مباني عکاسي نجومي با دوربين هاي ديجيتال
ترجمه و بازنويسي:بابک سدهي
تلسکوپ هاي مناسب براي عکاسي نجومي
براي مبتديان عکاسي نجومي، تلسکوپي کوچک بسيار بهتر از تلسکوپي بزرگ به کار مي آيد.تلسکوپ هاي بزرگ فاصله ي کانوني بلندتري دارند و از اين رو، به همان اندازه که بزرگ نمايي بيشتري دارند به همان اندازه هم عيوب اجزاي اپتيکي و ديد را بيشتر نمايان مي کنند.در ضمن گران تر هم هستند.کار با تلسکوپي کوچک براي تازه کارها بسيار راحت است و مي شود با آنها عکس هاي بسيار خوبي هم گرفت.
تلسکوپ هاي شکستي کوچک براي عکاسي نجومي
بسياري از منجمان عکاس تازه کار، موفقيت هاي خوبي با تلسکوپ هاي کوچک با دهانه ي 70 تا 90 ميلي متري به دست مي آورند. تلسکوپ هاي شکستي انتخابي مناسب اند چون از طرفي، نياز به تنظيم و هم محور کرد ن و از طرف ديگر احتياجي به پايه اي بزرگ و گران قيمت ندارند.
براي شروع عکاسي نجومي، تلسکوپ هاي شکستي با عدسي دوتايي «فوق کم شکست»معروف به ED با دهانه ي 80 ميلي متري و فاصله ي کانوني 500 ميلي متري بسيار مناسب است و قيمت آنها نيز آن قدر زياد نيست.در بازار تلسکوپ، تعداد متنوعي شکستي هاي ارزان قيمت آپوکروماتيک پيدا مي شود که تقريباً همه ي آنها ساخت چين هستند.البته مي توانيد تلسکوپ هايي با کيفيت بالاتر هم پيدا کنيد که طبيعتاً قيمت شان هم بالاتر است، اما در مجموع تلسکوپ هاي ارزان قيمت چيني نسبت به قيمت شان کيفيت خوبي دارند.
در اين جا فهرستي از شکستي هاي آپوکروماتيک کوچک موجود در بازار آمريکا و کانادا آمده است.(هرچند همه ي آنها اکنون در ايران موجود نيستند، شايد راهنماي خوبي براي آشنايي با سازندگان تلسکوپ هاي مرغوب/و يا آن دسته که قصد خريد از خارج را دارند باشد)البته اين فهرست کامل و جامعي از تمام تلسکوپ هاي ساخته شده در اين رده نيست ولي اغلب آنچه در بازار پيدا مي شود را شامل مي شود.در ضمن، در نظر تلسکوپ هاي شکستي کوچک موجود در بازار
داشته باشيد که هر روز مدل هاي جديدي هم وارد بازار مي شود.(نکته نام توليد کننده و مدل تلسکوپ ها با همان حروف لاتين آمده است تا اگر مايل به جست و جوي بيشتر درباره ي آنها در اينترنت بوديد به مشکل هجا کرد ن اسامي برنخوريد.
