كتابشناسى انديشه سياسى عاشورا (4)
نویسنده : سلمان حبيبى
39. فلسفه عاشورا: از ديدگاه انديشمندان مسلمان
در اين كتاب ديدگاهها و نظريات جمعى از اندشمندان شعيه وسنى در خصوص قيام عاشوراى حسينى گرد آمده است. نگارنده سعى كرده ديدگاههاى مذكور را بر اساس پنج رويكرد اصلى يعنى رهيافت سياسىحكومتى، رهيافت جامعهشناسى، رهيافت تاريخى - قومى، رهيافت عرفانى، و رهيافتاسطورهاى، بررسى كرده، سپس مطابق ملاك عقل و منطق، بر آن است كار برد دنيوى دين ورويكردهاى ياد شده را ارزيابى و تحليل نمايد مخاطبان دراين كتاب با ديدگاههاى سيدمرتضى علم الهدى، علامه محسن امين، ابن خلدون، هبة الدين شهرستانى، طه حسين، شيخعبدالله علايلى، امام خمينى، سيد هادى مدرسى، مرتضى عسگرى، دكتر سيد حسين محمدجعفر هندى، شهيد مطهرى، دكتر شريعتى، شيخ شمس الدين، محمود عقاد، دكتر شهيدى،اقبال لاهورى، سيد بن طاووس و...آشنا مىشوند.
40. فلسفه عزادارى
فلسفه و انگيزه عزادارى بر امام حسين(ع) همراه با آثار و بركاتآن مباحث عمده كتاب است. مؤلف، نخست به زمينههاى تاريخىعزادارى، و نقش احياگرانه آن اشاره مىكند، سپس از تشويق و تأكيد
ائمه معصومين(ع) بر عزادارى سخن به ميان مىآورد. آن گاه آثار ونتايج اجتماعى و سياسىعزادارى را شرح مىدهد. در پايان كتاب با مقايسهاى ميان عزادارى سنتى و جديد، نقشعزادارى در احياى جامعه تبيين شده است.
41. قيام جاودانه (سخنى چند پيرامون «عاشورا» و آفاق آن)
«قيام عاشورا در كلام و پيام امام خمينى» عنوان دفتر سوم ازمجموعه تبيان مىباشد و در برگيرنده سخنان بزرگ مردى است كه دراقتدار به سالار شهيدان، خود اسوهاى كامل بود. مردى كه در شب
سياه ستم، مشعل فروزان شهادت برگرفت، بيرقهاى قيام برافراشت، ننگ سكوت و ذلتازدامن مطهر طلايه داران تشيع سرخ حسينى زدود و دگر باره شعار «احدىالحسنيين»و«پيروزى خون بر شمشير» را در عصر حاكميت آهن و فولاد، به مستضعفان و پابرهنگانزمين آموخت و سرانجام نيز به همت دستانى كه زنجيرهاى عزا را قرنها برزمينننهاده و عشق عاشورا و ياد حادثه خونين كربلا را نسل اندر نسل با اشك و خونوصداقت در سينهها نگهداشته بودند، حكومت يزيد زمانه را سرنگون ساخت، يادشهميشه در خاطرهها زنده باد كه همواره براين حقيقت گواهى مىداد كه: ما هر چه داريم ازمحرم و عاشورا داريم.
عناوين ذيل، مباحث اصلى كتاب را تشكيل مىدهند. بخش اول: سه سخنرانى دربابمحرم و عاشورا، بخش دوم: (مجموعه موضوعى)؛ محرم ديبا چه سرخ شهادت، عللوعوامل قيام عاشورا، اهداف قيام عاشورا، انتخاب آگاهانه شهداى كربلا، نتايج و آثار قياماباعبدالله(ع)، قيام عاشورا اسوه آزادگان، فلسفه عزادارى و روضه خوانى،اهميتونقش عزادارى در احياى اسلام و مكتب سيدالشهداء، نقش عزادارى در حفظملّتو كشور، بزرگداشت قيام عاشورا از شعائر الهى است، توصيه به خطبا و نوحهسرايانوعزاداران.
