KC-767 پمپ بنزين هوايي

حمل بيش از 73 هزار کيلوگرم سوخت و تحويل همزمان آن به سه هواپيما، مواردي هستند که هواپيماي سوخت رسان جديد بوئينگ را تبديل به وسيله اي فوق العاده در کلاس خود مي کنند. KC-767 که حاصل بيش از 80 سال سابقه غول صنايع هوافضاي ايالات متحده در زمينه ساخت هواپيماهاي تانکر به شمار مي آيد از هر لحاظ يکي از پيشرفته ترين هواپيماهاي سوخت رساني جهان است. مهندسان بوئينگ موفق شده اند تا با ايجاد يک تعادل ظريف بين توانايي حمل سوخت و امکان حمل بار وتجهيزات، پرنده جديد را تبديل به يک هواپيماي سه منظوره کنند، نکته اي که با در نظر گرفتن اندازه بزرگ ناوگان هواپيماهاي سوخت رسان در نيروي هوايي ارتش آمريکا مي تواند نقش به سزايي در ارتقا توان لجستيکي اين نيرو ايفا کند.

سوار بر بال هاي يک افسانه
 

از ورود به خدمت اولين هواپيماي تانکر KC-135 Stratotanker به خدمت، بيش از 5 دهه مي گذرد و هم اکنون با بيش از 400 فروند اين هواپيما ستون فقرات نيروي سوخت رسان هوايي واحدهاي ارتش ايالات متحده را تشکيل مي دهد. کارآيي بالا و عملکرد فوق العاده اين هواپيما تنها دليل حضور مداوم آن در سال هاي اخير بوده اما با فرسوده شدن اين ناوگان و نيازمندي هاي قرن جديد هيچ چاره اي جز جانشيني اين تانکر افسانه اي با يک هواپيماي جديد وجود ندارد. با درک اين شرايط دو غول صنايع هوا و فضا در دو سوي اقيانوس اطلس کار براي ساخت هواپيماهاي سوخت رسان آينده نيروي هوايي ايالات متحده را آغاز کردند. در يک سمت ميدان بوئينگ که خود سازنده KC-135 به شمار مي آمد، با به وجود آوردن تغييراتي در هواپيماي مسافربري موفق Boeing-767 200ER خود را براي مبارزه آماده کرد، اما ارباس نيز که نمي توانست از چنين قرارداد بزرگي به سادگي بگذرد، با همکاري شرکت نورث روپ گرومن هواپيمايي AirbusA330MRTT را به توليد رساند. سرانجام پس از فراز و نشيب هاي فراوان ارتش ايالات متحده با در نظر گرفتن شرايط اقتصادي نه چندان خوب بوئينگ و نيز گرايش به سمت هزينه کردن ده ها ميليارد دلاراين پروژه در داخل خاک آمريکا KC-767 را در فوريه سال 2011 به عنوان پيروز رقابت اعلام کرد و از بوئينگ خواست که تحويل اولين نمونه را براي اوايل سال 2013 برنامه ريزي کند. اين قرارداد تا کنون براي 100 فروند قطعي شده اما به نظر کارشناسان اين عدد مي تواند به راحتي تا بيش از 250 فروند رشد کند.

در مسير تغيير
 

بوئينگ 767 از زمان اولين پرواز تجاري خود در سال 1982موفقيت هاي بسياري کسب کرده و با فروش بيش از 880 فروند، يکي از پرفروش ترين هواپيماهاي تجاري دنيا به شمار مي آيد. اين هواپيما با دهانه بال 47/57 متري و طولي برابر 48/51متر، در ميان هواپيماهاي متوسط جاي مي گيرد و همين موضوع آن را ايده آل براي تبديل شدن به يک هواپيماي سوخت رسان مي کند.
همانگونه که اشاره شد بوئينگ قصد داشت هواپيماي جديد نه تنها يک سوخت رسان خوب بلکه هواپيمايي سه منظور باشد تا بتواند علاوه بر ايفاي نقش تانکر هوايي در حمل و نقل سربازان و نيز انتقال تجهيزات ارتش به گوش و کنار دنيا نيز به ايفاي نقش بپردازد. در همين راستا تمامي مخازن، لوله هاي انتقال و پمپ هاي سوخت به فضاي زير کابين انتقال پيدا کردند تا با ايجاد يک فضاي يک تکه در داخل بدنه امکان تغيير کاربري سريع پرنده را به وجود آورند. با تکيه بر همين رويکرد است که فرماندهان ارتش مي توانند در صورت نياز و با نصب صندلي هاي مسافري، تانکر سوخت رسان KC-767 را تبديل به يک هواپيما با ظرفيت 200 مسافر کنند و يا آنکه 19پالت استاندارد 463 ليتري را در آن بارگيري کرده و از هواپيماي سوخت رسان خود به صورت يک هواپيماي ترابري متوسط دوربرد بهره برداري کنند.
علاوه بر بوم سوخت رسان مرکزي که از بخش انتهايي بدنه خارج مي گردد، مجموعه Smiths Aerospace که مسئول توسعه سامانه سوخت رسان است دو مجموعه سوخت رساني ديگر را نيز در دو سر بال ها نصب کرده تا در نهايت توانايي سوخت رساني KC-767 به سه فروند هواپيما در آن واحد بالغ شود. بوم اصلي مي تواند در هر دقيقه 600 گالن سوخت را به هواپيماي سوخت گيري کننده انتقال دهد، درحالي که اين عدد براي نمونه هاي به کار رفته در سر بال هاي به 400 گالن در دقيقه مي رسد.

