ماتريس شفا
نويسنده :مهدي کلانتري
شبکه سازي اجتماعي لازمه مديريت فرهنگي
فعاليت فرهنگي و اجتماعي در عصر جديد اقتضائات خاصي دارد. در اين جهان کوچک و پيچيده شده ديگر نمي توان با اکتفا به روش هاي سنتي مديريت فرهنگي، به بسط يا حتي حفظ انديشه خويش مبادرت ورزيد. رقبا با تسخير ابزار تکنولوژي و يافتن راه حل هاي روزآمد و رنگارنگ، دامنه چيرگي بر عواطف، تهديد نفوذ و حاکميت گفتمان رقيب هر روز براي ما جدي تر مي شود.
امروز بسياري به اين نتيجه رسيده اند که براي تأثيرگذاري مطلوب در عرصه مديريت فرهنگي مي بايست طرحي نو دراندازند. اما عمدتاً طرح هاي بديع به تغييرات جزئي در روش ها يا روزپسند کردن قالب هايي محدود شده است؛ حال آنکه دليل سرعت و قدرت نفوذ فرهنگ رقيب چيزي متفاوت از اصلاحات ظاهري است. آنان براي توسعه انديشه و آموزه هاي خود، تمامي امکانات و سرمايه ها را هدفمند و غيرمحسوس مديريت مي کنند. اين بدان معناست که علي رغم بهره گيري از شعار مخاطب پسند «آزادي در عرصه و انتخاب» به غير از سلايق جزء، در کلان انديشه ورزي و عملگرايي در يک پازل هدفمند و از پيش چيده شده محصورند.
اين طرح مدعي است راه توسعه فرهنگ ناب ديني و مقابله بي وقفه رقيب، تغيير مشي «پراکنده کاري موازي» به استراتژي «هماهنگ سازي غير محسوس» است. به همين منظور تلاش براي تدوين انديشه اي جديد براي مديريت فرهنگي در قالب شبکه هاي اجتماعي شکل گرفت. شبکه اجتماعي ساختاري درهم تنيده شده از عناصر و نيروهاي اجتماعي است که در قالب ارتباطي تعريف شده هدفمند و ارگانيک، سازماندهي شده اند. اتصال حلقه هاي ارتباطي شبکه سازي نيروهاي مؤثر اجتماعي در عرصه هاي مختلف، يکي از مؤثرترين راه هاي نوين ايجاد همگرايي، همسويي و وحدت در نظر و عمل، ميان نيروهاي فعال اجتماعي تلقي مي شود، با اين رويکرد مي توان با سازماندهي ظرفيت و نيروهاي پراکنده اجتماعي در قالب يک مدل مدون و سيستماتيک شاهد تقويت ضريب نفوذ گفتمان انقلاب بود.
در عين حال با توجه به جنس پراکنده و متکثر فعاليت هاي فرهنگي و اجتماعي به ويژه درنسل جوان طبعاً مدل هاي گوناگوني از شبکه اجتماعي متناسب با بافت اجتماعي و ساخت اعضاي شبکه و همچنين کارکرد مورد انتظار قابل تصور و تحقق است که در ادامه بدان پرداخته شده است از سوي ديگر، علاقه و انگيزه بالاي اين گروه ها و افراد اثر گذار به ارتقاء توانايي تخصصي و سهم تأثير گسترده تر از پيش، ضرورت تعامل و ارتباط نظامند بر مبناي يک مدل معين را بيش از پيش محسوس مي سازد. بر اين مبنا شبکه فعالين ازدواج ــ شفا با هدف تقويت ارتباط ميان تشکل هاي فعال در حوزه ازدواج و تأثير گذاران فرهنگي و اجتماعي کشور طراحي شده است. در اين رهگذر ارتقاي سطح توانمندي ها و افزايش سهم تأثير اعضاي شبکه در فضاهاي اجتماعي پيرامون از دستاوردهاي شبکه شفا محسوب مي شود که در نتيجه ضرب توانايي هاي اعضا در فرآيند شبکه سازي و تعاملات شبکه اي حاصل مي گردد.
از لحاظ مفهومي شبکه تعاريف متنوعي دارد، با توجه به فعاليت هاي گوناگوني که در قالب شبکه صورت مي گيرد، اين تعاريف نيز گسترده تر مي شود برخي از نظريه پردازان شبکه را هر گروه از افراد يا سازمان ها مي دانند که داوطلبانه به تبادل اطلاعات و يا فعاليت مشترک مي پردازند و خود را در راستاي اين اهداف سازمان دهند به گونه اي که در عين حال فرد يا سازمان استقلال و تماميت خود را حفظ کند.
از نگاه عده اي ديگر شبکه عبارت از مجموعه اي از سازمان ها گروه ها و افراد حقيقي است که براي بهينه تر نمودن عملکرد سيستم خود و کاهش هزينه هاي با يکديگر به همکاري، فعاليت و تبادل امکانات در حوزه هاي مشترک مي پردازند.
در اين تعاريف در واقع کارکرد اصلي شبکه ها ايجاد بستري به منظور انتقال اطلاعات به اعضاي شبکه مي باشد به اين مفهوم که عضويت در يک شبکه به اعضا اين قابليت را مي دهد که از طريق مسيرهاي ارتباطي و ابزارهاي عملياتي که در آن شبکه تعريف شده است، با ديگر اعضا و عناصر شبکه در ارتباط باشند و از اين طريق زمينه هاي همگرايي و انجام فعاليت هاي مشترک را فراهم کنند.
بر اين اساس بدون بهره مندي از شبکه، ارتباط و تعامل بسياري از اعضا با ساير اعضاي شبکه ممکن نخواهد بود.
