آسپرين هم فن حريف

سالروز کشف آسپرين
 

10 آگوست (19مرداد) 1897
شايد برايتان جالب باشد که بدانيد اثر مواد مشابه آسپرين از زمان يونان باستان مورد توجه بوده است. آنها از برگ و پوست درخت بيد براي پايين آوردن تب استفاده مي کردند. برگ و پوست درخت بيد ماده اي دارند به نام ساليسين که شباهت زيادي به استيل ساليسيليک اسيد دارد.
استيل ساليسيليک هم همان نام شيميايي آسپرين است. در سال400 قبل از ميلاد مسيح، بقراط ـ پزشک نامدار يوناني ـ براي درمان سردرد يک نوع چاي که از برگ هاي زرد بيد تشکيل شده بود، تجويز مي کرد. اما تا سال1800دانشمندان نتوانستند بفهمند دليل تأثيرات مسکن برگ بيد وجود ماده اي به نام ساليسيليک اسيد است.
البته تأثيرات جانبي استفاده از ساليسيليک اسيد در آن زمان خيلي زياد بود و افردي که از آن استفاده مي کردند دل درد مي گرفتند يا دچار خارش دهان و حساسيت لثه ها مي شدند.
در سال 1832، يک شيميدان فرانسوي 37 ساله به نام چارلز هارت يک ماده شيميايي ديگر را با ساليسيليک اسيد مخلوط کرد و به نتايج مطلوب تري رسيد.
اما کار او يک ايراد بزرگ داشت. روش توليد دارو، خيلي سخت بود و زمان زيادي مي گرفت. اين قضيه سبب ناراحتي و نا اميدي گرهارت شد و او ادامه کار را رها کرد.

تولد آسپرين
 

سال 1897 بود. فليکس هافمن يک شيميدان آلماني بود که در مونيخ شيمي خوانده بود و از سال 1894 در آزمايشگاه هاي داروسازي باير مشغول به کار بود. هافمن در اين سال ها روي توليد داروهاي مسکن متمرکز شده بود. پدر هافمن از بيماري آرتريت رنج بسيار مي برد و هافمن هميشه دنبال راهي بود تا دردهاي پدرش را تسکين بدهد. 65 سال از روزي که گرهارت نظريه خود را براي توليد يک گونه جديد از ساليسيليک اسيد ارائه کرده بود گذشته بود. هافمن به فکر افتاد روي روش هاي توليد آسپرين متمرکز شود. و قبلاً روي روش هاي توليد مسکن هاي خيلي قوي و داروهاي مخدر مثل مورفين و هروئين تحقيقات زيادي کرده بود. او موفق شد آسپيرين را به صورت پايدار و جامد توليد کند که اثرات حساسيت زاي کمي نشان مي داد. باير اين دارو را با نام تجاري آسپيرين در فوريه 1900 ثبت کرد. نام آسپرين (aspirin) را باير از نام گياه اسپير (spir) که همان (asprin) ساليسيلين است برداشت. حرف آ از کلمه استيل گرفته شده بود و in هم پسوند رايجي در نام داروها بود. البته بعدها فردي به نام آرتور ايچنن گرون ادعا کرد که قبل از هافمن او بود که آسپرين را کشف کرده ولي چون او يهودي بوده و دوره نازي ها در آلمان بوده اسم او جايي ثبت نشده.

ويژگي هاي آسپرين
 

تفاوت بارزي که آسپرين با داروهاي هم خانواده اش مثل هروئين و مورفين داشت اين بود که اعتياد ايجاد نمي کرد به همين دليل يکي از موفق ترين داروهاي مسکن در 100 سال گذشته بوده است. امروزه در جهان سالانه حدود100ميليون قرص آسپرين مصرف مي شود که بالاترين مصرف دارو توسط انسان است. آسپرين يک داروي ضد درد، ضد التهاب و کاهش دهنده تب است. روش عمل اين دارو از طريق تأثير روي توليد پروستوگلاندين است که يک تحريک کننده عصبي است. آسپرين آنزيم cox-2 را که براي توليد پروستوگلاندين لازم است، بي اثر مي کند.
در دهه 1980از آسپرين براي جلوگيري از حملات قلبي استفاده شد. آسپرين با رقيق کردن خون جلوي لخته شدن را مي گيرد. اما اثرات منفي اين دارو هم قابل توجه است. مصرف آسپرين مي تواند موجب مشکلات گوارشي و تأثير روي کليه ها شود.
علت هم اين است که آنزيمcox-2 که آسپرين روي آن تاثير دارد براي فعاليت اين اعضا حياتي اند. مصرف آسپرين در کودکاني که مبتلا به آبله مرغان يا آنفلونزا هستند، تأثيرات بسيار بدي دارد
به طوري که مي تواند سبب ايجاد اختلال در کبد يا مغز شود. دليل اين اثر معلوم نيست ولي کودکان تا 17 سالگي حق استفاده از آسپرين بزرگسالان را ندارند. اثرات شناخته شده و مثبت ديگر آسپرين روي اختلالات حاملگي، ديابت و سرطان ها و نيز آلزايمر است.

ساختار شيميايي آسپرين چيست؟
 

آسپرين نام تجاري استيل ساليسيليک اسيد است که ماده اي ضد التهاب و ضد درد محسوب مي شود. اگر کريستال هاي آسپرين را زير نور پلاريزه قرار بدهيد، تصوير بسيار زيبايي خواهيد ديد.
شما مي توانيد در ساختار آسپرين به راحتي استيل ساليسيليک اسيد را پيدا کنيد. براي توليد آسپرين معمولاً از روش استريفيکاسيون که روشي معروف در واکنش هاي شيميايي است استفاده مي شود. آسپرين معمولاً در غلظت هاي بالا بوي سرکه مي دهد، دليل اين امر را بايد تجزيه و هيدروليز آسپرين به اسيد اسيتک که ماده اصلي و تشکيل دهنده سرکه است دانست.

چند نکته درباره آسپرين
 

1- در سال1996طي يک نظر خواهي دانشگاه MIT بيشتر افراد، آسپرين را به عنوان اختراعي که نمي توانند بدون آن زندگي کنند، انتخاب کردند.
2ـ آمريکايي ها بيشترين مصرف کنندگان آسپرين در دنيا هستند با رکورد500 ميليون آسپرين در طول يک روز.
3ـ امروزه 35 ميليون کيلوگرم آسپرين در دنيا توليد مي شود.
منبع: نشريه همشهري دانستنيها شماره 34