تلسكوپ هاي شكستي كوچك موجود در بازار |
|||||
توليد كننده |
مدل |
نوع عدسي |
دهانه (م.م) |
فاصله كانوني |
نسبت كانوني |
Orion |
ShorTube 80 |
دوتايي آكرو |
80 |
400 ميلي متر |
f/5 |
William Optics |
Zenith Star 66mm SD |
دوتايي آپو |
66 |
388 ميلي متر |
F:5/9 |
Astro-Tech |
AT66ED |
دوتايي آپو |
66 |
400 ميلي متر |
f/6 |
Stellarvue |
Travelhawk 70ED |
دوتايي آپو |
70 |
420 ميلي متر |
f/6 |
Vixen |
A80SS Short Tube |
دوتايي آكرو |
80 |
400 ميلي متر |
f/5 |
William Optics |
Zenith Star 70 ED |
دوتايي آپو |
70 |
427 ميلي متر |
f/7 |
Borg |
77ACH |
دوتايي آكرو |
77 |
500 ميلي متر |
F:6/5 |
William Optics |
Zenith Star 80 II ED |
دوتايي آپو |
80 |
545 ميلي متر |
F:6/8 |
Astro-Tech |
AT80 ED |
دوتايي آپو |
80 |
560 ميلي متر |
f/7 |
Stellarvue |
SV80 ED Raptor |
دوتايي آپو |
80 |
560 ميلي متر |
f/7 |
Meade |
Series 5000 80mm ED |
سه تايي آپو |
80 |
480 ميلي متر |
f/6 |
Orion |
EON 80mm ED |
دوتايي آپو |
80 |
500 ميلي متر |
F:6/2 |
Astro-Tech |
AT80 ED |
سه تايي آپو |
80 |
560 ميلي متر |
f/7 |
Celestron |
Onyx 80 EDF |
دوتايي آپو |
60 |
500 ميلي متر |
F:6/2 |
Expolare Scientific |
80mm Triplet |
دوتايي آپو |
60 |
480 ميلي متر |
f/6 |
Tele Vue |
TV-76 |
سه تايي آپو |
80 |
360 ميلي متر |
f/6 |
Takahashi |
FS-60CB Fluorite |
دوتايي آپو |
60 |
355 ميلي متر |
F:5/9 |
TMB |
TMB-80 Siganature Series |
دوتايي آپو |
80 |
504 ميلي متر |
F:6/3 |
Televue |
TV-76 |
دوتايي آپو |
76 |
480 ميلي متر |
F:6/3 |
Televue |
TV-60is |
دوتايي آپو |
60 |
360 ميلي متر |
f/6 |
Borg |
77 ED II Astrograph |
دوتايي آپو |
77 |
330 ميلي متر |
F/7 |
Televue |
SV80S |
سه تايي آپو |
80 |
480 ميلي متر |
f/6 |
Televue |
TV-85 |
دوتايي آپو |
85 |
600 ميلي متر |
f/7 |
Takahashi |
FSQ-85 ED"Baby Q" |
4 جزئي ED |
85 |
450 ميلي متر |
F:5/3 |
تخت کننده و کاهش دهنده ها
تخت کننده اي با بزرگنمايي صفر، تغييري در طول فاصله و نسبت کانوني نمي دهد.کاهش دهنده ها، فاصله ي کانوني را کاهش و ميدان ديد را افزايش مي دهند و از اين رو باعث تندتر شدن ساختار اپتيکي تلسکوپ مي شوند.اغلب کاهش دهنده ها ميدان ديد را نيز تخت مي کنند.
از آنجا که کاهش دهنده ها و تخت کننده ها فقط مصرف عکاسي نجومي دارند، بنابراين همه ي توليد کنندگان تلسکوپ ها الزاماً اين عدسي ها را براي تلسکوپ هاي توليد خودشان نمي سازند.هنگام خريد تلسکوپ شکستي حتماً اين موضوع را در نظر داشته باشيد.اگر سازنده اي خاص براي تلسکوپ هاي خود کاهش دهنده يا تخت کننده مي سازد، لزوماً به درد استفاده در تلسکوپ ساخت کارخانه اي ديگر نمي خورد.شايد مجبور شويد چند نوع مختلف را با تلسکوپتان امتحان کنيد تا جفت مناسب پيدا شود.
قابل ذکر است که کاهش دهنده هاي بسياري براي تلسکوپ هاي نوع اشميت-کاسگرين و همين طور دوربين هاي کوچک CCD ساخته مي شود که هيچ کدام به درد استفاده در تلسکوپ هاي شکستي نمي خورند.
اصلاً فکر تلسکوپ هاي ديگر را نکنيد
ممکن است شکستي هاي کوچکي در تبليغات ببينيد که با پايه اي مجهز به موتور ردياب رايانه اي به اصطلاح خودياب (GoTo) و با قيمتي بسيار مناسب عرضه مي شوند، فکر مي کنيد
در زير فهرست برخي از کاهش دهنده ها و تخت کننده هاي مرغوب موجود در بازار آمده است. مي توانيد با آنها عکس هاي نجومي بگيريد، اما اشتباه مي کنيد چون اين تلسکوپ ها جداي از مشکلات ديگر، پايه هاي شان بسيار لرزان است و امکان واضح کردن تصوير درون چشمي را به شما نخواهد داد.
