چکیده :
هدف از این تحقیق بررسی تاثیرات اقتصادی و اجتماعی جنگ های کارتاژ معروف به پونیک در اوضاع جامعه ی رومی است . این جنگ ها در دوران باستان و دوره ی جمهوری روم اتفاق افتاد و محل آن در محدوده ی امپراطوری روم و کارتاژ بود . از نکات مجهول آن می توان به نقش سیستم جامعه ی کارتاژ در تغییر اوضاع جامعه ی روم اشاره کرد و یا تاثیرات برده داری در کارتاژ در افزایش بردگان در جامعه ی روم اشاره کرد . موضوع اصلی مورد بررسی کارتاژ و روم می باشد و متغیرهای وابسته ای که می توان اشاره کرد نقش کشورهای شرقی در این تاثیرات است .
روش تحقیق به صورت کتابخانه ای و آرشیوی می باشد و ابزار مورد استفاده فیش برداری است .
نتایج حاصل از این تحقیق روشن شدن نقش کارتاژ در تغییر اوضاع اجتماعی و اقتصادی کارتاژ می باشد .
کلید واژه : کارتاژ ، روم ، یونان ، پونیک ، دریای مدیترانه
مقدمه :
این تحقیق به نبردهای کارتاژ و روم و تاثیرات اقتصادی و اجتماعی آن بر روم که در دوران باستان اتفاق افتاد و در محدوده ی امپراطوری روم واقع شد می پردازد . جنبه های مجهولی که می توان به آن اشاره کرد اینکه آیا کشورهای شرقی تاثیراتی را در تغییر اوضاع رومی داشته اند و موضوع اصلی مورد بحث همان کارتاژ و روم می باشند و موضوعات وابسته نقش یونان در تغییر اوضاع اقتصادی و اجتماعی روم است .
هدف از تحقیق مشخص است و این تحقیق می خواهد جنبه های تاریک تاثیرات جنگ های پونیک را در اوضاع اجتماعی و اقتصادی روم بررسی کند .
سوالاتی که مطرح می شود : اول آیا جنگ های پونیک تاثیرات خود را در تغییر اوضاع رومی داشته است و دوم نقش کشورهای شرقی در این تاثیرات چقدر بوده است و سوم اینکه چرا روم متاثر از فرهنگ کشورهای شرقی شد .
در جواب به این سوالات می توان اینطور اشاره کرد که جنگ های پونیک تاثیرات زیادی بر روی جامعه ی رومی داشته است و کشورهای شرقی مثل سوریه ، یونان و مقدونیه تاثیرات عظیمی در تغییر اوضاع روم داشته اند و سوم اینکه روم به علت بسنده کردن به سادگی اجدادش در مواجهه با تمدن باشکوه مشرق زمین متاثر شد . منابعی که در این تحقیق استفاده شده است یکی کتاب تاریخ تمدن ویل دورانت جلد سوم است و دیگری تاریخ رم آلبرماله که بخش مربوط به جنگ های پونیک آن ارتباط مستقیمی در این تحقیق دارد . روش جمع آوری اطلاعات در این تحقیق به صورت کتابخانه ای می باشد و ابزار آن به صورت فیش برداری است . موانعی هم که با آن رو به رو شدم تنها کمبود زمان و حجم عظیم دروس بود .
