راهنماي سفر به روستاي حجيج در استان کرمانشاه
خانه هاي گلي از شانه هاي هم گرفته و بالا رفته اند و دور تا دورشان را ديوارهاي صخره اي بلند احاطه کرده. اينجا روستايي است پلکاني در دره اي سبز. با آنکه ايران روستاي پلکاني کم ندارد و ابيانه، خور، پالنگان، ماسوله و... هر کدام در يک سوي ايران خوشان شهرتي به هم زده اند. اما «حجيج» از روستاهاي استان کرمانشاه، در اين منطقه اورامانات و در همسايگي استان کردستان چيز ديگري است. اين روستاي طبقه طبقه با ديوارهاي سنگچين، ايوان هاي کوچک، ستون هاي چوبي و بام هاي کاهگلي اش که در نزديکي مرز عراق قرار دارد کمتر شناخته شده. هم طبيعت دارد و هم تاريخ و هم مردمي خونگرم. اما طبيعت سختگير منطقه تا همين چند سال قبل امکان دسترسي راحت به آنجا را فراهم نمي کرد. اواخر بهار که گرما در بيشتر نقاط ايران بيداد مي کند، حجيج زيبا، خنک و دوست داشتني تر مي شود که اگر خرداد ماه راهي آنجا شديد، در هواي خنک اهالي مهربان يک استکان دم کرده گل گاوزبان خوشرنگ مهمان تان مي کنند.
کوسه و کوهستان
ارتفاعات روستا: اگر قصد داريد در حجيج کوهنوردي کنيد، حتماً صبح زود بيدار شويد و راه بيفتيد. قله شاهواز معروف ترين نقاطي است که جوان هاي روستا راهش را خوب بلدند. اما کوه هاي چاني سر، تخت، سالان و کمان چر از ديدني هاي طبيعي اطراف روستا را هم از دست ندهيد. اگر هواي ديدن مناطق صعب العبور کوهستان و قصد ماندن در آنجا را داريد، مي توانيد بار را سوار قاطر کرده و با يک بلد محلي برويد.
کوسه حجيج
مشهورترين محل ديدني حجيج که حتي بسياري از مردم روستاهاي اطراف را هم به آنجا مي کشند، مقبره «کوسه حجيج» است. اين خانقاه، بنايي چهار طاقي از سنگ است که داخل آن با گل اندود شده و ستون هاي چوبي قديمي دارد. اين مقبره در ورودي روستا و به لحاظ رنگ و شکل بسيار مشخص است و براي پيدا کردن آن نيازب به پرست و جو نداريد. براساس گفته اهالي، اين مقبره متعلق به «سيد عبيدالله» از فرزندان امام موسي کاظم (ع) است. آن طور که نقل شده، سيد عبيدالله که براي آبادي روستان هم خيلي زحمت کشيده بود، در صورت خود محاسن چنداني نداشته و به همين دليل به «کوسه حجيج» معروف شده. اگر در مسير کوسه حجيج يکي از اهالي مسن را ديديد، از او بخواهيد داستان هاي زيبايي از تاريخ روستا و کوسه حجيج برايتان تعريف کند. اواخل شهريور ماه، زمان انجام مراسم بزرگداشت اينمرد مورد اعتماد اهالي است. مردم روستا با پارچه سبز در و ديوار مقبره را رنگي مي کنند و با دف، ني و «شمشال» مراسم را برگزار مي کنند. قرباني مي کنند و نذري مي دهند و در آخر مراسم، با نان و ماست از حاضران پذيرايي مي کنند. آنها اعتقاد دارند اين نان و ماست متبرک شده و به آنها سلامتي و برکت مي دهد.
خانه هاي حجيج
خانه هاي حجيج واقعاً ديدني است. خانه هايي که از صدها سال قبل تا امروز به يک روش ساخته شده اند. يعني استفاده از مصالح محلي و موجود در محيط طبيعي مثل سنگ و خاک و چوب؛ اهالي براي ساخته خانه هاي خود، سنگ هاي ناهموار را مثل آجر مي تراشند و آنها را با ملاط ساده اي از گل محلي روي هم چيده، حجيجي ها با دانش قديمي شان آنها را رد برابر زلزله و رطوبت مستحکم کرده اند. داخل خانه ها از بيرون شان ديدني تر است. در بعضي خانه هاي قديمي هنوز هم مي توانيد کمدهاي ديواري و طاقچه هايي که داخل ديوارها کنده شده اند را ببينيد.
مسجد حجيج
مسجد مرکز روستاي حجيج نمونه کاملي از معماري کهن ايراني است با ستون هاي چوبي و تزئينات زيباي کنده کاري و در و پنجره هاي استادانه که توسط نجاراني ساخته شده که خود را از نسل همان هنرمندي مي دانند که همراه کوسه حجيج به اينجا آمده اند. معماري مسجد در زيبايي دست کمي از خانه هاي روستا ندارد. مي توانيد به آنجا که رسيديد چند رکعت نماز در اين مسجد قديمي بخوانيد.