شرکت اريون (Orion)نوعي تلسکوپ بازتابي مي سازد به نام StarBlast با دهانه ي 5/4 اينچي و 4/f که قيمت بسيار مناسبي دارد، اما طوري ساخته شده که فقط مي تواند سطح حسگر دوربيني به اندازه ي 8ميلي متر مربع را نور دهد.اندازه ي حسگر اغلب دوربين هاي ديجيتال 22× 25 ميلي متر است و از اين رو نوردهي 8 ميلي متر مربع آن اصلاً نتيجه ي خوبي نخواهد داد.
مشکل ديگر تلسکوپ هاي بازتابي نيوتوني لوازم جانبي مورد نياز براي عکاسي نجومي استآن قدر که هم قيمت تلسکوپ را بالاتر مي برد و هم استفاده از آن را پيچيده تر از شکستي ها مي کند.از اين دست لوازم جانبي مي توان به تصحيح کننده ي ابيراهي هاي کروي، موتور ردياب، دوربين هاي هدايت و رديابي خودکار (يا Autoguider)اشاره کرد.با توجه به مشکلات ياد شده انتخاب تلسکوپي شکستي با فاصله ي کانوني کوتاه بهترين انتخاب براي مبتديان عکاسي نجومي است.
در زير فهرست برخي از كاهش دهنده ها و تخت كننده هاي مرغوب موجود در بازار آمده است.
كاهش دهندهها: |
|
William optics 2inch 0.8x focal reducer |
|
www.televue.com |
Tele Vue TRT-2008 2 inch 0.8x reducer |
تخت كنندهها: |
|
Astro-Tech 2 inch zero-power field flattener |
|
Stellarvue 2 inch zero power flattener |
|
www.teleskop-service.de |
TeleskopSErvis TsFlat22 inch zero-power flattener |
چند توصيه هنگام خريد تلسکوپ
گرچه معروف است که حرف اصلي در تلسکوپ را اندازه ي دهانه ي آن مي زند، اما اين گفته درباره ي عکاسي نجومي کاملاً واقعيت ندارد. مي توان با تلسکوپي با دهانه ي نسبتاً کوچک ولي داراي اپتيک خوب هم عکس هاي بسيار خوبي گرفت.
•پايه و استقرار تلسکوپ به اندازه ي خود تلسکوپ اهميت دارد.
•يادتان باشد که براي کيفيت تلسکوپ پول خرج کنيد نه امکانات و لوازم جانبي که شايد به دردتان نخورد.مثلاً، اگر به عکاسي از سيارات علاقه داريد نيازي به موتور ردياب يا استقرار مجهز به رايانه ي خودياب نداريد.
•اگر در حال حاضر صاحب هر نوع تلسکوپ هستيد، براي شروع حتماً اول سعي کنيد از همان تلسکوپ موجود براي عکاسي نجومي استفاده کنيد.اما اگر هنوز تلسکوپي نداريد و مصمم به شروع عکاسي نجومي هستيد بايد بدانيد که موفقيت در اين کار مستلزم بودجه اي مناسب و پشت کاري مستمر است.
•شايد فکر کنيد که فعلاً مي توانيد کار را با تلسکوپ يا پايه اي ارزان شروع کنيد ولي بعداً خواهيد فهميد که حسابتان اشتباه بوده است.استفاده از ابزار ارزان قيمت نتيجه ي خوبي نخواهد داد و در آخر يا مجبور به تعويض آنها با لوازم بهتر و گران تر مي شويد و يا آن قدر نتيجه ي کار مأيوس خواهيد شد که تلسکوپ و لوازم ديگر را رها کرده و از خير عکاسي نجومي مي گذريد.در هر دو صورت پولتان را هدر داده ايد.از طرفي براي لذت بردن از عکاسي نجومي حتماً نبايد هزينه ي هنگفتي را متحمل شد.با ابزاري نسبتاً با کيفيت هم مي توانيد تا سال ها از اين علاقه تان به عکاسي نجومي لذت ببريد.
استقرارهاي سمت-ارتفاعي براي عکاسي نجومي
براي نوردهي هاي طولاني پايه اي نياز داريد که محور سمت آن بتواند با موتور ردياب ستاره ها را دنبال کند.بعضي پايه ها به جاي موتور ردياب پيچي دارند که با چرخاندن آن با دست، تلسکوپ در آن محور حرکت مي کند.دنبال کردن ستارگان براي عکاسي با اين روش دستي، اگر غير ممکن نباشد، بسيار دشوار است.