43. قيام حسينى
اين اثر با تقريض مرحوم آيةالله صالحى مازندرانى آغاز شدهاست. كوششى است كه با استفاده از آيات قرآن و تفسير، بيانات انبياءو اوصياء، فقها، محدثان، عرفا و نيز ديدگاه دانشمندان و مورخان
و...به بررسى ابعاد مختلف قيام حضرت اباعبدالله الحسين(ع) و ديدگاه گوناگون در باره آنپرداخته است. كتاب در قالب چهارده درس تنظيم گشته كه برخى عناوين آن عبارتاند از:تفسير قيام، ويژگىهاى قيام حسينى، انبياء و قيام، قيام در بيان پيشوايان معصوم(ع)، عرفان وقيام، فقه و قيام، مبانى فقهى قيام، احكام فقهى قيام، احاديث و روايات در باره قيام، مبانى قيامحضرت سيدالشهدا(ع) قيام و ديدگاه دانشمندان جهان «شهاب الدين سيد محمد آلوسى،محمد على جناح، مهاتما گاندى، لياقت عليخان، پورشوتامداس توندون، چارلز ديكنس،توماس كارالايل، پروفسور ادوارد براوان، فرد ريك جمس، ل.م.بويد،ماربين فيلسوفآلمانى، جرجى زيدان»، قيام و مبانى عقلايى، سياست قيام، تاريخ نگارى قيام و فتاوا وديدگاههاى مختلف اهل سنت.
44. گسترش نهضت حسينى
مباحث اين كتاب برگرفته از پنج جلسه سخنرانى دكتر باهنر درايام محرم و صفر سالهاى 1349 و 1350 هجرى شمسى است كه طىآن علل و چگونگى گسترش نهضت امام حسين(ع) در تاريخ اسلام به اجمال بررسى و تبيين شده است. از جمله موضوعات كتاب عبارتاند از: گسترش قيامهاىبرگرفته از نهضت امام حسين(ع) موج حماسى و عاطفى نهضت حسينى در طول تاريخ،نقش امام سجاد(ع) در گسترش نهضت حسينى، اصل تعميم و گسترش در اسلام و عناصرنهضت حسينى در زندگى امام حسن(ع) و امام كاظم(ع).
* * * *
45. مجموعه مقالات اولين كنگره بين المللى امام خمينى(س) و فرهنگ عاشورا، (دفتر اول - سوم)
كتاب حاضر شامل مجموعه مقالات اولين كنگره بين المللى امامخمينى(س) و فرهنگ عاشورا است كه به اهتمام مؤسسه تنظيم و نشر
آثار امام خمينى در سال 1374 برگزار شد. نويسندگان مقالات از دانشوران و نخبگان حوزه ودانشگاه و با گرايشهاى فكرى متفاوت هستند كه با نگرشى جديد به قيام امام حسين(ع) وعلل و زمينهها، دستاورها، آثار و ارزشهاى عاشورا از ديدگاه امام خمينى و... پرداختهشدهاست.