با جمع بندي از تعاريف و مطالب فوق مي توان به اين نتيجه رسيد که شبکه زمينه اي است براي تبادل امکانات، اطلاعات و فرصت ها ميان مجموعه اي از سازمان ها و گروه هايي با اهداف مشترک که مي تواند موجب همگرايي، همکاري و فعاليت هاي مشترک شده و در فرآيند ضرب توانمندي هاي اعضا مشکلات را مرتفع کند و آنها را در منافع با يکديگر سهيم سازد.
درادامه توضيح اجمالي در خصوص هر يک از اين مدل هاي هشت گانه ارائه خواهد شد.
در اين سيستم تمامي اعضا امکان ظهور و بروز و عرضه محصولات، خروجي ها و توليدات خود را به صورت يکسان دارند و ميزان اثرگذاري هر يک از اعضاي شبکه بر مبناي ميزان توانمندي، غناي محتوا و خروجي هاي قابل عرضه در اين سيستم است. فضاي مجازي اينترنت يا نمايشگاه هاي فصلي بهترين مثال براي اين مدل شبکه است.
در اين مدل توانايي محوري قابل مديريت نيست، کاملاً عرضه محور شکل مي گيرد، مديريت شبکه ماتريسي بر اساس قوانين و اصول از پيش تعريف شده بر نحوه عرضه اعمال مي شود.
قابليت فهم عمومي ايجاد فرصت برابر، فضاي باز و آزادانه عرضه محصولات مهم ترين مؤلفه اين سيستم شبکه اي محسوب مي شود. مکانيسم کنترل اين مدل، قوانين و حدود حاکم بر عرضه است.
از لوازم اين مدل شناسايي و بکارگيري افرادي است که قدرت و فرصت تغذيه دايم و متنوع حلقه بهره گير را داشته باشند.
در اين حالت، حلقه هاي شکل گرفته موازي هم تعريف مي شوند نه متداخل و درهم. در اين مدل امکان ارتباط ارگانيک ميان حلقه ها و شاخه هاي وجود ندارد ولي شايد نوعي ارتباط مکانيکي اتفاق بيافتد.
طبيعتاً ظرفيت اين مدل بايد بسيار بالا باشد و به عبارتي ديگر منابع حمايتي و تشويقي براي استقرار اين شبکه مي بايست بسيار وسيع و گسترده باشد. از ابزارهاي تحقق اين مدل مي توان به ايجاد حلقه هاي گفتگو، کارگاه هاي توانمندساز و ابزارهاي متنوع رسانه اي اشاره کرد.
از ديگر مؤلفه هاي اين مدل بهره گيري از ابزارهاي متنوع در راستاي توانمدسازي تخصصي است، به عبارتي ديگر تمامي ابزارها در جهت توانمندسازي تخصصي قابل بهره برداري است.
وجود سلسله مراتب، مديريت پذيري کامل و انحصاري هدايت و تغذيه فکري حلقه هاي بهره گير و قدرت نيروسازي گسترده از وجوه ديگر اين مدل محسوب مي شود.
محتواي عرضه شده در اين مدل بدون لحاظ سطح بندي افراد به صورت عمومي و عام فهم و متناسب با سليقه و سطح توانمندي فکري مي باشد، به دليل تنوع سلايق و سطح توانمندي مخاطبان امکان ارايه و عرضه محتواي عميق و تخصصي به مخاطبان وجود ندارد و عموماً محتواي عرضه شده سطحي، عمومي و همه فهم مي باشد.
از ديگر وجوه باز در مدل متکثر وجود ارتباطات مقطعي و نامنظم در اعضاي شبکه به ويژه ليدر و حلقه هاي بهره گير است، که اين امر امکان برنامه ريزي بلند مدت را از طراحان شبکه سلب مي کند.
در اين شبکه فعالين فرهنگي اجتماعي مبتني بر اين مدل تمامي سمن ياوران و جوان ياوران با هم مرتبط مي شوند.
اين مدل مبتني بر ارتباط از بالا به پايين و تعامل مستقيم عناصر شبکه با لحاظ سطح بندي است، آموزش و توانمند سازي اعضا و عناصر شبکه از اصول لاينفک مدل هرمي تلقي مي شود.
در اين مدل هر يک از عناصر و اعضاي شبکه طي قرار گرفتن در يک فرآيند آموزشي و توانمندسازي به سطحي از قابليت دست مي يابند که در مراحل بعد خود به عنوان سرحلقه عمل مي کنند و به آموزش زيرمجموعه هاي خود مي پردازند.
در واقع کادرسازي در شبکه هرمي مبتني بر آموزش و توانمندسازي اعضا است بهترين نمونه براي شبکه هرمي برخي از شبکه هاي اقتصادي (شبکه بازاريابي و فروش) نظير کلد کوئيست است.
تنوع ارتباط و همکاري در اين مدل به شدت زياد است و لزوماً تمام ارتباطات و همکاري توسط مدير شبکه تعريف و معين نگرديده است.
مدير شبکه يا همان ليدر تنها وظيفه شناساندن مراکز (سمن ياوران، جوان ياوران و جوانان فعال) را به يکديگر به عهده دارد و مسئوليت تنظيم کليه تعاملات موجود در اين ساختار بر عهده مديريت نيست.
لازم به ذکر است اين ارتباطات پس از شناساندن (مثلاً پس از نمايشگاه) بر حسب نياز و رغبت اعضا به صورت خودجوش برقرار مي شود.
اين مدل داراي مراکز ثقل متعدد است که اين نقاط محوري و مراکز ثقل پررنگ تري در تعامل با ساير اعضا ايفا مي کند.
در خصوص سابقه شکل گيري شبکه اجتماعي جوانان و موارد مشابه مي توان به نهادهاي فراگير ملي برخي از کشورهاي جهان به ويژه کشورهاي توسعه يافته اشاره کرد و در بسياري از اين ساختارها که در قالب يک نهاد فراگير سازمان يافته است نوعي ساختار شبکه اي مشاهده مي شود از مهمترين وجوه اين نهادها به ويژه در کشورهاي اروپايي و آمريکاي شکالي، ثبات استقلال و استحکام آنها است.
