امپراتوری و جهان

کاخ سفید از قدرت نظامی خود آگاهی کامل داشت ولی در بعضی از موارد با محدودیت هایی برای اجرای مقاصد خود مواجه و به همین دلیل با آرامش بیشتری اقدام کرد. کاخ سفید تحت تأثیر نومحافظه کاران و به دنبال موفقیت های نظامی در افغانستان و عراق، یک جانبه گرایی را به دور از هر نوع دشواری به کار بست و نقطه نظرهای خود را بر دنیا تحمیل کرد. جورج دبلیو بوش در دوم نوامبر 2004 برای دومین بار به ریاست جمهوری متحده امریکا انتخاب شد.
رؤسای جمهور امریکا از سال 1945 تا امروز
فرانکلین دولاتو روزولت ـــــ آوریل 1993-آوریل 1945
هری ترومن ـــــ آوریل 1945-ژانویه 1953
دوایت دیوید آیزنهاور ـــــ ژانویه 1953-ژانویه 1961
جان فیتز جرالد کندی ـــــ ژانویه 1961 - نوامبر 1963
لیندون بی جانسون ـــــ نوامبر 1963- ژانویه 1969
ریچارد میلوس نیکسون ـــــ ژانویه 1969-اوت 1974
جرالد فورد ـــــ اوت 1974-ژانویه 1977
جیمی کارتر ـــــ ژانویه 1977-ژانویه 1981
رونالد ریگان ـــــ ژانویه 1981-ژانویه 1989
جورج بوش (پدر)ـــــ ژانویه 1989- ژانویه 1993
ویلیام کلینتون ـــــ ژانویه 1993-ژانویه 2001
جورج دبلیو بوش (پسر)ـــــ ژانویه 2001-ژانویه 2008
باراک اوباما ـــــ ژانویه 2008- ژانویه 2012
کاخ سفید در سیزدهم دسامبر 2001 پیمان موشک های ضد بالیستیکی سال 1972 را باطل اعلام کرده و می خواست ساخت سپر ضد موشکی که برنامه واقعی آن در دسامبر 2002 شروع شده بود را به پایان برساند. کاخ سفید هر نوع موافقت با پیمان کیوتو را رد کرد و از تأیید ایجاد «دیوان کیفری بین المللی» خودداری و حاضر به مذاکره درباره توافق هایی گردید تا بدان وسیله بتواند شهروندان امریکایی را از پیگیری احتمالی ین المللی محفوظ نگه دارد. کاخ سفید با هر سیستمی که کنترل تسلیحات شیمیایی را به عهده بگیرد مخالفت کرد و به توسعه دکترین جدید پرداخت تا تسلیحات هسته ای را به ابتذال بکشاند و در سال 2003 به توسعه بیشتر بودجه نظامی پرداخت که برابر چهل درصد هزینه نظامی کشورهای جهان بود.
اقدامات دیگری هم توسط کاخ سفید از قبیل ایجاد پایگاه در ازبکستان و تاجیکستان که مورد تأیید روسیه قرار گرفته بود، صورت گرفت که خویشتن داری متحدان امریکا را در پی داشت. روسیه متوجه تمایل امریکا به مناطقی از قبیل سوریه، ایران، عراق، کره شمالی گردیده و جورج دبلیو بوش در بیست و نهم ژانویه 2002 آن ها را مظنونان همدست تروریست ها قلمداد کرده و از آن ها به عنوان «محور شرارت» یاد کرد. وی در سخنرانی هجدهم ژانویه 2005 از کوبا، زیمباوه، برمه، کره شمالی به عنوان «قرارگاه های پیشرو استبداد و دیکتاتوری» یاد کرد. دولت امریکا در سال 2002 تصمیم گرفت مالیات سنگینی بر صادرات فولاد وضع کند که قبل از اجرا موجب انتقاد و سرزنش های زیادی گردید به نحوی که مجبور شد در مقابل اقدامات تلافی جویانه کشورهای اروپایی و تحریم های تأیید شده از طرف سازمان تجارت جهانی در پایان 2003 از دستورات خود عدول کند.

