گرما مرگي

درباره وبا يكي از بيماريهايي كه در تابستان شيوع پيدا مي كند
عفونت هاي گرمسيري گروه بزرگي از بيماري هاي عفوني هستند كه در مناطق گرم و نيمه گرمسيري شيوع دارند. از اين دسته بيماري ها مي توان به وبا،‌ تب دانگ،‌ مالاريا،‌ لشمانيا و غيره اشاره كرد. دليل شيوع بيشتر چنين بيماريهايي در آب و هواي گرم به دلايل زيادي از جمله فعاليت عامل بيماري زا در اين دما،‌ زيادتر شدن ناقلين بيماري در هواي گرم،‌ دماي مساعد براي رشد ميكروب ها در پسماندها و ... وابسته است كه در هر بيماري يكي از اين عوامل باعث شيوع بالاي آن در فصل گرم مي شود. بنابراين با توجه به قرار گيري در فصل تابستان به سراغ يكي از بيماري هاي شايع مي رويم تا درباره آن بيشتر بدانيم. يكي از اين بيماري هاي شايع وبا است كه به طور حتم تا به حال چيزهايي درباره آن شنيده ايد. چنانچه مي خواهيد درباره اين بيماري بيشتر بدانيد و با راهكارهاي پيشگيرانه آن نيز آشنا شويد پيشنهاد مي كنيم اين را تا انتها دنبال كنيد. آنچه مي خوانيد اطلاعاتي است كه دكتر فرزاد مهشاد درباره بيماري وبا در اختيار ما گذارده است.

وبا چيست:
 

وبا( التور) يكي از بيماري هاي اسهالي عفوني است كه فقط در انسان موجب بروز بيماري مي شود و اسهال شديد عفوني و غيره خوني را ايجاد مي كند. شدت اين اسهال به حدي است كه در عرض چند ساعت مي تواند موجب از دست رفتن مقادير زيادي آب و الكتروليت از بدن بيمار مي شود. وبا در گذشته در ايران به نام مرگا مرگي شناخته مي شده است. در سال 1563 اولين بار اين بيماري توسط يك پزشك پرتغالي به شكل علمي توصيف شد. و سه قرن بعد رابطه اين بيماري با آب آلوده توسط جان اسنو، پزشك ملكه انگلستان معلوم گرديد و در سال 1883 رابرت كخ پزشك معروف آلماني توانست عامل اين بيماري را جدا سازد.

شناسايي عوامل
 

عامل بيماري وبا ميكروبي به نام ويبريو كالرا است. اين ميكروب يك باسيل گرم منفي بي هوازي اختياري و از گروه ويبرويوناسه است. عامل بيماري زا در دماي 65 درجه سانتيگراد در مدت 30 دقيقه از بين مي رود و جوشانيدن آب ظرف چند ثانيه مي تواند باعث كشته شدن ميكروب آن شود اين بيماري كه يك بيماري مسري به شمار مي رود تاكنون هفت بار اپيدمي جهاني داشته است. اگر چه در ابتدا چندين باراپيدمي در اروپا رخ داد،‌ اما امروز به واسطه ي سطح پايين بهداشتي و وضعيت آب آشاميدني ناسالم بيشتر در كشورهاي جهان سوم شايع است. راه انتقال اين بيماري دهاني ـ مقعدي (fecal -oral) بوده و در اثر نوشيدن آب آلوده و يا خوردن ماهي نپخته و يا صدف سرايت مي كند. البته در ايران يكي از راه هاي مهم انتقال بيماري وبا خوردن سبزيجات آلوده است. و بيشترين آلودگي در سبزيجاتي مشاهده مي شود كه توسط كودهاي انساني و پساب هاي آلوده رشد كرده اند.