رويکرد اصلي اکثر اين نهادها فراگير ارتقاي سطح مشارکت اجتماعي جوانان و ايجاد نوعي ارتباط و اطلاع رساني در حوزه جوانان است و در بعد ساختاري از جايگاه قابل توجهي در ساخت قدرت ملي برخوردار مي باشند، لذا اين امکان براي شبکه هاي فراگير ملي جوانان وجود دارد تا از طريق حصول نوعي اجماع در ميان اعضاي خود تصميماتي را اتخاذ کنند که دولت و ساير بخش ها را تحت تأثير قرار دهد.
بنابراين نهاد فراگير يا شبکه فراگير ملي نقش يک چتر حمايتي براي جوانان را در اين کشورها ايفا مي کند. از مهمترين کارکرد شبکه هاي فراگير ملي را مي توان ايجاد هماهنگي و مشارکت ملي دانست.(ر.ک نهادهاي فراگير ملي جوانان، دبيرخانه مجمع ملي جوانان، 1382)
از اين رو جهت تحقق اين مهم، طراحي نوعي تعامل و ارتباطي سازمان يافته و تعريف شده ميان تشکل ها ضروري به نظر مي رسد.
در بعد ديگر نيز شبکه شفا افزايش اثربخشي تشکل هاي فعال فرهنگي و اجتماعي حوزه ازدواج را در حوزه ارتباطي خود بر مبناي ارتقاي توانمندي آنان را بر خود فرض مي داند.
ــ ارائه شناخت متقابل ميان عناصر شبکه
ــ امکان برابر عرضه محصولات داشته ها و توانايي ها
ــ توانمندسازي
ــ تشکيل بانک اطلاعات جامع فعالين عرصه ازدواج کشور
ــ اطلاع رساني و ارائه شناخت متقابل ميان عناصر شبکه امکان برابر عرضه توانمندي ها و محصولات بر تمامي اعضاي شبکه
ــ توانمندسازي در حوزه تخصصي
در واقع شبکه شفا بستري را فراهم مي سازد تا يک پارادايم مشخص ميان عناصر شبکه متناسب با گفتمان اصيل انقلابي، ايراني و اسلامي در حوزه ازدواج پديد آيد.
ميان مدت؛ تعميق و سازمان دهي ارتباطات شبکه در يک قالب نظام مند مبتني بر نياز، حوزه اي تخصصي و سطح توانايي عناصر شبکه.
بلند مدت؛ ارتقاي سطح توانمندي و حوزه تأثير عناصر شبکه و شکل گيري يک نوع اجماع نظر توليد پاراديم در عرصه گفتمان ازدواج.
1ــ شناسايي کليه فعالين حوزه ازدواج در استان هاي کشور
در واقع تحقق اهداف و ميزان موفقيت طرح شبکه شفا وابستگي زيادي به دقت، کيفيت و جامعيت در شناسايي اين افراد دارد. از اين رو مرحله شناسايي از مهمترين و حساس ترين گام هاي شکل گيري شبکه شفا و به عنوان زيربنا و شالوده آن تلقي مي شود.
لازم به ذکر است فرآيند شناسايي با توجه به شاخص هاي گزينش و انتخاب فعالين (مندرج در دستورالعمل هاي ابلاغي) و فرم هاي مربوط صورت مي پذيرد که اين مهم از طريق مديريت هاي سازمان ملي جوانان در استان ها و با همت گروه هاي منتخب فعال در دبيرخانه هاي استاني شبکه شفا محقق خواهد شد.
2ــ ارزيابي و پالايش اطلاعات
اطلاعات خام گردآوري شده توسط دبيرخانه هاي استاني مورد بررسي و ارزيابي دبيرخانه قرار خواهد گرفت که با توجه به مؤلفه هاي مدنظر پالايش خواهد شد و در صورت انطباق با اين شاخص ها اطلاعات مربوط امتيازدهي، دسته بندي و بايگاني خواهد شد.
3ــ تشکيل بانک اطلاعات جامع فعالين ازدواج کشور
اين بانک پس از شناسايي و پالايش اطلاعات اوليه و اخذ اطلاعات تکميلي تشکيل خواهد شد، اين بانک اطلاعات با استفاده از نرم افزارهاي طراحي شده قابليت جستجو، دسته بندي، آناليز و تفکيک و تکميل اطلاعات را خواهد داشت.
4ــ بهره گيري از ابزارهاي ارتباطي
استفاده از اين ابزارها در جهت نيل به اهداف مدنظر (کلان و عملياتي) شبکه با توجه به جنس مخاطبين صورت مي پذيرد. ابزارهايي نظير سايت اينترنتي، نشريه (با کاربري معرفي مراکز فعال)، اجلاس طلوع مهر، بسته هاي فرهنگي، کارگاه هاي توانمندساز و...از جمله قالب هاي عملياتي طرح هستند.
5ــ تفکيک و سطح بندي
درگذار ارتباط و تعاملي که از طريق ابزارهاي ارتباطي با افراد شناسايي شده و اعضاي شبکه اتفاق مي افتد، شناخت از اين افراد (اعضا) عمق بيشتري مي يابد و متناسب با اين شناخت که گوياي ميزان توانمندي، تخصيص، علاقه و موقعيت اجتماعي است يک دسته بندي، طبقه بندي و سطح بندي در اعضا شکل خواهد گرفت.
6ــ سازماندهي و تشکيل حلقه هاي تخصصي زبدگان
برآيند فعاليت ازدواج کشور که از ميزان توانمندي و تأثير قابل قبولي در محيط پيراموني برخوردار هستند در قالب حلقه هاي زبدگان در عرصه هاي تخصصي گوناگون سازماندهي مي شوند و فعاليت هاي آنها در تعامل و عملگرايي با يکديگر در جهت مشترک ادامه مي يابد.
