همواره خوشبخت ترين مردم جهان آن هايي بوده اند كه از بيشترين استعدادها و توانايي هاي خود استفاده كرده اند و فضانوردان عموماً چنين افرادي اند. آن ها عاشقانه در راهي پرخطر قدم مي گذارند تا به پيشرفت دانش بشر كمك كنند. سفرهاي فضايي در بهترين شرايط نيز سفرهاي خطرناكي به شمار مي روند اما فضانوردان با روحيه اي بسيار قوي خطر آن را به جان مي خرند و همواره نيز به خوبي وظايف شان را انجام مي دهند. آن ها با اينكه مي دانند هر مأموريت ممكن است آخرين سفرشان باشد بازگشتي در كار نباشد، با كمال ميل براي مأموريت بعدي آماده مي شوند.
پرونده ي پرواز شاتل هاي آمريكا به فضا همين چند هفته پيش بسته شد و اين غول هاي پرنده براي هميشه به خاطره هاي ما از عصر فضا پيوستند. از سال 1961/1340، كه سفرهاي سرنشين دار به فضا آغاز شد تا به امروز 32 فضانورد با مليت هاي مختلف در اين راه جان باخته اند، كه در ميان آن ها 14 نفر فضانوردان شاتل فضايي بوده اند.
چلنجر
آخرين پرواز شاتل چلنجر به فضا بيست و پنجمين شاتل ها بود. هفت فضانورد در روز 8 بهمن 28/1364 ژانويه ي 1986 سوار شاتل شدند و شاتل آماده ي پرتاب شد. شمارش معكوس به پايان رسيد. شاتل پريد و فقط 73 ثانيه ي بعد، در مقابل ديدگان هزاران نفر علاقه مند به تماشاي اين نمايش خيره كننده، منفجر شد و همه را بهت زده كرد. ظاهراً يكي از حلقه هاي آب بندي مرسوم به حلقه ي O در سمت راست بوستر موشك سوخت جامد به درستي عمل نكرده و موجب نشت گاز داغ پرفشار از درون بوستر به بيرون و وقوع انفجار شده بود.
ريچارد اسكوبي(1939-1986)
سرهنگ نيروي هوايي آمريكا كه فرمانده شاتل چلنجر در آخرين پرواز بود. او دانش آموخته ي دانشگاه آريزونا در رشته ي مهندسي هوا فضا بود كه در زمستان 1356 به ناسا پيوست و در بهار 1363 خلبان شاتل چلنجر شد و در مأموريت موفقيت آميزSTS-41-C به فضا رفت. پرواز دوم او همين مأموريت آخر چلنجر بود. آسمان نماي كالج سن آنتونيو، كه در آن تحصيل كرده بود، پس از بازسازي به نام او آسمان نماي اسكوبي نام گذاري شد. در زادگاهش، واشينگتن، خيابان و فرودگاهي محلي به نام او وجود دارد و در سال 1383 مدال افتخار فضايي از سوي كنگره ي آمريكا به او اهدا شد.
اليسون اونيزوكا(1946-1986)
فضانورد ژاپني- آمريكايي اهل هاوايي و نخستين فرد آسيايي-آمريكايي كه در زمستان 1362 با شاتل ديسكاوري و طي مأموريت STS-51-C با فضا رفت. داراي مدرك كارشناسي ارشد در رشته ي مهندسي هوافضا از دانشگاه كلرادو بود و در نيروي هوايي آمريكا هم خدمت مي كرد. او نيز پس از مرگ مدال افتخار فضايي كنگره ي آمريكا را دريافت كرد. پايگاه نيروي هوايي اونيزوكا و مركز فضايي اونيزوكا در فرودگاه كنا در هاوايي، سيارك اونيروكا 3355، و گودال 29 كليومتري اونيزوكا بر ماه نيز به افتخار او نام گذاري شده اند.
