غنا و موسيقي از ديدگاه فقهاي اسلام(3)

فتاواي چند تن از فقها درباره ي گوش دادن به موسيقي
 

سؤال: حکم استماع موسيقي هاي صدا و سيما، يا اداره ارشاد، ساخت و تعليم و خريد و فروش ابزارآلات موسيقي چيست؟

پاسخ آيات عظام:
 

خامنه اي: هرگونه نوازندگي مطرب لهوي که متناسب با مجالس عيش و نوش باشد حرام است.
فاضل لنکراني: موسيقي اگر مطرب و مهيج و مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است و در غير اين صورت مانعي ندارد و مرکز پخش تأثير در حکم ندارد.
بهجت: اگر موسيقي مطرب باشد، استماع و خريد و فروش آن حرام است.
صافي گلپايگاني: آنچه را عرف مردم موسيقي مي دانند، استماع آن و ساخت و تعليم و تعلم و فروش آلات آن حرام است.
مکارم شيرازي: کليه صداها و آهنگ ها که متناسب لهو و فساد است حرام و غير آن حلال است و تشخيص آن با مراجعه به اهل عرف عام خواهد بود.
تبريزي: گوش دادن به موسيقي لهوي که مناسب مجالس خوش گذراني مي باشد جايز نيست و هم چنين ساخت و تعليم و خريد و فروش ابزار و آلات موسيقي لهوي جايز نيست.
سيستاني: اگر موسيقي مناسب مجالس لهو و عياشي نباشد حرام نيست.(1)
شبيري زنجاني: گوش دادن به موسيقي مطرب حرام است.(2)
علوي گرگاني: هر نوع موسيقي که مناسب با مجالس لهو باشد، شنيدنش حرام است. (3)

سرودهاي صدا و سيما
 

سؤال: بعضي از سرودهايي که از صدا و سيماي جمهوري اسلامي پخش مي شود، آهنگ هاي تندي دارد که حتي انسان را از حالت طبيعي خارج مي نمايد؛ شنيدن اين نوع موسيقي چه حکمي دارد؟ موسيقي هايي مانند آهنگ شهيد مطهري و امثال آن، که غم انگيز است، حکمش چيست؟ هم چنين نواختن اين گونه موسيقي ها چه حکمي دارد؟

پاسخ آيات عظام:
 

اراکي (قدس سره) گوش دادن و يا نواختن هر نوع موسيقي که مطرب باشد، جايز نيست. ملاک در حرمت، شاد يا غمناک بودن موسيقي نيست، بلکه ملاک مطرب بودن يا نبودن آن است.(4)
فاضل لنکراني: گوش دادن و يا نواختن هر نوع موسيقي که مطرب باشد، جايز نيست. ملاک در حرمت، شاد يا غمناک بودن موسيقي نيست، بلکه ملاک، مطرب بودن يا نبودن آن است.(5)
گلپايگاني (قدس سره) شنيدن موسيقي و يا نواختن آن، مطلقاً حرام است.(6)
شبيري زنجاني: اجتناب از موسيقي مطرب به هر شکل لازم است.(7)

استماع موسيقي از صدا و سيما
 

سؤال: شنيدن موسيقي هايي که از راديو و تلويزيون جمهوري اسلامي پخش مي شود، چه حکمي دارد؟ و وظايف ما نسبت به راديو و تلويزيون از نظر شنيدن و يا ديدن مواردي که انسان حکم آنها را نمي داند چيست؟ (با فرض اين که يقين داريم گاهي موسيقي مطرب نيز از آنها پخش مي شود).

پاسخ آيات عظام:
 

امام خميني(قدس سره): موسيقي مطرب حرام است و صداهاي مشکوک، مانعي ندارد و تشخيص با عرف است.(8)
موسوي گلپايگاني (قدس سره): شنيدن موسيقي، مطلقاً حرام است، خواه از صدا و سيما پخش شود يا نشود.(9)
خامنه اي: اگر به تشخيص بيننده و شنونده، از قسم خوانندگي و نوازندگي مطرب لهوي که مخصوص مجالس لهو و گناه است باشد، استماع آن براي جايز نيست و مجرد پخش از صدا و سيما حجت شرعي براي اباحه و حليت براي شنونده نيست.(10)
بهجت: ملزمي براي ترک احتياط نيست، تنزه اولي است.(11)
تبريزي: چون علم اجمالي داريد، بايد در مشکوک احتياط کنيد و گوش ندهيد.(12)
فاضل لنکراني: موسيقي مطرب حرام است (اگر چه از صدا و سيما پخش شود) و صداي مشکوک مانعي ندارد.(13)
مکارم شيرازي: در فرضي که علم اجمالي به وجود مصداق حرام داريد، احتياط کنيد.(14)

پخش نوارهاي موسيقي به وسيله برخي رانندگان.
 

