ورزش در جنس لطیف

از آنجا که روی ورزشکاران زن پژوهش های دقیق و گسترده ای صورت نگرفته است، یک اتفاق نظر و تفاهم کلی درباره سطح عملکرد آنها وجود ندارد. وجود اختلافات فیزیولوژیک و نیز ساختاری بین جنس زن و مرد هم مزید بر علت شده است. اگرچه براساس نظرسنجی ها، اکثر ورزشکاران زن معتقد به افت عملکرد بدنی در دوران قاعدگی هستند، اما از لحاظ فیزیکی زنان بوده اند که طی زمان قاعدگی قادر به شکستن رکوردهای جهانی بوده اند.
*فعالیت ورزشی شدید سبب کاستن سطح استروژن خون می شود، اما لزوماً بر سطح عملکرد بدنی اثری ندارند. در تمرینات با شدت برابر، اختلافی در میزان بروز آسیب های ناشی از ورزش در زن و مرد دیده نمی شود. قرص های ضد بارداری هرچند ممکن است سبب تغییرات چشمگیر فیزیولوژیک در بدن زن شوند، اما تأثیر عمده ای روی عملکرد فرد نخواهند گذاشت.
*حاملگی در دو تا سه ماه اول، اثر منفی روی عملکرد نمی گذارد. لابد می دانید در المپیک سال 1956 ملبورن، سه تن از برندگان مدال طلا حامله بودند. حتی بعد از طی حاملگی اگر وضعیت جسمی به شکل پیش از حاملگی زن باز گردد، مشکلی در رقابت های ورزشی نخواهد داشت. ورزش سبب بهبود تراکم استخوان زنان نمی شود، بلکه فقط سبب حفظ آن می شود. در صورت مصرف مقادیر کافی کلسیم، ورزش احتمالاً در شکل گیری استخوان های قوی تر کمک خواهد کرد.
*از طرفی هیچ محدودیت سنی برای شرکت در ورزش های استقامتی وجود ندارد. حتی زنان 80 ساله هم توانایی شرکت منظم در دوهای ماراتن را دارند، اگرچه مدت زمان طی شده بیشتر خواهد بود. دقیقاً معلوم نیست که آیا زنان سریع تر می دوند یا مردان، فقط می دانیم که در ازای هر دهه عمر، زنان توانایی سرعت بخشی در دویدن به میزان 14 متر در دقیقه را دارند. در حالی که این رقم برای مردان 7 متر در دقیقه است.
*البته با توجه به اختلالات فیزیکی به نظر نمی رسد که زنان توانایی غلبه بر مردان در مسافت های کوتاه را داشته باشند، اما عکس این موضوع در دوهای با مسافت طولانی صدق می کند که به نظر می رسد به علت چربی بالاتر موجود در بدن زنان است که به عنوان منبع انرژی عمل می کند. به علاوه تعریق در دماهای بالاتر بدن، سبب حفظ و نگهداری بیشتر آب بدن خواهد شد.

تفاوت فیزیولوژیک بین زنان و مردان ورزشکار
 

این اختلافات در زمینه سیستم اسکلتی و عوامل بیومکانیکی نمود دارند. ورزشکاران زن به طور معمول( ولی نه همیشه) کوچک تر و کوتاه تر بوده، لگنی پهن تر دارند، زانوها به داخل متمایل شده و ساق پاها انحنای کمتری دارند. این ویژگی ها از جمله مواردی هستند که احتمال ایجاد برخی از آسیب ها مانند دردهای کشککی- رانی را بالا می برند. ورزشکاران زن درصد بالاتری از چربی بدن داشته و حدود 30 درصد قدرت عضلانی کمتری نسبت به مردان دارند که به ویژه مربوط به اندام فوقانی است. اما در هر صورت این تفاوت ها به رشته ورزشی خاصی بستگی دارد تا این که جنسی خاص عامل آن باشد.

سودمندی ورزش در بانوان
 

تمرینات منظم ورزشی دارای فواید مشابهی در زنان و مردان است. کاهش فشار خون، پایین آوردن تعداد ضربان قلب و افزایش ظرفیت هوازی همراه با کاهش درصد چربی بدن، به پیشگیری از آترواسکلروز و بیماری های قلبی کمک می کنند. به علاوه ورزش های توام با اعمال وزن روی بدن، سبب تقویت استخوان ها و جلوگیری از پوکی استخوان می شوند.

