خلخال؛ منطقه‌اي با 3 اقليم
شهرستان خلخال واقع در جنوب شرق استان اردبيل داراي سه اقليم مديترانه‌اي خشك و گرم، مديترانه‌اي گرم و مديترانه‌اي معتدل است. به علت كوهستاني بودن منطقه، ميزان بارندگي آن از سالي به سال ديگر متفاوت است. خلخال داراي زمستان‌هاي سرد و تابستان‌هاي معتدل و بسيار مفرح است.
ارتفاعات شرقي و كوهستاني تالش سرد و پربرف و كنار رود قزل اوزن گرم و مرطوب است. طول مدت سرماي اين شهرستان بيش از پنج ماه است و برف سنگين زمستاني سبب بسته شدن جاده اسالم به خلخال در گردنه الماس مي‌شود.
اين شهرستان يك منطقه كوهستاني است كه ارتفاع آن از شرق به غرب و از شمال به جنوب كاهش مي‌يابد.
رشته‌كوه‌هاي تالش در شرق آن از شمال به جنوب كشيده شده است و مانند سدي بين درياي خزر و استان‌هاي گيلان و اردبيل قرار گرفته است به طوريكه برخلاف دامنه‌هاي شرقي در دامنه‌هاي غربي آن در منطقه خلخال به جهت كاهش باران و خشكي هوا و پوشش گياهي انبوه و قابل توجهي ملاحظه نمي‌شود.
در اين شهرستان رود مهم قزل اوزن و شاخه‌هاي آن مانند شاهرود، هروچاي، آرپاچاي و شنگ‌آباد به طرف جنوب جريان دارد و پس از جمع شدن در سد منجيل، در پايان به درياي خزر مي‌ريزد.
از گفتار مورخان و زبان شناسان چنين پيداست كه خلخال از زمان‌هاي بسيار دور و سالها پيش از ميلاد مسيح(ع) وجود داشته و با اين نام هم شناسايي مي‌شده است.
آثار باستاني پيش از اسلام كه در خلخال كشف شده است، مانند كوزه سفالي مربوط به دوران قبل از تاريخ كه در سال 1343 كشف شد يا يك كارد از جنس مفرغ مربوط به هـزاره اوّل قبل از ميلاد كه در سال 1353كشف شد، نشانگر وجود اين شهر در آن زمان و قدمت و باستاني بودن آن است.
زمين‌شناسان و باستان‌شناسان، غار معروف و دامنه شرقي كوه ازناو (آذنو) در 5 كيلومتري خلخال كه به «كوكاوان» معروف است و تپّه‌هاي قديمي راه خوجين طولاش و بفراجرد را به دوره ساسانيان نسبت مي‌دهند.
در برخي كتب آمده در اين منطقه نظاميان و افسران ساساني با پيمودن مسير‌ها و صخره‌هاي تند آذنو مورد امتحان قرار گرفته و به درجه سپهبدي مي‌رسيدند و سپس آيين سوگند ويژه به‌جا مي‌آوردند.
راجع به اواخر قرن اول و اوايل قرن دوّم سّيد جمال ترابي طباطبايي در كتاب «سكّه‌هاي اسلامي ايران» به سه نوع سكه منقش به لا اله الا الله، وحده لا شريك له و محمد رسول‌الله اشاره داردكه متعلق به سال‌هاي 105و145 هجري قمري هستند و مي‌نويسد با توجّه به علائم و حروف اختصاري، محل ضرب اين سكّه‌ها «آذربيجان» است و آذربيجان محلّي است بين تالش و خلخال و احتمالاً همان كوكاوان يا انگان امروزي باشد كه بقاياي آن هنوز در دامنه كوه آذنو (ازناو) و روستاي طولاش باقي مانده است و شايد اين شهر تا تاريخ ضرب سكّه‌ها و بعد از آن نيز باقي مانده است.
براي رسيدن به اين آبشار، پس از گذر از داخل روستا بايد مسير صعب‌العبور حدود 2 کيلومتر را طي كرد.
روستاي گردشگري کزج جزو 12 روستاي هدف گردشگري استان اردبيل و 10 روستاي داراي بافت با ارزش معماري سنتي در کشور است.
اين روستا در ارتفاع 1250 متري از سطح دريا و به فاصله 12 کيلومتري از مرکز بخش خورش رستم ( هشجين ) و 57 کيلومتري از مرکز شهرستان خلخال واقع است. شغل اهالي روستا دامداري و کشاورزي بوده است.