همان طور که قبلاً گفته شد، پايه هاي تلسکوپ اساساً بر دو نوع اند:سمت-ارتفاعي و استوايي.تلسکوپ هاي دابسوني نمونه اي از استقرارهاي سمت-ارتفاعي اند.متأسفانه با اين تلسکوپ ها، به جز از ماه، نمي توان عکس نجومي خوبي گرفت مگر آن که تلسکوپ را روي پايه اي ديگر، که استقرار آن را تبديل به استوايي کند، بگذاريد.
بسياري از تلسکوپ هاي اشميت-کاسگرين روي استقرارهاي رايانه اي خودياب و نوع سمت –ارتفاعي قرار دارند براي بعضي از اين تلسکوپ ها مي توان قطعه اي مثلث شکل معروف به «گوه»خريد که مابين استقرار و سه پايه قرار مي گيرد و پايه را از سمت –ارتفاعي به استوايي تبديل مي کند.متأسفانه با خريد اين گوه ها، هم قيمت تلسکوپ بالا مي رود و هم کار با آن پيچيده تر مي شود قطبي کردن تلسکوپ هايي که روي گوه قرار مي گيرند کار سختي است.در ضمن، تلسکوپ هاي اشميت-کاسگرين معمولاً دهانه اي بزرگ و وزني بالا دارد و در نتيجه استقراشان روي گوه متزلزل است.تلسکوپ هاي سوار بر استقرارهاي خودياب سمت-ارتفاعي براي گرفتن عکس هايي با نوردهي طولاني محدوديت ايجاد مي کنند.علت آن، اين است که هرچه زمان نوردهي بيشتر باشد، مشکل «دوران ميدان ديد»بيشتر ديده مي شود.با وجود آن که تلسکوپ مي تواند جرم مورد نظر را در اسمان در مرکز ميدان ديد خود نگه دارد، پس از مدتي به نظر مي رسد که اجرام گرداگرد آن جرم در حال چرخش اند.پديده ي دوران ميدان ديد مخصوصاً در مناطق خاصي از آسمان که حداکثر زمان نوردهي مجاز براي آن ها حدود 30 ثانيه است، خود را بيشتر نشان مي دهد.در برخي ديگر مناطق آسمان، حداکثر زمان نوردهي مجاز حتي به 2 دقيقه هم مي رسد.
گرفتن عکس هاي نجومي با زمان نوردهي طولاني و با استفاده از استقرارهاي سمت-ارتفاعي غيرممکن نيست ولي نسبت کانوني کند اغلب تلسکوپ هاي اشميت-کاسگرين کار را براي مبتديان خيلي سخت تر مي کند.
استقرارهاي استوايي براي عکاسي نجومي
براي عکاسي نجومي، مي توان از انواع استقرارهاي استوايي استفاده کرد.دو نوع رايج آن عبارت اند از:پايه هاي چنگالي اشميت-کاسگرين، که در واقع استقراري سمت –ارتفاعي اند که با نصب گوه اي ما بين استقرار تلسکوپ و سه پايه تبديل به استقرار استوايي شده اند، و ديگري پايه ي نوع «استوايي آلماني»که آن را به اختصار GEM مي نامند.به اين جهت از ابتداي اختراع به آن آلماني مي گويند که مخترع آن، يعني يوزف فون فرانهوفر معروف آلماني بود.
استقرارهاي استوايي آلماني بهترين نوع پايه ي تلسکوپ براي مبتديان عکاسي نجومي است.متأسفانه نمونه هاي بسياري از اين نوع پايه و با کيفيتي پايين و ارزان ساخته و در بازار عرضه مي شوند که براي عکاسي نجومي با نوردهي طولاني اصلاً مناسب نيستند. شايد با اين پايه هاي بد بتوان دوربين عکاسي را قلمدوش تلسکوپ سوار کرد و عکس هاي نجومي با زاويه ي باز گرفت.اگر بخواهيم از درون تلسکوپ،مخصوصا اگر فاصله ي كانوني ان زياد باشد،عكس بگيريم نياز به زمان نوردهي بيشتري داريم و پايه هاي بي کيفيت نمي تواند به دقت رديابي کنند و به اندازه ي کافي مستحکم نيستند.