يک هواپيماي مدرن
 

علاوه بر اپراتور عمليات سوخت رساني که به تجهيزاتي همچون نمايشگر کنترل سوخت رساني هوايي (AROCD) و نمايشگر سوار روي کلاه خود (HMD) مجهز است، خلبان و کمک خلبان KC-767 نيز از لذت استفاده از آخرين تکنولوژي روز دنيا بهره مند هستند.
کاکپيت تمام شيشه اي به کار گرفته براي خدمه پروازي از چهار نمايشگر رنگي بزرگ تشکيل شده که در همکاري با ديگر نمايشگرهاي ريز و درشت موجود در کابين در هر لحظه مهم ترين اطلاعات لازم را در اختيار ايشان قرار مي دهند. براي کيفيت بيشتر سامانه هاي کنترلي از نوع پرواز با سيم انتخاب شده که براي يک هواپيماي سوخت رسان هوايي ضروري است. همچنين شرکت Rockwell Collins تهيه سامانه ارتباط نظامي KC-767 را بر عهده داشته است. علاوه بر اين موارد بوئينگ يک سامانه هشدار قفل راداري و يک سامانه اخلالگر الکترونيکي موشک را نيز روي تانکر جديد خود نصب کرده تا آن را يک گام از ديگر رقيبان پيش بياندازد.
از ديگر سو بوئينگ با همکاري کمپاني Smiths Aerospace در ژانويه سال 2007 يک بوم سوخت رسان مرکزي جديد را روي KC-767 آزمايش کرد که با ساختار تلسکوپي و سامانه کنترلي خودکار خود پيشرفته تر از هر نمونه ديگري در جهان به شمار مي آيد. اين سامانه که مي تواند در هر دقيقه تا 900 گالن سوخت را به هواپيماي گيرنده انتقال دهد، همچنان در حال سپري کردن مراحل توسعه خويش است و به احتمال زياد در تانکرهاي نيروي هوايي ارتش ايالات متحده به کار گرفته خواهد شد، زيرا ناوگان هوايي نيروي دريايي و تفنگداران دريايي ارتش همچنان به نمونه هاي قديمي تر بوم پروانه اي و گيرنده آنتني مجهز هستند و نمي توانند از اين نمونه استفاده کنند.

تانکر کم مصرف
 

KC-767 مي تواند بيش از 73 هزار کيلوگرم سوخت اضافي را در مخازن سوخت داخلي خود حمل کند اما با اين وجود مهندسان بوئينگ تمام تلاش خود را براي ارتقا کيفيت مصرف سوخت در اين پرنده به انجام رسانده اند. استفاده گسترده از آلياژهاي آلومينيم در کنار بخش هاي گرافيتي تقويت شده با الياف کولار، وزن کلي سازه را به شکل چشمگيري کاهش داده و وزن خالي اين پرنده را به 82377 کيلوگرم رسانده اند. همچنين بوئينگ اعلام کرده که برنامه اي را براي اضافه کردن دو بالک انتهايي به بال هاي هواپيماهاي تحويلي به ارتش ايالات متحده در دست طراحي دارد که با حذف جريان هاي گردبادي اين ناحيه علاوه بر کاهش مصرف سوخت، ثبات پرواز را نيز ارتقا مي دهد. اما مهمترين مسئله در مورد مصرف بهينه سوخت در KC-767 مجموعه هاي پيشرانه اي است که بوئينگ براي آن پيشنهاد مي دهد، مانند نمونه تجاري سه مجموعه پيشرانه براي اين هواپيما در دسترس هستند که همگي از راندمان بالايي در مصرف سوخت برخوردارند. نيروي هوايي پس از بررسي هر سه مورد موتورهاي PW4062 ساخت شرکت پرت اند ويتني کانادا را براي ناوگان آينده هواپيماهاي سوخت رسان خويش برگزيده است. اين موتورها که هر يک ‎282kN توان خروجي را در اختيار خلبان قرار مي دهند، بيشترين وزن برخاستن اين تانکر غول پيکر را به 179 هزار و 200 کيلوگرم مي رسانند.
با بهره گيري از اين پيشرانه هاي قدرتمند KC-767 مي تواند به حداکثر سرعت 915 کيلومتر بر ساعت دست پيدا کند. اين در حالي است که با سقف پروازي 43 هزار پايي خود مي تواند مسافت هاي بسيار طولاني را در کمترين زمان ممکن طي کند.

در رقابت با ارباس
 

بوئينگ تاکنون موفق شده تا 8 فروند از تانکر سوخت رسان KC-767 خود را به نيروي هوايي ارتش ايتاليا و نيروي هوايي دفاع از خود ژاپن بفروشد اما در سوي ديگر ميدان A330 MRTT موفق شده تا ارتش هاي بريتانيا، استراليا، امارات متحده عربي و عربستان سعودي را قانع کند که هواپيماي سوخت رسان بهتري به شمار مي آيد. بوئينگ با بهره برداري از ارتباطات خود در پنتاگون و نيز تکيه بر بومي بودن موفق شد تا پيروز رقابت KC-X ارتش ايالات متحده گردد اما اينکه خارج از اين ميدان و در شرايط کاملاً برابر کدام پرنده مي تواند نتايج بهتري را کسب کند پرسشي است که تا فرا رسيدن آينده نمي توان بدان پاسخ داد.
منبع: ماهنامه نوآور، شماره ي 92