درمان کوهستان
اگر اهل دوا و درمان هاي گياهي هستيد، يا به دنبال سبزي هاي معطر مي گرديد، به منطقه مناسبي آمده ايد.
انواع و اقسام گياهان دارويي و معطر در کوه هاي اطراف حجيج مي رويد که مردم از آنها به عنوان چاشني غذاها يا درمن خانگي استفاده مي کنند. مردم محلي «پونگه کيوي» يا پونه کوهي را براي درمان بيماري هاي تنفسي و حساسيت ها، «کوزه له» يا همان شاهي آبي را براي درمان تيروئيد متورم و تنگي نفس، «ريواس» را براي رفع سنگ صفرا و سنگ مثانه، «وه نوشه» يا بنفشه معطر را براي خاصيت ضدتب و تسکين درد و «قازياخه» را براي تصفيه خون، «پيکول» يا خارخاسک را براي رفع کمردرد، «گل گاوزبان» را براي تقويت قلب و اعصاب و «شنگ» را براي درمان کم خوني و سوءتغذيه از کوه هاي اطراف مي پينند. مي توانيد براي پيدا کردن اين گياهان در کوه هاي اطراف و تکميل اطلاعاتتان از خواص اين گياهان سراغ زنان حجيجي برويد.
پله پله تا پلکان
خودروي شخصي
مسير اول: يک راه عبور از کرمانشاه و شهر پاوه است. از کرمانشاه تا حجيج حدود 120 کيلومتر راه است. بايد به سمت جاده سنندج برويد و بعد از دوراهي به سمت جاده روانسر بپيچيد و مستقيم تا پاوه برانيد. از اينجا به بعد حدود 35 کيلومتر مسير کوهستاني در پيش داردي. روستاهاي «ورا»، «داريان»، و «گيلدان» در مسير شما هستند. حوالي «کمادره» به گردنه سخت «کلنگ چين» مي رسيد. بعد از دوراهي «کمادره» و قبل از رسيدن به «نودشه» سمت راست يک مسير فرعي وجود دارد که خاکي است. ديگر به حجيج رسيده ايد. از تهران تا حجيج از اين مسير حدود 11 ساعت در راه خواهيد بود.
مسير دوم: يک راه ديگر، عبور از سنندج و مريوان است. حدود 25 کيلومتر مانده به مريوان، يعني بعد از سروآباد، سمت چپ جاده به يک فرعي بپيچيد که به سمت «اورامانات» مي رود و بعد از روستاهاي «سلين»، «نوين» و «ناو» به يک سه راهي مي رسيد که سمت چپ به سمت پالنگان و سمت راست به حجيج مي رود. در اين مسير مي توانيد آبشار و چشمه «کاني بل» را هم ببينيد. اگر همين مسير را ادامه دهيد به يک سه راهي مي رسيد که سمت چپ به سمت پاوه و سمت راست به سمت نودشه و نوسود مي رود. مسير منتهي به روستا، فقط يک جاده خاکي و کمي ناهموار است که تقريباً دايره وار به سمت پايين دره و روستا مي رود.
اقامت صخره اي
به حجيج که برسيد در دره اي پردرخت روستايي پلکاني را خواهيد ديد که دور تا دور آن را کوه هاي هورامان گرفته اند. اول از همه بايد جايي براي پارک خودروتان پيدا کنيد. احتمالاً به دليل کمبود زمين صاف، براي پيدا کردن جاي پارک بايد زمان بيشتري صرف کنيد يا وسيله تان را کنار ديوار خانه يکي از اهالي روستان بگذاريد؛ يادتان نرود براي اين کار با آنها صحبت کنيد تا مشکلي براي عبور و مرورشان درست نکنيد، اما اول از همه بايد به فکر جايي براي اقامت باشيد. اگر چادر به همراه داريد، مي توانيد اطراف رودخانه يا در حاشيه روستا چادرتان را برپا کنيد. اما بهترين جا براي برپا کردن کمپ، زمين هاي اطراف روستاست که هم به آبادي نزديک است و هم امنيت بيشتري دارد. اما اگر مي خواهيد در خانه روستايي بمانيد، خانه براي اجاره هست. مي توانيد در روستا سراغ اهالي برويد، آنها به شما خانه هايي را براي اجاره معرفي خواهند کرد. براي هر شب اقامت بايد قيمتي بين 20 تا 50 هزار تومان بايد بپردازيد البته همه چيز به شلوغي و خلوتي روستا بستگي دارد. اگر هم نخواستيد مي توانيد به شهرستان کرمانشاه برگرديد و در هتل جمشيد، هتل آزادگان، هتل آپارتمان ليزان، هتل رسالت، هتل راه کربلا، هتل داريوش يا هتل آزادي بمانيد. در اينجا از بقالي خبري نيست اما مسجد روستا امکاناتي مثل سرويس بهداشتي و آب سردکن دارد و اگر نان يا تخم مرغ يا گوجه فرنگي محلي احتياج داشتيد مي توانيد از اهالي روستا بخريد. البته اهالي حجيج آن قدر مهربانند که احتمالا بابت نان پولي از شما نگيرند.