^هفت فضانورد آخرين پرواز شاتل چلنجر، از راست ايستاده:رزنيك، جرويس، مك آليف، اونيزوكا، نشسته: مك نير، اسكويي، و اسميت.
مايكل اسميت(1945-1986)
خلبان شاتل چلنجر در اين مأموريت و فارغ التحصيل آكادمي نيروي دريايي آمريكا و در جنگ ويتنام خلبان بود كه پس از جنگ مدال هاي فراواني به سبب خدماتش دريافت كرد. در بهار سال1359 به برنامه ي ناسا پيوست. علاوه بر خلباني چلنجر در آن مأموريت، قرار بود خلباني مأموريتي ديگر در پاييز 1365 را نيز بر عهده داشته باشد. پس از آن فاجعه، فرودگاهي در نزديكي شهر محل تولدش به ياد او نامگذاري شد.
كريستا مك آليف(1948-1986)
او درميان شهر كنكورد معلم تاريخ و علوم اجتماعي بود و از ميان 11 هزار متقاضي براي طرح ارسال نخستين معلم به فضا انتخاب شد. قرار بود از فضا هم درس هايي را به دانش آموزان تدريس كند. به سبب شهرتش درمقام معلم، كشته شدنش در انفجار چلنجر تأثير عميقي بر احساسات عمومي داشت. در سال هاي پس از مرگش 122 مدرسه در سرتاسر آمريكا، آسمان نماي كريستا مك آليف درشهر كنكورد، مركز آموزش هاي فضايي كريستا مك آليف در ايالت يوتا، سيارك مك آليف3352، و گودال برخوردي مك آليف روي ماه همگي به ياد او نام گذاري شدند.
گرگوري جرويس(1944-1986)
داراي مدرك مهندسي الكترونيك از دانشگاه بوفالو و كارشناسي ارشد همان رشته از دانشگاه نورث ايسترن بود. در سال 1348 به نيروي هوايي آمريكا پيوست و چهل سال خدمت كرد و با درجه ي سرواني از اين نيرو بيرون آمد. سپس مدرک ديگري در علوم از دانشگاه وست كوست كاليفرنيا گرفت. مدتي را براي شركت هايي كاركرد كه وظيفه ي ساختن فضاپيما او به فضا و ماهواره هاي ناسا را بر عهده داشتند. نخستين پرواز او به فضا همين پرواز ناكام چلنجر بود كه در واقع انجام نشد. ساختمان مهندسي دانشگاه بوفالو و دبيرستاني در شهر زادگاهش به ياد او نام گذاري شده اند. او پس از مرگ برنده ي مدال افتخار فضايي كنگره ي آمريكا شد.
جوديت رزنيك(1949-1986)
داراي مدرك مهندسي الكترونيك از دانشگاه كارنگي ملون و دكتراي همان رشته از دانشگاه مريلند بود. در سال 1357 فضانورد شد و اين نخستين حضور يك زن در ميان فضانوردان شاتل بود. او در پرواز سال 1363 شاتل ديسكاوري حضور داشت و دومين زن آمريكايي بود كه به فضا مي رفت. پس از مرگش، گودال برخوردي رزنيك روي ماه و يكي از خوابگاه هاي دانشگاه كارنگي ملون به يادش نام گذاري شدند. يكي از مدارس شهر زادگاهش در سال 1385 بازگشايي و به ياد او مدرسه ي جوديت رزنيك نام گرفت. او در سال 1363 و پس از مرگ، مدال پرواز فضايي را از ناسا دريافت كرد.