موارد منع ورزش در بانوان
 

زمانی تصور می شد که ورزش شدید به سیستم تولید مثل زنان آسیب می رساند. در ضمن عقیده داشتند که زنان به ویژه در جریان عادت ماهیانه نباید ورزش کنند. امروزه خلاف هر دوی این موارد ثابت شده است.
از جمله اثرات ورزش روی قاعدگی زنان ورزشکار مستعد اختلالات قاعدگی می توان به تأخیر در شروع آن، فقدان اولیه و ثانویه، افزایش فاصله بین دو سیکل قاعدگی و فقدان تخمک گذاری اشاره کرد. به عنوان مثال فقدان قاعدگی در 3 تا 5 درصد کل جمعیت رخ می دهد، اما در 15 تا 60 درصد زنان ورزشکار مشاهده می شود که از جمله علل آن، وزن پایین بدن، از دست دادن سریع وزن، شروع سریع ورزش های سنگین، تغذیه ناکافی در مقایسه با احتیاج به انرژی و وجود استرس های فیزیکی و روانی است. در صورت فقدان قاعدگی به مدت طولانی، خطر کاهش تراکم استخوانی و ایجاد پوکی استخوان زودرس وجود دارد. به نظر می رسد سایر اختلالات قاعدگی خانم ها هم در کاهش تراکم استخوان در دراز مدت مؤثر باشند. فقدان هورمون استروژن، لااقل به صورت تئوریک، سبب بالا رفتن چربی های خون و ایجاد اترواسکلروز زودرس می شود. پس درمان مناسب اختلالات قاعدگی اهمیت بسزایی دارد. بهترین راه جلوگیری از بارداری که تعادل مناسبی از هورمون های استروژن و پروژسترون داشته و دارای عوارض کمتری است. از جمله فواید دیگر آنان می توان به رفع علایم دردناک پیش از قاعدگی، کاهش آنی فقر آهن، ضایعات خوش خیم پستان، بیماری های التهابی لگن، کیست های تخمدان و روماتیسم مفصلی اشاره کرد. به هر حال در صورت نیاز از طریق مشاوره با پزشک، نوع و نحوه مصرف دارو معلوم خواهد شد.

انجام تمرینات منظم بدنی در بارداری
 

انجام صحیح تمرینات منظم بدنی طی بارداری، سبب بهبود خواب، بالا رفتن حس اعتماد به نفس، کاهش شدت یا بروز درد کمر و وریدهای واریسی، جلوگیری از افزایش بیش از حد وزن و حفظ سطح آمادگی بدنی مادر می شود. اگرچه از لحاظ تئوریک، ورزش شدید در جریان حاملگی سبب ایجاد آسیب هایی به نوزاد یا مادر می شود، اما با توجه به این پژوهش ها، لزومی به کاهش شدت ورزش در زنان باردار حس نمی شود.
در جریان حاملگی، ورزش هایی با شدت کم تا متوسط انجام و ورزش منظم ( حداقل سه بار در هفته) به شکل های مقطعی ترجیح داده می شود. زنان باردار بعد از سه ماه اول حاملگی، از ورزش در حالت خوابیده به پشت خودداری کنند چرا که این حالت سبب کاهش برون ده قلبی در برخی از آنها می شود.
*درضمن دوره های طولانی مدت ایستادن هم توصیه نمی شود.
*در صورت احساس خستگی باید ورزش را قطع کرد. اصولاً فعالیت تا حدی توصیه می شود که به خستگی منجر نشود. ورزش های بدون وزنه مثل دوچرخه سواری و شنا با حداقل خطر آسیب به مادر و جنین همراه بوده و می توانند تا پایان دوره حاملگی ادامه یابند.
*انجام هرگونه ورزش که با خطر برخورد ضربه و آسیب به شکم همراه باشد، ممنوع است. به ویژه در سه ماهه آخر حاملگی، با توجه به وزن رحم حامله و نیز اضافه وزن، مادر باید مراقب از دست دادن تعادل بدن ناشی از تغییر در محور ثقل باشد و رژیم غذایی مناسب و ورزش در جریان حاملگی تأمین شود. به علاوه تأمین آب مورد نیاز بدن اهمیت دارد. ورزش های دوران حاملگی وابسته به وضعیت هر فرد تفاوت خواهد کرد. نوع این ورزش ها بسته به سطح آمادگی قبلی خانم باردار، وضعیت پزشکی وی، در دسترس بودن وسایل تمرینی و ترجیح خود وی است.
*در ضمن فراموش نکنید از شیرجه زدن در آب، رفتن به مکان هایی با ارتفاع زیاد و اکسیژن کم، شنا در آب بسیار گرم یا بسیار سرد و اسکی روی آب نیز باید خودداری شود.
منبع: کوچه ما، شماره 10.