نشانه ها
 

اسهال آبكي شديد و پر فشار از ساعات اول بيماري آغاز مي شود. شدت اسهال به حدي است كه فرد كنترل مدفوع خود را از دست مي دهد. اسهال بدون درد و تب بوده است و غير خوني است. مدفوع مبتلايان به وبا بسيار آبكي،‌ همراه با بوي زننده بوده و لعاب برنج تشبيه شده است. تنها در معدودي موارد تب ممكن است وجود داشته باشد. اسهال مبتلايان بسيار حجيم بوده و ممكن است گاهي تا 40 بار در روز تكرار باشد. در كل علايم بيماري وبا را مي توان به دو مرحله تقسيم كرد: مرحله تخليه اي كه در آن بيمار با اسهال شديد و به سرعت دچار دفع مايعات و الكتروليت مي شود و مرحله كلاپس (روي هم خوابيدن عروقي) كه مرحله خطرناك و جدي در اين بيماري است. در اين مرحله فرد دچار ولع آب،‌ ضعف و سرگيجه شده و با افزايش دفع مايعات،‌ كاهش حجم ادرار و زرد شدن رنگ ادرار رخ مي دهد و ممكن است دچار آنوري (قطع ادرار) شود نبض ضعيف،‌ چشم هاي گود رفته،‌ پوست چروكيده،‌ شكم فرو رفته،‌ گرفتگي عضلاني،‌ به علت اختلالات در ميزان الكتروليت هاي بدن و در شيرخواران فرو رفتن ملاج و در نهايت خواب آلودگي و مرگ را مي توان از ديگر علائم اين بيماري بر شمرد. از آنجا كه كاهش مايعات و الكتروليت در كودكان و افراد مسن بسيار مخاطره آميز مي باشد لذا مرگ و مير و بروز علايم در اين افراد دور از انتظار نيست.

زمان مراجعه به پزشك
 

اسهال آبكي شديد كه بدون خون و درد شكم همراه با ولع زياد براي نوشيدن آب باشد بايد شك ما را به ابتلا به وبا زياد نمايد. در اين بيماري گاهي استفراغ بدون حالت تهوع نيز رخ مي دهد. البته اين علايم مجموعه اي از علايم غير اختصاصي بوده كه ممكن است در ساير بيماري هاي اسهالي رخ دهد اما ما بايد ظن باليني ابتلا به آلتور را داشت. و در اين باره به پزشك مراجعه كرد.

راه هاي درماني
 

درمان بيماري وبا شامل دو بخش مهم است. بخش مهم درمان شامل جايگزين نمودن آب و الكتروليت هاي از دست رفته است تا ارگان هاي حياتي بدن را از آسيب بدن مصون داشت. در مواردي كه دهيدراتاسيون درحد خفيف باشد مي توان از مايع درماني خوراكي بهره جست. سازمان بهداشت جهاني استفاده از محلول ORS را براي درمان مناسب مي داند و اگر اين محلول در دسترس نباشد مي تواند لا آب برنج به بيمار خوراند در صورت كم آبي شديد،‌ استفراغ،‌ كاهش سطح هوشياري و بيماراني كه قادر به تغذيه خوراكي نيستند،‌ درمان كم آبي شامل تجويز مايعات به صورت وريدي خواهد بود.
و اما بخش دوم درمان كه شامل تجويز آنتي بيوتيك مناسب است. درمان آنتي بيوتيكي موجب كوتاه شدن دوره بيماري،‌ كاهش حجم اسهال و كاهش دوره ي ناقل بودن بيماري مي گردد. از آنتي بيوتيك هايي كه براي اين بيماري تجويز مي گردد مي توان تتراسايكلين،‌ داكسي سايكلين،‌ ناليديكسيك اسيد،‌ سيپروفلوكساسين و چند داروي ديگر را نام برد كه بسته به سن بيمار و شدت بيماري توسط پزشك بايد تجويز شود.
يكي از موارد مهمي كه در حين درمان بايد بدان توجه داشت رعايت اصولي بهداشتي در جهت پيشگيري از ابتلاي اطرافيان بيمار است و در صورتي كه بيمار دچار بي اختياري مدفوع شد بايد وي را ايزوله نمود تا از سرايت بيماري به سايرين جلوگيري به عمل آيد.

طول عمر التور:
 

التور جزو اسهال هاي حاد،‌ طبقه بندي مي شود. دوره ي نهفته اين بيماري بسيار كوتاه است و اگر چه متوسط دوره نهفته بيماري 3 ـ 2 روز است اما مي تواند از چند ساعت تا چند روز نيز به طول بيانجامد دوره واگيري بيماري تا زماني است كه بيمار مدفوع آلوده به ميكروب را دفع مي نمايد و در صورتي كه فرد عفونت كيسه صفرا داشته باشد اگر چه به ظاهر سالم باشد اما تا مدتها مي تواند ناقل بيماري باشد.