به علت نزديکي اين روستا به ماسوله و شباهت زياد بافت اين روستا با ماسوله و بر اساس نظريه کارشناسي متخصصين، اهالي روستاي گردشگري ماسوله از سکنه اين روستا هستند که در گذشته‌هاي دور به علت کوچرو بودن مردم اين روستا و استفاده از منطقه ماسوله به عنوان ييلاق، بخشي از جمعيت روستاي کزج در آن منطقه ساکن شده و روستاي ماسوله را به روش روستاي کزج به وجود آورده‌اند.
طرح احياي اين روستا با همکاري سازمان ميراث فرهنگي با هدف آماده سازي براي پذيرش گردشگران آغاز شده و در اجراي آن با حفظ وضع موجود، تمام سطوح و جداره معابر روستا بدون تغيير و بازگشايي، سنگفرش مي‌شود.
جرزها و ديوارهاي ضخيم اين حمام به وسيله سنگ و آجر با ملات آهک ساخته شده است. پوشش سقف به صورت طاق و گنبد است که براي تبديل زمينه مربع به دايره جهت اجراي گنبد از کاربندي استفاده شده است
از قوس‌هاي مورد استفاده در طاقهاي اين بنا مي‌توان به پنج او هفت، کليل، گهواره‌اي و کشکولي اشاره کرد.
اين حمام در قسمت سربينه داراي نقاشي‌هاي زبيايي است که با چند لايه گچ و سيمان سفيد پوشانده شده است. در حال حاضر پنج لايه تزييني در اين قسمت به چشم مي‌خورد که فقط لايه نخست (اصلي) و لايه چهارم داراي ارزش هنري و تاريخي است. از ديگر تزئينات مي‌توان به کاربنديهاي اجرا شده در سربينه و گرمخانه حمام اشاره کرد.
محصولات کشاورزي اين روستا را گيلاس، آلبالو، انجير، زردآلو، گردو، انگور شامل مي‌شود.
همچنين طبيعت زيباي باغها، آبشار برندق که در نزديکي روستا واقع شده، رودخانه زال که از وسط آن مي‌گذرد و بناي تاريخي چهار گوش جلوه‌اي زيبا به روستاي برندق بخشيده است.
در کنار قلعه قبرستان قديمي نيز وجود دارد که مربوط به دوره اسلامي است. مصالحي که براي ساخت اين قلعه به کار رفته، خشت و سنگ است و به دليل نماي خشتي آن که کمتر در قلعه‌هاي آذربايجان به چشم مي‌خورد به اين اسم معروف شده است. روشن شدن قدمت دقيق و هويت سازندگان قلعه نيازمند بررسي‌هاي کارشناسانه بيشتر در محل است.
اين غار در 20 کيلومتري شهر خلخال قرار دارد و دسترسي به آن به وسيله جاده آسفالته که از کيلومتر 16 جاده خلخال ـ هشجين به طرف روستاي گرمخانه منشعب مي‌شود، امكان‌پذير است.
غار يئدي دام از هفت تالار کوچک (دام) که به ترتيب پشت سر هم قرار دارند، تشکيل شده است. اين غار داراي دو دهانه ورودي است که دهانه اصلي رو به شرق قرار دارد. چهار تالار (دام) از اين دهانه به سهولت قابل دسترسي است. ارتفاع اين تالارها به طور متوسط بيشتر از 3 متراست. ارتباط به بقيه خانه‌ها ار طريق راهرويي به طول 4 متر و به عرض و ارتفاع 70 و 50 سانتيمتر که طرفين آن سنگ‌چيني شده، امكان‌پذير است.
فاصله غار جلال‌آباد از مرکز شهرستان خلخال، 77کيلومتر است و پس از عبور از دهستان شال، در محل سه راهي گيلوان ماجولان از طريق جاده ماجولان که به ماسوله منتهي مي‌شود، با پيمودن حدود 25کيلومتر راه شوسه به روستاي جلال‌آباد مي‌رسيم و در اين روستا پس از طي نيم ساعت پياده روي غار در دامنه کوه قابل دسترسي خواهد بود.
اين منطقه سرسبز و زيبا وعده گاه طبيعت‌گردان و علاقه‌منداني است که هرسال در فصول گرم سال مسير قديمي و زيباي خلخال تا اسالم را با پاي پياده طي مي‌كنند و زيبايي‌هاي آن استفاده کرده و لذت مي‌برند.
آب چشمه ميرعديل بسيار گوارا و مطبوع بوده و بخاطر ظرفيت بالايي که دارد سرچشمه رودخانه‌اي با همين نام است که در پايين دست چشمه با ايجاد سد‌هاي مختلف و همچنين استخرهايي توسط اهالي، پرورش ماهي قزل آلا در آن رونق دارد.
