مباني عکاسي نجومي با دوربين هاي ديجيتال(2)

استفاده از قابليت هاي دوربين
 

امروزه سازندگان دوربين هاي عکاسي ديجيتال براي پيشي گرفتن از رقيبان خود امکانات و قابليت هاي فراواني را در اختيار عکاسان مي گذارند. قابليت هايي مثل امکان فيلم برداري، انتقال عکس به چاپگرها بدون اتصال به رايانه و حتي بدون استفاده از سيم يا انتشار مستقيم عکس ها بر روي وب، اضافه شدن مختصات محل عکاسي از طريق GPS و حتي تلفيق تلفن همراه. ديگر کم کم تشخيص اين که بعضي دستگاه هاي جديد دوربيني هستند که تلفن دارند يا اين که تلفني اند که دوربين و چندين امکان ديگر دارند بي معني شده است. به هرحال، ما در اين بخش فقط به قابليت هايي در دوربين هاي ديجيتال مي پردازيم که به نوعي به عکاسي نجومي مرتبط باشند.
قبلاً گفتيم که تبليغات شرکت هاي سازنده دوربين هاي ديجيتال بيشتر بر روي تعداد پيسکل هاي دوربين متمرکز است تا خريدار را قانع کند که هرچه اين تعداد بيشتر باشد کيفيت عکس هاي گرفته شده بالاتر خواهد بود، که البته هميشه صادق نيست اما قابليت اصلي که براي عکاسي نجومي مدّنظر ماست، نوفه(نويز) کم دوربين است که خوشبختانه اغلب دوربين هاي جديد نيکن و کانن نوفه کمي دارند. امکان مهم ديگر مدل هاي جديد قابليت ديدن تصوير هم زمان بر صفحه نمايش دوربين است. با استفاده از تصوير زنده کار واضح کردن تصوير بسيار راحت تر مي شود اگر قرار است دوربين جديدي بخريد اصلاً از خير اين قابليت نگذريد.
قابليت ديگر دوربين هاي جديد، امکان گردزدايي(Dust Reduction) است. ذرات غبار نشسته بر روي حسگر دوربين به صورت لکه يا سايه در تصوير ثبت مي شوند.اين مشکل در قسمت هاي يک دست عکس، مثل قسمت آسمان تصوير، بيشتر به چشم مي آيد. سازندگان دوربين از روش هاي تقريباً مشابهي براي گردزدايي حسگر استفاده مي کنند و اساس کارشان يکي است. به اين طريق که يک قطعه شيشه را به عنوان محافظ جلو حسگر مي گذارند و دوربين با لرزش اين شيشه محافظ به هنگام روشن و خاموش شدن، غبار احتمالي بر روي آن را کنار مي زند. در بعضي مدل ها هم با القاي الکترواستاتيک به شيشه محافظ غبار را مي زدايند. اين که کدام روش غبارزدايي بهتر عمل مي کند بحث روز است. اما به نظر من با اضافه شدن همه اين امکانات جديد، قطعه يا بخشي جديد براي خراب شدن هم به فهرست چيزهايي که ممکن است دوربين را از کار بيندازد اضافه مي شود!
قابليت مهم ديگري که نمي توان آن را ناديده گرفت، امکان نوردهي با زمان طولاني است. اين قابليت را بيشتر به عنوان گزينه اي از سرعت هاي موجود در دوربين و با حرف B يا Bulb نشان مي دهند و براي نوردهي ها بيش از 30 ثانيه استفاده مي شود. از اين جهت به آن Bulb يا حباب مي گويند چون در دوربين هاي فيلم خور اوليه براي نوردهي هاي طولاني بايستي بالشتکي لاستيکي از هوا را، که به آن حباب مي گفتند، مي فشردند تا شاتر دوربين بالا برود و پس از طي شدن زمان دلخواه با رهاکردنش به جاي خود باز مي گشته است.
برخلاف انتظار، و برعکس دوربين هاي کانن، دوربين هاي نيکن قادر به عکاسي با اين سرعت از طريق رايانه نيستند، اما هر دو ميتوانند با دکلانشورهاي الکترونيک يا بي سيم فرو سرخ سرعت B را استفاده کنند.
عمق بيت همه دوربين هاي جديد ديجيتال 14 و دوربين هاي کمي قديمي تر 12 است. همانطور که در بخش قبلي گفتيم، عمق بيت تعداد پله ها يا سطوحي است که در دوربين مي تواند از روشنايي تا تاريکي را ثبت کند. دوربين هاي 12 بيتي 4096 پله و دوربين هاي 14 بيتي 384، 16 پله از تاريکي تا روشنايي را مي توانند ثبت کنند. براي پرهيز از توضيحات فني، کافي است بدانيد که هرچه تعداد پله ها بيشتر، بهتر. به ويژه اگر با فرمت خام(RAW) عکاسي مي کنيد. براي تازه کارهايي که فقط با فرمت JPEG کار مي کنند تفاوت آن چناني بين کيفيت 12 يا 14 عمق بيت نيست. تعداد پله هاي بيشتر به معني حجم بيشتر عکس گرفته شده است و از اين رو نياز به کارت حافظه با ظرفيت بيشتر داريد(هرچند امروزه کارت هاي با ظرفيت بالا مثل نقل و نبات فراوان و ارزان شده اند). در ضمن، پردازشگر سريع تري براي کار برروي آنها لازم داريد، اما دوباره يادآوري مي کنم که هرچه تعداد پله هاي عميق بيت بيشتر، بهتر.
دوربين هاي غير حرفه اي ديجيتال موجود در بازار چون قابليت و امکانات کمتري دارند ارزان ترند. از طرفي، بيشتر قطعات شان پلاستيکي است و از اين رو سبک ترند. دوربين هاي حرفه اي سنگين تر و سخت جان ترند چون بيشتر از فلز ساخته شده اند هر کدام براي عکاسي نجومي مزيتي دارند و تا زماني که قابليت هاي مورنظرمان را داشته باشند براي اين کار مناسب اند اين را به اين سبب مي گوييم که اگر هم اکنون دوربين غير حرفه اي در اختيار داريد، کار عکاسي نجومي را با همين دوربين شروع کنيد. پس از به دست آوردن کمي تجربه، مي توانيد دوربين مناسب بخريد. چند هفته پيش، يکي از خوانندگان مجله چند عکس از ماه برايم فرستاد که با دوربين تلفن همراهش گرفته بود که کيفيت بسيار خوبي هم داشت.