عناوين و نويسندگان مقالات دفتر اول عبارتاند از:
دفتر اول: اصول تحليل حادثه بزرگ قيام امام حسين(ع) (علامه محمد تقى جعفرى) حماسهحسينى و ظهور حقيقت آدمى(مصطفى دلشاد تهرانى) ، پژوهشى در باره يك شعار معروف«ان الحيوة عقيدة و جهاد» (عنايت الله مجيدى)، تأثير فرهنگ عاشورا و نمودهاى عينى آندر انديشه و زندگانى امام خمينى(س) (حسين رزمجو)، ادبيات عاشورا در دوره حضورامامان(ع) (260 - 61ه') (افتخارزاده)، سنت احياگرى؛ روشهاى پاسدارى از حماسه عاشوراو فرهنگ آن در تاريخ فرهنگ اسلامى (جواد محدثى)، انقلاب اسلامى و نهضت حسينى(محمد واعظزاده خراسانى)، قرآن و حماسه خونين كربلا (محمد باقر بهبودى)، مقايسه بينمفهوم شهادت در مسيحيت و اسلام (ابوالفضل عزتى)، تربيت يافتگان فرهنگعاشورا(مهتاب رضا پور)، تأثير فرهنگ عاشورا بر هنرهاى نمايشى ايران (يعقوب علىبرجى)، عاشورا قبل از اسلام و حادثه كربلا (رضا استادى)، بررسى ديدگاه اجتماعى امامخمينى(رض) در باره نهضت عاشورا و جايگاه آن در انديشه ايشان در باره تغيير جامعه
(غلامرضا صديق اورعى)، بازتاب فرهنگ عاشورا در انديشه و رفتار سياسى امامخمينى(ره) با تكيه بر بررسى مردم و نخبگان در دو حركت (زهرا رهنورد)، با عاشورا (احمدآكوچكيان)، قيام جاودانه (محمد رضا حكيمى)، امام خمينى(س) و احياء نگرش سياسى بهعاشورا(محمد سروش)، عاشورا، راهگشاى تشيع (سيد جعفر شهيدى)، تطبيق قيام امامحسين(ع) باموازين فقهى (نعمت الله صالحى نجف آبادى) و پويايى جامعه و دگرگونى درگفتمان عاشورا(سيد هاشم آقاجرى).
دفتر دوم: عاشورا در فقه، ارزيابى ديدگاه فقهى امام خمينى و ديگر فقيهان در باره قيامسيدالشهداء (سيدضياء مرتضوى)، پيامها و دستاوردهاى عاشورا و جنبشهاى حق طلبانه واصلاحى الهام گرفته از آن در تاريخ اسلام (سيد محمد مهدى جعفرى)، عدالت ميراثمتروك انبياء در حكومت اموى (غلامحسين زرگر نژاد)، عرفان متعالى امام خمينى(س)،پرتوى از عرفان حسينى(عباس ايزدپناه)، كربلا، از برداشت معنوى تا برداشت سياسى(رسول جعفريان)، حسين بن على(ع) در آيينه شعر (سيد على رضا حجازى)، حسين وارثو پوينده راه انبياء؛ عرضه قيام حسينى به قرآن (عبدالعلى بازرگان)، تعبير ايدئولوژيك ازعاشورا (عليرضا علوىتبار)،فلسفه تكرار مراسم عزادارى عاشورا (محمد ابراهيم جناتى)،تكليف گرايى در نهضت حسينى و نهضت خمينى(كاظم قاضى زاده)، نقش نهضت عاشورادر شكلگيرى و تداوم انقلاب اسلامى ايران (جميله كديور)، امام خمينى ميراث دار فتوتحسين(همايون همتى)، سير مقتل نگارى(محمد جواد صاحبى)، اسلام ناب در صحراىسرخ كربلا (پرويز خرسند)، پيامها و دستاورهاى نهضت عاشورا (محمد محمدىاشتهاردى)، ريشههاى تاريخى و زمينههاى اعتقادى نهضت عاشورا(مهدى پيشوائى)، تأثيرفرهنگ و هنر عاشورا بر هنر و ادبيات فارسى (احمد احمدى بيرجندى)، نقش عاشورا درشكلگيرى انقلاب اسلامى (عبدالمجيد معاديخواه)، نهضت عاشورا و دفاع مقدس (محمدرضا سنگرى)، تأثير فرهنگ عاشورا و نمودهاى عينى آن در انديشه و زندگانى امامخمينى(س) (لطف على لطيفى پاكده)، اصول فرهنگ و تعاليم عاشورا (هاشمهاشمزادههريسى).
