توتون، قليان، چپق، پيپ

ماده توتون:
 

ماخوذ از تركي بوده و داراي برگهاي پهن و درشت و گلهاي سرخ يا سبز رنگ و ساقه اي يك متري است و از نظر تقسيم گياه شناسي از گروه بادمجانيان است كه در مناطق گرم و معتدل كره زمين مي رويد. ريشه عربي واژه توتون به «دخان» ريشه انگليسي آن به تاباكو، ريشه فرانسوي و آلماني آن تاباك معروف است. امروزه توتون تنها به عنوان يك ماده دود زا مطرح نيست بلكه به عنوان گياهي با خصوصيات ويژه در ميان گياهان، و به عنوان ماده غذايي مورد استفاده قرار مي گيرد. زيرا پروتئين و اسيد هاي آمينه موجود در توتون بسيار بالاتر از سويا بوده و با پروتئين كازئين شير برابري مي كند و از توتون مي توان براي تهيه پروتئين هاي مخصوص توليد انرژي بهره گرفت و چقدر خوب است كه از توتون براي تغذيه و كالري در جهان استفاده كرد و نه براي مرگ 10 ميليون سيگاري در سال.

ماده قليان (غليان)
 

قليان از فرهنگ عربي گرفته شده و به معني جوشش است. در هندوستان «حقه»‌ و در سوريه «نفس» و در تركيه و عراق به نام «نارگيله» مشهور است. قليان از ابتكارات ايرانيان است كه در زمان شاه عباس ساخته شده و بعد به كشورهاي ديگر رفته است. تنباكو هم نوعي توتون است كه نم كرده آن را در «سرقليان»‌ مي ريزند و مي كشند. علت انتخاب نام «نارگيله» براي قليان نيز اين است كه گاهي «كوزه قليان» را از گياه نارگيل يا يك نوع كدو مي ساختند. افرادي كه قليان مي كشند،‌ چون پك هاي طولاني و عميقي مي زنند به عوارض بيماري ريوي،‌ به ويژه برونشيت مزمن،‌ آمادگي بيشتري دارند.

ماده چپق:
 

چپق از واژه تركي چوپوق بوده است. چپق هم نوعي تدخين توتون است كه دسته اي چوبي و سفالين دارد. معمولاً چپق را كه نوعي توتون نرم است در سر چپق مي ريزند و دود مي كنند.

ماده پيپ:
 

پيپ درواقع همان چپق فرنگي است با دسته كوتاه و ظريف كه براي تدخين توتون كاربرد دارد. توتون پيپ داراي برش هاي عرضي بوده و آن را با اسانسهاي مخصوص خوشبو مي كنند.

ماده سيگار و سيگارت و سيگار برگ:
 

