در سوریه چه خبر است؟ هیئت تحریر الشام از کجا درآمد؟

بحران سوریه یکی از پیچیده‌ترین و تأثیرگذارترین منازعات در تاریخ معاصر خاورمیانه است که پس از گذشت بیش از یک دهه همچنان ادامه دارد. این بحران از یک جنبش اعتراضی آغاز شد و به‌سرعت به یک جنگ داخلی گسترده تبدیل گشت. در این میان، گروه‌های تروریستی نظیر هیئت تحریر الشام، به نمایندگی از بازیگران خارجی، نقشی کلیدی در پیچیده‌تر شدن این بحران ایفا میکنند.
هیئت تحریر الشام، که ابتدا با نام جبهه النصره شناخته می‌شد، به ابزاری در خدمت منافع بازیگرانی همچون اسرائیل و ترکیه بدل شد. هدف اصلی این گروه، تضعیف مقاومت اسلامی و قطع ارتباط استراتژیک ایران با حزب‌الله لبنان و نیروهای مقاومت فلسطینی در غزه بوده است. این یادداشت به بررسی ریشه‌های بحران سوریه، ظهور هیئت تحریر الشام، و نقش اسرائیل و ترکیه در این میدان پرداخته و چگونگی عبور محور مقاومت از این چالش‌ها را تحلیل می‌کند.

بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ و هم‌زمان با بهار عربی آغاز شد. اعتراضات ابتدا با شعارهایی در حمایت از اصلاحات سیاسی و اقتصادی شروع شد، اما با دخالت خارجی و تزریق منابع مالی و نظامی از سوی بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، این اعتراضات به یک جنگ داخلی تمام‌عیار بدل شد.
گروه‌های تروریستی مانند جبهه النصره (که بعدها به هیئت تحریر الشام تغییر نام داد) با حمایت گسترده مالی و تسلیحاتی از سوی کشورهای حامی، از جمله ترکیه، به یکی از نیروهای اصلی در جنگ داخلی سوریه تبدیل شدند.
هیئت تحریر الشام در ابتدا به‌عنوان شاخه القاعده در سوریه شناخته می‌شد. این گروه با استفاده از ایدئولوژی سلفی و با حمایت لجستیکی گسترده، در مناطقی مانند ادلب و حلب نفوذ یافت. تغییرات مکرر در نام و ساختار این گروه، با هدف دور زدن تحریم‌ها و جذب حمایت‌های بین‌المللی انجام شد. با این حال، ماهیت تروریستی و وابستگی این گروه به حامیان خارجی، هیچ‌گاه تغییر نکرد.

رژیم صهیونیستی که در دهه‌های گذشته شکست‌های متعددی از محور مقاومت در لبنان و غزه متحمل شده بود، به دنبال راهی برای تضعیف این محور و قطع ارتباط استراتژیک ایران با متحدان خود بود. سوریه به‌عنوان پل ارتباطی ایران با حزب‌الله لبنان و نیروهای مقاومت فلسطینی، همواره هدف اصلی سیاست‌های خصمانه اسرائیل بوده است.
پس از شکست اسرائیل در جنگ‌های مستقیم با محور مقاومت، این رژیم سیاست جنگ نیابتی را در پیش گرفت. استفاده از گروه‌های تروریستی نظیر هیئت تحریر الشام، ابزاری مؤثر برای اجرای این سیاست بود. این گروه با حمله به مناطق استراتژیک سوریه، از جمله حلب و ادلب، تلاش کرد محور مقاومت را به حاشیه براند و ارتباط استراتژیک ایران با لبنان را قطع کند.
به اعتراف مقامات صهیونیستی، ایجاد بی‌ثباتی در سوریه و تضعیف بشار اسد، یکی از اهداف کلیدی اسرائیل در منطقه بوده است. بشار اسد، به‌عنوان حامی مقاومت، نقشی کلیدی در حفظ ارتباط ایران با حزب‌الله و تقویت محور مقاومت ایفا کرده است. به همین دلیل، تضعیف یا سرنگونی دولت وی، اولویت راهبردی تل‌آویو محسوب می‌شود.