رانلد مك نير(1950-1986)
فيزيك دان و فضانورد ناسا با مدرك دكترا در رشته ي فيزيك از مؤسسه فناوري ماساچوست(MIT) بود و در زمينه ي فيزيك ليزر كار مي كرد. در سال 1357 به فضانوردان ناسا پيوست و در بهار 1363 در پرواز شاتل چلنجر، كه ريچارد اسكوبي خلبانش بود، حضور داشت و دومين فرد آفريقايي- آمريكايي شد كه به فضا رفت. او نوازنده ي متبحر ساكسيفون بود. پيش از مرگ همراه با ژان ميشل ژار، موسيقي دان فرانسوي، مشغول تهيه ي آلبومي با نام قرار ملاقات بودند كه قرار بود مك نير قطعه ي ساكسيفون خود را سوار بر چلنجر ضبط كند. گودال برخوردي مك نير روي ماه، مركز رياضي و علم مك نير در دانشگاه فرانسيس ماريون در كاروليناي جنوبي، و چندين مدرسه در سرتاسر آمريكا به ياد او نام گذاري شده اند.
كلمبيا
آخرين پرواز شاتل فضايي كلمبيا به فضا صدوچهارمين پرواز شاتل ها بود. بار ديگر، شاتل در روز 26 دي 1381/ شانزده ژانويه ي 2003 از پايگاه فضايي كندي فلوريدا به فضا پرتاب شد و هفت فضانورد آن 16 روز را با موفقيت در فضا سپري كردند و 80 آزمايش علمي را در مدار انجام دادند. اما حادثه، اين بار، حين فرود رخ داد. شاتل، كه بدنه ي آن هنگام پرتاب آسيب مختصري ديده بود، با زاويه ي نادرستي وارد جو زمين شد و درست 16 دقيقه پيش از زمان پيش بيني شده براي فرود در جو منفجر شد و بار ديگر خاطره ي تلخ از دست رفتن فضانوردان چلنجر را در ذهن همه زنده كرد. اين فاجعه چنان افكار عمومي جهان را جريحه دار كرد كه پرتاب شاتل هاي فضايي تا نزديك به سه سال متوقف شد. پس از اين اتفاق، رشته كوهي روي سياره مريخ كلمبيا نام گرفت و هر قله ي آن به نام يكي از اين فضانوردان نام گذاري شد. همچنين هفت سيارك به ياد هر كدام از فضانوردان كلمبيا نام گذاري شد.
ريك هازبند(1957-2003)
داراي مدرك مهندسي مكانيك از دانشگاه فني تگزاس و فرمانده آخرين مأموريت كلمبيا بود. او پيش از پيوستن به ناسا در نيروي هوايي آمريكا بود و در مجموع سابقه ي3800 ساعت پرواز با بيش از 40 نوع هواپيما را دركارنامه ي خود داشت. در سال 1373 به ناسا و براي خلباني شاتل و نيز سفر به ماه و مريخ آموزش ديد. در سال 1378 با شاتل ديسكاوري به ايستگاه فضايي رفت و كلاً 253 ساعت را در فضا طي كرد. پس از مرگ، مدال افتخار فضايي كنگره ي آمريكا را دريافت كرد و فرودگاهي بين المللي ريك هازبند در تگزاس به يادش نام گذاري شد.
ويليام مك كول(1961-2003)
مهندس كامپيوتر از دانشگاه مريلند و كارشناس ارشد علوم و مهندس هوافضا از مدرسه ي عالي نيروي دريايي آمريكا، سابقه ي بيش از 2800 ساعت پرواز با 24 مدل هواپيما را در كارنامه داشت. او در سال 1375 به ناسا پيوست و تنها پروازش به فضا همين مأموريت بود. برنده ي مدال پرواز فضايي و خدمت ممتاز ناسا و نيز مدال افتخار فضايي از كنگره ي آمريكا شد. همچنين چندين مركز و مؤسسه ي علمي، از جمله مركز علم ويليام مك كول در نوادا، به يادش نام گذاري شدند.