پيش گزينه هاي موجود در دوربين
 

پيش گزينه ها، تنظيمات از قبل تعيين شده اي هستند که براي سهولت کار و راحتي عکاس در دوربين وجود دارند؛ پيش گزينه هايي مثل عکاسي از چهره، طبيعت، آسمان آفتابي يا ابري، منظره برقي، شرايط ضد نور و غيره. با انتخاب اين گزينه ها ديگر نيازي به تنظيم سرعت، مقدار نور، حساسيت و تنظيمات ديگرنيست.
از تنظيمات ديگر موجود در دوربين ها «مقادير ثابت» اند که با ثابت نگه داشتن يک مقدار، مثلاً سرعت، دوربين با تنظيم خودکار ديافراگم تعادل مناسب بين سرعت و مقدار نور را نگه مي دارد. در همه دوربين ها ديافراگم متغير(و طبيعتاً سرعت ثابت) را با(AV:Aperture Variable) و سرعت متغير را با( Tv:Time Variable) نشان مي دهند. گزينه هاي ياد شده و گزينه هاي ديگري هم هستند که به درد عکاسي نجومي نمي خورند به جز گزينه «دستي»(Manual) که آن را با M نشان مي دهند. با انتخاب اين گزينه مي توانيد همه متغيرهاي موجود در دوربين را به ميل خود تنظيم کنيد.