پیشینه ی کارتاژ :
در خصوص قدمت و شکل گیری کارتاژ منابع به طور خلاصه و گذرا از این موضوع گذشته اند . اما به هر حال در این خصوص باید گفت در حدود سال 813 ق . م گروه تازه ای از استعمارگران که فنیقی یا اوتیکی بودنشان چندان مشخص نیست بر روی دماغه ای در 16 کیلومتری شمال غربی تونس امروزی ساکن شدند . این منطقه که شبه جزیره بود به آسانی قابل دفاع بود و زمین های آن به واسطه گذر رودخانه ای به نام « باگرادس » حاصلخیز بود . در روایت های کهن و بسیار دور بنیانگذار این منطقه را به الیسا یا دیو دختر شاه صور نسبت می دهند . می گویند چون همسر الیسا به دست برادرش کشته شد او به همراه تعدادی از ماجراجویان به کشتی نشست و به سمت آفریقا رفت . محل اقامتش برای اینکه از اوتیکا مشخص باشد کارتهاداشت یا شهر نو نام گرفت .[1] یونانیان این نام را به کارخدون و رومیان به کارتاگو برگرداندند . این ذکر مطلبی بود در خصوص چگونگی پیدایش کارتاژ و موسس آن
نبرد اول و دوم کارتاژ :
در قرن 4 ق . م رومیان و کارتاژی ها قراردادی امضا کردند که بر اساس آن متعهد می شدند از منطقه ی تحت نفوذ یکدیگر دوری کنند . در آن زمان رومیان مردمان دریانوردی نبودند و تمام توجهشان بر فتح و فتوحات داخل ایتالیا معطوف بود . از این رو به مردمان کارتاژ توجه چندانی نداشتند . طبیعتاً میان این دو قوم برخورد و درگیری وجود نداشت . اما هنگامی که رومیان در قرن 3 ق . م به یگانه قدرت ایتالیا تبدیل شدند همچنان وسوسه ی گسترش و توسعه ی مرزهای کشورشان را در سر می پروراندند . آنها می خواستند از شبه جزیره ی ایتالیا خارج شوند و بخشی از سرزمین های قسمت تصرف کارتاژ را در اختیار خود بگیرند .[2]
از طرف دیگر کارتاژ صاحب مستعمرات زیادی بودند و ناوگان دریایی قدرتمندی داشتند . به هر سو به علت توسعه طلبی روم و اشتیاق به فتوحات بیشتر روم تا مناطق یونانی ایتالیا پیشروی کرد و با مستعمرات کارتاژ یک قدم فاصله داشتند . به این ترتیب جنگ اجتناب ناپذیر بود و دو نیروی آن زمان رو در روی یکدیگر قرار گرفتند . در ابتدا روم لشکر یونان سیراکوز را مجبور به اتحاد با خود کرد و از طرف دیگر کارتاژ شهر میسنا را متصرف شد . روم دریافته بود که جنگ با کارتاژ مستلزم ایجاد نیروی دریایی قدرتمند است .[3]
روم قادر شد یک ناوگان دریایی قدرتمند تحت فرماندهی کایو دویلیو[4] فراهم آورد که منجر به فتوحات بزرگی در میلدوز شد . روم به ساحل آفریقا رسید و با اینکه پیروزی های زیادی به دست آورده بود اما کنسول رومی آتیلیو رگولو[5] به دست کارتاژی ها افتاد و جنگ در ساحل آفریقا یک مدت متوقف شد . از طرف دیگر کارتاژی ها به دنبال ایجاد صلح بودند در نتیجه این کنسول را برای مذاکرات صلح به روم فرستادند اما مهین عامل باعث شکست کارتاژ در جنگ اول شد . علت این امر آنکه این کنسول برخلاف نظر کارتاژ هنگامی که به روم رسید رومیان را از نقطه ضعف کارتاژ باخبر کرد و آن همانا تضعیف نیروی کارتاژ با ادامه دادن با جنگ بود . اما این کنسول اصیل رومی برای نشان دادن پایبندی رومی ها به تعهدشان به کارتاژ برگشت و هنگامی که کارتاژی ها از ماجرا باخبر شدند این کنسول را به طرز فجیعی از بین بردند .[6] اما رومی ها که با اقدام رگولو آگاه شده بودند به وسیله ی کنسول دیگر رومی به نام لوتازیو کاتولو[7] پیروزی های عدیده ای در جزایر آکادی به دست آوردند که نتیجه ی این پیروزی ها برای روم تحمیل شکست و قرارداد صلح بر کارتاژ بود . با پایان این جنگ جزیره ی سیسیل به خاک روم ملحق شد و به این ترتیب تمامی ایتالیا جزئی از سرزمین روم شد .