دفتر سوم: نهضت عاشورا از نگاه اهل سنت (عبدالكريم عبداللهى)، فرهنگ عاشورا(رجبعلى مظلومى)، نگاهى به عزاداريهاى حسينى(سيد محمد على ايازى)، تأملى چندپيرامون گزارش حادثه كربلا در منابع مورخان اهل سنت (اصغر قائدان)، امام حسين به روايت ابن عساكر(عليرضا ذكاوتى قراگزلو)، ملاحظاتى پيرامون تفهيم و انتقال پيامعاشورا(حاتم قادرى)، مقتل نگارى در آيينه تاريخ (محمود يزدى مطلق)، فرهنگ عاشورا،سياست عملى و سياست بين الملل (مرتضى اسعدى)، فرهنگ عاشورا در سيره و آثاراهلبيت معصومين(ع) (على نظرى منفرد)، نهضت عاشورا در نگاه نوگرايان شيعه و سنى(محمد حكيم پور)، عاشورا، مثل اعلاى ابتلا، انتخاب و ايثار در فلسفه وجودىانسان(مهدى دهباشى)، امامان شعيه و نهضت عاشورا (سيد احمد خاتمى)، نگاهى و نقدى
گذرا بر مدايح و مراثى اهلبيت و اشعار عاشورائى و تأثير انديشههاى امام خمينى(س) درهنر و ادبيات انقلاب اسلامى (ابوالفضل فيروزى)، نقش حضرت زينب(س) در بقاىنهضت كربلا (زهرا اباذرى)، مبانى اعتقادى و زمينههاى اجتماعى - سياسى نهضتعاشورا(سيد عطاء الله مهاجرانى)، نسبت عاشورا با بعثت (مقصود فراستخواه)، تحليلىتطبيقى از قيام امام حسين(ع) و قيام امام خمينى(س)(غلامحميد ابراهيمباى سلامى)،بررسى سير تكوينى مضمون و انديشه تشبيه در تعزيه (سيد مصطفى مختاباد)، نهضت ورهبرى امام و جايگاه عاشورا در اين ميان(على رضائيان)، انگيزه و دستاوردهاى قيام امامحسين(ع) از ديدگاه امام خمينى(س) (على ربانى گلپايگانى)، مديريت عاشورائى برترينالگوى مديريت توسعه (سليمان خاكبان)، زمينههاى اعتقادى، سياسى و اجتماعى در نهضتعاشورا (محمدصادق نجمى)، نقش نهضت عاشورا و تعاليم عاشورائى امام خمينى(س)(محمد اسماعيل خدادادى)، بررسى جلوههاى فرهنگ عاشورا در متون زيارات شيعى(هادى وكيلى) و نهضت عاشورا و ايرانيان (ناديا ناظرى و شهريار ياسينى).
46. نگاهى به حماسه حسينى استادمطهرى
اين كتاب در نقد كتاب حماسه حسينى نوشته مرتضى مطهرى وپاسخ به نسبتهاى وارد از سوى ايشان به كتاب شهيد جاويد نگاشتهشده است. موضوع حماسه حسينى، تحليل قيام امام حسين(ع) واقعهعاشورا مىباشد. نويسنده با استناد به منابع معتبر و دست اول
تاريخى، به دفاع از كتاب خود و پاسخگويى ايرادات شهيد مطهرى ذيل چهار عنوان زير پرداخته است: برداشتهاى ابتدايى، تناقضات، اشتباهات تاريخى و اعتماد بر منابع بى اعتبار،وى استوار ساختن نظرات و تحليلهاى علمى و تاريخى بر تحقيق و استدلال و دورىگزيدن از تقليد و عدم اعتماد بر نوشتههاى بىاعتبار را پيام اصلى كتاب خود دانسته و برضرورت مبارزه با فرهنگ افسانه سازى و پرستش موهومات به ويژه در مسائل دينى تأكيدورزيدهاست.