سؤال: بعضي از رانندگان بي تعهد، از نوارهاي موسيقي و ترانه استفاده مي کنند و موجبات اذيت مسافران مؤمن را فراهم مي آورند، آيا عمل آنان چگونه است؟

پاسخ آيات عظام:
 

خامنه اي: مرتکب کار حرام مي شوند.
تبريزي: پخش نوار غنا و موسيقي لهوي و گوش دادن به آن حرام است.
مکارم شيرازي: مرتکب کار حرامي شده اند و از امر به معروف و نهي از منکر با زبان خوش و مؤدبانه نااميد نشويد.
فاضل لنکراني: حرام است.
صافي گلپايگاني: استفاده از نوارهاي مذکور بر راننده و غيره حرام است.
بهجت: بايد از نوارهاي مذکور اجتناب نمايند.
سيستاني: مرتکب گناه مي شوند.(15)
سؤال: گاه در بعضي اتوبوس هاي بين شهري، رانندگان نوارهاي مبتذل پخش مي کنند و مي گويند: ما اگر گوش نکنيم، نمي توانيم رانندگي کنيم و خوابمان مي گيرد و احتمال خطر مي دهيم، آيا اين توجيه مي تواند سبب حليت آن شود؟
پاسخ آيات عظام:
بهجت: خير. (16)
تبريزي: عذر شيطاني است و روز قيامت سزاي آن را خواهند ديد؛ مگر توبه کنند و مي توانند از نوار وعظ يا قرائت قرآن استفاده کنند.(17)
سيستاني: توجيه کافي نيست.(18)
مکارم شيرازي: اين توجيه صحيح نيست. مي توانند با نوارهاي مشروع، خود را مشغول کنند.(19)

وظيفه نهي از منکر
 

سؤال: در بعضي اتوبوس هاي مسافربري نوار ترانه مبتذل پخش مي کنند و امر به معروف و نهي از منکر اثر ندارد و ناخود آگاه صداي نوار به گوش مي رسد؛ شنيدن در اين موارد چگونه است؟ آيا گوش دادن و شنيدن در اين موارد فرقي مي کند؟
پاسخ آيات عظام:
بهجت: بلي، و اين مربوط به موارد اضطرار است که اختياراً گوش نکنيد.(20)
تبريزي: گوش دادن که استماع موسيقي باشد، حرام است و شنيدن حرام نيست ولکن بايد اظهار کند که، پخش اين نوارها حرام است تا مردم خيال نکنند که گوش دادن نيز مانعي ندارد والله العالم.(21)
خامنه اي: گوش دادن به موسيقي حرام، جايز نيست و نهي از منکر، واجب است.(22)
سيستاني: شنيدن حرام نيست، گوش دادن حرام است.(23)
مکارم شيرازي: هرگاه امر به معروف اثري ندارد و امکان پياده شدن نيست، همين که گوش نکنيد کافي است؛ هر چند به گوش شما برسد.(24)
فاضل لنکراني: در مواردي که کار حرامي انجام مي شود، بايد طبق شرايط، امر به معروف و نهي از منکر عمل کرد و حداقل اين است که، خود فرد مرتکب کار حرام نشود و توجه خود را به امور حلال معطوف کند.(25)
سؤال ديگر از آيه الله فاضل لنکراني: ما براي خريداري اجناس و لوازم زندگي ناچار به مسافرت مي باشيم و هميشه با راننده هايي برخورد مي کنيم که ساز و آواز گوش مي کنند، آيا نهي از منکر بر ما واجب است يا نه؟
جواب: اگر مفسده اي مترتب نشود، به قدر امکان نهي از منکر کنيد و حتي الامکان با وسايل ديگري که توأم با معصيت نباشد، مسافرت کنيد.(26)

نتيجه
 

از مجموع مطالب مذکور، به اين نتيجه مي رسيم که همه علماي شيعه (جز اندکي) به حرمت ذاتي غنا فتوا داده اند.

پي نوشت ها :
 

1. مسائل جديد از ديدگاه علما و مراجع تقليد، ج 1، ص 53 و 54.
2. استفتاء.
3. علوي گرگاني، اجويه المسائل، ج 1، ص 396، سؤال 10.
4. انسان، غنا، موسيقي، ص 117، س 4.
5. همان، ص 125، س 13.
6. همان، ص 112، س 18.
7. استفتاء.
8. انسان، غنا، موسيقي، ص 92، سؤال 6.
9. همان، ص 112، س 17.
10. همان، ص 99، س 6.
11. همان، ص 130- 131، س 4.
12. همان، ص 137، س4.
13. همان، ص 125، س 12.
14. همان، ص 145، س 4.
15. مسائل جديد از ديدگاه علما و مراجع تقليد، ج 2، ص 67 و 68.
16. انسان، غنا، موسيقي، ص 131، س 6.
17. همان، ص 137، س 6.
18. همان، ص 153، س 7.
19. همان، ص 145، س 7.
20. همان، ص 131، س 7.
21. همان، ص 137- 138، س 7.
22. همان، ص 101، س 12.
23. همان، ص 153، س 7.
24. همان، ص 145- 146، س 8.
25. همان، ص 127- 128، س 24.
26. جامع المسائل، ج 1، ص 241، سؤال 933.
 

منبع: موسيقي وغنا از ديدگاه اسلام.