ديابت و حاملگي
نويسنده: حسين نجاتي
در طي دوران بارداري کنترل قند اهميت خاصي دارد. اگر در قبل و طي بارداري کنترل قند خون صورت گرفته باشد عوارض ناشي از آن بر روي مادر و نوزاد کاهش مي يابد. کنترل خوب بيوشيميايي قبل از بارداري مهم است چون بنظر مي رسد قندخون بالا، يک عامل مهم در ايجاد نقائص مادرزادي مي باشد و خطر اين نقائص در طي 8 هفته اول حاملگي بيشتر است.
برخي از خانم هاي باردار ممکن است مبتلا به نوعي ديابت شوند که از انواع ديابت 1 و 2 متفاوت است. اين ديابت، ديابت بارداري است و اغلب ظرف مدت کوتاهي پس از پايان دوران بارداري از بين مي رود، اما کنترل آن طي دوران بارداري اهميت بسياري دارد در صورت عدم کنترل قند خون عوارض متعددي مادر و جنين را تهديد مي کند.
درمان ديابت بارداري با تزريق انسولين صورت مي گيرد و مصرف داروهاي خوراکي کاهنده قند خون طي دوران بارداري ممنوع است. علت دقيق بروز ديابت بارداري همچون انواع ديگر ديابت ناشناخته است، اما دانشمندان عقيده دارند هورمونها، زمينه ژنتيکي و چاقي نقش ويژه اي در ايجاد اين بيماري دارند. طي دوران بارداري، جفت که وظيفه تغذيه جنين را به عهده دارد مقادير زيادي از انواع هورمون ها توليد مي کند. اگر چه وجود اين هورمون ها براي رشد جنين ضروري است. اما موجب اختلال در عملکرد انسولين و مقاومت به آن در بدن مادر مي شوند.
تمام خانم هاي باردار دچار درجاتي از مقاومت به انسولين مي شوند. ولي تعداد کمي از آنها به ديابت بارداري مبتلا خواهند شد. ديابت بارداري معمولاً در هفته هاي 28-24 حاملگي ظاهر مي شود و به همين دليل خانم هاي باردار در اين هفته ها با آزمايش GCT غربالگري مي شوند تا در صورت ابتلا به ديابت بارداري به سرعت شناسايي و درمان شوند.
به علت وجود مقاومت به انسولين، ديابت بارداري بيشتر شبيه ديابت نوع 2 مي باشد. البته همانگونه که اشاره شد درمان اين بيماري همانند درمان ديابت نوع 1 با انسولين است، ديابت بارداري در خانم هايي که قبل از حاملگي چاق هستند، بيشتر ديده مي شود. و بنابراين کم کردن وزن قبل از بارداري به پيشگيري از ابتلا به اين بيماري کمک مي کند.
روش هاي آزمايشگاهي تشخيص انواع ديابت:
آزمايش هاي رايج براي تشخيص ديابت عبارتند از:
1. اندازه گيري قند خون ناشتا FBS. (1)
2. آزمايش تحمل گلوکز OGTT. (2)
3. اندازه گيري قند خون غير ناشتا BS. (3)
4. آزمايش تحمل گلوکز زنان باردار GCT. (4)
اختلال قند خون ناشتا IFG (5)
اگر نتيجه آزمايش بين 110-125mg/dl باشد، فرد آزمايش دهنده نه سالم است و نه بيمار که به اين وضعيت اختلال قند ناشتا IFG مي گويند.
افراد مبتلا به IFG در معرض خطر ابتلا به ديابت هستند و بايد وزن خود را کاهش دهند. استفاده از رژيم غذايي سالم و انجام فعاليت هاي ورزشي منظم و دائمي ضمن کمک به کاهش وزن سبب کاهش قند خون خواهد شد.
به منظور تشخيص ديابت در خانم هاي باردار از آزمايش GCT استفاده مي شود. ابتدا 50gr گلوکز را به صورت محلول در آب به فرد آزمايش دهنده مي دهند تا ميل کند و يک ساعت پس از آن مقدار قند خون اندازه گيري مي شود.
يادآوري مي شود که براي انجام آزمايش GCT لازم نيست خانم باردار ناشتا باشد.
1- fasting Blood sugar.
2- Oral glucose Toloranse tost.
3- Blood sugar.
4- Glucose Challenge Test.