مدل هاي 75 SKYwatcherEQ5 ، Celestron CG-5 ، MeadeLXDهمه دريک رده وساخت چين اند.همه ي آنها را مي توان مجهز به موتورهاي ردياب و رايانه ي خودياب کرد.براي عکاسي نجومي، تلسکوپ هاي 400 تا 500 ميلي متري و/يا دوربين هاي سوار بر قلمدوش تلسکوپ را مي توان بر اين پايه ها قرار داد.
در يک پله کيفيت بالاتر ولي در همان حدود قيمت، پايه هاي Qrion Sirius EQ-G و skywatcher HEQPro قرار دارند.اين دو عملاً يک پايه اند با دو نام متفاوت براي عرضه در بازارهاي مختلف.ظرفيت وزن اسمي اين دو پايه 15 کيلوگرم است، ولي براي عکاسي نجومي بايد هميشه جانب احتياط را رعايت کرد و کمي کمتر از حداکثر ظرفيت وزن آن بر پايه بار گذاشت. من خود م از اين پايه استفاده و آن را توصيه مي کنم.
چند توصيه درباره ي پايه ها
براي شکستي هاي با دهانه ي 100 تا 130 ميلي متري پايه ي Sky watcher HEQPro انتخاب خوبي است.
سه پايه ي اين پايه ها بسيار مقاوم اند و همه ي مشخصه هايي که براي شروع عکاسي نجومي نياز داريد، مانند دوربين قطب ياب، همراه آن است.اقلام ديگري که براي شروع کار نياز داريد يک تلسکوپ، دوربين عکاسي، تبديل دوربين و باتري 12 ولت براي اتصال به تلسکوپ است.
برق و باتري
اگر قرار است از تلسکوپ تان در حياط، پشت بام در نزديکي ساختمان منزل تان استفاده کنيد، بهترين راه خريد تبديل 220 به 12 ولت متصل به سيمي بلند است تا به تلسکوپ برسد.اگر قرار است در بيرون شهر عکاسي کنيد، استفاده از باتري هاي 12 ولت سيکل عميق منطقي ترين گزينه است.
باتري هاي سيکل عميق
باتري بايد چقدر بزرگ باشد؟
باطري هاي خودرو
باتري هاي دوربين
اگر هنگام ثبت عکس از دوربين به کارت حافظه ي دوربين، که معمولاً در مورد عکس هاي بزرگ زماني نسبتاً طولاني است، باتري کاملاً خالي شود، نه تنها آن عکس را از دست مي دهيد بلکه امکان دارد عکس هاي ديگر موجود در کارت حافظه نيز از دست بروند. در اين صورت کارت حافظه را از دوربين خارج کنيد و سعي کنيد مستقيماً به کمک رايانه يا کارت خوان عکس هاي موجود را به رايانه تان منتقل کنيد.پس از انتقال عکس ها، کارت را پيش از استفاده ي مجدد در دوربين فرمت کنيد.به سبب احتمال بروز چنين مشکلاتي بهتر است هميشه يک کارت حافظه و يک باتري اضافه همراه داشته باشيد.
چاره ي ديگر اين مشکل، خريد تبديل هاي باتري دوربين براي اتصال به برق شهر يا باتري هاي 12 ولت است.اين تبديل ها از يک سر درون محفظه ي باتري دوربين و از سر ديگر به برق يا باتري متصل مي شوند.با اين وسيله مي توانيد دوربين تان را نيز به باتري 12 ولتي که براي استفاده ي پايه ي تلسکوپ و ديگر لوازم به همراه مي بريد وصل کنيد و خيالتان براي کل شب راحت باشد. هر دوربين تبديل هاي خاص خود را براي مدل هاي مختلف دارد.مثلاً، تعدادي از آنها در زير آمده است:
تبديل هاي برق و باتري براي دوربين هاي کانن:
Cercis A632براي مدل هاي XTi(35OD)400D
Cercis A633 براي مدل¬هاي
EOS 5D,110D,20D,20Da,30D,40D,330D
باتري ها و سرما
ماهنامه ي نجوم، ارديبهشت 1389