منظور از سيگار يا سيگارت، قرار دادن توتون در يك لوله استوانه اي كه از جنس كاغذ مي باشد. واژه سيگار كه امروزه متدوال است در حقيقت برگرفته از همان سيگاربرگ بوده و درست همان سيگاري است كه بوميان آمريكا در غلاف لفافه ذرت مي پيچيدند. مواد سمي و سرطانزاي توتون و دود سيگار از چهار هزار نوع ماده شيميايي فراتر است. از تركيبات مختلف شيميايي كه در دود سيگار موجود است،‌ 7 ماده اثرات سوء شديد و بيشتري در روي دستگاههاي مختلف بدن دارد.
1- نيكوتين:
نيكوتين سمي شديداً كشنده و ماده اي فرار است كه به كمك حرارت قابل تبخير بوده،‌ نيكوتين همان ماده اعتياد آورد دخانيات است. نيكوتين سبب انقباض عروق داخل بيني و فلج شدن حركات مژك هاي داخل مخاط سينوسهاي بيني شده و در تشديد سينوزيت و التهاب نواحي گوش و حلق و بيني سهم بسزايي دارد. افزون بر آن ترشحات بيكربناب پانكراس (لوزالمعده) را نيز كاهش داده و سبب سوء هضم و جذب مواد غذايي مي شود. ماليدن برگ توتون به پوست سر، در گذشته جهت درمان كچلي به كار مي رفت. پس از ترك سيگار، ‌حدود يك هفته طول مي كشد تا تمامي سم نيكوتين رسوب كرده و در بافتهاي مختلف و حساس بدن از جسم انسان تخليه و تصفيه شود. نيكوتين باعث منقبض شدن عروق كرونر و بروز سكته قلبي را تشديد مي كند. نيكوتين با تأثير بر روي سيستم لمبيك مغز باعث احساس لذت و خوشي و هوشياري و بيدار ماندن فرد مي شود. نيكوتين سبب افزايش قند خون افراد سيگاري مي شود و در نتيجه افرادي كه بيماري ديابت دارند عامل خطرناكي به حساب مي آيد و همچنين مي تواند در لرزش و تشنج دخيل باشد.
2- منواكسيد كربن:
در حدود 10% از خون سيگاريها را منواكسيد كربن تشكيل مي دهد. زيرا در ازاي هر نخ سيگار كه مصرف مي شود به ميزان 2% كربوكسي همو گلوبين درخون فرد سيگاري افزايش مي يابد كه اين عامل در تشديد سكته قلبي مؤثر است.
3- آرسنيك:
آرسنيك يك عنصر ثابت،‌ مواد زنده است و به مقدار كافي در ناخن ها،‌ مو، كبد، مغز و تيروئيد انسان يافت مي شود و هرگاه مقادير زيادي از آرسنيك در احشاء متمركز شود سبب مسموميت حاد يا مزمن مي شود. آرسنيك سيگار نيز به صورت گاز ارسئين از طريق ريه ها، كبد، كليه ها و طحال جذب بدن شده و پس از 2 هفته در پوست و مو و استخوان جايگزين مي شود و حتي از طريق جفت مادر وارد خون جنين شده و سبب توليد نوزادي كم وزن و كم حافظه و حتي سقط جنين مي شود. هم چنين در بروز سرطان لب نيز دخالت دارد.
4- اسيدسيانيدريك در سيگار:‌
اسيد سيانيدريك كه به نام هاي سيانورئيدروژن و جوهر بادام تلخ نيز شهرت دارد يكي از مواد مضر و سمي موجود در دود سيگار است. اين ماده كشنده از گروه سيانورها است. هنگام سيگار كشيدن مقادير زيادي از اين اسيد تبخير شده و وارد ريه ها و سپس خون مي شود و با آهن موجود در هموگلوبين خون انسان تركيب شده و از طريق فلج كردن مركز تنفسي دربصل النخاع، اعمال تنفسي ريه ها را مختل كرده و گاهي مرگ در اثر خفگي ناشي از فقدان اكسيژن با اسيد سيانيدريك سيگار مشاهده مي شود.
5- مواد راديو اكتيو در سيگار:
در توتون سيگار تششعات راديو اكتيوي سرب و پولونيوم وجود دارد كه سرطانزا هستند. پولونيوم و سرب پس از سالها كشيدن در ريه ها متمركز شده و وارد خون مي شوند و از آنجا به ساير اعضاي حساس بدن مي رسند. تششعات راديو اكتيو بر ريه ها، چشم ها، خون و پوست عوارض جبران ناپذيري مي گذارد.
6- آمونياك در سيگار:
آمونياك خالص،‌ گازي است فرار كه خاصيت قليايي شديد داشته و نسوج مخاطي را به شدت تحريك مي كند. اين گاز يكي از عوامل مهم در ايجاد تحريكات نسوجي (به ويژه ريه ها) در جريان سيگار كشيدن است. وقتي آمونياك همراه با دود سيگار جذب خون مي شود بر خاصيت قليايي بودن خون مي افزايد و اختلالاتي از نظر اسيدي يا قليايي بودن خون ايجاد مي كند و در نتيجه به عنوان سم و ماده زايد براي متابوليسم حياتي بدن ايفاي نقش نموده و مقداري از قدرت حياتي بدن را تلف مي كند.
7- كربورهاي هيدروژن در دود سيگار:
ساختمان مولكولي آنها تنها از هيدروژن و كربن تشكيل يافته است. معمولاً خاصيت سرطانزايي دود سيگار ناشي از همين كربورهاي هيدروژن است. در واقع وقتي كربورهاي هيدروژن پس از جذب وارد خون و سراسر بدن شدند استعداد ابتلاء‌ به سرطان را در تمام نسوج بدن و به ويژه مجاري تنفسي كه مستقيماً در برخورد با دود سيگار هستند ايجاد مي كند.
منبع: پيام پزشک شماره 48