بيماري که فقط براي جسم نيست! خيلي از ما - بدون تعارف- روح و روان بيمار داريم و گرفتار عادت هاي غلط اخلاقي هستيم. يکي از اين عادت هاي زشت بيماري غيبت کردن است که اين روزها در جامعه خيلي فراگير شده. خود شما اگر حساب کنيد که در طول همين يکي دو روز گذشته غيبت چند نفره را کرده ايد و غيبت چند نفره را شنيده ايد. احتمالا گفته هاي ما را تاييد مي کنيد. اگر واقعا به دنبال راهکاري براي ترک اين عادت زشت هستيد. حتما نسخه هاي درماني بزرگان دين را در اين خصوص بخوانيد.
1- با محبوب خدا دشمني نکنيم
امام (ره) در کتاب «چهل حديث» درباره درمان غيبت نوشته اند: « بدان که علاج اين خطيئه عظيمه چون خطيئات ديگر به علم نافع و عمل توان کرد. اما علم پس چنين است که انسان تفکر کند در فايده اين عمل و آن را مقايسه کند با نتايج سود و ثمرات زشتي که دارد. سپس آن را در ميزان عقل گذاشته و از آن نتيجه گيرد. البته انسان با خود دشمني ندارد و تمام معاصي از روي جهالت و ناداني و غفلت از خود گناه و نتايج آن از او سر مي زند. تنها فايده خيالي آن، اين است که انسان به قدر چند دقيقه از روي شهوت نفساني سخن مي گويد.» به فرموده امام (ره) اين رذيله اخلاقي آثار سوء فراواني دارد. از جمله آثار غيبت اين است که انسان از چشم مردم مي افتد و اطمينان آنان از او سلب مي شود. نکته بعد اين است که بيان نقص و زشتي براي غيبت کننده هم خوشايند نيست بنابراين اگر کار را از حد بگذراند و آبروي مردم را ببرد، خداوند او را در همين عالم رسوا مي کند. انسان بايد از رسوايي اي که به دست حق تعالي صورت مي گيرد بترسد.»
2- به کرامت دروني خودمان توجه کنيم
آيت الله مير محمد يثربي درباره افکار درماني غيبت مي گويد: «الغيبت جهد العاجز / انسان ناتوان از غيبت مي کند.» انسان ناتواني که موقعيت خود را در خطر مي بيند و براي سر و سامان دادن به آن هر کاري مي کند. براي تحقير شخصيت ديگري و فرو نشاندن آتش حسد خم خود به غيبت روي مي آورد. اين نشان از حقارت دروني و نفساني اوست. در واقع غيبت کننده در مرداب دروني خود دست و پا مي زند و بيشتر در آن فرو مي رود. در حالي که اگر بداند وقتي غيبت مي کند خودش را پست و حقير کرده و عزت نفسش را زير سوال مي برد. براي ممانعت از اين کار غيبت را کنار مي گذارد. راهکار اين است که انسان به عواقب دنيوي و اخروي انجام اين رذيله اخلاقي فکر کند. در روايات در خصوص عقوبت دنيوي غيبت آمده: «اگر انسان از ديگري غيبت کند و با اين کار عيوبش را بر ملا کند، خداوند متعال نيز دنبال عيوب او خواهد بود و آنها را برملا مي کند؛ حتي زماني که در کنج خانه اش باشد.»