دومین جنگ کارتاژ در اسپانیا شعله ور شد و کارتاژی ها برای جبران سیسیل از دست رفته به مقابله با روم پرداختند . در این جنگ چهره ای * می شود که روم را تا آستانه ی نابودی به پیش راند . نام این سردار هانیبال بود . هانیبال با اعلان جنگ شهر ساگونتو در اسپانیا را که متحد روم بود به محاصره درآورد و با قدرتی وصف ناپذیر و با پشت سر گذاشتن جبال آلپ و پیرنه با 26000 مرد جنگی و 37 فیل به سمت ایتالیا سرازیر شد و رومی ها را در تیچینو و تربیا به زانو درآورد . رم بعد از این شکست ها در نزدیکی دریاچه ی ترازی منو نزدیک بود به محاصره ی جدی تن دهد که عدم اطمینان هانیبال به قدرت نیروهای خود باعث شد تا او به سوی ایتالیای جنوبی سرازیر شود . در این فاصله اقوام مرکزی ایتالیا همچون گال ها که هانیبال انتظار داشت بر ضد رم با او متحد بمانند به رم وفادار ماندند و این امر تضعیف هانیبال را سرعت بخشید . سپاه روم به رهبری کنسول ترنزیو وارونه به تعقیب هانیبال پرداخت اما در جنگ کان[8] شکست خورد .[9] از طرف دیگر برادر هانیبال آسپروپال به کمک او شتافت اما در نبردی که در کنار رودخانه ی متارو ایجاد شد مغلوب شد و از بین رفت . با این شکست هانیبال تمام امیدهای خود را از دست داد . از سوی دیگر در جبهه ی دیگر سردار رومی کرنلیو شیپونه معروف به آفریقایی با پیروزی در ناحیه ی زاما باعث شد تا کارتاژ برای هانیبال امن نباشد و در نتیجه هانیبال به سمت مشرق و مقدونیه متواری شد . اما شرایط صلح با وضعیت سنگین تری بر کارتاژ تحمیل شد که مفاد این قرارداد به این ترتیب می باشد :
1- واگذاری اسپانیا توسط کارتاژ
2- تحویل ناوگان دریایی توسط کارتاژی ها به جز تعداد اندکی از کشتی های تجاری شان .
3- پرداخت غرامت سنگین
4- عدم شروع هر گونه عملیات جنگی بدون اجازه ی روم
با این شرایط کارتاژ به شدت ضعیف شد و دیگر یارای مقابله با روم را پیدا نکرد .
برخورد با شرق :
پناهندگی هانیبال به مقدونیه و سوریه باعث مداخله ی رومی ها در این منطقه شد . فیلیپ پنجم پادشاه مقدونیه در دومین جنگ کارتاژ متحد هانیبال بود و رومی ها متوجه شدند تا زمانی که در ساحل دریای آدریاتیک حکومتی قوی وجود داشته باشد آنها هرگز نخواهند توانست خاطری آسوده و خیالی راحت داشته باشند . زمینه ی جنگ را شهرهای یونان خود به خود به وجود آوردند . آنها بعد از فوت اسکندر مستقل گردیده بودند اما همیشه توسط فیلیپ پنجم مورد تهدید قرار می گرفتند . پس دست یاری به سوی روم دراز کردند . رومی ها به فرماندهی کنسول تیتوکوئین زیوفلامینو مقدونیه را در چینوچفاله[10] در تسالیا در سال 1971 ق . م شکست دادند .