در اين مرحله ما شاهد شکل گيري گروه هاي تأثير گذار و جهت مندي در راستاي تحقق اهداف شبکه شفا هستيم.
اين حلقه ها در واقع متضمن تداوم ارتباطات تعاملات شبکه شفا هستند که به صورت خودجوش اما هدفمند و همسو فعاليت هاي خود را تداوم مي بخشند. لذا مي توان آن را مکانيسم تداوم شبکه شفا تلقي کرد.
7ــ ابزارسازي «ارتباطي ــ عملياتي» شبکه شفا:
شبکه شفا در راستاي تحقق اهداف خود و ايجاد يک شبکه پويا متناسب با مؤلفه ها و انتظارت مورد نظر از ابزارهاي ارتباطي ــ عمليات متنوعي بهره خواهد گرفت، در ادامه توضيحي در خصوص هر يک از اين ابزارها خواهد آمد.
7ــ1ــ نشريه:
نشريه «عطرسيب» با رويکرد معرفي مراکز فعال کشور در جهت الگوسازي و ارائه شناخت و تعميق ارتباطات مخاطبين با اين مراکز منتشر خواهد شد. اين نشريه شامل بخش مقاله ها، مصاحبه، گزارش و...مي باشد.
7ــ2ــ سايت اينترنتي:
پس از فعاليت يک ساله سايت ازدواج آسان با بازديد بالاي 150/000 نفر، طراحي و راه اندازي يک سايت اينترنتي ديناميک، متناسب با رغبت ها و سلايق استانها و مخاطبين به عنوان يکي از ابزارهاي تحقق شبکه شفا در دستور کار قرار دارد، اين سايت با هدف ارائه شناخت، عرضه محتوا و معرفي محصولات و توانمندي هاي عناصر شبکه به ويژه حلقه اي مولد (راهبر) شکل گرفته. مشي اصلي سايت ايجاد يک فرصت برابر براي تمامي مرتبطين و عناصر شبکه جهت عرضه توانمندي هاي آنان مي باشد.
7ــ3ــ اجلاس شفا:
اين اجلاس با پرداختن به موضوعات و دغدغه هاي روز اعضاء شبکه تاکنون 1 اجلاس برگزار کرده است.
مخاطبين و شرکت کنندگان اجلاس ها افراد برگزيده شبکه فعاليت ازدواج هستند که متناسب با سطح توانمندي و حوزه تخصصي جهت شرکت در اجلاس ها دعوت مي شوند.
شبکه شفا در نظر دارد اجلاسهاي ديگري را در سال 88 در راستاي تعميق توان تخصصي مخاطبين برگزار نمايد.
هدف اصلي سلسله همايش هاي اجلاس شفا در کنار ارتقاء بينش و درک معرفتي اعضاء (توانمند سازي)، ايجاد اجماع نظر در حوزه مسائل گفتمان ازدواج خواهد بود.
7ــ4ــ بسته اطلاع رساني:
ارسال بسته فرهنگي و معرفي محصولات و توليدات فاخر مراکز فعال شبکه از ديگر ابزارهاي شبکه شفا مي باشد که در طي نه ماه فعاليت شبکه تاکنون چهار بسته شامل گزيده اي از محصولات و اطلاع رساني توانمندي هاي مراکز براي اعضاي شبکه ارسال شده است.
7ــ 5 ــ دوره ها و کارگاه هاي توانمند ساز (اجلاس طلوع مهر):
اين دوره در راستاي ارتقاء سطح توانايي تخصصي اعضاي شبکه و با هدف افزايش ميزان و سهم تأثير عناصر شبکه در محيط پيراموني شان در نظر گرفته شده است.
موضوعات کارگاه هاي توانمندساز با توجه به خلاءها و نيازهاي تخصصي حلقه هاي بهره گير انتخاب خواهد شد و بهره مندان از آن برگزيدگان فعالان فرهنگي و اجتماعي خواهند بود اين گزينش با توجه به حوزه تخصصي فعاليت و ميزان توانمندي افراد صورت مي پذيرد.
7ــ6ــ نمايشگاه:
يکي از ابزارهاي اصلي شبکه شفا برگزاري نمايشگاه عرضه محصولات و توانمندي هاي مراکز برتر فرهنگي و اجتماعي است. اين نمايشگاه با حضور فعالين ازدواج سراسر کشور برگزار مي شود.
طي مدت برگزاري نمايشگاه، اعضاي در جريان معرفي محصولات، داشته ها و توانمندي هاي مراکز مختلف در موضوعات متنوع قرار مي گيرند. لذا با توجه به حوزه فعاليت و علاقه و سليقه خود با مراکز مرتبط مي شوند و در صورت نياز و درخواست طرفين اين ارتباط تداوم مي يابد.
از ويژگي هاي برگزاري اين نمايشگاه وجود امکان برابر عرضه محصولات و توانمندي هاي است و در نتيجه هر مرکزي که از غناي بيشتر محتوايي برخوردار باشد با اقبال بيشتري مواجه خواهد شد.
هدف اصلي برگزاري چنين نمايشگاهي ايجاد ارتباط و شناخت متقابل نسبت به داشته ها و توانايي هاي شرکت کنندگان است.
منبع: عطر سيب، شماره 4
فعاليت فرهنگي و اجتماعي در عصر جديد اقتضائات خاصي دارد. در اين جهان کوچک و پيچيده شده ديگر نمي توان با اکتفا به روش هاي سنتي مديريت فرهنگي، به بسط يا حتي حفظ انديشه خويش مبادرت ورزيد. رقبا با تسخير ابزار تکنولوژي و يافتن راه حل هاي روزآمد و رنگارنگ، دامنه چيرگي بر عواطف، تهديد نفوذ و حاکميت گفتمان رقيب هر روز براي ما جدي تر مي شود.
