود را به عنوان دانشجوي نمونه از دانشگاه تبريز گرفت. سال 1357 در مقطع کارشناسي ارشد رشته زمين شناسي اقتصادي و منابع زير زميني از يک دانشگاه فارغ التحصيل شد و 7 سال پيش هم به گفته خودش دکتراي مديريت استراتژيک خود را از دانشگاه هارتفورد اخذ کرد.
سعيد لو رئيس کل سازمان چاي کشور (سال 1359)، معاون مالي و اداري وزارت بازرگاني (سال 1361)، رئيس مرکز توسعه صادرات، رئيس هيأت مديره صندوق ضمانت صادرات، رئيس هيأت مديره شرکت فرش ايران، معاون مالي و اداري شهرداري تهران و معاون اجرايي محمود احمدي نژاد در دوره اول رياست جمهوري اش بوده است. ضمناً در وزارت معادن و فلزات و سازمان صنايع دفاعي هم مسئوليت هايي داشته است. البته خود مدعي است در مقطع دکتراي رشته نفت هم تحصيلاتي داشته و 18 سال معاون وزارتخانه هاي مختلف بوده است. قرار بود 5 سال پيش سعيدلو وزير نفت شود اما عدم رأي اعتماد نمايندگان مجلس به وزارت او، آقاي دکتر را نهايتاً به سوي ورزش رهنمون ساخت تا بيست و ششمين رئيس سازمان تربيت بدني مثل اولين رئيس اين تشکيلات، يک دانش آموخته در رشته اي غير مرتبط با ورزش باشد.
منبع: تماشاگر، شماره 027