جاجيم بافي يکي از صنايع بومي و سنتي در منطقه شهري و روستايي خلخال مي‌باشد که سابقه ديرينه دارد و نوعي صنعت دستي از بافت‌هاي داري به شمار مي‌آيد.
نحوه بافت جاجيم به اين صورت است که بعد از تهيه مواد اوليه لازم و انجام رنگرزي و تاب آن، مراحل چله‌کشي انجام مي‌شود. ترکيب و طراحي جاجيم به صورت نقوش و تخته‌ها و گل‌ها و اندازه‌ها در حالت چله‌کشي انجام مي‌گيرد. جاجيم بافي حتماً دو نفر و يا سه نفر استاد کار و بافنده ماهر نياز دارد. مواد اوليه جاجيم هرچقدر مرغوب و محكم باشد بافت جاجيم براي بافنده آسانتر مي‌شود. جاجيم با مواد اوليه همچون پشم، ابريشم، كانوا و نخ كتان پنبه‌اي بافته مي‌شود.
اين شهرستان سوغات ويژه‌اي دارد كه شامل نان‌هاي روغني (نزيک ـ تل تل ـ چاي چورگي)، عسل طبيعي که به لحاظ بکر بودن و کوهستاني بودن منطقه مطمئناً يکي از غني‌ترين و طبيعي‌ترين عسل‌هاي کشور است، فرآورده خاص عسل که ويژه شهر خلخال است و عبارتند از شيرعسل، هويج عسل و پرتقال عسل، شيريني‌هاي محلي که البته پيدا کردنش سخت است و فقط در خانه‌ها پخته مي‌شود، صنايع دستي همچون گليم، جوراب‌هاي پشمي دستباف، شال، قاليچه و مهمتر از همه جاجيم که شهرت جهاني دارد و نيز انواع ميوه‌ها (سيب، گلابي، زردآلو، هلو، انواع آلو، گيلاس، آلبالو، گردو، انگور، توت، خيار، کمبزه (خيرچا)، شاتوت و ريواس (اوشقون) مي‌شود.
منبع:http://www.ettelaat.com
ارسال توسط کاربر محترم سایت :hasantaleb
ارتفاعات شرقي و كوهستاني تالش سرد و پربرف و كنار رود قزل اوزن گرم و مرطوب است. طول مدت سرماي اين شهرستان بيش از پنج ماه است و برف سنگين زمستاني سبب بسته شدن جاده اسالم به خلخال در گردنه الماس مي‌شود.
اين شهرستان يك منطقه كوهستاني است كه ارتفاع آن از شرق به غرب و از شمال به جنوب كاهش مي‌يابد.
رشته‌كوه‌هاي تالش در شرق آن از شمال به جنوب كشيده شده است و مانند سدي بين درياي خزر و استان‌هاي گيلان و اردبيل قرار گرفته است به طوريكه برخلاف دامنه‌هاي شرقي در دامنه‌هاي غربي آن در منطقه خلخال به جهت كاهش باران و خشكي هوا و پوشش گياهي انبوه و قابل توجهي ملاحظه نمي‌شود.
در اين شهرستان رود مهم قزل اوزن و شاخه‌هاي آن مانند شاهرود، هروچاي، آرپاچاي و شنگ‌آباد به طرف جنوب جريان دارد و پس از جمع شدن در سد منجيل، در پايان به درياي خزر مي‌ريزد.
خلخال قبل از ميلاد
از گفتار مورخان و زبان شناسان چنين پيداست كه خلخال از زمان‌هاي بسيار دور و سالها پيش از ميلاد مسيح(ع) وجود داشته و با اين نام هم شناسايي مي‌شده است.
آثار باستاني پيش از اسلام كه در خلخال كشف شده است، مانند كوزه سفالي مربوط به دوران قبل از تاريخ كه در سال 1343 كشف شد يا يك كارد از جنس مفرغ مربوط به هـزاره اوّل قبل از ميلاد كه در سال 1353كشف شد، نشانگر وجود اين شهر در آن زمان و قدمت و باستاني بودن آن است.
زمين‌شناسان و باستان‌شناسان، غار معروف و دامنه شرقي كوه ازناو (آذنو) در 5 كيلومتري خلخال كه به «كوكاوان» معروف است و تپّه‌هاي قديمي راه خوجين طولاش و بفراجرد را به دوره ساسانيان نسبت مي‌دهند.