امروز بسياري به اين نتيجه رسيده اند که براي تأثيرگذاري مطلوب در عرصه مديريت فرهنگي مي بايست طرحي نو دراندازند. اما عمدتاً طرح هاي بديع به تغييرات جزئي در روش ها يا روزپسند کردن قالب هايي محدود شده است؛ حال آنکه دليل سرعت و قدرت نفوذ فرهنگ رقيب چيزي متفاوت از اصلاحات ظاهري است. آنان براي توسعه انديشه و آموزه هاي خود، تمامي امکانات و سرمايه ها را هدفمند و غيرمحسوس مديريت مي کنند. اين بدان معناست که علي رغم بهره گيري از شعار مخاطب پسند «آزادي در عرصه و انتخاب» به غير از سلايق جزء، در کلان انديشه ورزي و عملگرايي در يک پازل هدفمند و از پيش چيده شده محصورند.
اين طرح مدعي است راه توسعه فرهنگ ناب ديني و مقابله بي وقفه رقيب، تغيير مشي «پراکنده کاري موازي» به استراتژي «هماهنگ سازي غير محسوس» است. به همين منظور تلاش براي تدوين انديشه اي جديد براي مديريت فرهنگي در قالب شبکه هاي اجتماعي شکل گرفت. شبکه اجتماعي ساختاري درهم تنيده شده از عناصر و نيروهاي اجتماعي است که در قالب ارتباطي تعريف شده هدفمند و ارگانيک، سازماندهي شده اند. اتصال حلقه هاي ارتباطي شبکه سازي نيروهاي مؤثر اجتماعي در عرصه هاي مختلف، يکي از مؤثرترين راه هاي نوين ايجاد همگرايي، همسويي و وحدت در نظر و عمل، ميان نيروهاي فعال اجتماعي تلقي مي شود، با اين رويکرد مي توان با سازماندهي ظرفيت و نيروهاي پراکنده اجتماعي در قالب يک مدل مدون و سيستماتيک شاهد تقويت ضريب نفوذ گفتمان انقلاب بود.
در عين حال با توجه به جنس پراکنده و متکثر فعاليت هاي فرهنگي و اجتماعي به ويژه درنسل جوان طبعاً مدل هاي گوناگوني از شبکه اجتماعي متناسب با بافت اجتماعي و ساخت اعضاي شبکه و همچنين کارکرد مورد انتظار قابل تصور و تحقق است که در ادامه بدان پرداخته شده است از سوي ديگر، علاقه و انگيزه بالاي اين گروه ها و افراد اثر گذار به ارتقاء توانايي تخصصي و سهم تأثير گسترده تر از پيش، ضرورت تعامل و ارتباط نظامند بر مبناي يک مدل معين را بيش از پيش محسوس مي سازد. بر اين مبنا شبکه فعالين ازدواج ــ شفا با هدف تقويت ارتباط ميان تشکل هاي فعال در حوزه ازدواج و تأثير گذاران فرهنگي و اجتماعي کشور طراحي شده است. در اين رهگذر ارتقاي سطح توانمندي ها و افزايش سهم تأثير اعضاي شبکه در فضاهاي اجتماعي پيرامون از دستاوردهاي شبکه شفا محسوب مي شود که در نتيجه ضرب توانايي هاي اعضا در فرآيند شبکه سازي و تعاملات شبکه اي حاصل مي گردد.
فصل اول: مباني نظري
از لحاظ مفهومي شبکه تعاريف متنوعي دارد، با توجه به فعاليت هاي گوناگوني که در قالب شبکه صورت مي گيرد، اين تعاريف نيز گسترده تر مي شود برخي از نظريه پردازان شبکه را هر گروه از افراد يا سازمان ها مي دانند که داوطلبانه به تبادل اطلاعات و يا فعاليت مشترک مي پردازند و خود را در راستاي اين اهداف سازمان دهند به گونه اي که در عين حال فرد يا سازمان استقلال و تماميت خود را حفظ کند.
از نگاه عده اي ديگر شبکه عبارت از مجموعه اي از سازمان ها گروه ها و افراد حقيقي است که براي بهينه تر نمودن عملکرد سيستم خود و کاهش هزينه هاي با يکديگر به همکاري، فعاليت و تبادل امکانات در حوزه هاي مشترک مي پردازند.
در اين تعاريف در واقع کارکرد اصلي شبکه ها ايجاد بستري به منظور انتقال اطلاعات به اعضاي شبکه مي باشد به اين مفهوم که عضويت در يک شبکه به اعضا اين قابليت را مي دهد که از طريق مسيرهاي ارتباطي و ابزارهاي عملياتي که در آن شبکه تعريف شده است، با ديگر اعضا و عناصر شبکه در ارتباط باشند و از اين طريق زمينه هاي همگرايي و انجام فعاليت هاي مشترک را فراهم کنند.
بر اين اساس بدون بهره مندي از شبکه، ارتباط و تعامل بسياري از اعضا با ساير اعضاي شبکه ممکن نخواهد بود.
با جمع بندي از تعاريف و مطالب فوق مي توان به اين نتيجه رسيد که شبکه زمينه اي است براي تبادل امکانات، اطلاعات و فرصت ها ميان مجموعه اي از سازمان ها و گروه هايي با اهداف مشترک که مي تواند موجب همگرايي، همکاري و فعاليت هاي مشترک شده و در فرآيند ضرب توانمندي هاي اعضا مشکلات را مرتفع کند و آنها را در منافع با يکديگر سهيم سازد.
بخش دوم: نگاهي به انواع مدل هاي شبکه اجتماعي
درادامه توضيح اجمالي در خصوص هر يک از اين مدل هاي هشت گانه ارائه خواهد شد.