[11] با شکست مقدونیه و حامی هانیبال این سردار کارتاژی مجبور شد به همسایه ی مقدونیه یعنی سوریه پناهنده شود . اما در سوریه هم چیزی عاید او نشد و آنتیکوس سوم پادشاه سوریه در جنگ مانیزیا از رومیان شکست خورد و سرانجام هانیبال برای اینکه به دست رومیان نیافتد با خوردن سم خودکشی کرد و به این ترتیب به ماجرای سردار کارتاژی و تهدید برای رومیان پایان داد . رومیان هم با از بین رفتن هانیبال نفس راحتی کشیدند . اما تعقیب هانیبال بهانه ای به دست رومیان داد تا به فتوحات در مشرق نظر کنند و این عامل با اتفاقی که در سال 171 ق . م افتاد ماجرا را تکمیل کرد و آن عبارت بود از توطئه ی فرمانده ی یونانی پرسئوس علیه روم . اما رومیان در جواب این کار شمار زیادی از سپاهیان را روانه ی یونان کردند و در سال 168 ق . م نیروهای پرسئوس را نابود کردند . در سال 146 ق . م دو شهر یونانی اسپارت و کورنت با هم درگیر شدند . روم برای حل اختلاف این دو دولت شهر حاضر شد . اما اسپارت برخلاف کورنت پیشنهاد روم را برای پایان دادن به اختلافات نپذیرفت در نتیجه روم برای اینکه نیروی خود را به رخ دیگر دولت شهرهای یونان بکشد و مانع از بروز اختلافات این چنین در بعد شوند هم اسپارت و هم کورنت را مورد هجوم قرار داد و به این ترتیب ایالت مقدونیه را به خاک روم ملحق کرد و به این ترتیب بر کل درای مدیترانه مسلط شد .
نبرد سوم کارتاژ :
سومین جنگ کارتاژ زمانی شروع شد که کارتاژی ها یک بند از قرارداد صلح با روم را نادید گرفتند و به این ترتیب روم از این بهانه استفاده کرد و جنگ سوم را شروع کرد . ماسینیا پادشاه نومیدیا و متحد روم اهالی کارتاژ را مورد آزار و اذیت قرار می داد به طوری که کارتاژ برای دفاع از خود مجبور شد سلاح به دست بگیرد . این موضوع بهانه ی لازم را به دست رومی ها برای شروع جنگ داد . چون در قرارداد صلح قید شده بود که کارتاژ حق جنگیدن بدون اجازه ی کارتاژ را ندارند . محاصره ی کارتاژ توسط شیپونه امیلیانو انجام شد و سرانجام علی رغم مقاومت کارتاژ سرانجام آنجا با خاک یکسان شد و کارتاژ ایالت آفریقای امپراطوری روم شد .
تاثیرات اجتماعی :
تحول رومیان :
تا ابتدای قرن دوم ق . م رم شهری فقیر و بی بضاعت بود . چنانکه چون نقره فقط در عصر جنگ با سامنیت ها در آنجا رواج یافت . ناگهان در عرض 100 سال این شهر متمول ترین شهرهای عالم شد .[12] جنگ های رومیان بیشتر برای غارت و چپاوول ملت ها بود نه برای نشان دادن افتخارات پیروزی به این ترتیب حجم زیاد غنایم و سرازیر شدن پول به خزانه ی رم باعث تمولی شگرف در این تمدن شد . در نتیجه ی تسخیر حوضه ی مدیترانه آداب و رسوم و حتی اخلاق رومیان تغییرات کلی پیدا کرد . ملت روم به واسطه ی غارت یونان و مشرق زمین تمول سرشاری به دست آورده بودند و با زندگی تجملی آنها آشنا شدند و به این ترتیب به زندگی سرشار از ثروت و غذاهای لذیذ عادت کردند از طرف دیگر بسیاری از فضایل اخلاقی ، خانوادگی و ... را که از دیرباز سبب قدرت و عظمت آنها شده بود را به ورطه ی فراموشی سپردند .
البته ذکر این نکته الزامی به نظر می آید که روم در فاصله ی جنگ های دوم و سوم پونیک یا کارتاژ بود که متوجه شرق شد . پس از این نظر جنگ های کارتاژ زمینه ی این تحول و تغییر اساسی را در زندگی رومیان ایجاد کرد .