ترکیه به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی در بحران سوریه، نقشی دوگانه و متناقض ایفا کرده است. از یک سو، آنکارا با ادعای حمایت از مسلمانان و مقاومت اسلامی، سعی در جلب حمایت افکار عمومی منطقه داشته و از سوی دیگر، با حمایت گسترده از گروه‌های تروریستی، عملاً به تحقق اهداف اسرائیل کمک کرده است.
هیئت تحریر الشام از جمله گروه‌هایی است که با حمایت مستقیم ترکیه شکل گرفته و تجهیز شده است. ترکیه با استفاده از خاک خود به‌عنوان پایگاهی برای آموزش و تأمین تسلیحات این گروه، تلاش کرده است نفوذ خود را در شمال سوریه گسترش دهد. اما این اقدامات، در واقع به تقویت سیاست‌های اسرائیل در منطقه انجامیده است.
همکاری ترکیه با اسرائیل، هرچند به صورت مستقیم اعلام نمی‌شود، اما در عمل به وضوح قابل مشاهده است. حمایت لجستیکی و نظامی از گروه‌های تروریستی مانند هیئت تحریر الشام، به ایجاد بی‌ثباتی در سوریه کمک کرده و زمینه‌ساز اجرای سیاست‌های تل‌آویو برای تضعیف محور مقاومت شده است.

محور مقاومت که شامل ایران، حزب‌الله لبنان، انصار الله یمن و دیگر گروه‌های مقاومت است، در دهه‌های اخیر با تهدیدات و چالش‌های متعددی مواجه بوده است. از جنگ‌های لبنان و غزه گرفته تا ظهور داعش و جنگ داخلی سوریه، این محور همواره با توطئه‌های پیچیده دشمنان خود روبه‌رو شده است.
تجربه محور مقاومت در مقابله با گروه‌های تروریستی و شکست دادن داعش و همچنین مقابله با رژیم صهیونی و دولتهای غربی، نشان می‌دهد که این محور توانایی عبور از چالش‌های کنونی را نیز دارد. نیروهای مقاومت در سوریه، با اتکا به حمایت‌های ایران و همکاری با ارتش سوریه، همچنان در برابر تهدیدات هیئت تحریر الشام و سایر گروه‌های نیابتی ایستادگی می‌کنند.

بحران سوریه، به‌رغم تمامی پیچیدگی‌ها و چالش‌ها، فرصتی برای محور مقاومت است تا توانایی‌های خود را در مقابله با نقشه‌های دشمنان به نمایش بگذارد. نقشه اسرائیل و ترکیه برای قطع ارتباط ایران با لبنان و غزه، هرچند فشارهایی را بر محور مقاومت وارد کرده است، اما در نهایت به دلیل انسجام و اراده این محور، شکست خواهد خورد.
مقاومت اسلامی، با توکل به خداوند و اتکا به وعده الهی، از این بحران نیز عبور خواهد کرد. همان‌طور که مقاومت توانست داعش را شکست دهد و امنیت را به منطقه بازگرداند، از توطئه‌های کنونی نیز پیروز بیرون خواهد آمد. آینده منطقه به نفع مقاومت رقم خواهد خورد و وعده الهی برای پیروزی حق بر باطل تحقق خواهد یافت.

بحران سوریه نمایانگر تقابل استراتژیک میان محور مقاومت و نیروهای متخاصم است. هیئت تحریر الشام، به‌عنوان ابزاری در خدمت سیاست‌های اسرائیل و ترکیه، تلاش کرده است محور مقاومت را تضعیف کند. اما تجربه تاریخی نشان داده است که مقاومت اسلامی، با استفاده از توانایی‌های استراتژیک و اعتماد به وعده الهی، از این بحران نیز پیروز بیرون خواهد آمد.
آینده منطقه روشن است؛ نه با تسلیم و عقب نشینی، بلکه با ایستادگی و مقاومت. این محور، همچنان به‌عنوان نیروی اصلی در خاورمیانه باقی خواهد ماند و دشمنان آن، چاره‌ای جز پذیرش شکست نخواهند داشت.