1)مدل هم سطح (ماتريسي):
در اين سيستم تمامي اعضا امکان ظهور و بروز و عرضه محصولات، خروجي ها و توليدات خود را به صورت يکسان دارند و ميزان اثرگذاري هر يک از اعضاي شبکه بر مبناي ميزان توانمندي، غناي محتوا و خروجي هاي قابل عرضه در اين سيستم است. فضاي مجازي اينترنت يا نمايشگاه هاي فصلي بهترين مثال براي اين مدل شبکه است.
در اين مدل توانايي محوري قابل مديريت نيست، کاملاً عرضه محور شکل مي گيرد، مديريت شبکه ماتريسي بر اساس قوانين و اصول از پيش تعريف شده بر نحوه عرضه اعمال مي شود.
قابليت فهم عمومي ايجاد فرصت برابر، فضاي باز و آزادانه عرضه محصولات مهم ترين مؤلفه اين سيستم شبکه اي محسوب مي شود. مکانيسم کنترل اين مدل، قوانين و حدود حاکم بر عرضه است.
2)مدل متمرکز (درختي):
از لوازم اين مدل شناسايي و بکارگيري افرادي است که قدرت و فرصت تغذيه دايم و متنوع حلقه بهره گير را داشته باشند.
در اين حالت، حلقه هاي شکل گرفته موازي هم تعريف مي شوند نه متداخل و درهم. در اين مدل امکان ارتباط ارگانيک ميان حلقه ها و شاخه هاي وجود ندارد ولي شايد نوعي ارتباط مکانيکي اتفاق بيافتد.
طبيعتاً ظرفيت اين مدل بايد بسيار بالا باشد و به عبارتي ديگر منابع حمايتي و تشويقي براي استقرار اين شبکه مي بايست بسيار وسيع و گسترده باشد. از ابزارهاي تحقق اين مدل مي توان به ايجاد حلقه هاي گفتگو، کارگاه هاي توانمندساز و ابزارهاي متنوع رسانه اي اشاره کرد.
از ديگر مؤلفه هاي اين مدل بهره گيري از ابزارهاي متنوع در راستاي توانمدسازي تخصصي است، به عبارتي ديگر تمامي ابزارها در جهت توانمندسازي تخصصي قابل بهره برداري است.
وجود سلسله مراتب، مديريت پذيري کامل و انحصاري هدايت و تغذيه فکري حلقه هاي بهره گير و قدرت نيروسازي گسترده از وجوه ديگر اين مدل محسوب مي شود.
3)مدل متکثر (بوته اي):
محتواي عرضه شده در اين مدل بدون لحاظ سطح بندي افراد به صورت عمومي و عام فهم و متناسب با سليقه و سطح توانمندي فکري مي باشد، به دليل تنوع سلايق و سطح توانمندي مخاطبان امکان ارايه و عرضه محتواي عميق و تخصصي به مخاطبان وجود ندارد و عموماً محتواي عرضه شده سطحي، عمومي و همه فهم مي باشد.
از ديگر وجوه باز در مدل متکثر وجود ارتباطات مقطعي و نامنظم در اعضاي شبکه به ويژه ليدر و حلقه هاي بهره گير است، که اين امر امکان برنامه ريزي بلند مدت را از طراحان شبکه سلب مي کند.
4)مدل متمرکز (درختي مرتبط):
5)مدل متکثر مرتبط (بوته اي مرتبط):
در اين شبکه فعالين فرهنگي اجتماعي مبتني بر اين مدل تمامي سمن ياوران و جوان ياوران با هم مرتبط مي شوند.
6)مدل هرمي:
اين مدل مبتني بر ارتباط از بالا به پايين و تعامل مستقيم عناصر شبکه با لحاظ سطح بندي است، آموزش و توانمند سازي اعضا و عناصر شبکه از اصول لاينفک مدل هرمي تلقي مي شود.
در اين مدل هر يک از عناصر و اعضاي شبکه طي قرار گرفتن در يک فرآيند آموزشي و توانمندسازي به سطحي از قابليت دست مي يابند که در مراحل بعد خود به عنوان سرحلقه عمل مي کنند و به آموزش زيرمجموعه هاي خود مي پردازند.
در واقع کادرسازي در شبکه هرمي مبتني بر آموزش و توانمندسازي اعضا است بهترين نمونه براي شبکه هرمي برخي از شبکه هاي اقتصادي (شبکه بازاريابي و فروش) نظير کلد کوئيست است.
7)مدل شبکه نامناظم (جنگل گون):
تنوع ارتباط و همکاري در اين مدل به شدت زياد است و لزوماً تمام ارتباطات و همکاري توسط مدير شبکه تعريف و معين نگرديده است.
مدير شبکه يا همان ليدر تنها وظيفه شناساندن مراکز (سمن ياوران، جوان ياوران و جوانان فعال) را به يکديگر به عهده دارد و مسئوليت تنظيم کليه تعاملات موجود در اين ساختار بر عهده مديريت نيست.
لازم به ذکر است اين ارتباطات پس از شناساندن (مثلاً پس از نمايشگاه) بر حسب نياز و رغبت اعضا به صورت خودجوش برقرار مي شود.
8)مدل منظومه اي (ماتريسي نامنظم):
اين مدل داراي مراکز ثقل متعدد است که اين نقاط محوري و مراکز ثقل پررنگ تري در تعامل با ساير اعضا ايفا مي کند.
بخش سوم: سابقه شبکه سازي اجتماعي
در خصوص سابقه شکل گيري شبکه اجتماعي جوانان و موارد مشابه مي توان به نهادهاي فراگير ملي برخي از کشورهاي جهان به ويژه کشورهاي توسعه يافته اشاره کرد و در بسياري از اين ساختارها که در قالب يک نهاد فراگير سازمان يافته است نوعي ساختار شبکه اي مشاهده مي شود از مهمترين وجوه اين نهادها به ويژه در کشورهاي اروپايي و آمريکاي شکالي، ثبات استقلال و استحکام آنها است.