5- Imparired Fasting Glucose.
منبع: دستورالعمل برنامه پيشگيري و کنترل ديابت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي.
منبع: نشريه پيام پزشک، شماره 46.
برخي از خانم هاي باردار ممکن است مبتلا به نوعي ديابت شوند که از انواع ديابت 1 و 2 متفاوت است. اين ديابت، ديابت بارداري است و اغلب ظرف مدت کوتاهي پس از پايان دوران بارداري از بين مي رود، اما کنترل آن طي دوران بارداري اهميت بسياري دارد در صورت عدم کنترل قند خون عوارض متعددي مادر و جنين را تهديد مي کند.
درمان ديابت بارداري با تزريق انسولين صورت مي گيرد و مصرف داروهاي خوراکي کاهنده قند خون طي دوران بارداري ممنوع است. علت دقيق بروز ديابت بارداري همچون انواع ديگر ديابت ناشناخته است، اما دانشمندان عقيده دارند هورمونها، زمينه ژنتيکي و چاقي نقش ويژه اي در ايجاد اين بيماري دارند. طي دوران بارداري، جفت که وظيفه تغذيه جنين را به عهده دارد مقادير زيادي از انواع هورمون ها توليد مي کند. اگر چه وجود اين هورمون ها براي رشد جنين ضروري است. اما موجب اختلال در عملکرد انسولين و مقاومت به آن در بدن مادر مي شوند.
تمام خانم هاي باردار دچار درجاتي از مقاومت به انسولين مي شوند. ولي تعداد کمي از آنها به ديابت بارداري مبتلا خواهند شد. ديابت بارداري معمولاً در هفته هاي 28-24 حاملگي ظاهر مي شود و به همين دليل خانم هاي باردار در اين هفته ها با آزمايش GCT غربالگري مي شوند تا در صورت ابتلا به ديابت بارداري به سرعت شناسايي و درمان شوند.
به علت وجود مقاومت به انسولين، ديابت بارداري بيشتر شبيه ديابت نوع 2 مي باشد. البته همانگونه که اشاره شد درمان اين بيماري همانند درمان ديابت نوع 1 با انسولين است، ديابت بارداري در خانم هايي که قبل از حاملگي چاق هستند، بيشتر ديده مي شود. و بنابراين کم کردن وزن قبل از بارداري به پيشگيري از ابتلا به اين بيماري کمک مي کند.
روش هاي آزمايشگاهي تشخيص انواع ديابت:
آزمايش هاي رايج براي تشخيص ديابت عبارتند از:
1. اندازه گيري قند خون ناشتا FBS. (1)
2. آزمايش تحمل گلوکز OGTT. (2)
3. اندازه گيري قند خون غير ناشتا BS. (3)
4. آزمايش تحمل گلوکز زنان باردار GCT. (4)
1. اندازه گيري قند خون ناشتا FBS
اختلال قند خون ناشتا IFG (5)
اگر نتيجه آزمايش بين 110-125mg/dl باشد، فرد آزمايش دهنده نه سالم است و نه بيمار که به اين وضعيت اختلال قند ناشتا IFG مي گويند.
افراد مبتلا به IFG در معرض خطر ابتلا به ديابت هستند و بايد وزن خود را کاهش دهند. استفاده از رژيم غذايي سالم و انجام فعاليت هاي ورزشي منظم و دائمي ضمن کمک به کاهش وزن سبب کاهش قند خون خواهد شد.
2. آزمايش تحمل گلوکز OGTT
3. اندازه گيري قند خون غير ناشتا
4. آزمايش تحمل گلوکز زنان باردار GCT
به منظور تشخيص ديابت در خانم هاي باردار از آزمايش GCT استفاده مي شود. ابتدا 50gr گلوکز را به صورت محلول در آب به فرد آزمايش دهنده مي دهند تا ميل کند و يک ساعت پس از آن مقدار قند خون اندازه گيري مي شود.
يادآوري مي شود که براي انجام آزمايش GCT لازم نيست خانم باردار ناشتا باشد.
1- fasting Blood sugar.
2- Oral glucose Toloranse tost.
3- Blood sugar.
4- Glucose Challenge Test.
5- Imparired Fasting Glucose.
منبع: دستورالعمل برنامه پيشگيري و کنترل ديابت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي.
منبع: نشريه پيام پزشک، شماره 46.