در برخي كتب آمده در اين منطقه نظاميان و افسران ساساني با پيمودن مسير‌ها و صخره‌هاي تند آذنو مورد امتحان قرار گرفته و به درجه سپهبدي مي‌رسيدند و سپس آيين سوگند ويژه به‌جا مي‌آوردند.
راجع به اواخر قرن اول و اوايل قرن دوّم سّيد جمال ترابي طباطبايي در كتاب «سكّه‌هاي اسلامي ايران» به سه نوع سكه منقش به لا اله الا الله، وحده لا شريك له و محمد رسول‌الله اشاره داردكه متعلق به سال‌هاي 105و145 هجري قمري هستند و مي‌نويسد با توجّه به علائم و حروف اختصاري، محل ضرب اين سكّه‌ها «آذربيجان» است و آذربيجان محلّي است بين تالش و خلخال و احتمالاً همان كوكاوان يا انگان امروزي باشد كه بقاياي آن هنوز در دامنه كوه آذنو (ازناو) و روستاي طولاش باقي مانده است و شايد اين شهر تا تاريخ ضرب سكّه‌ها و بعد از آن نيز باقي مانده است.
* جاذبه‌هاي گردشگري
* آبشار نره‌گر
براي رسيدن به اين آبشار، پس از گذر از داخل روستا بايد مسير صعب‌العبور حدود 2 کيلومتر را طي كرد.
* روستاي گردشگري کزج
روستاي گردشگري کزج جزو 12 روستاي هدف گردشگري استان اردبيل و 10 روستاي داراي بافت با ارزش معماري سنتي در کشور است.
اين روستا در ارتفاع 1250 متري از سطح دريا و به فاصله 12 کيلومتري از مرکز بخش خورش رستم ( هشجين ) و 57 کيلومتري از مرکز شهرستان خلخال واقع است. شغل اهالي روستا دامداري و کشاورزي بوده است.
به علت نزديکي اين روستا به ماسوله و شباهت زياد بافت اين روستا با ماسوله و بر اساس نظريه کارشناسي متخصصين، اهالي روستاي گردشگري ماسوله از سکنه اين روستا هستند که در گذشته‌هاي دور به علت کوچرو بودن مردم اين روستا و استفاده از منطقه ماسوله به عنوان ييلاق، بخشي از جمعيت روستاي کزج در آن منطقه ساکن شده و روستاي ماسوله را به روش روستاي کزج به وجود آورده‌اند.
طرح احياي اين روستا با همکاري سازمان ميراث فرهنگي با هدف آماده سازي براي پذيرش گردشگران آغاز شده و در اجراي آن با حفظ وضع موجود، تمام سطوح و جداره معابر روستا بدون تغيير و بازگشايي، سنگفرش مي‌شود.
* حمام تاريخي نصر
جرزها و ديوارهاي ضخيم اين حمام به وسيله سنگ و آجر با ملات آهک ساخته شده است. پوشش سقف به صورت طاق و گنبد است که براي تبديل زمينه مربع به دايره جهت اجراي گنبد از کاربندي استفاده شده است
از قوس‌هاي مورد استفاده در طاقهاي اين بنا مي‌توان به پنج او هفت، کليل، گهواره‌اي و کشکولي اشاره کرد.
اين حمام در قسمت سربينه داراي نقاشي‌هاي زبيايي است که با چند لايه گچ و سيمان سفيد پوشانده شده است. در حال حاضر پنج لايه تزييني در اين قسمت به چشم مي‌خورد که فقط لايه نخست (اصلي) و لايه چهارم داراي ارزش هنري و تاريخي است. از ديگر تزئينات مي‌توان به کاربنديهاي اجرا شده در سربينه و گرمخانه حمام اشاره کرد.
*روستاي گردشگري برندق
محصولات کشاورزي اين روستا را گيلاس، آلبالو، انجير، زردآلو، گردو، انگور شامل مي‌شود.
همچنين طبيعت زيباي باغها، آبشار برندق که در نزديکي روستا واقع شده، رودخانه زال که از وسط آن مي‌گذرد و بناي تاريخي چهار گوش جلوه‌اي زيبا به روستاي برندق بخشيده است.
* قلعه خشتي گيلوان
در کنار قلعه قبرستان قديمي نيز وجود دارد که مربوط به دوره اسلامي است. مصالحي که براي ساخت اين قلعه به کار رفته، خشت و سنگ است و به دليل نماي خشتي آن که کمتر در قلعه‌هاي آذربايجان به چشم مي‌خورد به اين اسم معروف شده است. روشن شدن قدمت دقيق و هويت سازندگان قلعه نيازمند بررسي‌هاي کارشناسانه بيشتر در محل است.