رويکرد اصلي اکثر اين نهادها فراگير ارتقاي سطح مشارکت اجتماعي جوانان و ايجاد نوعي ارتباط و اطلاع رساني در حوزه جوانان است و در بعد ساختاري از جايگاه قابل توجهي در ساخت قدرت ملي برخوردار مي باشند، لذا اين امکان براي شبکه هاي فراگير ملي جوانان وجود دارد تا از طريق حصول نوعي اجماع در ميان اعضاي خود تصميماتي را اتخاذ کنند که دولت و ساير بخش ها را تحت تأثير قرار دهد.
بنابراين نهاد فراگير يا شبکه فراگير ملي نقش يک چتر حمايتي براي جوانان را در اين کشورها ايفا مي کند. از مهمترين کارکرد شبکه هاي فراگير ملي را مي توان ايجاد هماهنگي و مشارکت ملي دانست.(ر.ک نهادهاي فراگير ملي جوانان، دبيرخانه مجمع ملي جوانان، 1382)
بخش چهارم: ضرورت شبکه سازي
از اين رو جهت تحقق اين مهم، طراحي نوعي تعامل و ارتباطي سازمان يافته و تعريف شده ميان تشکل ها ضروري به نظر مي رسد.
در بعد ديگر نيز شبکه شفا افزايش اثربخشي تشکل هاي فعال فرهنگي و اجتماعي حوزه ازدواج را در حوزه ارتباطي خود بر مبناي ارتقاي توانمندي آنان را بر خود فرض مي داند.
فصل دوم: شبکه فعالين ازدواج ــ شفا
تعريف شبکه شفا:
چهار ستون شبکه شفا:
ــ ارائه شناخت متقابل ميان عناصر شبکه
ــ امکان برابر عرضه محصولات داشته ها و توانايي ها
ــ توانمندسازي
مدل شبکه شفا:
نقش هاي شبکه شفا:
ــ تشکيل بانک اطلاعات جامع فعالين عرصه ازدواج کشور
ــ اطلاع رساني و ارائه شناخت متقابل ميان عناصر شبکه امکان برابر عرضه توانمندي ها و محصولات بر تمامي اعضاي شبکه
ــ توانمندسازي در حوزه تخصصي
کارکرد:
در واقع شبکه شفا بستري را فراهم مي سازد تا يک پارادايم مشخص ميان عناصر شبکه متناسب با گفتمان اصيل انقلابي، ايراني و اسلامي در حوزه ازدواج پديد آيد.
چشم انداز و افق مطلوب:
ميان مدت؛ تعميق و سازمان دهي ارتباطات شبکه در يک قالب نظام مند مبتني بر نياز، حوزه اي تخصصي و سطح توانايي عناصر شبکه.
بلند مدت؛ ارتقاي سطح توانمندي و حوزه تأثير عناصر شبکه و شکل گيري يک نوع اجماع نظر توليد پاراديم در عرصه گفتمان ازدواج.
مراحل اجرايي:
1ــ شناسايي کليه فعالين حوزه ازدواج در استان هاي کشور
در واقع تحقق اهداف و ميزان موفقيت طرح شبکه شفا وابستگي زيادي به دقت، کيفيت و جامعيت در شناسايي اين افراد دارد. از اين رو مرحله شناسايي از مهمترين و حساس ترين گام هاي شکل گيري شبکه شفا و به عنوان زيربنا و شالوده آن تلقي مي شود.
لازم به ذکر است فرآيند شناسايي با توجه به شاخص هاي گزينش و انتخاب فعالين (مندرج در دستورالعمل هاي ابلاغي) و فرم هاي مربوط صورت مي پذيرد که اين مهم از طريق مديريت هاي سازمان ملي جوانان در استان ها و با همت گروه هاي منتخب فعال در دبيرخانه هاي استاني شبکه شفا محقق خواهد شد.
2ــ ارزيابي و پالايش اطلاعات
اطلاعات خام گردآوري شده توسط دبيرخانه هاي استاني مورد بررسي و ارزيابي دبيرخانه قرار خواهد گرفت که با توجه به مؤلفه هاي مدنظر پالايش خواهد شد و در صورت انطباق با اين شاخص ها اطلاعات مربوط امتيازدهي، دسته بندي و بايگاني خواهد شد.
3ــ تشکيل بانک اطلاعات جامع فعالين ازدواج کشور
اين بانک پس از شناسايي و پالايش اطلاعات اوليه و اخذ اطلاعات تکميلي تشکيل خواهد شد، اين بانک اطلاعات با استفاده از نرم افزارهاي طراحي شده قابليت جستجو، دسته بندي، آناليز و تفکيک و تکميل اطلاعات را خواهد داشت.
4ــ بهره گيري از ابزارهاي ارتباطي
استفاده از اين ابزارها در جهت نيل به اهداف مدنظر (کلان و عملياتي) شبکه با توجه به جنس مخاطبين صورت مي پذيرد. ابزارهايي نظير سايت اينترنتي، نشريه (با کاربري معرفي مراکز فعال)، اجلاس طلوع مهر، بسته هاي فرهنگي، کارگاه هاي توانمندساز و...از جمله قالب هاي عملياتي طرح هستند.
5ــ تفکيک و سطح بندي
درگذار ارتباط و تعاملي که از طريق ابزارهاي ارتباطي با افراد شناسايي شده و اعضاي شبکه اتفاق مي افتد، شناخت از اين افراد (اعضا) عمق بيشتري مي يابد و متناسب با اين شناخت که گوياي ميزان توانمندي، تخصيص، علاقه و موقعيت اجتماعي است يک دسته بندي، طبقه بندي و سطح بندي در اعضا شکل خواهد گرفت.
