بانوي محاسبه گر
نويسنده: شادي حامدي آزاد
به گفته ي ژوزف ژروم لالاند(اخترشناس و نويسنده ي فرانسوي)، نيكول- رن اورتانس لوپوت ممتازترين اخترشناس زن فرانسه بوده است. او در تابستان سال 1723 ميلادي در قصر لوگزامبورگ در پاريس متولد شد؛ زيرا پدرش يكي از اعضاي گارد سلطنتي بود. نيكول در كودكي به هوش و ذكاوت مشهور بود. او همه ي كتاب هاي موجود و در دسترس را مي خواند و در همه ي سخنراني هاي علمي شركت مي كرد.
او در سال 1748 با ژان آندره لوپوت ازدواج كرد كه ساعت ساز سلطنتي فرانسه بود. در همان سال ها لالاند اخترشناس سلطنتي شده و رصدخانه اي بالاي قصر در اختيارش قرار گرفته بود تا به رصد بپردازد. آندره لوپوت ساعتي ساخته بود كه آكادمي علوم فرانسه از لالاند خواست كارآيي آن را به مقاصد نجوبي بسنجد. همين موجب دوستي لالاند و اين زوج جوان شد. نيكول در جريان كمك به همسرش و لالاند، به رياضي و نجوم علاقه مند شد و بيشتر سال هاي بزرگسالي او صرف پرورش استعدادهايش در اين حوزه ها شد. البته سلامتي رو به زوال او كاهش ديد چشمش موجب شد كه به مرور فعاليت هاي نجومي اش را كم كند. هر چند نيكول بچه اي از خود نداشت، تربيت و آموزش دو پسربچه از خانواده ي همسرش را بر عهده گرفته بود. مرگ او در 65 سالگي، ضايعه ي بزرگي براي همكارانش بود و لالاند در كتابي از دست دادن او را بسيار تأثر برانگيز توصيف كرده و گفته كه او را هرگز از ياد نخواهد برد. لوپوت مشاركت هاي علمي مهمي در نجوم داشت. در سال 1757، لالاند تصميم گرفت بازگشت دقيق دنباله دار هالي را محاسبه كند. مي دانستند كه هالي در سال هاي 1305، 1380، 1456، 1531، 1607، 1682 ميلادي ديده شده است و محاسبات نشان مي داد كه دنباله دار دوباره در دسامبر 1758 ظاهر مي شود. هر چند تنها راه براي بدست آوردن تاريخ دقيق ظهور هالي، در نظر گرفتن اثر گرانشي سياره هاي مشتري و زحل بر حركت اين دنباله دار بود. لالاند براي اين كار از اخترشناس و رياضي دان فرانسوي، الكسي كلود كلارنت، كمك گرفت. روشي كه كلارنت پيشنهاد كرد شامل محاسبات دشوار و نفس گير بود و بنابراين لالاند از نيكول لوپوت كمك خواست. به گفته ي او نيكول عضو اصلي اين عمليات بود و همه ي محاسبات دشوار بر عهده ي او گذاشته شد: «طي شش ماه هر روز از صبح تا شب، حتي در وقت غذا، مشغول محاسبه بوديم. همكاري خانم لوپوت چنان بود كه بدون او من هرگز قادر نبودم اين كار را انجام بدهم؛ كار دشواري كه در آن مي بايست فاصله ي هر يك از دو سياره ي زحل و مشتري از دنباله دار را به طور جداگانه اي و طي 150 سال گذشته محاسبه مي كرديم ».
مهارت و توانايي نيكول بار ديگر در سال1762 محك خورد كه كسوفي حلقوي را براي دو سال آينده در فرانسه پيش بيني كرد. او زمان و درصد دقيق گرفت را براي كل اروپا محاسبه و نقشه اي را منتشر كرد كه مراحل كسوف را در بازه اي 15 دقيقه اي نشان مي داد. او براساس اين محاسبات در سال 1763 جدولي را نيز براي تقويم نجومي Connaissance des temps (دانش زمان ها) تدوين كرد. اين تقويمي بود كه آكادمي علوم فرانسه آن را براي استفاده ي اخترشناسان و دريانوردان منتشر مي كرد و هر روز سال را براي اين تقويم بر عهده داشت؛ به طوري كه جدول هاي خورشيد، ماه، و سياره ها در بازه هاي زماني 1775 تا 1784 و نيز 1785 تا 1792 را به تنهايي استخراج كرد. لوپوت همچنين گزارش هايي از رصد گذر زهره از مقابل قرص خورشيد در سال 1761 منتشر كرد. به گفته ي لالاند، نيكول مؤلفه هاي مداري دنباله دار ديگري را نيز محاسبه كرد كه در سال 1762 رصد شد. او به مبحث پاندول ها در كار همسرش نيز بسيار علاقه داشت و در نوشتن كتابي درباره ي ساعت ها با او مشاركت داشت. نيكول براي اين كتاب، كه البته به نام همسرش منتشر شد، جدولي را محاسبه و تدوين كرده بود كه در آن تعداد نوسان هاي پاندول هايي با درازاهاي مختلف در واحدهاي گوناگون زمان نمايش داده شده بود.
