سلامت، قرباني رژيم هاي غير علمي(5)

راهکارهاي علمي و عملي دکتر مظهري در کاهش وزن
 

اگر مي خواهيد به طور اصولي و اساسي به جنگ کيلوهاي اضافه خود اقدام نماييد موارد زير را دقيقاً مطالعه فرماييد:

مفهوم سوخت و ساز و دريافت و مصرف انرژي:
 

متابوليسم يا سوخت و ساز بدن به روند فعاليت هاي مختلف و فعل و انفعالات شيميايي و مکانيکي گسترده اي اتلاق مي گردد که به کمک آن بدن انسان مي تواند موادغذايي ميل شده يا گازهاي استنشاقي يا توليد شده را جابجا و همچنين تمام مواد مغذي مصرف شده را تجزيه و ترکيب کرده و به مصرف برساند. گر چه اطمينان دارم همه شما عزيزان کم و بيش به رخدادهاي دريافت و مصرف و تجزيه و ترکيب مواد مغذي موجود در گروه هاي غذايي واقف مي باشيد، ولي بي مناسبت نمي دانم که به طور شماتيک و به ساده ترين وجه ممکن مثالي را براي شما ترسيم نمايم.
دستگاه گوارش ما از لب، دهان، دندان، زبان، زبانچه، غدد بزاقي، مري، معده، دوازدهه، روده کوچک و بزرگ و ضمائم گوارشي کبد، کيسه صفرا و لوزالمعده تشکيل گرديده است. غذاهاي پخته يا خام در آغاز توسط دندان ها جويده شده و با بزاق آغشته مي گردد و از طريق مري به معده فر ستاده مي شود و در معده و روده ها مواد قندي مرکب به تک قندي ها (مثلاً نشاسته به گلوکز يا دوقندي ها به گلوکز و فروکتوز يا گلوگز و گالاکتوز و...) تجزيه مي شوند. چربي ها نيز گرچه در آب محلول نمي باشند، ولي به کمک صفرا امولسيون گرديده و با کمک آنزيم هاي ديگري به اسيدهاي چرب و گليسرول تجزيه مي گردند. پروتئين هاي مختلف هم اعم از گياهي و حيواني طي مراحل مختلف به اسيدهاي آمينه تجزيه و تبديل و تغيير فرم مي دهند. مواد تجزيه شده يا مستقيماً جذب گرديده و يا به کبد حمل مي شوند و از طريق کبد يا به مصرف نياز فوري بدن رسانيده مي شوند و يا آماده ذخيره مي شوند. قندهاي موجود در مواد غذايي فوراً به مصرف توليد انرژي رسانيده مي شوند يا به صورت گليکوژن يا نشاسته حيواني در عضلات و کبد ذخيره مي گردند، ولي متاسفانه ظرفيت ذخيره گليکوژن کبد و عضلات بدن ما بسيار کم است و قندهاي مازاد بر نياز بدن از طريق چرخه هاي ديگر بصورت چربي درآمده و بدون محدوديت، چربي هاي توليد شده بصورت بافت چربي ذخيره و انبار مي گردند، حتي پروتئين مصرفي تبديل شده به اسيدهاي آمينه نيز اگر بيش از نياز بدن باشد بصورت چربي درآمده و در بافت هاي چربي بدن جا خوش مي کند. در واقع انبار ذخيره اي بدن، همه مواد مغذي مصرفي مازاد بر نياز بدن را در خود جاي مي دهد.

نقش تيروئيد در فرآيندهاي سوخت و سازي بدن:
 

هورمون توليدي غده تيروئيد تنظيم کننده ميزان سوخت و ساز بدن مي باشد و کوچک ترين افزايش ميزان توليدات آن يا پرکاري تيروئيد به افزايش اشتها و نياز به دريافت غذاي اضافي ولي عدم وزن گيري و حتي کاهش وزن توأم با تحريک پذيري، عصبانيت و بي قراري ناشي از سرعت بخشيدن به ميزان کاتابوليسم و سخت بدن منجر مي شود.
برعکس کاهش فعاليت اين غده و ابتلا به کم کاري تيروئيد به کاهش يافتن سوخت بدن و افزايش وزن توأم با بي حالي و خواب آلودگي، پف کردن چشم ها و صورت و يبوست خفيف مي انجامد، لذا هرگونه اختلال در عملکرد غده تيروئيد موجبات صدمه ديدن سلامتي جسم و در هم ريختگي مغز و اعصاب را فراهم مي آورد و بايد فوراً تحت نظر متخصصين غدد درون ريز تحت کنترل و درمان قرار داده شود.