روابط واشنگتن و مسکو

جورج دبلیو بوش در مه 2002 در طی دیدارهای خود از اروپا توافق نامه ای با ولادیمیر پوتین درباره خلع سلاح هسته ای امضا کرد که طبق آن تعداد آن تعداد کلاهک های هسته ای دو کشور که در بیست و چهارم مه 2002 شش هزار فروند بود؛ که لازم بود تا سال 2012 به یکهزار و هفتصد و دوهزار و دویست فروند تقلیل یابد. هر یک از دو کشور مختار بودند تسلیحات مازاد خود را منهدم و یا انبار کنند. در بیست و چهارم مه 2002 کشورهای روسیه و امریکا تصمیم گرفتند در مبارزه علیه تروریسم در آسیای میانه و قفقاز تصمیم همکاری نزدیک داشته باشند ولی حضور امریکا در قفقاز به سلطه ضمنی وی در خاورمیانه منتهی گردید. همکاری و شرکت امریکا با روسیه با توافق «شورای ناتو-روسیه» در بیست و هشتم مه 2002 تأیید و در نتیجه مسکو بهتر توانست با پیمان آتلانتیک شمالی همکاری نزدیک داشته باشد. بوش در بیست و دوم نوامبر 2002 با ولادیمر پوتین در سن پترزبورگ ملاقات کرد که به اتحاد بیشتر بین دو کشور در مقابل تروریسم بین المللی منتهی شد. ناسازگاری بین دو کشور زمانی شروع شد که واشنگتن رژیم مسکو را متهم کرد که از مسیر اصلی توافق ها منحرف شده و به انتقاد از روابط مسکو با سوریه، کره شمالی و ایران پرداخته است. مسکو به مناسبت جنگ عراق به پاریس و برلین نزدیک تر شد و گمان می کرد که امریکایی ها می خواهند برای مدت طولانی در فضای اتحاد جماهیر شوروی سابق مستقر شوند. قرقیزستان و ازبکستان که درگیر جنبش های مردمی بودند بعد از اوکراین، گرجستان و مولداوی به طرف غرب گرایش پیدا کردند. پوتین و بوش یکدیگر را با بی اعتمادی کامل بعد از این جریان ها در بیست و چهارم فوریه 2002 در براتیسلاوا ملاقات کردند. مسکو می خواست در اجلاس پاریس با حضور شیراک، زاپاترو و شرودر در هجدهم مارس 2005 نقشی در اروپا به عهده داشته باشد.
ولادیمیر پوتین علاقمند بود در بیست و سوم سپتامبر 2006 در طی اجلاس سران فرانسه، آلمان و روسیه در کومپین (1) در شمال فرانسه، نظر ژاک شیراک و آنگلا مرکل را به سیاست جدید انرژی روسیه جلب کند. از خلال گفته های پوتین بازنگری سیاست خارجی روسیه کاملاً هویدا بود. پوتین در دهم مه 2006 به فراخوانی توسعه بالقوه نیروهای نظامی و اقتصادی خود در مقابل امریکا پرداخت که یادآور داستان «گرگ و حصار» بود. وی در فوریه 2007 به افشاگری سیطره امریکا در منطقه پرداخته و تنش بین دو کشور بعد از پیشنهاد واشنگتن برای استقرار سپرهای موشکی در ورشو و پراگ در مقابل حمله های احتمالی کره شمالی و ایران، رو به افزایش گذاشت. روسیه در سی ام دسامبر 2007 در فرایند تنش بین دو کشور و تدابیر لازم برای مقابله به مثل، پیمان نیروهای متعارف در اروپا را به حالت تعلیق درآورد. پوتین مخالفت خود با الحاق گرجستان و اوکراین به پیمان آتلانتیک شمالی را رسماً اعلام داشت. دیمتری مدودف در پنجم ژوئن 2008 در طی سخنرانی خود در برلین پیشنهاد کرد تا «پیمان امنیت اروپا» جای «سازمان امنیت و همکاری اروپا» را بگیرد.

روابط امریکا و اروپا

اروپا در موقعیتی قرار گرفته بود که علناً مجبور به اعلام یک جانبه گرایی امریکا شده و تلاش فراوانی کرد تا نقطه نظرهای خود را برای استراتژی مشترک بیان کند. بحران عراق نتایج وخیمی داشت و باعث پراکندگی اروپایی ها شد؛ ضعف نظامی دولت های اروپایی برملا و به توصیف صنایع تسلیحاتی امریکا پرداختند. این امر باعث شد تا قاره اروپا به دو بخش «اروپای کهن» مخالف نظم امپراتوری و «اروپای جدید» تابع امریکا تقسیم گردد. پاریس و برلین با جنگ عراق مخالفت کردند در صورتی که پایتخت هشت کشور دیگر اروپا در سی ام ژانویه 2003 از امریکا و حمله به عراق حمایت کردند؛ اسلوونی، اسلواکی، استونی، بلغارستان، جمهوری چک، رومانی، مجارستان، لیتوانی، لتونی، لهستان، ده کشور سابق کمونیست اروپا در پایتخت لیتوانی گرد هم آمده و گروه ویلینوس را تشکیل داده بودند و این گروه آمادگی خود را برای الحاق به ائتلاف به منظور خلع سلاح صدام حسین اعلام کرد. واشنگتن در سپتامبر 2003 در برابر تصمیمات کشورهای فرانسه، آلمان و بلژیک عکس العمل شدیدی از خود نشان داد و فرمانده مستقلی خارج از ساختار ناتو برای عملیات نظامی در عراق انتخاب کرد.

