سياره هاي بي خانمان
اگر از اخترشناسان بپرسيد چند ستاره در کهکشان راه شيري وجود دارد، پاسخ معمول 200 تا 400ميليارد خواهد بود.نه اين که همه ي آن ستاره ها را واقعا شمرده باشند؛ اين درواقع تخميني است براساس مشاهدات شان درهمسايگي نزديک خورشيد.
اما پژوهشي جديد، که در يکي از شماره هاي جديد نيچرمنتشر شده است، نشان مي دهد که آمار«اجرام بزرگ»، که بي هدف در کهشکان ما سرگردان اند، ممکن است درواقع به يک ميليارد برسد؛ زيرا تعداد «سيارات»هم جرم مشتري درفضاي ميان ستاره اي احتمالا از تعداد خود ستاره ها بيشتر است.
شواهد اين جمعيت بسيار زياد اجرام سياره جرم، از پژوهشي به دست آمده است که دو گروه از رصدگران انجام داده اند:گروه رصدهاي ريزعدسي در اخترفيزيک (MOA)و گروه آزمون مرئي عدسي گرانشي(OGLE).
در سال هاي 1385 و 1386، گروه هايMOA وOGLE به ترتيب با استفاده از تلسکوپ هاي 1/8 متري رصدخانه ي دانشگاه مونت جان در نيوزلند و تلسکوپي 1/3 متري در شيلي درخشندگي 50 ميليون ستاره را دربرآمدگي عظيم اطراف مرکز کهکشان راه شيري بررسي کردند.ابزارها درخشندگي هر ستاره را دست کم يک باردرساعت ثبت مي کردند.اين گروه ها، پس از مقايسه ي همه ي اين داده ها، دريافتند که درخشندگي 474 ستاره به طور مختصر نوسان دارد به طوري که نشان مي دهد نورشان به سبب گذر اجرامي ازمقابل شان دچار پديده ي ريزعدسي گرانشي مي شود.در اين هم خطي هاي اتفاقي، گرانش جرم جلوتر موجب خميده و متمرکز شدن نور جرم عقب تر مي شود.
پژوهش به روش ريزعدسي جديد نيست:سال هاست از اين روش براي جست وجو به دنبال اجرام تيره در کهکشان بهره مي بريم.اما گروه هايMOA وOGLE دريافتند که 10 مورد از اين نوسان هاي ناچيز، کمتر از دو روز دوام مي آورند؛ اين مدت بيش از حد کوتاه است که منشا آن را ستاره بدانيم، اما در عوض مدتي کاملا مناسب براي اجرام مشتري جرم است.به نظر مي رسيد اين اجرام سياره هايي بي ستاره اند؛ زيرا در کمال تعجب، در ميان اين 10 رويداد کوتاه مدت هيچ نوساني مطابق با پديده ي عدسي گرانشي وجود نداشت که به وجود ستاره هاي نزديک تعبير شود.بنابراين، رصدگران نتيجه گرفتند که اين «مشتري ها»بايد يا دست کم 10 واحد نجومي از ستاره ي ميزبان خود فاصله داشته باشند(يعني دست کم فاصله زحل از خورشيد)، يا بايد سياره هاي بي سرپرست و بي خانماني باشند که آزادانه در فضاي ميان ستاره اي در گردش اند، بيشتر احتمال دارد که اين ها سياره هاي سرگردان و آزاد باشند، زيرا پژوهش هاي پيشين بر مبناي عکاسي مستقيم نشان داده بود که سياره هاي غول پيکر به ندرت در مدارهاي خيلي دور از ستاره شان قرار دارند.اخترشناسان بر اين باورند که اين اجرام در واقع سياره هايي دربه در هستند که از منظومه ي ستاره اي خود به فضاي بيرون رانده شده اند.اين اخترشناسان، براساس آمارها، تخمين مي زنند که آنچه يافته اند شايد فقط نوک کوه يخ باشد و شايد سياره هاي بزرگ بسيار بيش از آنچه فکر مي کرديم فراوان باشند و در واقع بايد تعدادشان حتي بيش از ستاره هاي عادي راه شيري(با نسبت 2به 1)باشد.برخي نيز مي گويند تعداد سياره هاي بي خانمان دست کم برابر با تعداد سياره هاي اطراف ستاره هاست.