كالپانا چاولا(1961-2003)
فضانورد هندي- آمريكايي و فارغ التحصيل مهندسي هوانوردي از دانشگاه پنجاب، كارشناسي ارشد مهندسي هوافضا از دانشگاه تگزاس، كارشناسي ارشد مكانيك، و دكتراي هوافضا از دانشگاه كلرادو بود. در سال 1375 نخنستين بار با شاتل كلمبيا به فضا رفت. او نخستين زن هندي و دومين فرد هندي بود كه به فضا رفت. دومين پروازش به فضا با انفجار شاتل پايان يافت. او در مجموع حدود 30 روز و 15 ساعت را در فضا گذراند. پس از مرگ چندين جايزه، ازجمله مدال افتخار فضايي كنگره و خدمت ممتاز ناسا، را دريافت كرد. زندگي نامه اش منتشر و بخشي از برنامه ي درسي مدارس هند شد. چندين مركز و مؤسسه علمي درهند و آمريكا به يادش نام گذاري شدند.
ايلان رامون(1954-2003)
خلبان اسرائيل و داراي مدرك مهندسي الكترونيك و كامپيوتر از دانشگاه تل آويو بود. او سابقه ي 3000 ساعت پرواز با هواپيماهاي مختلف و نيز بيش از هزار ساعت پرواز با جنگنده ي F-16 را در كارنامه ي خود داشت. در سال 1376 به جمع فضانوردان ناسا پيوست و تنها پروازش به فضا همين مأموريت بود. برنده چندين جايزه مدال ناسا و نيروي هوايي كشورش شد و نيز مركز فيزيك براي جوانان و چندين مدرسه و خيابان در زادگاهش به يادش نام گذاري شده است.
ديويد براون(1956-2003)
فضانورد آمريكايي و داراي مدرك از دانشگاه پزشكي ويرجينياي شرقي بود كه در سال 1375 فضانورد ناسا شد اما تا پيش از آخرين مأموريت كلمبيا به فضا نرفته بود. دوره اي رئيس انجمن جهاني خلبانان نظامي جراح بود. پيش و پس از مرگ برنده ي چندين جايزه و مدال از نيروي هوايي آمريكا و ناسا شده بود. مركز آموزش پزشكي هوافضاي مؤسسه ي پزشكي و هوافضاي نيروي دريايي آمريكا، به ياد او و دكتر لارل كلارك نام گذاري شده است.
لارل كلارك(1961-2003)
خلبان نيروي دريايي، فضانورد و پزشك با مدرك جانورشناسي و پزشكي از دانشگاه ويسكانسين-مديسون بود. او در سال 1375 به ناسا پيوست و نخستين پروازش به فضا همين پرواز كلمبيا بود. او 15 روز و 22 ساعت را در فضا سپري كرد و در فضا آزمايش هاي زيستي انجام مي داد. چند مركز علمي به ياد او نامگذاري شده اند. او همچنين برنده ي جايزه، از جمله مدال افتخار فضايي از كنگره، و چندين مدال از ناسا و نيروي هوايي آمريكا شده است. مركز آموزش پزشكي و هوافضاي مؤسسه ي پزشكي و هوافضاي نيروي دريايي آمريكا به ياد او و دكتر مايكل براون نام گذاري شده است.
^هفت فضانورد آخرين پرواز شاتل كلمبيا، از راست ايستاده:رامون، اندرسون، كلارك، براون، نشسته: مك كول، چاولا، و هازبند.
مايكل اندرسون(1959-2003)
فضانورد ناسا و خلبان نيروي هوايي آمريكا و داراي مدرك فيزيك و نجوم از دانشگاه واشينگتن. او بيش از 3000 ساعت پرواز با انواع هواپيماها را در كارنامه ي خود داشت. در سال 1373 به ناسا پيوست و نخستين بار چهار بعد سوار شاتل انديور به ايستگاه فضايي مير روسيه رفت. دومين پروازش به فضا مأموريت ناموفق كلمبيا بود. او در مجموع 539 ساعت را در فضا گذراند. چندين مدرسه در آمريكا به يادش نام گذاري شده اند. همچنين برنده ي چندين جايزه، از جمله مدال افتخار فضايي از كنگره، و چندين مدال از ناسا و نيروي هوايي آمريكا شده است.
منبع: نشريه نجوم، شماره 208
