غدد فوق کليوي غدد کوچکي هستند که بر روي هر يک از کليه ها قرار دارند. کليه ها در عمق بخش فوقاني شکم قرار گرفته اند. غدد فوق کليه از دو بخش تشکيل شده است. قسمت خارجي تر کورتکس ناميده مي شود که تومورهاي ادرنوکورتيکال توليد مي کند که براي بدن مفيد هستند. ساختمان شيميايي اين هورمون ها شبيه هم بوده و استروئيد ناميده مي شود. غدد فوق کليه مقادير کمي اندروژن و استروژن را در مردان زنان توليد مي کنند. لايه داخلي غده فوق کليه، مدولا ناميده مي شود که در واقع ادامه سيستم عصبي است. هورمون هاي عصبي نظير نور اپي نفرين و اپي نفرين (آدرنالين) نيز در بخش مدولا ساخته مي شود.
تومورهاي کورتکس غدد فوق کليه
اين تومورها دو نوع اصلي دارد. بيشتر آنها خوش خيم بوده و ادنوم ناميده مي شود. تومورهاي بدخيم بسيار کم هستند.
ادنوم هاي کورتکس غدد فوق کليه
اين تومورها خوش خيم هستند. اينها تومورهاي کوچکي بوده و کوچکتر از (5)سانتي متر قطر دارند. اين تومورها به طور معمول فقط در يک طرف به وجود مي آيند؛ اما؛ گاهي دو طرفه اند. بيشتر افراد مبتلا به آدنوم هيچ علامتي ندارند. بسياري از اين تومورها به طور اتفاقي در ضمن بررسي مشکلات ديگر ناحيه شکمي به وسيله سي تي اسکن يا MRI کشف مي شود. اين امر باعث مي شود که اين تومورها را اتفاقي يا ضمني بنامند. بسياري از آنها تومورهاي غيرعملکردي ناميده مي شوند. اين بدين معني است که در مسير توليد هورمون اختلال به وجود نيامده است و ميزان ترشح هورمون به وسيله تومور آن قدر نيست که مشکل ايجاد کند. بقيه آدنوم ها مقادير فراوان هورمون استروئيدي توليد مي کنند که ممکن است علائمي را در فرد به وجود آورند. بسياري از اين علائم در آدنوم و کارسينوم يکسان است. اما، ادنوم ها بيشتر از کارسينوم ها آلدسترون توليد مي کنند. اين امر فشار خون را افزايش مي دهد. آدنوم ها را مي توان با جراحي درمان کرد. جراحي با ايجاد برشي در جلوي شکم يا در پشت انجام مي شود. روش جراحي جديدي به نام برداشتن آدرنال از طريق لاپاراسکوپي به جراح اجازه مي دهد تا با وسيله اي به نام لاپاراسکوپ، غده آدرنال به همراه ادنوم را بردارد.
سرطان آدرنوکورتيکال
نوعي از سرطان که در بخش کورتکس غده فوق کليه به وجود مي آيد، سرطان آدرنوکورتيکال ناميده مي شود. اين تومور، عموماً به دليل توليد هورمون هايي که افزايش وزن و احتباس مايع در بدن، بلوغ زودرس يا موهاي زائد صورت يا بدن در خانم ها را سبب مي گردد، تشخيص داده مي شود. برخي از اين تومورها رشد کرده و بسيار بزرگ مي شوند و به اندام هاي ديگري که در حفره شکم قرار دارند، فشار آورده و علائمي ايجاد مي کنند. اين تومورها عموماً از آدنوم ها بزرگ تر هستند.
عوامل خطر در سرطان غدد فوق کليه
1.پيشينه خانوادگي: بسياري از اين موارد سرطان ارثي نيست و به صورت تک گير رخ مي دهد. 2. سن: بسياري از اين نوع سرطان ها در افراد مسن رخ مي دهد؛ اما، سرطان بخش قشري غده فوق کليه در بين افراد (40)تا (50)ساله يا بچه ها بيشتر ديده مي شود.
عوامل ايجاد کننده سرطان قشري غده فوق کليه
پزشکان علت دقيق اين تومورها را نمي دانند. طي ساليان اخير آنها پيشرفت بسياري در درک تغييرات اساسي به وجود آمده در DNA که مي تواند به سرطاني شدن سلول ها منجر شود، داشته اند. اين ماده مولکولي است که حامل دستورالعمل هايي براي انجام کارهاي سلول است. DNA تنها روي ظاهر ما اثر نمي گذارد بلکه از طريق اين ماده برخي از بيماري ها از جمله برخي از انواع سرطان را نيز به ارث مي بريم. برخي از ژن ها (ژن بخي از DNA است) شامل دستوراتي براي کنترل رشد و تقسيم شدن سلول ها هستند. ژن هايي (DNA) که افزايش تقسيمات سلولي را سبب مي شوند، انکوژن نام دارند. گاهي تغييرات ژني (DNA) بي هيچ دليل مشخص رخ مي دهد. اين حالت مسؤول ايجاد بيشتر تومورهاي ارثي غدد فوق کليه است.
