مخ که مي گن اينه!

در مغز ما چه خبر است؟
تازه ترين لايه مغز همين قشر مغز است که در انسان از همه موجودات پيشرفته تر است. اين بخش به طور کلي مسئول فرايندهاي خفن شناختي است. نام ديگر قشر مغز، مخ است؛ شايد براي همين است که به آدم هاي باهوش مي گويند مخ! قشر مغز از چند تالوب تشکيل شده است که هر کدام يکي از اين فرايندهاي خاصند. البته يادتان باشد که هر کدام از اين لوب ها از دو بخش راست و چپ تشکيل شده اند. بخش چپ بدن را سمت راست مغز کنترل مي کند و بخش راست بدن را سمت چپ. بعضي از وظايف ديگر هم بين اين دو قسمت تقسيم شده اند.

لوب پس سري
 

فکر مي کنيد که فقط آسيب به چشم باعث کور شدن مي شود. نه! جايي که باعث مي شود ما چيزي را ببينيم چشم ما نيست. همين لوب پس سري است که اطلاعاتي که از چشم آمده را ادراک مي کند. لوب پس سري کالاً براي ديدن و خوب ديدن به وجود آمده است. سمت راست لوب به چشم چپ وصل است و سمت راستش به چشم چپ. آسيب ديدن اين لوب باعث کم بينايي يا نابينايي مي شود.

مخچه
 

مخچه قديمي تر از قشر مغز است و در غير پستاندارها هم وجود دارد. براي همين وظيفه مهمي نداشته باشد اما نيازهاي اوليه تر زيستن، به عهده اين مخ کوچک است. دو تا نيمکره مخچه مسئول حفظ تعادل در دو سمت بدن هستند. مخچه بخشي از اطلاعاتش را دائم از ماهيچه ها، زردپي ها، پوست و مفصل هاي مي گيرد تا هيچ وقت صاحبش تلوتلو نخورد. بخش ديگري از اطلاعات هم از گوش دروني به مخچه مي رسد که موقعيت سر و گردن را گزارش مي دهد. مخچه با اين اطلاعات کاري مي کند که هم حرکت چشم ها متعادل شود و هم محور عمودي بدن تعادل داشته باشد.

لوب آهيانه اي
 

اين که ما درک مي کنيم الان کجاي بدنمان دردش گرفت يا احساس گرما و سرما کرد و خلاصه هر چيزي که به زبان تخصصي مي شود «جهت يابي فضايي»؛ به عهده همين لوب آهيانه اي است. اگر اين قسمت راست لوب آهيانه اي آسيب ببيند فرد کلاً طرف چپ بدنش را فراموش مي کند، مثلاً دست چپ اش را حس نمي کند و برعکس اگر سمت چپ آسيب ببيند، راست از ياد مي رود. البته سمت چپ لوب آهيانه اي غير از ادراک فضايي سمت راست، مسئول بخشي از فرايند پيچيده زبان هم هست. اگر اين بخش آسيب ببيند آدميزاد، هم خواندن و نوشتن يادش مي رود و هم حساب و کتاب.

ساقه مغز
 

ساقه مغز همان طور که از اسمش برمي آيد از قديمي ترين بخش هاي مغز است. براي همين ساقه مغز، ابتدايي ترين نيازهاي ما را برآورده مي کند. حفظ هوشياري، کنترل خواب، کنترل تنفس و گردش خون برعهده همين ساقه مغز است. البته غير از اين، ساقه مغز محل عبور همه اعصاب جمجمه اي است و براي همين نقش استراتژيکي در مرگ مغزي دارد. در اين تصوير بخش هاي ساقه مغز؛ بصل النخاع با رنگ سبز و پل دماغي با رنگ زرد مشخص شده اند.

لوب پيشاني (بخش بنفش)
 

لوب پيشاني همان جايي است که هر چه آدميزاد، آدميزادتر شد پيشرفت بيشتري کرد. لوب پيشاني پيچيده ترين کارهايي که از دست بشر برمي آيد را هدايت مي کند. البته بخش قديمي تر اين لوب کارهاي دم دستي تري مثل کنترل حرکات بدن و از جمله کنترل حرکات زبان بيچاره ما را به عهده دارد. اين بخش آخري که مسئول حرکت زبان است همان منطقه معروف بروکاست. آسيب ديدن بروکا باعث مي شود که ما حرف هاي ديگران را بفهميم اما خودمان نتوانيم حرف هايمان را بزنيم. اما بخش جديدتر اين لوب که به پيش پيشاني معروف است و در سمت جلوتر مغز قرار دارد مخصوص فرايندهاي پيچيده شناختي است. فرايندهايي مثل منطق و استدلال، اخلاقي زندگي کردن، برنامه ريزي و هر چيز ديگري که به زندگي اجتماعي مربوط است. اگر اين بخش از مغز آسيب ببيند در فرد آسيب ديده نه اخلاق باقي مي ماند و نه شعور اجتماعي و نه هيچ فعاليت هدفمند ديگر.

لوب گيج گاهي
 

مثل مه لوب ها در اين لوب سمت راست هنري تر است و سمت چپ منطقي تر. سمت راست لوب گيجگاهي، هم مسئول تشخيص دقيق رنگ ها از هم است و هم مسئول فهم موسيقايي. تن و آهنگ صداي آدم ها را هم ما با همين سمت راست لوب آهيانه اي درک مي کنيم. در سمت چپ لوب آهيانه اي يکي از مهم ترين بخش هاي مغز جا گرفته است؛ بخش معروف ورنيکه که مسئول درک گفته هاي ديگران است. اگر اين بخش از مغز ما نابود شود ما مي توانيم حرف بزنيم، اما حرف ديگران را نمي فهميم. براي همين حرف هايمان کاملاً بي ربط به نظر مي رسد. لوب گيجگاهي بيچاره غير از همه اين کارها مسئول حس بويايي هم هست.
منبع:مجله دايرة المعارفي دانستنيها (همشهري) / شماره 17