اين که سياره اي، به سبب برهم کنش هاي گرانشي نزديک با ديگر سياره ها يا ستاره هاي همسايه، از منظومه اي تازه تشکيل شده و پُرآشوب به بيرون پرتاب شود محتمل است.اين سياره ها، که ستاره اي ندارند تا دورش بگردند، مانند خود ستاره ها در فضا حرکت مي کنند و به دور مرکز کهشکان مي گردند.بررسي ها نشان مي دهد که آشوب ناک شدن منظومه هاي سياره اي و طرد شدن سياره ها پديده اي رايج است.
اين سياره ها، که آن ها را سياره هاي بي خانمان مي خوانيم، در فاصله 10 هزار تا 20 هزار سال نوري از زمين قرار دارند.بررسي هاي انجام شده براي يافتن سياره هايي کوچک تر از مشتري و زحل مناسب نبودند اما نظريه ها نشان مي دهند که سياره هاي کم جرم تر، مانند زمين، بايد خيلي بيشتر از منظومه هاي سياره اي طرد شوند.در نتيجه، احتمالا تعداد سياره هاي بي خانمان زمين مانند از سياره هاي بي خانمان مشتري مانند بسيار بيشتر است.
ماريوپرز، اخترشناس برنامه هاي سياره هاي فراخورشيدي در مرکز ناسا در واشينگتن، مي گويد:«پيش تر، وجود سيارات آزاد و رها در فضا پيش بيني شده بود و سرانجام آن ها را يافتيم .اين کشف تأثيري بزرگ بر مدل هاي ارايه شده از شکل گيري و تحول منظومه هاي سياره اي، و از جمله منظومه ي خودمان، دارد».
برگرفته از :skyandtelescope.com
nasa.gov
منبع:ماهنامه نجوم شماره 207
اما پژوهشي جديد، که در يکي از شماره هاي جديد نيچرمنتشر شده است، نشان مي دهد که آمار«اجرام بزرگ»، که بي هدف در کهشکان ما سرگردان اند، ممکن است درواقع به يک ميليارد برسد؛ زيرا تعداد «سيارات»هم جرم مشتري درفضاي ميان ستاره اي احتمالا از تعداد خود ستاره ها بيشتر است.
شواهد اين جمعيت بسيار زياد اجرام سياره جرم، از پژوهشي به دست آمده است که دو گروه از رصدگران انجام داده اند:گروه رصدهاي ريزعدسي در اخترفيزيک (MOA)و گروه آزمون مرئي عدسي گرانشي(OGLE).
در سال هاي 1385 و 1386، گروه هايMOA وOGLE به ترتيب با استفاده از تلسکوپ هاي 1/8 متري رصدخانه ي دانشگاه مونت جان در نيوزلند و تلسکوپي 1/3 متري در شيلي درخشندگي 50 ميليون ستاره را دربرآمدگي عظيم اطراف مرکز کهکشان راه شيري بررسي کردند.ابزارها درخشندگي هر ستاره را دست کم يک باردرساعت ثبت مي کردند.اين گروه ها، پس از مقايسه ي همه ي اين داده ها، دريافتند که درخشندگي 474 ستاره به طور مختصر نوسان دارد به طوري که نشان مي دهد نورشان به سبب گذر اجرامي ازمقابل شان دچار پديده ي ريزعدسي گرانشي مي شود.در اين هم خطي هاي اتفاقي، گرانش جرم جلوتر موجب خميده و متمرکز شدن نور جرم عقب تر مي شود.