تشخيص سرطان غدد فوق کليه
تشخيص زودهنگام اين سرطان مشکل است و تومورها بيشتر هنگامي که بسيار بزرگ شده اند تشخيص داده مي شود. اين سرطان در بچه ها به دليل حساس تر بودن بدن شان نسبت به هورمون ها زودتر تشخيص داده مي شود همچنين علائم ناشي از افزايش ترشح هورمون ها در بچه ها زودتر آشکار مي گردد و از روش هاي تصوير برداري براي تشخيص توده استفاده مي شود. از توده مشاهده شد، نمونه برداري انجام خواهد شد. آزمايش خون و ادرار نيز براي تعيين ميزان هورمون انجام مي شود. اگر مشخص شد که فرد مبتلا به سرطان است، آزمايشات ديگري براي تعيين ميزان گسترش سرطان به انجام خواهد رسيد.
علائم و نشانه هاي سرطان فوق کليه
نشانه هاي اين بيماري به دليل ترشح
هورمون ها يا بزرگ شدن تومور و ايجاد فشار روي اندام هاي نزديک به وجود مي آيد.
نشانه هاي ناشي از توليد هورمون هاي استروژن
علائمي که در بچه ها ديده مي شود، بيشتر به دليل هورمون آندروژن است. شايع ترين علامت، افزايش موهاي زايد صورت، ناحيه شرمگاه و زيربغل و بزرگ شدن کليتوريس در دخترها و آلت تناسلي در پسرها است. اگر تومور استروژن توليد کند، علائم مختلفي رخ مي دهد. در دخترها سبب بلوغ زود هنگام، بزرگ شدن پستان ها و شروع قاعدگي (عادت ماهيانه) و در پسرها بزرگ شدن پستان ها را در پي دارد. تومورهاي توليد کننده استروژن در مردان مي تواند باعث حساسيت و بزرگ شدن پستان ها شود، در ضمن اين تومورها مي توانند باعث اشکال در نعوظ وناتواني جنسي در مردان شود. تومورهاي توليد کننده اندروژن در زنان عموماً موهاي زائد روي صورت و بدن، بي نظمي قاعدگي و کلفت شدن صدا را موجب مي شود.
نشانه هاي ايجاد شده در اثر توليد کورتيزول
مقادير فراوان هورمون کورتيزول مجموعه اي از علائم را ايجاد مي کند که همراه با هم سندرم کوشينگ ناميده مي شود. اين علائم و نشانه ها عبارت اند از:
*افزايش وزن و بزرگ شدن دور سينه و شکم * وجود چربي اضافي پشت گردن و شانه ها * خطوط ارغواني رنگ روي شکم * رشد موهاي زائد روي صورت، سينه و پشت در زنان * بي نظمي هاي قاعدگي * احساس ضعف در پاها * کبودشدگي به سادگي * افسردگي يا بدخلقي * شکستگي استخوان به دليل استئوپرز(پوکي استخوان)
نشانه هاي ايجاد شده در اثر افزايش توليد الدسترون
علائم و نشانه هاي اصلي که به دليل وجود تومورهاي ترشح کننده الدسترون به وجود مي آيد، عبارتند از: افزايش فشار خون، ضعف و گرفتگي عضلاني، تشنگي فراوان و ادرار زياد، اگرچه ادنوم هاي غده فوق کليه، الدسترون توليد مي کنند؛ اما، سرطان هاي غده فوق کليه نيز به ندرت الدسترون توليد مي کنند.
علائم فشاري ايجاد شده روي اندام هاي مجاور در اثر توموري که بزرگ شده:
بزرگ شدن سرطان بخش قشري غدد فوق کليه، فشار روي اندام ها و بافت هاي نزديک را سبب مي شود. اين مساله درد، احساس پري در ناحيه شکم يا اشکال در خوردن غذا به دليل احساس سير شدن را موجب مي شود.
درمان
نخستين مرحله، گرفتن يک شرح حال کامل از بيمار و بررسي وجود علائم بيماري است.
روش هاي تصويربرداري
*تصوير برداري از قفسه سينه * سونوگرافي * سي تي اسکن * MRI * توموگرافي با پرتوهاي پوزتيرون
ديگر آزمايش ها
*لاپاراسکوپي * نمونه برداري (بيوپسي) * آزمايش خون و ادرار
مرحله بندي سرطان فوق کليه
مرحله بندي، ميزان گسترش تومور را نشان مي دهد و در تصميم گيري براي انتخاب روش درماني و مشخص شدن پيش آگهي بيماري مهم است.
روش TNM
اين روش شامل (3)يافته اساسي است. T نشان دهنده اندازه تومور است که بر حسب سانتي متر بيان مي شود. N ميزان گسترش تومور به گره هاي لنفاوي و M گسترش تومور به ديگر اندام هاي بدن را نشانم مي دهد.
مراحل درمان
* جراحي * راديوتراپي * شيمي درماني * دارو
منبع:دنياي سلامت شمار 48