تضعیف طبقه ی متوسط :
علت اصلی این تضعیف و ضعف لشکرکشی رومیان و جنگ های متعدد آنها بود . تقریباً تمامی لژیون ها از نفرات طبقه ی متوسط تشکیل شده بود و صدها هزار از آنها در خلال جنگ ها جان سپرده بودند . ماله نقل می کند : [ فقط در اسپانیا در جنگ 20 ساله با ویریات و نومانس 50 هزار رومی به خاک هلاکت افتادند ] . البته این امر در جنگ دوم پونیک هم مصداق دارد به طوری که تعداد زیادی از سپاهیان روم در جبهه ی آفریقا طعمه ی تیغ دشمن شدند و از بین رفتند . از بین رفتن طبقه ی متوسطی که کارش روی زمین و زراعت بود صدمه ی جبران ناپذیری را هم به خود کشاورز و هم به جامعه ی رومی ها زد .
افزایش تعدا برده ها :
جنگ های پونیک باعث شد تا سیل بردگان به جامعه ی رومی سرازیر شود . کارتاژ سرزمین ثروتمندی بود و استفاده ی فراوان از برده ها امری عادی به حساب می آمد . در حالی که در روم استفاده از برده مرسوم بود اما نه به اندازه ای که بعد از جنگ های پونیک متداول شد . طوری که سیچون آفریقایی 35 هزار اسیر کارتاژی را فقط در یک نوبت فروخت . استفاده ی بیش از اندازه از برده ها در مزارع ، خسارت اصلی بود که مالکین بزرگ بر بدنه ی جامعه ی رومی وارد کردند . بردگان از سرمایه های مالکین بودند و اسرای جنگی به حساب می آمدند . این جمعیت کارگر و سازنده واقعاً ثروتی بزرگ محسوب می شد . زیرا از کار کردن در مزارع حقوقی دریافت نمی کرد . در نتیجه قیمت تولیدات پایین بود . تعداد خرده مالکین نیز هر لحظه رو به کاهش بود زیرا که آنها را یارای مقاومت در برابر زمین داران بزرگ نبود . پس با فقدان و از دست دادن مزارعشان در شهرها تجمع کرده و توده ی ناآرام را به وجود آوردند .[13]
هجوم طبقات متوسط به شهرها :
وقتی روم یونانیان را شکست داد و سرتاسر دریای مدیترانه را به دریاچه ی رومی بدل کرد کل تجارت و بازرگانی منطقه را تحت کنترل خود درآورد . پول حاصل از افزایش میزان تجارت و نیز طلا و جواهرات و دیگر سرمایه های غارتی از اقوام شکست خورده باعث شد که روم بیش از همیشه ثروتمند شود . اما این ثروت و سرمایه مشکلاتی را نیز به همراه آورد . طبقه ی کوچکی از پاتریسنی ها ، اسواران و مالکان و تاجران از همیشه ثروتمند تر شدند و حال آنکه اکثریت مردم فقیرتر از همیشه شدند و تعداد فقرا هر لحظه بیشتر و بیشتر می شد . از جمله دلایل این امر آن بود که پاتریسن های زمین دار و ثروتمند از سرمایه ی خود برای خرید زمین های بسیار وسیع استفاده می کردند و سپس در این زمین ها مایملک عظیمی پدید آوردند به نام لاتینوندیا . اکثر خرده مالکانی که توان رقابت با این مالکان بزرگ را نداشتند در جستجوی کار به شهرهای دیگر و بیش از همه به رم مهاجرت می کردند . در نتیجه رم بزرگ ، شلوغ ، کثیف و پر از هیاهو شد . فقرا در خانه های اجاره ای آپارتمان های مخروبه با اتاق های کوچک و امکانات بهداشتی ضعیف زندگی می کردند . صاحبان این ساختمان ها برای تامین نیاز تعداد زیاد فقرا مدام تعداد اتاق های عمارت هایشان را افزایش می دادند . از آنجا که ساخت بناها بسیار ضعیف بود اکثر اتاق ها فرو می ریخت و مستاجرین زیر آوار کشته یا معلول می شدند . خیابان ها نیز بی نهایت شلوغ شد و این شرایط چندین قرن ادامه داشت . [14]