3- خودمان را جريمه کنيم
حجت الاسلام علي الماسي به نقل از مرحوم ملا مهدي نراقي در کتاب «جامع السعادت» راه درمان غيبت را اين طور بيان مي کند: « وقتي فردي پشت سر مسلماني صبحت مي کند مثل اين است که گوشت برادر ديني خود را خورده باشد. اگر انسان اين موضوع را در نظر بيگرد که موقع غيببت کردن در حال انجام چنين کاري است، مسلما به آن ادامه نخواهد داد. راه حل ديگري که بيشتر براي افراد عادي به کار برده مي شود اين است که غيبت کننده مجازاتي را براي خودش تعريف کند و با هر بار غيبت، آن را جاري کند؛ البته مجازاتي که در محدوده شرع قرار گيرد و فرضا مبلغي را به عنوان صدقه کنار بگذارد و به دفعات مقدار آن را بالا ببرد. در صورتي که عادت غيبت کردن را ترک کند، تنبيه سخت تري را در نظر بگيرد؛ مثلا روزه مستحبي بگيرد. راه ديگر حلاليت طلبي از فردي است که پشت سرش غيبت کرده ايم البته در صورتي که باعث بروز اختلاف نشويم به هر حال لازمه حلاليت طلبي اين است که فرد غرورش را بشکند.»
4- به خاطر غمخواري غيبت نکنيم
شهيد ثاني در کتاب رسائل خود مي نويسد: « يکي از راه هاي درمان غيبت اين است که غيبت کننده ريشه هاي غيبت را پيدا کرده و هنگام بروز آن عوامل، خلافش را انجام دهد.» هفت عاملي که به غيبت منجر مي شوند عبارتند از خشم و غضب، مجالس بيهوده، حسد، خودشيريني، تمسخر، برائت از عمل نادرست و از همه مهم تر غمخواري براي ديگران. زماني که انسان از شخص يا رفتاري دچار خشم مي شود شروع به بدگويي مي کند و مرتکب غيبت مي شود در چنين وضعيتي بهتر است انسان با فرو خوردن خشم خود، از ارتکاب به غيبت پرهيز کند. مجالس بيهوده اي که ذکر خدا در آن نباشد، جولانگاه شيطان خواهد بود.
بنابراين بهتر است انسان از حضور در چنين مجالسي دوري کرده و از صحبت درباره ديگران خودداري کند. وقتي فرد عمل زشت و ناصوابي انجام مي دهد، براي پوشاندن رفتار ناشايست خود به صحبت درباره رفتارهاي ناصحيح ديگران مي پردازد و در حقيقت غيبت ديگران را مي کند. براي جلوگيري از اين رذيله اخلاقي بهتر است فرد به جاي ميزان کردن اعمال ديگران، درباره رفتار و کردار خود تأمل کرده و براي بهتر شدن آن تلاش کند.»
5- اختيار زبانت را داشته باش!
راهکار آيت الله بهجت براي درمان اخلاق زشت غيبت کردن، به ويژه براي کساني که اين کار برايشان به صورت يک عادت درآمده اين است که قبل از هر چيز بر زبان و صحبت هايشان نظارت دقيق داشته باشند و از دوستاني که آنها را به غيبت تشويق مي کنند و همچنين از مجالسي که به نظر مي رسد براي غيبت آماده شده اند، پرهيز کنند. راه ديگر ايشان، توجه به اين نکته است که غيبت کردن يکي از نشانه هاي ناتواني، فقدان شخصيت و عقده خود کم بيني است. فرد با غيبت کردن، پرده از اين صفات خود برمي دارد و قبل از اينکه شخصيت اجتماعي ديگري را بشکند، شخصيت خودش را درهم مي شکند. و موجبات سلب اعتماد ديگران را فراهم مي آورد.
همچنين غيبت کننده بايد به اين نکته توجه کند که نيروهاي انسان محدود است؛ بنابراين اگر نيرويي را که براي ريختن آبروي اشخاص و شکستن موقعيت اجتماعي آنها صرف مي کند، در رقابت هاي صحيح و سازنده به کار بگيرد، در زمان کوتاهي از رقيبان خود پيشي مي گيرد بدون اينکه ضربه اي بر افراد وارد کند.