نقش تغذيه در درمان
 

تغذيه مناسب يكي از اركان مهم درماني مبتلايان به وبا است. اگر چه در موارد شديد بيمار قادر به دريافت تغذيه خوراكي نيست اما در غالب موارد اصل درمان در جايگزين نمودن مايعات فراوان حاوي الكتروليت مي باشد زيرا كاهش آب و الكتروليت مشكلات بسيار زيادي را در ارگان هاي حياتي بدن از جمله مغز و كليه ها بر جاي خواهد گذاشت.

خطر آفرين
 

ابتلا به بيماري وبا در دو طيف سني مي تواند اثرات مهلكي را بر سلامتي افراد بر جا بگذارد چرا كه كودكان و افراد سالمند به تغييرات آب و الكتروليت در بدن بسيار حساس هستند و بدين علت بسياري از موارد مرگ و مير در اين گروه ها ديده مي شوند. همچنين مرگ در موارد شديد و مواردي كه شروع درمان با تأخير صورت گيرد و يا جايگزين نمودن مايعات به طور كافي صورت نپذيرد دور از انتظار نيست.

پيشگيري:
 

توصيه هاي زير را جدي بگيريد همانند بسياري از بيماري هاي عفوني ديگر، ‌شيوع ابتلا به بيماري وبا وابسته به شيوه هاي پيشگيرانه و بهداشتي در جامعه مي باشد كه بايد هم از جانب سياستگذاران جامعه و هم افراد جامعه به اجرا درآيد در اين راستا توجه به توصيه هاي زير مي تواند در پيشگيري از اين بيماري مؤثر واقع شود.
1ـ با توجه به اينكه واكسيناسيون بر عليه بيماري وبا باعث ايمني كافي و طولاني نمي شود،‌ لذا انجام چنين واكسيناسيوني پيشنهاد نمي شود.
2ـ از آنجا كه يكي از راه هاي مهم انتقال اين بيماري در كشور ما استفاده از آب آلوده است،‌ سعي كنيد براي نوشيدن آب،‌ شستن ظروف و سبزيجات را از آب لوله كشي كلر دار استفاده شود. در صورت نبودن آب لوله كشي،‌ آب را قبل از استفاده جوشانده و پس از سرد شدن استفاده كنيد.
3ـ ميوه و سبزيجات را قبل از استفاده حتماً‌ با دقت با آب و مواد شوينده از قبيل پروكلورين بشوئيد.
4 ـ از خوردن ماهي به صورت خام و يا كم پخت اجتناب نماييد.
5 ـ از خوردن ساندويچ،‌ سالاد و آبميوه در فروشگاه هايي كه اصول بهداشتي را رعايت نمي كنند بويژه در فصولي كه اين بيماري شايع تر است اجتناب ورزيد.
6ـ در موارد اپيدمي بيماري از شنا در استخرهاي عمومي خودداري كنيد.
7 ـ عدم استفاده از كودهاي انساني و پساب ها در مزارع سبزي.
8 ـ شناسايي،‌ كنترل و درمان به موقع مبتلايان به وبا،‌ استريل كردن وسايل اين افراد و ايزوله نمودن آنها از شيوه هاي مفيد در پيشگيري از اين بيماري است.

در يك نگاه
 

دكتر فرزاد مهشاد،‌ متولد 30 ارديبهشت 1359 انديمشك (خوزستان) است. وي فرزند استوار دوم فرج مهشاد كه اهل تبريز بود و در سال 1359 در كرخه باعث اصابت گلوله به شهادت رسيد. دكتر مهشاد در سال 1378 در رشته پزشكي دانشگاه تبريز پذيرفته شد و در سال 1385 توانست با موفقيت از اين رشته فارق التحصيل شود. اين پزشك عمومي عضو خانواده بزرگ ايثارگر در حال حاضر به عنوان پزشك مشاور و مسئول تضمين كيفيت در سازمان انتقال خون دزفول مشغول به فعاليت است. علاوه بر اين دكتر مهشاد همچنين در كلينيك نيز مشغول به ارائه خدمات به بيماران است. درباره موفقيت هاي دكتر مهشاد پزشك نخبه جامعه ايثارگري مي تواند به عضويت وي در هيئت علمي نهمين سمينار دانشجويي دانشجويان پزشكي كشور در سال 1383 و دبير علمي دهمين دوره اين سمينار در سال 1384 اشاره كرد. دكتر مهرشاد همچنين در خصوص بررسي شيوع فصلي سكته هاي مغزي در شمال غرب كشور نيز به ارائه مقاله نيز پرداخته است.
منبع: نشريه شاهد جوان، شماره 61.