راه یابی تجمل پرستی در میان رومیان :
بعد از جنگ دوم کارتاژ بود که زندگی رومیان تغییر کرد و دیگر آن سادگی که در خانه های رومی وجود داشت از بین رفت . خانه ی قدیم با قسمت مرکزی[15] آنکه آشپزخانه و تالار و اتاق غذاخوری و خوابگاه و معبد خدایان خانواده بود . نیازهای رومیان را برآورده نمی کرد . ثروتمندان در شمال شهر و در بلندی ها باغ و بستان می ساختند و در ایجاد فضا و وسعت به خانه تلاش می کردند که خانه هایی بزرگ . باجلال و شکوه ساخته شود . رومیان با دیدن جاه و جلال سلاطین آسیای صغیر و مقدونیه دیگر به زندگانی ساده و بی تکلف اجداد خود تن در ندادند و آلبر ماله می گوید : [ این طرز زندگی وجود مردم تازه به دوران رسیده ای را نشان می داد که به جز جلوه دادن تجملات خود و خیره ساختن چشم سایرین منظور دیگری نداشته در قید زندگی راحت و استفاده از ثروت خود نبودند . ][16]
نزول اخلاقیات در رم :
جشن های پیروزی حاصل از نبردهای خونین مناظر با شکوهی ایجاد می کرد که رومیان را سرگرم می کرد . مخارج این مراسم از طریق سنا تامین می شد و این کار توسط مامورین حکومتی انجام می شد که البته این کار راهی بود برای تبلیغ خود به عنوان فردی حامی مردم و خیرخواه مردم تا فرد مزبور بتواند در انتخابات سنا جایی برای خود به این وسیله باز کند . این تفریحات و نمایش های متنوع شامل : نمایش در صحنه ی تاتر ، جنگ گلادیاتورها در میدان فروم ، مسابقه ی عرابه ها و شکار حیوانات درنده در سیرک و نمایش های خصوصی که افراد ثروتمند برپا می کردند . این طرز زندگی نه تنها اخلاق را فاسد می کرد بلکه در سیاست عمومی نیز سوء اثر می بخشید به طوری که اخیراً قسمت عمده ی ساکنین رم را طبقات پست و غلامان قدیم تشکیل می دادند که از اقوام مختلف بودند و از نژاد رومی محسوب نمی شدند . لیپیدوس سانسور که سناتور بزرگ بود و در عین حال رئیس روحانی بود پول خزانه را اختلاس نمود . بعضی از سرداران اجازه ی مرخصی را به سربازان می فروختند ، در همان حال فضایل اخلاقی در خانواده های اعیان و اشراف رو به ضعف گذاشت . طلاق بیش از پیش شیوع یافت مکارم اخلاقی از بین رفت . خرید و فروش آراء مرسوم و ارتشاء در امر انتخابات علنی شد .
سالوست مورخ رومی برای نشان دادن آثار منفی فتوحات در زندگی رومیان می گوید « پس از این زندگی جوانان ما عبارت است از ربودن ، دریدن ، اتلاف دارایی ، چشم طمع به مال دیگران دوختن ، شرف و ناموس را پایمال کردن ، قوانین الهی و بشری را استهزاء نمودن ، احترام و شرم و ادب را بدرود گفتن »[17] اینها نشانه هایی بود از چگونگی تاثیرات نامطلوب فتوحات در زندگی اجتماعی که می توانست روم را از مسیر تمدن دور کند .