همسايه ها
اگر مهمان خانه حجيجي ها شديد، فکر نکنيد چون در حياط ايستاده ايد مي توانيد راحت بالا و پايين بپريد؛ چون حياط هر خانه پشتت بام همسايه ديگري است. اين خانه ها منظره زيبايي از يک روستاي چندطبقه را درست کرده اند. اما زيباتر از نماي بيروني خانه ها، داخل خانه هاي قديمي است. هنوز هم خيلي از خانه هاي روستا آنهايي هستند که در دل کوه کنده شده اند و با کاه و گل طاقچه ها و گنجه ها تکميل شده اند.
هم حجيجانه، هم قسقوان
اگر چه حتماً براي اين سفر غذا و خوراکي به اندازه کافي همراه داريد، اما حيف است غذاهاي حجيج را نچشيده برگرديد
اولين پيشنهاد ما کوفه «حجيجانه» است؛ غذاي مخصوص مردم حجيج که هر چند ترکيب سنتي کوفته برنج و گوشت چرخ کرده را دارد، اما افزودني هاي مخصوص خود را دارد.
خورش «قسقوان» به عنوان خورش قيمه محلي که در آن از پسته کوهي هم استفاده مي شود، غذاي خوش طعم ديگري است. وجود درختان گردوي پربار در ميان درختان روستا، «گردول» را وارد غذاي مردم کرده. گردول از ترکيب برنج يا ارزن و دوغ و البته سبزيجات معطر پخته مي شود. «شيله گنيم»، «آش دوغ» با سبزي کوهي، «دوخين» يا آش گزنه را هم نبايد از دست داد.
اما تا «کلانه» نخوريد متوجه نمي شويد يکي از غذاهاي امروزي محبوب مردم سراسر دنيا، ريشه در ايرارن دارد. اين خوردني خوشمزه، از دو لايه خمير است که در ميان آنها مخلوطي از پيازچه، تره کوهر و چند گياه ديگر است که به قطعات کوچک خرد شده اند و روي ساج تنور خوب پخته مي شود.
پس از پختن هر دور طرف کلانه، روي آن مقداري کره مي مالند و با دوغ مي خورند. وقتي چند کلانه ترد و تازه خورديد، متوجه تشابه اين غذاي محلي با پيتزا خواهيد شد. اگر قرار است شب را در خانه يکي از اهالي باشيد، مي توانيد قبل از اقامت از آنها بخواهيد زحمت پخت يکي از اين غذاها را هم براي شما بکشند. متاسفانه غير از خانه مردم محلي براي تهيه اين غذاهاي خوشمزه جايي وجود ندارد.
گيوه حجيجي
قبل از بازگشت حتما به دنبال سوغاتي و به خصوص صنايع دستي هم باشيد
از انتخاب سوغاتي هاي خوراکي مانند ميوه و خشکبار و لبنيات که بگذريم، سبدهاي حجيج، جوراب هاي پشمي چهارميل و گليم و جاجيم هاي رنگين با طرح هاي شکسته و خاص اينجا سوغاتي هاي خوبي هستند اگر هم خواستيد مي توانيد دودست لباس محلي زنانه و مردانه هديه بياوريد که البته ممکن است کمي گران باشد. قيمت يک دست لباس کامل زنانه با توجه به جنس پارچه و تزئينات دست دوز روي آن بين 70 تا 200 هزار تومان و قيمت يک دست لباس کامل مردانه هم بين 700 تا 150 هزار تومان برايتان تمام مي شود. اما اگر خواستيد مي توانيد شال، روسري يا کلاه سکه دوزي شده زنانه بخريد. گيوه هاي حجيج، شهرتي ملي دارند که در تمام منطقه مورد استفاده مردان است.
مجهز برويد
سفر به روستاي ييلاقي حجيج احتمالاً براي شما يک سفر خانوادگي است و شرايط خودش را دارد
-قبل از سفر خودروي شخصي حتماً از سلامت کمک فنرها و لاستيک ها و زاپاس مطمئن شويد.
-خودروهاي شاسي بلند براي اين سفر مناسب ترند.
-در نزديکي حجيج پمپ بنزيني نيست و بايد باک خودرو را در پاوه پر کنيد.
-به خصوص در فصل سرد بايد مراقب جانوران وحشي مثل گرگ و روباه و حتي خرس باشيد.
-غذاي سبک و لباس گرم همراه داشته باشيد.
-حتي در تابستان هم نبايد از هواي خنک صبحگاهي روستا که در قعر يک دره است غافل باشيد.
-مراقب باشيد آب رودخانه سيروان و چشمه کاني بل را آلوده نکنيد، چون منبع زندگي مردم روستا است.
-کيسه زباله براي جمع آوري و بازگرداندن زباله هايتان همراه ببريد.
-اگر قصد کوهنوردي داريد، همراهانتان را آگاه کنيد و به تلفن همراه هم اعتماد نکنيد، چون در بعضي از نقاط مرتفع اينجا خبري از آنتن دهي نيست.
منبع: ماهنامه ايران شناسي و ايران گردي همشهري- سرزمين من- شماره ي 2