انرژي و يا کالري هاي دريافتي چگونه به مصرف مي رسند؟
 

تقريباً 60درصد انرژي دريافتي بدن به مصرف فعاليت هاي غيرارادي حيات بخش مي رسد که فعاليت مداوم قلب، ريه، مغز و حفظ حرارت بدن در مرز 37 درجه و خيلي از اعمال ديگر را به انجام مي رساند. اين ميزان انرژي را انرژي بازال يا پايه نام نهاده اند که با وجود عدم فعاليت هاي بدني و مغزي ارادي بايد امين گردد. ميزان انرژي پايه هر فردي بصورت سرانگشتي از ضرب کردن 22در وزن بدن در خانم ها و 24/4در آقايان تعيين مي گردد. مثلاً اگر بانويي63کيلوگرم وزن داشته باشد، ميزان انرژي پايه او تقريباً 1386کيلوکالري مي باشد. اين مقدار انرژي فقط به مصرف فعاليت هاي غير ارادي او در حالت سکون و بدون حرکت و حتي تفکر رسيده و کوچک ترين تغيير وضعيت و حرکت نيازمند انرژي بيشتري مي باشد. به همين ترتيب در مورد آقايي با وزن 63کيلوگرم، ميزان انرژي پايه 1512خواهد بود. ضمناً هر چه وزن افراد سنگين تر باشد، به همان نسبت به ميزان انرژي پايه آنها نيز افزوده مي شود. مثلاً اگر بجاي 63کيلوگرم 90کيلوگرم وزن داشته باشند، به ترتيب خانم ها 1980کيلوکالري و آقايان 2160کيلوکالري در حالت سکون و عدم تحرک نياز دارند که وزن خودشان را ثابت نگه دارند، البته اگر فعاليت ديگري هم داشته باشند، با توجه به ميزان فعاليت، انرژي پايه آنها درصدي افزوده تر مي گردد.

نقش آب در سلامتي و حفظ شادابي بافت هاي مختلف بدن:
 

تمام فعل و انفعالات جذب و انتقال مواد مغذي و دفع ترکيبات مضر يا مازاد بر نياز بدن و تنظيم حرارت نيازمند آب مي باشند و هر فردي بايد براي حفظ سلامتي خود به مقدار کافي آب بنوشد يا از طريق مصرف مواد غذايي حاوي مايعات، نياز روزمره خود را پوشش بدهد که حداقل ميزان آن در شرايط متعارف دو ليتر آب و مايعات تعيين گرديده است. براي تامين آب مورد نياز بدن منتظر احساس تشنگي نباشيد. در هر موقعيت مناسب (صبح ناشتا، قبل از خوابيدن، در بين وعده ها و ميان وعده ها)چه احساس تشنگي داشته باشيد يا نداشته باشيد، بايد آب بنوشيد(نه شربت، نوشابه و آبميوه). افرادي که ميلي به آب ندارند و بطور مرتب مايعات دريافت نمي کنند، بدن آنها وقتي در معرض خطر کاهش شديد آب قرار مي گيرد، احساس تشنگي را پديدار مي سازد.

تامين انرژي يا کالري مورد نياز بدن:
 

زماني که درشت مغذي هاي حاوي انرژي(قندها، چربي ها و پروتئين ها) تجزيه مي شوند و به سنگ بناي اوليه ساختار خود درآورده مي شوند (تک قندي ها، اسيدهاي چرب، گليسرول و اسيدهاي آمينه)، هر يک به منظور خاصي به مصرف رسانده مي شوند يا در صورت عدم نياز ساختاري و يا تامين انرژي، بافت چربي به ذخيره آنها مي پردازد. در پروسه سوخت ناشي از مصرف اين ترکيبات، انرژي حرارتي آزاد مي گردد که با واحد کالري سنجيده مي شود و گرچه اضافه ذخيره چربي ها دشمن زيبايي و سلامتي افراد تلقي مي شود، ولي بدن انسان نياز معيني به دريافت و ذخيره چربي دارد. مثلا ديواره سلول هاي بدن از فسفوليپيدها ساخته شده اند. فسفوليپيدها بدون دسترسي به چربي دچار اختلال حفاظتي و انجام صحيح وظيفه مي گردند. بدن بانوان به مقدار معيني از ذخاير چربي جهت حفظ امکان باروري و تنظيم علمکرد صحيح تشکيلات سيستم باروري محتاج مي باشد. علت توصيه متخصصين تغذيه به رعايت مصرف روغن ها و چربي ها در حد معين شده (25 تا 30 درصد کل انرژي مورد نياز روزانه بايد از محل چربي ها تامين گردد)از بابت تفاوت ذخيره آن با پروتئين و قند مي باشد. مثلاً از صد کالري انرژي حاصل از چربي که مازاد نياز مي باشد، 97درصد آن ذخيره مي شود. در صورتي که براي همين مقدار انرژي حاصل از قندهاي مرکب، فقط 77 کالري در صد کالري ذخيره مي شود.
منبع: دنياي تغذيه شماره 110