تحول در عادات غذایی :
در سفره نیز تجمل راه یافت و به زودی از حد اعتدال خارج شد . رومیان که قبلاً مردمانی کم خوراک و معتدل بودند با افراط در الکل و شراب معتاد شدند و تا آخر تاریخ روم این عیب در طبقات بالا متداول بود . همچنین بر تعداد غذاها نیز افزوده شد . رومیان به تقلید از یونانیان خوابیده غذا می خوردند .[18]
اینها گوشه ای از رسوخ عادات یونانی در بین رومیان بود . البته کسی هم از زندگی راحت بدش نمی آید و رومیان که تا قبل از فتوحات عظیم[19] به زندگی ساده ی پدرانشان خو گرفته بودند اکنون با آشنا شدن با تمدن ظریف یونان و مشرق زمین دیگر نمی توانستند به آن غذاها و زندگانی ساده بسنده کنند . مثلاً در میهمانی های بزرگ سه مرتبه غذا می آوردند و گاهی تعداد غذاها از 6 و 7 فراتر می رفت . ماله به نقل از تیت لیو می گوید [ طباخ که تا آن وقت پست ترین غلامان محسوب می شد در این وقت مقام بلند پیدا کرد و طبخ که شغل ناچیزی بود جزء صنایع مستظرفه به شمار می رفت ]
رونق یافتن اقتصاد روم :
پس از شکست کارتاژ بازرگانی روم در دریای مدیترانه جانی دوباره گرفت و منجر به تجدید حیات صنایع محلی ایتالیا همچون کشتی سازی ، فلزکاری ، کوزه گری و جواهر سازی شد . تاجران نسبتاً فقیر و از طبقه ی متوسط ، ثروتمند شدند و طبقه ی ثروتمند و قوی به نام اسواران[20] را پدید آوردند .[21] همچنین اسپانیا یکی دیگر از عوامل رونق اقتصاد روم شد . این سرزمین ثروتمند با معادن نهفته در دل خاکش روم را متوجه خود ساخت و رومیان با گرفتن این سرزمین از کارتاژ هر ساله مبالغ زیادی پول از این سرزمین وارد روم می ساختند .
البته این را هم نادیده نباید گرفت که با رومی ساختن دریای مدیترانه این دولت توانست قدرت اول دریایی در منطقه شود و به این ترتیب تمام تجارت دریایی را در مدیترانه از آن خود کرد و پول سرشار حاصل از مبادلات تجاری به خزانه ی رم ریخته می شد .
پیدا شدن طبقات جدید تجاری در رم :
هنگام تاخت و تاز هانیبال در 219 ق . م قانونی وضع شد که سناتورها را از معامله و تجارت منع می کرد . به این جهت برخی از افراد خانواده های ثروتمند عضویت در سنا را به کناری گذاشته تجارت را به آن ترجیح دادند . چون ثروت ایشان به میزانی که سابقاً برای ورود به خدمت سواره نظام معین کرده بودند بالغ می شد به شوالیه معروف شدند . به این ترتیب در قبال نجبا که دوائر دولتی را اداره می کردند فرقه ی جدیدی پیدا شد که شامل تجار و صرافان و مستاجرین مالیات بود . بعضی از شوالیه ها از اسپانیا و آفریقا و گل و ممالک شرق اجناس و موادی را که در ایتالیا به وجود نمی آمد وارد می کردند و در ایالات فتح شده و ممالک مجاور آن برای تجارت اقامت می گزیدند . ماله از سیسرون نقل می کند [ در گل و ماوراء ، آلپ نیز هیچ یک از تجار بدون مداخله ی بازرگانان رومی معامله نمی کردند ] بعضی دیگر از شوالیه ها صراف بوده از ربع و نزول ثروتمند می شدند . از مردم روم به نرخ کم وام می گرفتند و به ساکنین ایالات[22] به میزان گران قرض می دادند و اغلب اوقات برای سناتورها معامله می کردند .[23]
واردات محصولات زراعی :
در اثر جنگ های کارتاژ یک سری ایالات به روم الحاق شد که از آن جمله می توان به سیسیل ، آفریقا و ساردنی اشاره کرد . این ممالک دارای زمین های وسیع زراعی بودند و محصولات زراعی در آنجا به وفور یافت می شد . از طرفی دولت روم هم از این موقعیت استفاده کرد و با واردات محصولات زراعی از این ایالات و فروختن آن به قیمت پایین روم را از محصولات زراعی بی نیاز ساخت . اما این کار یک ضربه ی بزرگ بر پیکر روم وارد ساخت . چرا که مالکین کوچک که توان رقابت با دولت در چنین سطح وسیعی از محصولات و قیمت ها را نداشتند ناچار شدند املاک خود را به مالکین بزرگتر و قدرتمندتر بفروشند و برای جستجوی کار به شهرها سرازیر شوند . از طرف دیگر ملاکین بزرگ توانستند خود را با این شرایط وفق دهند و به جای کشت محصولات زراعی به کاشت زیتون و انگور پرداختند و به این ترتیب خود را نجات دادند .