47. معارف عاشورا (درسها و پيامها)
نوشتار حاضر شرحى است از علل شكلگيرى حماسه عاشورا وتبيين اهداف و آرمانهاى آن كه بر اساس سخنان امام حسين(ع) و درقالب «درس و پيام» تدوين يافته است. مباحث كتاب به اين قرار است:
تبيين مرز بين نظام الهى با حكومت خلافتى، توجه دادن جامعه به نقش رهبرى دينى وويژگىهاى آن، تبيين نقش و رسالت مردم در نظام دينى، احياء و تحقق فريضه امر به معروفو نهى از منكر، آزمون انسانها و تفكيك مؤمنان از مسلمان نمايان، تقدم دين و حفظ اصولبر مال و جان، جريانشناسى انحراف، حفظ حريمها و قداستها، تبيين راه و الگوىحقگرايى، الگودهى احياء و اقامه نماز، هدفگيرى ارزشى و تكاملى اصلاحات، ترسيمالگوى رسالت زن مسلمان، ترسيم چهره وفاداران به دين و رهبرى، تعيين معيارهاى خواصغير متعهد، و ترسيم چهره زيباترين نوع مرگ.
48. نظريههاى عاشورا
اين كتاب به بيان علت قيام امام حسين(ع) پرداخته و شامل ششپاسخ است. هر يك از اين پاسخها به عنوان يك نظريه مطرح شدهاندو برخى آنها با يكديگر قابل جمع هستند. 1 - نظريه تعبد: چون خدا به
امام حسين(ع) دستور داده بود، آن حضرت قيام كرد؛ 2 - نظريه انقلاب: هدف امام حسين(ع) براندازى حكومت اموى بود؛ 3 - نظريه دفاعى: موضع امام حسين(ع) در همه حال موضعىتدافعى بود؛ 4 - نظريه اصلاح: قيام امام حسين(ع) درهر حال اقدامى اصلاحى بود؛ 5 - نظريهمديريت: قيام امام حسين(ع) به منظور ارائه الگويى پايدار از جامعه ولائى به رهبرى معصومو براى مقابله با يهوديان بود؛ 6 - نظريه تاريخى: حق و باطل هميشه در طول تاريخ روياروىهم بودهاند و امام حسين(ع) نيز نماد و سمبلى از حق بود كه چارهاى جز رويارويى با جبههباطل نداشت. مؤلف از اين ميان نظريات مطرح شده، به نظريه انقلاب گرايش دارد.
49. نقش ائمه در احياى دين: امام حسين(ع) وصى پيامبر(ص) و شهيد احياى دين
اين كتاب به صورت توصيفى، ابعاد نهضت و انگيزههاى قيام امامحسين(ع) را مورد بررسى قرار داده است. ابتدا اوضاع اجتماعى
عرب پيش از اسلام و نيز اوضاع اجتماعى مسلمانان پيش از قيام شرح داده شده است. سپسروش ابوبكر و عمر پس از وفات پيامبر(ص) و ماجراهايى از قبيل فدك، سكوت انصار، آغازنظام طبقاتى در اسلام، چگونگى مقابله معاويه با اسلام و مسئله اطاعت از خليفه موردبررسى قرار گرفته است. همچنين علت قيام امام حسين(ع)، عزيمت به كربلا، چگونگىشهادت ياران امام حسين(ع)، اسارت اهلبيت امام حسين(ع) و برخى از حوادث پس ازشهادت آن حضرت از جمله سخنرانى امام سجاد(ع) و سخنرانى حضرت زينب(ع) بررسىشده است.
50. واقعه كربلا: نگرشى تحليلى به زندگانى امام حسين(ع)
در كتاب حاضر، تحليلى از وقايع كربلا روز عاشورا و اطلاعاتىدر باره طبايع مردم عرب به دست مىدهد، سپس برخى انگيزههاى دشمنى و رقابت معاويه و يزيد با امام حسين(ع) را ذكر مىكند. در پى آن، ضمن تشريح نوعتربيت و آموزش اموى و هاشمى، مقايسهاى ميان اين دو صورت داده، پيامدهاى هر يك رابر شمرده است. در بخشى از كتاب نيز، عوامل مهم شكلگيرى نهضت عاشورا و خروج امامحسين(ع) از مدينه به مكه و كربلا تحليل شده است. بررسى و تحليل وقايع شب تاسوعا وروز عاشورا و حوادث پس از آن، مباحث پايانى كتاب است.
منبع:فصلنامه حکومت اسلامی شماره 27
/ج