گسترش ناتو (2)

4/4 /1949
چهارم آوریل 1949 (پانزدهم فروردین 1328) ایالات متحده امریکا، کانادا، ایسلند، فرانسه، بریتانیا، دانمارک، نروژ، پرتغال، ایتالیا، بلژیک، هلند و لوکزامبورگ پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را امضا کردند (مقر ناتو در بروکسل پایتخت بلژیک قرار دارد).
1951
یونان و ترکیه به عضویت ناتو در آمدند.
1955
آلمان غربی به عضویت ناتو درآمد.
1966
فرانسه از سازمان نظامی ناتو خارج شد.
1982
اسپانیا به عضویت ناتو درآمد.
1999
لهستان، جمهوری چک، مجارستان علاقمند به عضویت در ناتو شدند.
2002
شورای مشورتی برای صلح با روسیه.
2004
اسلوونی، اسلواکی، رومانی، بلغارستان، لیتوانی، لتونی و استونی به عضویت ناتو درآمدند.
درباره گسترش ناتو در نوامبر 2002 تصمیمات جدیدی درباره هفت کشور اروپای شرقی (بلغارستان، رومانی، لتونی، لیتوانی، استونی، اسلواکی و اسلوونی) گرفته شده و عضویت آن ها در دوم آوریل 2004 رسماً اعلام شد. آیا ناتو سازمان نظامی واقعی اروپایی است؟ در واقع با تمهیدات جدیدی که گرفته شده بود، ناتو به صورت بازوی نظامی سیاست آمریکا درآمد و اقدام به ایجاد نیروی واکنش سریع نموده و آن ها را به سوی مناطق جنگی هدایت کرد تا من بعد بتوانند خارج از مناطق سنتی عمل کنند. ناتو در آوریل 2003 راه «ایساف» (3)، نیروی بین المللی کمک به امنیت افغانستان را دنبال کرد. وزرای دفاع کشورهای عضو ناتو در آوریل 2003 در نیس- فرانسه - درباره تقویت و استحکام ناتو در افغانستان و عراق به بحث و مذاکره نشستند. در اجلاس فوق العاده این سازمان در بیست و دوم فوریه 2005 در بروکسل اعضای آن تحکیم نقش ناتو به عنوان مجمع اصلی حل و فصل مشکلات استراتژیکی و سیاسی جهان را خواستار شدند.
رهبران کشورهای عضو ناتو در روزهای بیست و هشتم و بیست و نهم نوامبر 2006 در اجلاس ریگا پایتخت لیتونی تعهد خود نسبت به اعزام نیروهای نظامی به افغانستان را یک بار دیگر اعلام کردند. این رهبران در چهاردهم ژوئن 2007 در بروکسل موافقت خود را با استقرار سپرهای موشکی امریکا در لهستان و جمهوری چک اعلام نمودند. رهبران کشورهای عضو پیمان ناتو در اجلاسی که از اول تا چهارم آوریل 2008 در بخارست برگزار شد. مسئله الحاق اوکراین و گرجستان به خاطر مخالفت علنی روسیه و تردید پاریس و برلین به خاطر فشار امریکا برای پذیرفتن آلبانی و کرواسی را به بعد موکول کردند. نوعی معامله بین فرانسه که مایل به شرکت مجدد در سازمان نظامی ناتو و ایالات متحده امریکا که تصمیم خواهد گرفت آزادی عمل دفاع اروپایی را به رسمیت بشناسد، در راه است.

پی نوشت ها :

1. compiegne
2. بیست و هشت کشور عضو پیمان آتلانتیک شمالی ناتو به ترتیب حروف الفبا عبارتند از: آلبانی، آلمان، اسپانیا، استونی، اسلواکی، اسلوونی، ایالات متحده امریکا، ایتالیا، ایسلند، بریتانیا، بلژیک، بلغارستان، پرتغال، ترکیه، جمهوری چک، دانمارک، رومانی، فرانسه، کانادا، کرواسی، لتونی، لوکزامبورگ، لهستان، لیتوانی، مجارستان، نروژ، هلند، یونان.
3. کشورهایی که در عملیات نظامی ایساف تا دسامبر 2009 شرکت کرده اند عبارتند از: آذربایجان، اتریش، اردن، اسپانیا، اسلواکی، اوکراین، آلبانی، آلمان، امارات متحده عربی، امریکا، ایتالیا، ایرلند، ایسلند، بریتانیا، بلژیک، بلغارستان، پاکستان، پرتغال، ترکیه، جمهوری چک، رومانی، زلاند نو، سنگاپور، سوئد، فرانسه، فنلاند، کانادا، کرواسی، گرجستان، لتونی، لهستان، لوکزامبورگ، لیتوانی، مجارستان، مقدونیه، نروژ، هلند، یونان.

منبع: واعیس، موریس؛ تاریخ روابط بین الملل از 1945 تا 2008، تهران: امیر کبیر، 1390.