6- به نتيجه غيبت فکر کنيم
طبق نظر آيت الله مکارم شيرازي مهم ترين راه براي درمان غيبت، توجه به پيامدهاي سوء مادي، معنوي و فردي و اجتماعي آن است؛ « اگر انسان به اين نکته توجه کند که باعث غيبت او را از چشم مردم مي اندازد و به عنوان فردي خائن، حق نشناس و ناتوان در جامعه معرفي مي شود اين رذيله اخلاقي را انجام نمي دهد. غيبت اعتماد و اطمينان را در جامعه متزلزل مي کند، حسنات را از بين مي برد و بار سيئات ديگران را به دوش غيبت کننده مي گذارد مهم تر از همه اينکه عبادت فرد تا چهل روز پذيرفته نمي شود و در دسته کساني قرار مي گيرد: قبل از همه وارد دوزخ مي شوند. از طرفي اگر توبه کند و توبه او پذيرفته شود جزو آخرين کساني است که وارد بهشت مي شود. همچنين به اين حقيقت توجه داشته باشيد که غيبت، حق الناس است چرا که آبروي خلق خدا را مي برد و ارزش آبروي هر کس مثل ارزش جان و مال اوست و تا صاحب حق راضي نشود، خدا او را نمي بخشد. همچنين ممکن است مرتکب غيبت شود و نتواند حلاليت طلبي کند. بنابراين بار اين گناه براي هميشه بر دوشش خواهد ماند. اگر غيبت کننده، به اين مسائل توجه کند، يقيناً از کار خود منصرف مي شود.»
7- شبه غيبت هم نکنيم
حجت الاسلام سيد کاظم ارفع معتقد است براي اينکه از غيبت نجات پيدا کنيم، بايد به مفاسدي که در زندگي فردي و اجتماعي شخص ايجاد مي شود، توجه کنيم. اين رذيله اخلاقي در آخرت هم گرفتاري هايي ايجاد مي کند. کافي است غيبت کننده بداند که پيامبر (ص) فرموده اند کسي که پشت سر مسلماني غيبت کند، خداوند چهل شبانه روز نماز و روزه اش را قبول نمي کند، مگر آنکه از کسي که غيبتش را کرده حلاليت بطلبد.
پس مراقب زبانمان باشيم و با فکر و مطالعه حرف بزنيم که اگر شبه غيبت هم هست چيزي نگوييم، که طبق فرمايش پيامبر(ص) رستگاري مومن در حفاظت از زبان اوست. نکته ديگر اينکه علت اين همه پافشاري قرآن و عترت در مذمت غيبت، به دليل مفاسد فردي و اجتماعي آن است؛ زيرا غيبت هدف بزرگ شارع مقدس اسلام را که وحدت و الفت بين مسلمين است به هم مي زند. شرع مقدس از ما مي خواهد مردان و زنان، با ايمان و در صلح و صفا و فکر و روح آزاد با يکديگر زندگي کنند.
8- ريشه غيبت را پيدا کنيم
آيت الله محمد هادي فقهي از شاگردان علامه طباطبايي در خصوص راه درمان غيبت مي گويد: « درمان اصلي هر بيماري جسمي، روحي و اخلاقي تنها با ريشه يابي عوامل و قطع آن امکان پذير است و از آنجا که عوامل بسياري در بروز اين صفت زشت موثرند بايد به سراغ آنها رفت. حسد، کينه توزي، انحصارطلبي، انتقام جويي و خود برتربيني از عواملي است که آدمي را به سمت غيبت مي برد و تا زماني که اينها از وجود انسان ريشه کن نشوند، رذيله غيبت از بين نخواهد رفت. راه حل اصلي براي غلبه بر رذيلت اخلاقي اين چنيني، توجه به مسئله تقواست. علامه طباطبايي براي انجام هر چه بهتر مسائل اخلاقي، شاگردانش را به تقوا سفارش مي کرد. در قرآن نيز در خصوص مسئله تقوا و صفات متقين آياتي وجود دارد. در سوره شمس مي خوانيم که خداوند متعال بعد از چند بار قسم خوردن، مسلمانان را به تقوا دعوت مي کند براي اجتناب از غيبت، راهي جز تقواپيشگي نيست. تقواپيشگي تمام صفات ناشايستي را که در انسان وجود دارد از بين برود.»
منبع:همشهري آيه سال چهارم ارديبهشت 91