نتیجه گیری :
در این مطلب اشاره می کنم به تاثیر عقاید ملت های برتر از لحاظ فرهنگی بر روی تمدن های پایین تر از خودشان . رومیان مردمانی جنگ جو بودند برعکس یونانیان که دوستدار علم و صنعت بودند . یا حتی کارتاژی ها که از لحاظ ثروت بر روم چیره بودند همیشه نفوذ عقاید از جوامع بلندتر و برتر صورت می گیرد و جوامع پست تر چه از لحاظ فرهنگی و چه از لحاظ مالی همیشه در تیررس حملات این کشورها هستند .
پي‌نوشت‌ها:
[1] ) ر. ک : دورانت ، ویل : تاریخ تمدن ؛ ترجمه ی حمید عنایت ؛ جلد سوم ( اقبال ، تهران ، 1341 )
[2] )ناردو ، دان : جمهوری روم ؛ ترجمه ی سهیل سمی ( ققنوس ، تهران ، 1387 ) صص 46 و 45
[3] ) کارتاژ به علت شرایط جغرافیایی منطقه ی خود دارای نیرومندترین ناوگان دریایی در مدیترانه بود .
[4] ) (aio Duilio )
[5] ) (Attlio Regolo )
[6] ) او را درون بشکه ای پر از میخ گذاشتند و از سرازیری او را به پاین انداختند .
[7] ) (Lutazio catulo )
[8] ) این نبرد در ناحیه ی پولیا واقع شد و رومیان آن روز را جزء روزهای نحس می شمارند .
[9] ) بارابدورو ، برنارد ینو : بیست و هفت قرن تاریخ ایتالیا و اروپا ؛ ترجمه ی محمدحسن افظلی نژاد ( تالار کتار ، تهران ، (138) ص 18)
[10]
[11]
[12] ) ماله ، آلبر : تاریخ رم ؛ ترجمه ی میرزا غلامحسین خان زیرک زاده . ( علم ، تهران ، 1366 ) ص 119
[13] ) باربادورو ، برناردینو ، بیست و هفت قرن تاریخ ایتالیا و اروپا ، ص 24
[14] ) ناردو ، دان : جمهوری رم . صص 67 و 66
[15] ) آتریوم
[16] ) ماله ، آلبر ، تاریخ رم ، ص 119
[17] ) همان ، ص 128
[18] ) همان ص 122
[19] ) منظور از فتوحات عظیم همان جنگ های پونیک بود که راه را برای کشورگشایی در شرق باز کرد .
[20] ) منظور شوالیه ها است .
[21] ) ناردو ؛ جمهوری روم . ص 53
[22]) منظور از ایالات سرزمین های فتح شده ی غیر رومی است .
[23] ) ماله ،؛ تاریخ رم . ص 135
منابع و مآخذ :
1- باربادورو ، برناردینو : بیست و هفت قرن تاریخ ایتالیا و اروپا ، ترجمه ی محمدحسن افظلی نژاد . ( تالار کتاب ، تهران ، 1381 )
2- دورانت ، ویل : تاریخ تمدن ، جلد سوم ، ترجمه ی حمید عنایت . ( اقبال ، تهران ، 1341 )
3- ماله ، آلبر : تاریخ رم ، ترجمه ی میرزا غلامحسین خان زیرک زاده ( علم ، تهران ، 1366 )
4- ناردو ، دان ، جمهوری روم ، ترجمه ی سهیل سمی ( ققنوس ، تهران ، 1387 )
ارسال توسط کاربر محترم سایت :good20