پژوهش به روش ريزعدسي جديد نيست:سال هاست از اين روش براي جست وجو به دنبال اجرام تيره در کهکشان بهره مي بريم.اما گروه هايMOA وOGLE دريافتند که 10 مورد از اين نوسان هاي ناچيز، کمتر از دو روز دوام مي آورند؛ اين مدت بيش از حد کوتاه است که منشا آن را ستاره بدانيم، اما در عوض مدتي کاملا مناسب براي اجرام مشتري جرم است.به نظر مي رسيد اين اجرام سياره هايي بي ستاره اند؛ زيرا در کمال تعجب، در ميان اين 10 رويداد کوتاه مدت هيچ نوساني مطابق با پديده ي عدسي گرانشي وجود نداشت که به وجود ستاره هاي نزديک تعبير شود.بنابراين، رصدگران نتيجه گرفتند که اين «مشتري ها»بايد يا دست کم 10 واحد نجومي از ستاره ي ميزبان خود فاصله داشته باشند(يعني دست کم فاصله زحل از خورشيد)، يا بايد سياره هاي بي سرپرست و بي خانماني باشند که آزادانه در فضاي ميان ستاره اي در گردش اند، بيشتر احتمال دارد که اين ها سياره هاي سرگردان و آزاد باشند، زيرا پژوهش هاي پيشين بر مبناي عکاسي مستقيم نشان داده بود که سياره هاي غول پيکر به ندرت در مدارهاي خيلي دور از ستاره شان قرار دارند.اخترشناسان بر اين باورند که اين اجرام در واقع سياره هايي دربه در هستند که از منظومه ي ستاره اي خود به فضاي بيرون رانده شده اند.اين اخترشناسان، براساس آمارها، تخمين مي زنند که آنچه يافته اند شايد فقط نوک کوه يخ باشد و شايد سياره هاي بزرگ بسيار بيش از آنچه فکر مي کرديم فراوان باشند و در واقع بايد تعدادشان حتي بيش از ستاره هاي عادي راه شيري(با نسبت 2به 1)باشد.برخي نيز مي گويند تعداد سياره هاي بي خانمان دست کم برابر با تعداد سياره هاي اطراف ستاره هاست.
اين که سياره اي، به سبب برهم کنش هاي گرانشي نزديک با ديگر سياره ها يا ستاره هاي همسايه، از منظومه اي تازه تشکيل شده و پُرآشوب به بيرون پرتاب شود محتمل است.اين سياره ها، که ستاره اي ندارند تا دورش بگردند، مانند خود ستاره ها در فضا حرکت مي کنند و به دور مرکز کهشکان مي گردند.بررسي ها نشان مي دهد که آشوب ناک شدن منظومه هاي سياره اي و طرد شدن سياره ها پديده اي رايج است.
اين سياره ها، که آن ها را سياره هاي بي خانمان مي خوانيم، در فاصله 10 هزار تا 20 هزار سال نوري از زمين قرار دارند.بررسي هاي انجام شده براي يافتن سياره هايي کوچک تر از مشتري و زحل مناسب نبودند اما نظريه ها نشان مي دهند که سياره هاي کم جرم تر، مانند زمين، بايد خيلي بيشتر از منظومه هاي سياره اي طرد شوند.در نتيجه، احتمالا تعداد سياره هاي بي خانمان زمين مانند از سياره هاي بي خانمان مشتري مانند بسيار بيشتر است.
ماريوپرز، اخترشناس برنامه هاي سياره هاي فراخورشيدي در مرکز ناسا در واشينگتن، مي گويد:«پيش تر، وجود سيارات آزاد و رها در فضا پيش بيني شده بود و سرانجام آن ها را يافتيم .اين کشف تأثيري بزرگ بر مدل هاي ارايه شده از شکل گيري و تحول منظومه هاي سياره اي، و از جمله منظومه ي خودمان، دارد».
برگرفته از :skyandtelescope.com
nasa.gov
منبع:ماهنامه نجوم شماره 207