* آبگرم گرمخانه
* غار هفت خانه
اين غار در 20 کيلومتري شهر خلخال قرار دارد و دسترسي به آن به وسيله جاده آسفالته که از کيلومتر 16 جاده خلخال ـ هشجين به طرف روستاي گرمخانه منشعب مي‌شود، امكان‌پذير است.
غار يئدي دام از هفت تالار کوچک (دام) که به ترتيب پشت سر هم قرار دارند، تشکيل شده است. اين غار داراي دو دهانه ورودي است که دهانه اصلي رو به شرق قرار دارد. چهار تالار (دام) از اين دهانه به سهولت قابل دسترسي است. ارتفاع اين تالارها به طور متوسط بيشتر از 3 متراست. ارتباط به بقيه خانه‌ها ار طريق راهرويي به طول 4 متر و به عرض و ارتفاع 70 و 50 سانتيمتر که طرفين آن سنگ‌چيني شده، امكان‌پذير است.
* غار جلال‌آباد
فاصله غار جلال‌آباد از مرکز شهرستان خلخال، 77کيلومتر است و پس از عبور از دهستان شال، در محل سه راهي گيلوان ماجولان از طريق جاده ماجولان که به ماسوله منتهي مي‌شود، با پيمودن حدود 25کيلومتر راه شوسه به روستاي جلال‌آباد مي‌رسيم و در اين روستا پس از طي نيم ساعت پياده روي غار در دامنه کوه قابل دسترسي خواهد بود.
* تفرجگاه اندبيل
اين منطقه سرسبز و زيبا وعده گاه طبيعت‌گردان و علاقه‌منداني است که هرسال در فصول گرم سال مسير قديمي و زيباي خلخال تا اسالم را با پاي پياده طي مي‌كنند و زيبايي‌هاي آن استفاده کرده و لذت مي‌برند.
آب چشمه ميرعديل بسيار گوارا و مطبوع بوده و بخاطر ظرفيت بالايي که دارد سرچشمه رودخانه‌اي با همين نام است که در پايين دست چشمه با ايجاد سد‌هاي مختلف و همچنين استخرهايي توسط اهالي، پرورش ماهي قزل آلا در آن رونق دارد.
* صنايع دستي
جاجيم بافي يکي از صنايع بومي و سنتي در منطقه شهري و روستايي خلخال مي‌باشد که سابقه ديرينه دارد و نوعي صنعت دستي از بافت‌هاي داري به شمار مي‌آيد.
نحوه بافت جاجيم به اين صورت است که بعد از تهيه مواد اوليه لازم و انجام رنگرزي و تاب آن، مراحل چله‌کشي انجام مي‌شود. ترکيب و طراحي جاجيم به صورت نقوش و تخته‌ها و گل‌ها و اندازه‌ها در حالت چله‌کشي انجام مي‌گيرد. جاجيم بافي حتماً دو نفر و يا سه نفر استاد کار و بافنده ماهر نياز دارد. مواد اوليه جاجيم هرچقدر مرغوب و محكم باشد بافت جاجيم براي بافنده آسانتر مي‌شود. جاجيم با مواد اوليه همچون پشم، ابريشم، كانوا و نخ كتان پنبه‌اي بافته مي‌شود.
* سوغات خلخال
اين شهرستان سوغات ويژه‌اي دارد كه شامل نان‌هاي روغني (نزيک ـ تل تل ـ چاي چورگي)، عسل طبيعي که به لحاظ بکر بودن و کوهستاني بودن منطقه مطمئناً يکي از غني‌ترين و طبيعي‌ترين عسل‌هاي کشور است، فرآورده خاص عسل که ويژه شهر خلخال است و عبارتند از شيرعسل، هويج عسل و پرتقال عسل، شيريني‌هاي محلي که البته پيدا کردنش سخت است و فقط در خانه‌ها پخته مي‌شود، صنايع دستي همچون گليم، جوراب‌هاي پشمي دستباف، شال، قاليچه و مهمتر از همه جاجيم که شهرت جهاني دارد و نيز انواع ميوه‌ها (سيب، گلابي، زردآلو، هلو، انواع آلو، گيلاس، آلبالو، گردو، انگور، توت، خيار، کمبزه (خيرچا)، شاتوت و ريواس (اوشقون) مي‌شود.
* خورشت زغالا قيله
* كشاورزي و دامداري
* محلات و اماكن مذهبي
منبع:http://www.ettelaat.com
ارسال توسط کاربر محترم سایت :hasantaleb
/ج