انواع فرمت فايل ها
 

براي گرفتن عکس هاي نجومي با دوربين هاي ديجتال مي توان از دو نوع فرمت براي ثبت آن ها بر روي کارت حافظه استفاده کرد. اين دو نوع فرمت يکي JPEG و ديگري RAW است. عکاس منجماني که مي خواهند پس از ثبت عکس هاي شان، با نرم افزارهاي مخصوص بر روي آن ها پردازش و تصحيحاتي انجام بدهند. از دو نوع فرمت ديگر با نام هاي FITS و TIFF استفاده مي کنند.
فرمت(Joint Photographic Expert Group) JPEG : فرمت استاندارد رايجي است که امکان فشرده کردن و در نتيجه کوچک تر کردن اندازه فايل را مي دهد. اغلب دوربين ها از قبل براي عکس گرفتن با اين نوع فرمت تنظيم شده اند. هرچند اين فرمت از عهده اين کار به خوبي بر مي آيد، متأسفانه نهايتاً فشرده شدن فايل به معني از دست دادن مقداري داده است. افزون بر آن JPEG دست آخر فايل را به صورت 8 بيتي حفظ مي کند.
فرمت خام يا RAW: هر سازنده دوربين ديجتال فرمت RAW خاص خود را دارد. به اين معني که براي باز کردن اين فرمت بايد از نرم افزارهاي خاص همان سازنده(که اغلب با دوربين مي آيد) يا نرم افزارهايي مثل فوتوشاپ، که فرمت خاص آن سازنده را مي شناسند، استفاده کنيد. فايل با اين فرمت پسوند خاص خود را دارند: مثل nef. يا Nikon Electronic Format براي دوربين هاي نيکن و cr2. يا Canon RAW Version2 که مخصوص دوربين هاي کانن است. فايل با فرمت RAW تمامي داده هاي دست کاري نشده تصوير با بيشترين عمق بيت ممکن دوربين(که معمولاً 12 يا 14 بيت است) را در خود نگه مي دارد. از اين رو فايل هاي RAW فضاي بيشتري نسبت به JPEG اشغال مي کنند.
فرمت RAW علاوه بر اين که داده هاي آمده از حسگر را بدون دست کاري ثبت مي کند، اغلب اطلاعات تکميلي آن، يعني تنظيمات دوربين هنگام عکس برداري آن تصوير مثل، تعادل رنگ(Color Balance) يا شدت سايه روشن(Contrast)، را نيز به فايل مي افزايد. اين اطلاعات تکميلي پس از انتقال فايل تصوير به رايانه و با استفاد از همان نرم افزارهاي خاص سازنده دوباره به تصوير منتقل مي شود تا تصوير به همان صورتي درآيد که عکاس هنگام عکاسي تنظيم کرده بوده است.
يکي از تفاوت هاي JPEG و RAW در همين جاست که تنظيمات انجام شده در دوربين در مورد فرمت JPEG با فايل ادغام مي شود و ديگر حتي با نرم افزارهاي خاص سازنده نيز نمي توان تغييري در تنظيمات هنگام عکس برداري داد. در حالي که در مورد فرمت RAW چون داده هاي آمده از حسگر جدا از تنظيمات ثبت مي شوند مي توان حتي پس از عکاسي و بدون دست زدن به اصل داده هاي تصوير تغييرات بسياري را در تنظيمات آن ايجاد کرد.
فرمت(Tagged Image File Format) TIFF : اين فرمت، فرمتي استاندارد براي فايل هاي غير فشرده است که در بين نرم افزارهاي پردازش گر تصويرهاي ديجيتال معمولي بسيار رايج است. پسوند فايل هاي با اين فرمت tif. است.
فرمت(Flexible Image Transprot System) FITS : اين فرمت براي پردازش تصويرهاي علمي ساخته شده و پسوند فايل آن fit. است. بسياري از نرم افزارهاي پردازش گر تصويرهاي نجومي فايل هاي با فرمت RAW را باز و آن را به فرمت FITS تبديل مي کنند. يادآوري مي کنم که دوربين ديجيتال نمي توانند با فرمت FTIS عکس بگيرند.