هر چند كه فقط يكي از انتشارات نيكول لوپوت در فهرست كتابخانه ي ملي فرانسه ذكر شده، او خيلي پركارتر و پردستاوردتر از اين بوده است. البته بيشتر كار او شامل تدوين جدول هايي براي كتاب ها و انتشارات ديگر دانشمندان بود. سيارك لوپوت 7720 و نيز گودال برخوردي لوپوت بر سطح ماه به ياد او نام گذاري شده اند.
منبع: نشريه نجوم، شماره 208
او در سال 1748 با ژان آندره لوپوت ازدواج كرد كه ساعت ساز سلطنتي فرانسه بود. در همان سال ها لالاند اخترشناس سلطنتي شده و رصدخانه اي بالاي قصر در اختيارش قرار گرفته بود تا به رصد بپردازد. آندره لوپوت ساعتي ساخته بود كه آكادمي علوم فرانسه از لالاند خواست كارآيي آن را به مقاصد نجوبي بسنجد. همين موجب دوستي لالاند و اين زوج جوان شد. نيكول در جريان كمك به همسرش و لالاند، به رياضي و نجوم علاقه مند شد و بيشتر سال هاي بزرگسالي او صرف پرورش استعدادهايش در اين حوزه ها شد. البته سلامتي رو به زوال او كاهش ديد چشمش موجب شد كه به مرور فعاليت هاي نجومي اش را كم كند. هر چند نيكول بچه اي از خود نداشت، تربيت و آموزش دو پسربچه از خانواده ي همسرش را بر عهده گرفته بود. مرگ او در 65 سالگي، ضايعه ي بزرگي براي همكارانش بود و لالاند در كتابي از دست دادن او را بسيار تأثر برانگيز توصيف كرده و گفته كه او را هرگز از ياد نخواهد برد. لوپوت مشاركت هاي علمي مهمي در نجوم داشت. در سال 1757، لالاند تصميم گرفت بازگشت دقيق دنباله دار هالي را محاسبه كند. مي دانستند كه هالي در سال هاي 1305، 1380، 1456، 1531، 1607، 1682 ميلادي ديده شده است و محاسبات نشان مي داد كه دنباله دار دوباره در دسامبر 1758 ظاهر مي شود. هر چند تنها راه براي بدست آوردن تاريخ دقيق ظهور هالي، در نظر گرفتن اثر گرانشي سياره هاي مشتري و زحل بر حركت اين دنباله دار بود. لالاند براي اين كار از اخترشناس و رياضي دان فرانسوي، الكسي كلود كلارنت، كمك گرفت. روشي كه كلارنت پيشنهاد كرد شامل محاسبات دشوار و نفس گير بود و بنابراين لالاند از نيكول لوپوت كمك خواست. به گفته ي او نيكول عضو اصلي اين عمليات بود و همه ي محاسبات دشوار بر عهده ي او گذاشته شد: «طي شش ماه هر روز از صبح تا شب، حتي در وقت غذا، مشغول محاسبه بوديم. همكاري خانم لوپوت چنان بود كه بدون او من هرگز قادر نبودم اين كار را انجام بدهم؛ كار دشواري كه در آن مي بايست فاصله ي هر يك از دو سياره ي زحل و مشتري از دنباله دار را به طور جداگانه اي و طي 150 سال گذشته محاسبه مي كرديم ».
مهارت و توانايي نيكول بار ديگر در سال1762 محك خورد كه كسوفي حلقوي را براي دو سال آينده در فرانسه پيش بيني كرد. او زمان و درصد دقيق گرفت را براي كل اروپا محاسبه و نقشه اي را منتشر كرد كه مراحل كسوف را در بازه اي 15 دقيقه اي نشان مي داد. او براساس اين محاسبات در سال 1763 جدولي را نيز براي تقويم نجومي Connaissance des temps (دانش زمان ها) تدوين كرد. اين تقويمي بود كه آكادمي علوم فرانسه آن را براي استفاده ي اخترشناسان و دريانوردان منتشر مي كرد و هر روز سال را براي اين تقويم بر عهده داشت؛ به طوري كه جدول هاي خورشيد، ماه، و سياره ها در بازه هاي زماني 1775 تا 1784 و نيز 1785 تا 1792 را به تنهايي استخراج كرد. لوپوت همچنين گزارش هايي از رصد گذر زهره از مقابل قرص خورشيد در سال 1761 منتشر كرد. به گفته ي لالاند، نيكول مؤلفه هاي مداري دنباله دار ديگري را نيز محاسبه كرد كه در سال 1762 رصد شد. او به مبحث پاندول ها در كار همسرش نيز بسيار علاقه داشت و در نوشتن كتابي درباره ي ساعت ها با او مشاركت داشت. نيكول براي اين كتاب، كه البته به نام همسرش منتشر شد، جدولي را محاسبه و تدوين كرده بود كه در آن تعداد نوسان هاي پاندول هايي با درازاهاي مختلف در واحدهاي گوناگون زمان نمايش داده شده بود.
هر چند كه فقط يكي از انتشارات نيكول لوپوت در فهرست كتابخانه ي ملي فرانسه ذكر شده، او خيلي پركارتر و پردستاوردتر از اين بوده است. البته بيشتر كار او شامل تدوين جدول هايي براي كتاب ها و انتشارات ديگر دانشمندان بود. سيارك لوپوت 7720 و نيز گودال برخوردي لوپوت بر سطح ماه به ياد او نام گذاري شده اند.
منبع: نشريه نجوم، شماره 208