6ــ سازماندهي و تشکيل حلقه هاي تخصصي زبدگان
برآيند فعاليت ازدواج کشور که از ميزان توانمندي و تأثير قابل قبولي در محيط پيراموني برخوردار هستند در قالب حلقه هاي زبدگان در عرصه هاي تخصصي گوناگون سازماندهي مي شوند و فعاليت هاي آنها در تعامل و عملگرايي با يکديگر در جهت مشترک ادامه مي يابد.
در اين مرحله ما شاهد شکل گيري گروه هاي تأثير گذار و جهت مندي در راستاي تحقق اهداف شبکه شفا هستيم.
اين حلقه ها در واقع متضمن تداوم ارتباطات تعاملات شبکه شفا هستند که به صورت خودجوش اما هدفمند و همسو فعاليت هاي خود را تداوم مي بخشند. لذا مي توان آن را مکانيسم تداوم شبکه شفا تلقي کرد.
7ــ ابزارسازي «ارتباطي ــ عملياتي» شبکه شفا:
شبکه شفا در راستاي تحقق اهداف خود و ايجاد يک شبکه پويا متناسب با مؤلفه ها و انتظارت مورد نظر از ابزارهاي ارتباطي ــ عمليات متنوعي بهره خواهد گرفت، در ادامه توضيحي در خصوص هر يک از اين ابزارها خواهد آمد.
7ــ1ــ نشريه:
نشريه «عطرسيب» با رويکرد معرفي مراکز فعال کشور در جهت الگوسازي و ارائه شناخت و تعميق ارتباطات مخاطبين با اين مراکز منتشر خواهد شد. اين نشريه شامل بخش مقاله ها، مصاحبه، گزارش و...مي باشد.
7ــ2ــ سايت اينترنتي:
پس از فعاليت يک ساله سايت ازدواج آسان با بازديد بالاي 150/000 نفر، طراحي و راه اندازي يک سايت اينترنتي ديناميک، متناسب با رغبت ها و سلايق استانها و مخاطبين به عنوان يکي از ابزارهاي تحقق شبکه شفا در دستور کار قرار دارد، اين سايت با هدف ارائه شناخت، عرضه محتوا و معرفي محصولات و توانمندي هاي عناصر شبکه به ويژه حلقه اي مولد (راهبر) شکل گرفته. مشي اصلي سايت ايجاد يک فرصت برابر براي تمامي مرتبطين و عناصر شبکه جهت عرضه توانمندي هاي آنان مي باشد.
7ــ3ــ اجلاس شفا:
اين اجلاس با پرداختن به موضوعات و دغدغه هاي روز اعضاء شبکه تاکنون 1 اجلاس برگزار کرده است.
مخاطبين و شرکت کنندگان اجلاس ها افراد برگزيده شبکه فعاليت ازدواج هستند که متناسب با سطح توانمندي و حوزه تخصصي جهت شرکت در اجلاس ها دعوت مي شوند.
شبکه شفا در نظر دارد اجلاسهاي ديگري را در سال 88 در راستاي تعميق توان تخصصي مخاطبين برگزار نمايد.
هدف اصلي سلسله همايش هاي اجلاس شفا در کنار ارتقاء بينش و درک معرفتي اعضاء (توانمند سازي)، ايجاد اجماع نظر در حوزه مسائل گفتمان ازدواج خواهد بود.
7ــ4ــ بسته اطلاع رساني:
ارسال بسته فرهنگي و معرفي محصولات و توليدات فاخر مراکز فعال شبکه از ديگر ابزارهاي شبکه شفا مي باشد که در طي نه ماه فعاليت شبکه تاکنون چهار بسته شامل گزيده اي از محصولات و اطلاع رساني توانمندي هاي مراکز براي اعضاي شبکه ارسال شده است.
7ــ 5 ــ دوره ها و کارگاه هاي توانمند ساز (اجلاس طلوع مهر):
اين دوره در راستاي ارتقاء سطح توانايي تخصصي اعضاي شبکه و با هدف افزايش ميزان و سهم تأثير عناصر شبکه در محيط پيراموني شان در نظر گرفته شده است.
موضوعات کارگاه هاي توانمندساز با توجه به خلاءها و نيازهاي تخصصي حلقه هاي بهره گير انتخاب خواهد شد و بهره مندان از آن برگزيدگان فعالان فرهنگي و اجتماعي خواهند بود اين گزينش با توجه به حوزه تخصصي فعاليت و ميزان توانمندي افراد صورت مي پذيرد.
7ــ6ــ نمايشگاه:
يکي از ابزارهاي اصلي شبکه شفا برگزاري نمايشگاه عرضه محصولات و توانمندي هاي مراکز برتر فرهنگي و اجتماعي است. اين نمايشگاه با حضور فعالين ازدواج سراسر کشور برگزار مي شود.
طي مدت برگزاري نمايشگاه، اعضاي در جريان معرفي محصولات، داشته ها و توانمندي هاي مراکز مختلف در موضوعات متنوع قرار مي گيرند. لذا با توجه به حوزه فعاليت و علاقه و سليقه خود با مراکز مرتبط مي شوند و در صورت نياز و درخواست طرفين اين ارتباط تداوم مي يابد.
از ويژگي هاي برگزاري اين نمايشگاه وجود امکان برابر عرضه محصولات و توانمندي هاي است و در نتيجه هر مرکزي که از غناي بيشتر محتوايي برخوردار باشد با اقبال بيشتري مواجه خواهد شد.
هدف اصلي برگزاري چنين نمايشگاهي ايجاد ارتباط و شناخت متقابل نسبت به داشته ها و توانايي هاي شرکت کنندگان است.
منبع: عطر سيب، شماره 4