تنظيم کيفيت عکس
 

علاوه بر امکان انتخاب نوع فايل مي توانيد کيفيت عکس را هم در دوربين تنظيم کنيد. دو عامل در تعيين مقدار کيفيت عکس دخيل اند: يکي قدرت تفکيک اپتيکي(Optical Resolution) و ديگري فشردگي داده ها.
قدرت تفکيک اپتيکي: مثلاً در دوربين کانن مدل(1000D Digital Rebel XS) کيفيت هاي زير را مي توانيد انتخاب کنيد:
کيفيت بالا : 2592× 3888 پيکسل
کيفيت متوسط: 1880× 2816 پيسکل
کيفيت پايين: 1288× 1936 پيسکل
هرچقدر تعداد پيسکل هاي کمتري انتخاب کنيد اندازه فايل تصوير کوچک تر مي شود اما جزييات کمتري از تصوير ثبت خواهد شد.
فشردگي: با فشردن هم فايل JPEG کوچک تري خواهيد داشت اما تعداد پيکسل هاي درون فايل ثابت باقي خواهند ماند. فشردگي بر کيفيت عکس تأثير مي گذارد چون در نهايت بايد براي به دست آوردن فايلي کم حجم تر مقداري اطلاعات فايل را دور ريخت. در دوربين هاي رايج در بازار، دو گزينه فشردگي کم و زياد وجود دارد. همان طور که از اسم شان پيداست، فشردگي زياد حجم فايل را بسيار کم مي کند و کيفيت عکس را هم پايين مي آورد ولي فشردگي کم اندازه تصوير را کمي کم مي کند و کيفيت بالاتري دارد. در بعضي دوربين هاي بسيار حرفه اي مي توان فرمت RAW را بدون از دست دادن کيفيت فشرده کرد که البته همه نرم افزارهاي پردازشگر نمي توانند اين نوع فرمت فشرده را باز کنند.
برخي دوربين ها امکان عکاسي با هر دو فرمت RAW و JPEG را به صورت هم زمان در اختيار عکاس مي گذارند. عکاسي با هر دو فرمت فضاي بيشتري را اشغال مي کند ولي در عين حال از آن جا که فايل هاي JPEG کوچک ترند، باز کردن آنها آسان است وامکان مرور سريع تري را به عکاس مي دهند.
اگر تازه کاريد و قصد پردازش حرفه اي عکس هايتان را نداريد با همان فرمت JPEG عکس بگيريد. اما توصيه هميشگي من به عکاسان اين بوده و هست که اگر دوربين شان اين امکان را مي دهد هم زمان با هر دو فرمت عکاسي کنند. فرمت RAW دست تان را براي تنظيمات بعدي روي عکس بسيار باز مي گذارد. مثلاً اگر تعادل دماي رنگ(White Balance) عکس تان را درست تنظيم نکرده ايد بعداً مي توانيد آن را تصحيح کنيد يا اگر اجرام کم نور در تصوير به درستي پيدا نيستيد، مي توانيد با تنظيم کنتراست اين مشکل را حل کنيد.
اگر با JPEG عکاسي کرديد وبعد با نرم افزارهاي پردازش گر تصويرتان را به هر نحوي تنظيم يا دست کاري کرديد، يادتان باشد که اصل فايل را تغيير ندهيد و نسخه جديد را فقط با فرمت TIEF حفظ کنيد. به هيچ وجه فايل پردازش شده را با فرمت JPEG حفظ نکنيد!؟
منبع: نجوم، شماره 197.